KOMPYUTER TEXNKASININ SASLARI EHM v onun yaranma tarixi

KOMPYUTER TEXNİKASININ ƏSASLARI EHM və onun yaranma tarixi

Kompyuter nədir? Kompyuter (ingiliscə “computer”) – informasiyanın avtomatik emal olunması üçün elektron qurğular kompleksidir, “hesablayıcı” deməkdir.

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi n İlk hesablayıcı kimi Romada əlin barmaqlarından istifadə etmişlər. n Sonradan bu məqsədlə daşlardan istifadə etməyə başlamışlar.

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi n B. e. ə. V – IV əsrlərdə ən qədim hesablama vasitəsi – yunanların “abak” adlandırdığı “salamin lövhəsi” yaradılmışdır. beşliklər təkliklər

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi VI əsr Suan-pan (Çin) n Çində – suan-pan (VI əsr) XIV əsr Serobyan (Yaponiya) n Yaponiyada – serobyan (XIV əsr) XVI əsr Şotka (Rusiya) n Rusiyada – şotka (XVI əsr)

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi Cəmləyici maşın Paskalina 1642 -ci il Blez Paskal Fransa

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi Arifmometr 1673 -cü il Vilhelm Leybnis Almaniya

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi Analitik maşın 1830 -cu il Çarlz Bebbic İngiltərə

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi İlk proqramçı Ada Avqusta Lavleys İngiltərə Analitik maşın

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi Proqramla idarə olunan ilk kompyuter – Z 3 1941 -ci il Konrad Zus (Conrad Zuse) Almaniya

Hesablama vasitələrinin inkişaf tarixi İlk universal kompyuter ENIAC 1946 -cı il Con Fon Neyman ABŞ

Birinci nəsil kompyuterlər n İllər: 1950 – 1959 n Element bazası: elektron lampalar çox böyük az çox kiçik n Qabarit ölçüləri: n İş etibarlılığı: n Yaddaş tutumu: n İşləmə sürəti: n Hesablama məhsuldarlığı: 1 san. bir neçə 10 000 əməliyyat

Birinci nəsil kompyuterlər n Kompyuterlərin tətbiq sahəsi çox məhdud olmuşdur. n Əsasən riyazi məsələlərin həlli üçün istifadə olunmuşdur.

İkinci nəsil kompyuterlər n İllər: 1960 – 1969 n Element bazası: yarımkeçirici, tranzistor (diod) n İş etibarlılığı: nisbətən böyük n Yaddaş tutumu: nisbətən böyük n İşləmə sürəti: nisbətən böyük n Hesablama məhsuldarlığı: 1 san. bir neçə 100 000 əməliyyat

İkinci nəsil kompyuterlər n Giriş-çıxış qurğuları təkmilləşdirilmişdir. n Böyük tutumlu xarici yaddaş (maqnit lentində) qoşulmuşdur. n Mətn informasiyasının emalı mümkün olmuşdur. n Alqoritmik dillərin tətbiqi geniş istifadə olunmağa başlanmışdır. n Xarici qurğularla əsas qurğuların paralel işlənməsi təmin edilmişdir.

Üçüncü nəsil kompyuterlər n İllər: 1970 – 1985 n Element bazası: mikroelektronika, inteqral sxemlər n Qabarit ölçüləri: nisbətən kiçik n İş etibarlılığı: nisbətən böyük n Yaddaş tutumu: nisbətən böyük n İşləmə sürəti: nisbətən böyük n Hesablama məhsuldarlığı: 1 san. bir neçə on milyon əməliyyat

Üçüncü nəsil kompyuterlər n Aparat və proqram vasitələrindən birgə istifadə olunmağa başlanmışdır. n Əməliyyat sistemləri yaradılmışdır. n Qabarit ölçülər kiçilmişdir. n Multiproqram rejimi mümkün olmuşdur. n Müxtəlif tipli xarici qurğuların qoşulmasına imkan yaranmışdır. n Xarici yaddaş kimi maqnit disklərindən istifadə edilmişdir.

Üçüncü nəsil kompyuterlər IBM 360, IBM 370, ЕС-1010, ЕС-1020, PDP, VAX, СМ-1, СМ-2

Dördüncü nəsil kompyuterlər n İl: 1985 – indiyə qədər n Element bazası: Böyük inteqral sxemlər və çox böyük inteqral sxemlər (BİS və ÇBİS) n Qabarit ölçüləri: 10 -100 dəfələrlə kiçik n İş etibarlılığı: böyük n Yaddaş tutumu: böyük n İşləmə sürəti: böyük n Hesablama məhsuldarlğı: 1 san. bir neçə 100 milyon əməliyyat

Dördüncü nəsil kompyuterlər n BİS və ÇBİS yaradılmışdır. n Əməli yaddaş inteqral sxemlərdə qurulurdu. n Əməli yaddaşın işləmə sürəti və tutumu xeyli artmışdır. n Fərdi kompyuterlər yaradılmışdır.

Dördüncü nəsil kompyuterlər IBM PC 286, IBM PC 386, IBM PC 486, IBM PC 586

Beşinci nəsil kompyuterlər Bu günün və gələcəyin kompyuterləri V nəsil EHM-lər – kompyuter sənayesinin və süni intellektin inkişafını nəzərdə tutan, 80 -ci illərdə Yaponiyada qəbul edilmiş genişmiqyaslı dövlət proqramıdır. Bu kompyuterlər daha miniatür elementlərdə yığılır, daha yüksək məhsuldarlığa və iş etibarlılığına malik olmaqla yanaşı, keyfiyyətcə yeni funksional tələblərə cavab verməlidirlər.

Kompyuterlərin təsnifatı Qabarit ölçülərinə və məhsuldarlığına görə kompyuter aşağıdakı siniflərə bölünür: n böyük kompyuterlər; n çox böyük (super) kompyuterlər; n orta kompyuterlər; n kiçik (mini) kompyuterlər; n mikro-kompyuterlər.

Böyük kompyuterlər Tarixən ilk dəfə böyük kompyuterlər yaranmışdır. Onların element bazaları elektron lampalardan başlayaraq inteqral sxemlərə qədər təkmilləşdirilmişdir. Bu sinif kompyuterlərə IBM firmasının bir sıra modellərini – IBM 360, 370, 390 və onların analoqları olan EC 1040, 1045, 1050, 1055 aid etmək olar.

Böyük kompyuterlər

Super (çox böyük) kompyuterlər Geniş sahədə planlaşdırma və proqnozlaşdırma, nüvə energetikası, hərbi müdafiə sahələrində böyük kompyuterlərin məhsuldarlığı kifayət etmirdi. Bu səbəbdən super kompyuterlərin yaradılmasına ehtiyac yarandı. Super kompyuterlərdə hesablamaların paralel aparılması hədsiz işləmə sürəti almağa imkan verir. Buna misal olaraq EC-1065, EC-1066, Elbrus və Cray Research kompyuterlərini göstərmək olar.

Super kompyuterlər Cray Research

Super kompyuterlər NASA Supercomputer

Orta kompyuterlər böyük kompyuterlərə nisbətən az imkanlara malikdirlər, lakin nisbətən ucuzdurlar. Bu kompyuterlərə EC sinfinin bəzi modellərini (EC 1036, EC-1130 və s. ) aid etmək olar. Xaricdə orta kompyuterlər IBM, DEC (Digital Equipment Corporation), HP, Comparex və s. firmalarında istehsal olunur.

Mini (kiçik) kompyuterlər Mini kompyuterlər ölçülərinin və qiymətlərinin böyük kompyuterlərə nisbətən kiçik olmasına baxmayaraq, universal imkanlara malikdirlər. Mini kompyuterlər 60 -cı illərdə yaradılmış və sonradan böyük sürətlə inkişaf etmişlər. Mini kompyuterlərə misal olaraq DEC firmasının istehsal etdiyi PDP və VAX kompyuterləri və onların analoqları olan CM tipli maşınları göstərmək olar.

Mini kompyuterlər PDP

Mini kompyuterlər VAX

Mikro-kompyuterlər Mikroprosessorların və mikro-kompyuterlərin inkişafındakı nailiyyətlər istifadəçilərə fərdi xidmət üçün və kompyuter texnikası sahəsində mütəxəssis olmayan istifadəçilərin müxtəlif məsələlərin həllinə yönəlmiş fərdi kompyuterlərin (FK) yaradılmasına gətirib çıxardı. Bu kompyuterlərin əsas istehsalçıları IBM, DEC, HP, Apple, Compac, Comparex, Siemens, ICL və b. firmalardır.

Mikro-kompyuterlər Perconal Computer

Kompyuterin arxitekturası və strukturu Kompyuter arxitekturasında Con Fon Neymanın 40 -cı illərdə təklif etdiyi prinsiplər əsas götürülür.

Kompyuterin arxitekturası və strukturu Neyman arxitekturalı hər bir kompyuter iki hissədən ibarətdir: n mərkəzi n periferiya (xarici) Bu hissələr bir-biri ilə sistem interfeysi vasitəsilə əlaqələndirilir.

Mərkəzi hissəyə aşağıdakılar daxildir: n hesab-məntiq qurğusu (HMQ) n idarəetmə qurğusu (İQ) n daxili yaddaş qurğusu (DYQ) HMQ və birləşdirilir. İQ prosessor adlanan qurğuda

Periferiya hissəsinə aşağıdakılar daxildir: n xarici yaddaş qurğuları (XYQ) n daxiletmə-xaricetmə qurğuları (DXQ) n idarə pultu (İP)

Neyman arxitekturası Mərkəzi hissə DYQ Mikroprosessor İQ Əməli yaddaş HMQ Daimi yaddaş Sistem interfeysi XYQ İP Periferiya hissəsi DXQ

Mikroprosessor kompyuterin əsas qurğusu olub, DYQ-da saxlanan hesab və məntiq əməliyyatlarını yerinə yetirir və kompyuterin ümumi işini idarə edir. Əsas xarakteristikaları: n mərtəbələrin sayı – 8, 16, 32, 64 n takt tezliyi – MHz, GHz

Kompyuterin yaddaşı funksional baxımdan iki hissəyə bölünür: n Daxili və ya əsas yaddaş n Xarici yaddaş

Daxili yaddaş proqramların və emal olunan verilənlərin saxlanması üçündür və iki hissədən ibarətdir: n Əməli yaddaş n Daimi yaddaş Daxili yaddaşın işləmə sürəti yüksək, tutumu nisbətən kiçik olur.

Əməli yaddaş (RAM – Random Access Memory, operativ yaddaş, müvəqqəti yaddaş) elektrik enerjisindən asılı olan yaddaşdır, informasiyanın müvəqqəti saxlanılması üçün istifadə edilir. Müasir EHM-də əməli yaddaş Gbaytlarla ölçülür.

Daimi yaddaş (ROM – Read Only Memory, sabit yaddaş) elektrik enerjisindən asılı olmayan yaddaşdır, informasiyanın daimi saxlanılması üçün istifadə edilir. Burada əməliyyat hissəsinin bir bölməsi – daxiletmə və xaricetmənin baza sistemi (BIOS), kompyuterin düzgün işləməsini yoxlayan proqramlar və s. saxlanılır.

Xarici yaddaş informasiyanın uzun müddət saxlanması üçün istifadə edilir. Bu yaddaş enerjidən asılı olmayan daşıyıcılarda qurulur.

Daxiletmə-xaricetmə qurğuları informasiyanın kompyuterə daxil edilməsi və kompyuterdən xaric edilməsi, həmçinin istifadəçi ilə kompyuter arasında ünsiyyətin təmin edilməsi üçün istifadə olunur.

Kompyuterin arxitekturası və strukturu Kompyuter arxitekturası Hesablama və məntiki imkanları Aparat vasitələri Proqram vasitələri Əmrlər sistemi Kompyuterin strukturu Əməliyyat sistemi Verilənlərin formatları Yaddaşın təşkili Proqramlaşdırma dilləri İşləmə sürəti Giriş-çıxışın təşkili Tətbiqi proqram təminatı İdarəetmə prinsipləri

Kompyuterin əsas xarakteristikaları aşağıdakılardır: n n n İşləmə sürəti Yaddaş tutumu Hesablama dəqiqliyi Əmrlər sistemi Qiyməti İş etibarlılığı

Kompyuterin əsas xarakteristikaları n Kompyuterin işləmə sürəti prosessorun bir saniyədə yerinə yetirdiyi sadə əməliyyatların sayı ilə təyin olunur. n Yaddaş tutumu (və ya həcmi) kompyuterin yaddaşında saxlana bilən informasiyanın maksimum miqdarı ilə təyin olunur.

Kompyuterin əsas xarakteristikaları n Hesablama dəqiqliyi ədədlərin təsviri üçün istifadə olunan mərtəbələrin sayından asılıdır. n Əmrlər sistemi prosessorun yerinə yetirə bildiyi əmrlər toplusudur.

Kompyuterin əsas xarakteristikaları n Kompyuterin qiyməti işləmə sürətindən, yaddaş tutumundan, əmrlər sistemindən asılıdır. n Kompyuterin iş etibarlılığı müəyyən şərtlər daxilində və müəyyən vaxt müddəti ərzində öz xassələrini saxlamaq qabiliyyətidir.