1 MAVZU TURIZMNING MOHIYATI VA RIVOJLANISH TARIXI 1

1 -MAVZU TURIZMNING MOHIYATI VA RIVOJLANISH TARIXI

1. 1. Xalqaro turizm va uning tarixi. 1. 2. Dunyo miqyosida turizmning shakllanishi va rivojlanishi. 1. 3. O‘zbekistonda turizmga oid davlat siyosati. 1. 4. Xalqaro turizmning rivojlanish bosqichlari. 1. 5. Turizmni shakllantirishda davlatning o‘rni. 1. 6. Turizmga siyosiy omillarni ta’sir ko‘rsatishi.

Xalqaro turizm va uning tarixi. Sayohat XX asrda Eramizdan avvalgi 3000 yillardayoq qadimgi misrliklar Rim Imperiyasi zamonidagi sayohat Intiluvchan rimliklar Rimlik turistlar tarix va din bilan qiziqqanlar O‘rta asrlarda Salb yurishidan keyingi Uyg‘onish davri

Uyg‘onish davrida yirik universitetlar 1539 yilda Genrix VIII monastrlari Mehmonxona xizmatining rivojlanishi XVIII -XIX asrlar Pochta tizimi

Amerikada yashash tarzi 1820 yilning oxirlarida Pensilvaniya shtati Amerika qishloqlari 1829 yilda Bostonda “Tremont-Xaus” ochildi XIX asr oxirlarida mehmonxona tizimlari Statler otel Elvort Statler 30 –yillarda mehmonxona

Mehmonxona sanoati korxonalarning yuzaga kelishi Qadimgi Rim davlatining asosida qa’tiy sinfiy tizimning mavjudligi Qadimgi Rimdagi qo‘nib o‘tish manzillari O‘rta asrlarda Angliyada sodir bo‘lgan jarayonlar O‘rta asrlarda odamlar muqaddas joylarga tashrifi Ingliz hovlilari

Dunyo miqyosida turizmning shakllanishi va rivojlanishi Turizm sayohatning xususiy holati Turizm Sayohatdan farqliroq turizm kategoriyasi

Turizmning asosiy o‘ziga xos xususiyatlari. 1. Sayohatdan farqliroq turizm 2. Turizmda turar joy tushunchasi 3. Bo‘sh vaqt tushunchasi 4. Muhim turizm elementlari 5. Ko‘p mamlakatlar iqtisodiyoti

Turizm Ichki turizm Xalqaro turizm Milliy turizm Rejali turizm Ixtiyoriy turizm Ijtimoiy turizm

Turizmning tashkil etilishi va xizmat ko‘rsatish darajasi jihatidan bo‘linishi Turizm Xizat ko’rsatish jihatidan Ichki turizm Xalqaro turizm Qabul turizm Milliy turizm Tashkil etish jihatidan Rejali turizm Jo’natma turizm Ixtiyoriy turizm Ijtimoiy turizm

O‘zbekistonning turizmga oid davlat siyosati Xalqaro turizmning rivojlanishi Chet el investorlariga beriladigan imtiyozlar 2000 – yilda Respublikaning ijtimoiy – iqtisodiy rivojlanishi Turistlarga istagan xizmat turini ko‘rsatish So‘nggi yillarda O‘zbekiston Respublikasi hukumati

“O‘zbekturizm” Milliy Kompaniyasi Samarqand shahrida “Prezident” mehmonxonasini qurish Urganch shahridagi “Xorazm” mehmonxonasi bo‘yicha loyiha ishlari “Otel O‘zbekiston” qo‘shma korxonasida ta’mirlash ishlari 2000 – yil 26 – iyunda yangi tuzilgan “O‘ztur. Xiva” qo‘shma korxonasi 2001 – yil 24 apreldagi Vazirlar Mahkamasining 181 – sonli qarori O‘zbekiston Milliy banki va Turkiyaning “Tur Eksim banki” o‘rtasidagi kredit ajratish

Korxonalarni ijtimoiy infratuzilma ob’yektlarini saqlash O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlari “O‘zbekturizm” Milliy Kompaniyasi tarkibida 3 ta qo‘shma korxona Avstriya, Germaniya turistik tashkilotlari va kompaniyalari bilan muzokaralar “O‘zbekturizm” Milliy Kompaniyasi bilan Amerika Qo‘shma Shtatlarining savdo va taraqqiyoti Yaponiya, Germaniya, Italiya, Angliya, Fransiya bo‘lib o‘tayotgan turistik ko‘rgazmalar

Xalqaro turizmning rivojlanish bosqichlari Turistik aloqalar turli xil mamlakatlararo siyosiy va iqtisodiy aloqalar 1950 -1970 yillarda xalqaro turmush rivojlanishi 1985 -1992 yillar oralig‘ida xalqaro turizmning yangi bosqichi 80 -yillarda Yevropa hamda Shimoliy Amerika chet el sayyohlari Xalqaro turistik ayrboshlashning zamonaviy holati

Dam olish industriyasi Mavzuli parklar Klublar

Amerika klub menejerlari uyushmasi Klub menejeri klub a’zolariga munosabatda kasbiy masofani saqlagan holda ehtiyotkor bo‘lishlari lozim. Klub menejeri o‘z xizmatchilariga klub a’zolari va ularning mehmonlariga axloqiy namuna ko‘rsatishi lozim. Klub menejiyeri jamoatchilikka barcha mavjud vositalar orqali xizmat qilishi lozim. Klub menejeri unga topshirilgan muassasa ishini yaxshilash maqsadida anjuman va seminarlarda ishtirok etib, o‘z professional malakasini oshirib borishi lozim. Klub menejeri mahalliy va umumamerika uyushma yig‘ilishlarida faol ishtirok etishish lozim. Klub menejeri klub oldidagi, xizmatchilar, klub a’zolari va yetkazib beruvchilar bilan bitimlarda o‘z majburiyatlarini bajarib, yaxshi xizmatchi namunasini ko‘rsatishi lozim. Klub menejeri har qanday minutda klub boshqaruvi a’zolariga, o‘z yordamchilariga va klub ishida yordam ko‘rsatayotgan hammaga ko‘maklashishga tayyor bo‘lishi lozim. Klub menejeri klub mansub bo‘lgan muassasalar faoliyatini muvofiqlashtiruvchi qonunlarni hech qachon buzmaydi

Shahar tashqarisidagi klublar odatda sport mashg‘ulotlari uchun Shahar tashqarisidagi barcha uylar bir yoki ko‘proq dam olish xonalariga ega Shahar tashqarisidagi klublarga a’zolik asosan ikki turda bo‘ladi Bir necha yil ilgari shahar tashqarisidagi klublar ijtimoiy zodagonlarning yig’iladigan joyi hisoblanardi

Shahar klublari o‘zini katta ishbilarmonligi bilan farqlanadi Klub o‘z a’zolarining didlariga mos kelmasa faoliyat ko‘rsatishi mumkin emas Elitar klublar Sport klublari Tushlik klublari Universitet klublari Yaxta klubi

Notijorat tashkilotlari tomonidan dam olish Ko‘ngilli tashkilotlar 1990 yillarning boshlarida Ko‘pmaqsadli klublar Klub daromadlari Yirik shaharlarning markazlarida

Tashkilotlar Talabalar tashkilotlari Biznes va sanoat Armiya tashkilotlari

Turizmni shakllantirishda davlatning o‘rni Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasida turizmning milliy modeli Mamlakatlar o‘rtasidagi hamkorlik Axborot- reklama ishlari va rasmiyatchilikni soddalashtirish Turistik xizmatlar bozorini shakllantirish Xorijiy investitsiyalarni jalb qilish

O‘zbekiston Respublikasida turizm infratuzilmasini rivojlanishini bosqichlari Birinchi bosqich • Respublikamizda milliy turizmning dastlabki shakllantirilishi • Turizm infratuzilmasida yetakchi hisoblangan “O‘zbekturizm” Milliy kompaniyasiga asos solindi. Ikknchi bosqich • Turizmning milliy rivojlanish modeli ishlab chiqildi • xizmat ko‘rsatishni yaxshilash, turizmning moddiy – texnik bazasini kengaytirish

davomi Uchinchi bosqich To’rtinchi bosqich Beshinchi bosqich turistik xizmatlar sohasida xususiylashtirish jarayoni boshlandi eksport salohiyatini oshirish, valyuta, turistlar, xususiy iqtisodiy va investitsiyalarni barkaror oqimi O‘zbekistonning xorijiy mamlakatlardagi diplomatik vakolatxonalarida turizm bo‘yicha maslahatchi lavozimi joriy etildi “O‘zbekturizm” MK tizimidagi turistik ob’yektlar Respublikada milliy turizmni jahon andozalari darajasida shakllantirish Turizm sohasini faoliyat ko‘rsatishining huquqiy asoslari yanada takomillashtirildi

Turizmga siyosiy omillarni ta’sir ko‘rsatishi Franchayzing mehmonxona industriyasi 1907 yilda Ritz Development Company 1927 yildan boshlab Xouard Djonson

Holiday Inns Holiday Corporation nomlanuvchi va jahondagi eng yirik hisoblanadi Kemons Uilson, 1952 yilda 50 -yillar va 60 yillarning boshida Holiday Corporation yutug‘ining bosh omillaridan biri

Franchayzing motellar o‘sishi va rivojlanishi 60 -yilarda Xilton va Sheraton Franchayzing bilan shug‘ullanadigan eng yirik kompaniya Franchayzing hamma o‘zining afzalliklari bilan ham ikkita muammoga ega Litsenziyaga to‘lov mulkdor va shartnomachi o‘rtasidagi kelishuv

Litsenziyani sotib oluvchi quyidagi afzalliklarga ega bo‘ladi: Ish boshlash uchun rejalar va moslashtirish paketiga Butun mamlakat bo‘ylab reklamaga Bronlashtirishning markazlashgan tizimiga Mebellar, jihozlar va texnologiya sotib olishda chegirmalardan foydalanish imkoniyatiga Firmaning ma’lumotnomasida qayd qilinishga Kredit kartochkalarini sotib olishda chegirmalarga.

Biroq bu afzalliklar shartsiz emas. Litsenziyani sotib olish quyidagilarni e’tiborda tutish lozim: Yuqori badallar (a’zo bo‘lishda ham, chiqishda ham) Bronlashtirishning markazlashgan tizimi band qilingan xonalarning faqatgina 17 -26%ini beradi. Litsenziyani sotib olayotganda uning egasi bilan tuzilgan shartnomadan chetga chiqish mumkin emas. Litsenziya sotib olayotganda uning egasi tomonidan o‘rnatilgan me’yorlarni saqlab qolish zarur. Firma uchun franchayzing tizimi quyidagi afzalliklarni beradi: Bozordagi ulushnig o‘sishi va shunga mos ravishda obro‘sini oshishi. O‘z litsenziyasidan foydalanish huquqini taqdim etgani hisobiga qo‘shimcha daromad. Ammo shu bilan birga firma ma’lum tavvakalchilikka boradi, ya’ni: sifat me’yorlarini saqlab qolish juda qiyin; o‘z litsenziyasidan foydalanish huquqini begona insonlarga sotib, xatoga yo‘l qo‘yish mumkin.