JURYSDYKCJA KRAJOWA CZYM JEST JURYSDYKCJA KRAJOWA q Jurysdykcja

JURYSDYKCJA KRAJOWA

CZYM JEST JURYSDYKCJA KRAJOWA? q Jurysdykcja - Prawo do rozpoznawania i rozstrzygania określonych spraw q Jurysdykcja krajowa - Uprawnienie określonych organów do rozpoznawania i rozstrzygania określonych spraw w danym państwie

Porównaj: kwalifikacje co do jurysdykcji wyłącznej ŁĄCZNIKI OKOLICZNOŚCI FAKTYCZNE, przy pomocy której przepis prawa poddaje określoną kategorię spraw orzecznictwu sądów danego państwa PODMIOTOWE o Obywatelstwo polskie o Miejsce zamieszkania o Miejsce pobytu/siedziba PRZEDMIOTOWE o Wykonywanie pracy o Położenie nieruchomości o Posiadanie majątku/praw majątkowych o Powstanie zobowiązania/miejsce wykonania zobowiązania

q Akty prawne regulujące jurysdykcję krajową: Prawo krajowe Prawo wspólnotowe Umowy międzynarodowe Kodeks postępowania cywilnego Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych Zależność między regulacjami przedstawia się tak, że: W pierwszej kolejności stosuje się - Prawo wspólnotowe - Wiążące Polskę umowy międzynarodowe Dopiero następnie regulacje kodeksu postępowania cywilnego

JURYSDYKCJA KRAJOWA WG ROZPORZĄDZENIA 1215/2012 ROZDZIAŁ I. ZAKRES STOSOWANIA I DEFINICJE ROZDZIAŁ II. JURYSDYKCJA • Ogólna • Szczególna • Jurysdykcja w sprawach dotyczących ubezpieczenia • Jurysdykcja w sprawach dotyczących umów konsumenckich • Jurysdykcja w zakresie indywidualnych umów o pracę • Jurysdykcja wyłączna • Umowa dotycząca jurysdykcji • (…) ROZDZIAŁ III. UZNAWANIE I WYKONYWANIE ROZDZIAŁ IV. DOKUMENTY URZĘDOWE I UGODY SĄDOWE ROZDZIAŁ V. PRZEPISY OGÓLNE (…)

JURYSDYKCJA KRAJOWA WG KODEKSU POSTĘPOWANIA CYWILNEGO KSIĘGA PIERWSZA. JURYSDYKCJA KRAJOWA Tytuł I. Przepisy ogólne § Art. 1097 – 1099(1) KPC Tytuł III. Jurysdykcja krajowa w procesie § Art. 1103 – 1105(1) KPC Tytuł IV. Jurysdykcja krajowa w postępowaniu nieprocesowym § Art. 1106 – 1110(2) KPC Jurysdykcja krajowa w postępowaniu zabezpieczającym § Art. 1110(3) KPC Jurysdykcja krajowa w postępowaniu egzekucyjnym § Art. 1110(4) KPC

q Rodzaje jurysdykcji: JURYSDYKCJA Z MOCY PRAWA KONIECZNA FAKULTATYWN A UMOWNA WYŁĄCZNA POZYTYWNA NEGATYWNA

JURYSDYKCJA Z MOCY PRAWA Art. 1099(1) KPC § 1. Jeżeli brak podstaw uzasadniających jurysdykcję krajową w sprawie, a przeprowadzenie postępowania przed sądem lub innym organem państwa obcego nie jest możliwe albo nie można wymagać jego przeprowadzenia, sprawa KONIECZNA należy do jurysdykcji krajowej, gdy wykazuje wystarczający związek z polskim Tzw. „wystarczający porządkiem prawnym. związek” § 2. W razie prawomocnego ustalenia przez sąd, że orzeczenie sądu lub innego organu państwa obcego nie podlega uznaniu w Rzeczypospolitej Polskiej, sprawa rozstrzygnięta tym orzeczeniem należy do jurysdykcji krajowej mimo braku podstaw uzasadniających tę jurysdykcję, jeżeli wykazuje wystarczający związek z polskim porządkiem prawnym.

o Orzeczenie państwa obcego MOŻE być skuteczne w RP o Skuteczność na podstawie: FAKULTATY WNA Z mocy prawa Na podstawie orzeczenia wydanego w RP Art. 1145 KPC Orzeczenia sądów państw obcych wydane w sprawach cywilnych podlegają uznaniu z mocy prawa, chyba że istnieją przeszkody określone w art. 1146. M. in. : Art. 1148 KPC § 1. Każdy, kto ma tym interes prawny, może wystąpić do sądu z wnioskiem o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega albo nie podlega uznaniu. § 2. Do wniosku o ustalenie, że orzeczenie sądu państwa obcego podlega uznaniu, należy dołączyć dokumenty wymienione w art. 1147, a do wniosku o ustalenie, że orzeczenie podlega uznaniu, urzędowy odpis orzeczenia wraz z jego uwierzytelnionym przekładem na język polski

Art. 1146 KPC § 1. Orzeczenie podlega uznaniu, jeżeli: 1) nie jest prawomocne w państwie, w którym zostało wydane; 2) zapadło w sprawie należącej do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich; 3) pozwanemu, który nie wdał się w spór co do istoty sprawy, nie doręczono należycie i w czasie umożliwiającym podjęcie obrony pisma wszczynającego postępowanie; 4) strona w toku postępowania była pozbawiona możności obrony; 5) sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami zawisła w Rzeczypospolitej Polskiej wcześniej niż przed sądem państwa obcego; 6) jest sprzeczne z wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu polskiego albo wcześniej wydanym prawomocnym orzeczeniem sądu państwa obcego, spełniającym przesłanki jego uznania w Rzeczypospolitej Polskiej, zapadłymi w sprawie o to samo roszczenie między tymi samymi stronami;

o Orzeczenie sądu państwa obcego NIE MOŻE być skuteczne w RP WYŁĄCZNA o MUSI być to zawsze jasno wskazane w przepisach! Art. 1146 KPC § 1. Orzeczenie podlega uznaniu, jeżeli: (…) 2) zapadło w sprawie należącej do wyłącznej jurysdykcji sądów polskich;

SPRAWY NALEŻĄCE DO JURYSDYKCJI WYŁĄCZNEJ Sprawy małżeńskie Art. 1103(1) KPC § 2. Jurysdykcja krajowa jest wyłączna, jeżeli oboje małżonkowie są obywatelami polskimi oraz mają miejsce zamieszkania i miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej. Sprawy ze stosunków między rodzicami a dziećmi Art. 1103(2) KPC § 2. Jurysdykcja krajowa jest wyłączna, jeżeli wszystkie osoby występujące jako strony są obywatelami polskimi oraz mają miejsce zamieszkania i miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej. Sprawy o prawa rzeczowe na nieruchomości + posiadanie Art. 1103(8) KPC § 1. Do wyłącznej jurysdykcji krajowej należą sprawy o prawa rzeczowe na nieruchomości i o posiadanie nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej, jak również sprawy ze stosunku najmu, dzierżawy i innych stosunków dotyczących używania takiej nieruchomości, z wyjątkiem spraw o czynsz i inne należności związane z używaniem lub pobieraniem pożytków z takiej nieruchomości. § 2. Do wyłącznej jurysdykcji krajowej należą także sprawy niewymienione w § 1 w zakresie, w którym rozstrzygnięcie dotyczy praw rzeczowych, posiadania lub używania nieruchomości położonej w Rzeczypospolitej Polskiej. Sprawy o rozwiązanie Art. 1103(9) KPC Do wyłącznej jurysdykcji krajowej należą sprawy o rozwiązanie osoby prawnej lub jednostki OP/JO organizacyjnej niebędącej osobą prawną, jak również o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwał ich organów, jeżeli osoba prawna lub jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną ma siedzibę w Rzeczypospolitej Polskiej. + Jurysdykcja wyłączna w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu nieprocesowym + Jurysdykcja wyłączna w sprawach rozpoznawanych w postępowaniu egzekucyjnym

Z mocy prawa 2 A. uznanie orzeczenia w RP Na podstawie orzeczenia wydanego w RP 1. Wydanie orzeczenia w państwie obcym 2 B. brak uznania orzeczenia w RP Gdy sprawa ta należy do wyłącznej jurysdykcji RP

JURYSDYKCJA UMOWNA § FORMA: Art. 1105 (1) KPC Wymaganie zawarcia umowy na piśmie, przewidziane w art. 1104 § 1 (umowa prorogacyjna) i art. 1105 § 1 (umowa derogacyjna), jest spełnione, jeżeli umowa jest zamieszczona w dokumencie podpisanym przez strony lub w wymienionych między nimi pismach lub oświadczeniach złożonych za pomocą środków porozumiewania się na odległość, które pozwalają utrwalić ich treść. Powołanie się w umowie podstawowej na dokument zawierający postanowienie odpowiadające umowie określonej w art. 1104 § 1 lub art. 1105 § 1 spełnia wymaganie dotyczące formy tej umowy, jeżeli umowa podstawowa jest sporządzona na piśmie, a to powołanie czyni umowę częścią umowy podstawowej.

Art. 1104 KPC § 1. Strony oznaczonego stosunku prawnego mogą umówić się na piśmie o poddanie wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw o prawa majątkowe jurysdykcji sądów polskich. o Etapy: 1. Zawarcie umowy prorogacyjnej 2. Rozpoznanie sprawy przez sąd w RP zgodnie z umową prorogacyjną POZYTYWNA o UMOWA PROROGACYJNA § 2. Poddanie jurysdykcji sądów polskich spraw, o których mowa w § 1, może nastąpić również przez wdanie się w spór co do istoty sprawy, jeżeli pozwany nie podniesie zarzutu braku jurysdykcji krajowej. o Etapy: 1. Zawarcie umowy derogacyjnej 2. Wytoczenie powództwa przed sąd w RP 3. Brak podniesienia zarzutu braku jurysdykcji krajowej 4. Rozpoznanie sprawy przez sąd w RP § 3. Przepisów § 1 i 2 nie stosuje się w sprawach, które według przepisów prawa polskiego należą do wyłącznej jurysdykcji sądów państwa obcego.

Art. 1105 KPC § 1. Strony oznaczonego stosunku prawnego mogą umówić się na piśmie o poddanie jurysdykcji sądów państwa obcego wynikłych lub mogących wyniknąć z niego spraw o prawa majątkowe, wyłączając jurysdykcję sądów polskich, jeżeli umowa taka jest skuteczna według prawa mającego do niej zastosowanie w państwie obcym. o Warunki: a) Sprawy o prawa majątkowe b) Umowa derogacyjna jest skuteczna w państwie, gdzie sprawa ma być rozpoznana NEGATYWNA § 2. Umowa wyłączająca jurysdykcję sądów polskich nie może dotyczyć spraw: o UMOWA DEROGACYJN 1) należących do wyłącznej jurysdykcji sądów A polskich; 2) z zakresu prawa pracy, chyba że umowa zostanie zawarta po powstaniu sporu; 3) wynikłych lub mogących wyniknąć z umów zawartych przez konsumenta, który ma miejsce zamieszkania lub miejsce zwykłego pobytu w Rzeczypospolitej Polskiej; § 4. W sprawach wymienionych w § 2 pkt 3 dopuszczalne jest zawarcie umowy, na podstawie której konsument może wytoczyć powództwo przed sądy państwa obcego. 4) wynikłych lub mogących wyniknąć ze stosunku ubezpieczenia. § 5. W sprawach wymienionych w § 2 pkt 4 dopuszczalne jest zawarcie umowy, na podstawie której powództwo przeciwko ubezpieczycielowi może być wytoczone przed sądy państwa obcego.

q Ciągłość jurysdykcji krajowej: Art. 1097 KPC § 1. Jurysdykcja krajowa istniejąca w chwili wszczęcia postępowania trwa nadal, choćby jej podstawy odpadły w toku postępowania. § 2. Sąd nie może uznać, że brak jest jurysdykcji krajowej, jeżeli jej podstawy powstały w toku postępowania. Wszczęcie postępowania

q Brak jurysdykcji krajowej jako przyczyna nieważności postępowania Art. 1099 KPC § 1. Brak jurysdykcji krajowej sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy. W razie stwierdzenia braku jurysdykcji krajowej sąd odrzuca pozew lub wniosek, z zastrzeżeniem art. 1104 § 2 lub art. 1105 § 6. § 2. Brak jurysdykcji krajowej stanowi przyczynę nieważności postępowania BRAK JURYSDYCKJI KRAJOWEJ o Odrzucenie pozwu JURYSDYKCJA KRAJOWA o Dopuszczalność rozpoznania sprawy przez sąd (np. ) w RP PIERWOTNA NIEDOPUSZCZALNOŚĆ DROGI SĄDOWEJ o Odrzucenie pozwu DOPUSZCZALNOŚĆ DROGI SĄDOWEJ o Dopuszczalność rozpoznania sprawy przez sąd powszechny

q Zawieszenie postępowania w RP ze względu na możliwość uznania orzeczenia zapadłego w państwie obcym Art. 1098 KPC § 1. Jeżeli sprawa o to samo roszczenie między tymi samymi stronami zawisła przed sądem państwa obcego wcześniej niż przed sądem polskim, sąd polski zawiesza postępowanie. - > ZASADA Wszczęcie postępowania X przed sądem państwa obcego Zawieszenie postępowania X w RP Wszczęcie postępowania X przed sądem w RP Sąd nie zawiesza jednak postępowania, jeżeli orzeczenie, które ma wydać sąd państwa obcego, nie będzie spełniało przesłanek jego uznania w Rzeczypospolitej Polskiej lub nie można oczekiwać, że postępowanie przed sądem państwa obcego zostanie prawomocnie zakończone w rozsądnym terminie. Nie ma przesłanek do uznania go w RP Nie zawiesi postępowania, gdy: Nie można oczekiwać, że orzeczenia zapadnie w rozsądnym terminie

§ 2. Po zakończeniu postępowania przed sądem państwa obcego, sąd umarza postępowanie, jeżeli orzeczenie sądu państwa obcego podlega uznaniu w Rzeczypospolitej Polskiej; w przeciwnym przypadku sąd postanowi podjąć postępowanie. Zakończenie postępowania X w państwie obcym A. Umorzenie postępowania X w RP B. Podjęcie postępowania X w RP § 3. Sąd na wniosek strony może także podjąć zawieszone postępowanie, jeżeli postępowanie przed sądem państwa obcego nie zostało zakończone w rozsądnym terminie. § 4. Przepisy § 1– 3 stosuje się odpowiednio do sprawy zawisłej przed innym niż sąd organem państwa obcego.

ROZPORZĄDZENIE 1215/2012 q Cel utworzenia aktu: (3) Unia wyznaczyła sobie za cel utrzymanie i dalszy rozwój przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, między innymi poprzez ułatwienie dostępu do wymiaru sprawiedliwości, w szczególności przy pomocy zasady wzajemnego uznawania orzeczeń sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych. W celu stopniowego tworzenia takiej przestrzeni Unia ma przyjąć środki w zakresie współpracy sądowej w sprawach cywilnych mających skutki transgraniczne, szczególnie jeżeli jest to niezbędne do prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego. (4) Różnice pomiędzy przepisami poszczególnych państw o jurysdykcji i uznawaniu orzeczeń utrudniają należyte funkcjonowanie rynku wewnętrznego. Dlatego nieodzowne jest wydanie przepisów celem ujednolicenia przepisów o jurysdykcji w sprawach cywilnych i handlowych, aby zapewnić szybkie i nieskomplikowane uznawanie i wykonywanie orzeczeń wydanych w jednym z państw członkowskich.

q Zakres stosowania Rozporządzenia: Art. 1 1. Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie w sprawach cywilnych i handlowych, niezależnie od rodzaju sądu. - > ZASADA Nie obejmuje ono w szczególności spraw podatkowych, celnych, administracyjnych ani spraw dotyczących odpowiedzialności państwa za działania lub zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej (acta iure imperii). 2. Niniejsze rozporządzenie ma zastosowania do: a) stanu cywilnego, zdolności prawnej lub zdolności do czynności prawnych osób fizycznych, stosunków majątkowych wynikających z małżeństwa lub związku uznawanego – w myśl przepisów mających zastosowanie do takiego związku – za mający skutki porównywalne do skutków małżeństwa; b) upadłości, układów i innych podobnych postępowań; c) ubezpieczeń społecznych; d) sądownictwa polubownego; e) obowiązków alimentacyjnych wynikających ze stosunku rodzinnego, pokrewieństwa, małżeństwa lub powinowactwa; f) testamentów i dziedziczenia, w tym obowiązków alimentacyjnych powstających w związku ze śmiercią.

q Badanie jurysdykcji i dopuszczalności postępowania: Art. 27 Sąd państwa członkowskiego stwierdza z urzędu brak swej jurysdykcji, jeżeli wystąpiono do niego o rozpoznanie sprawy należącej na mocy art. 24 do wyłącznej jurysdykcji sądów innego państwa członkowskiego. Art. 28 Jeżeli pozwany mający miejsce zamieszkania w jednym państwie członkowskim zostaje pozwany przed sąd innego państwa członkowskiego, ale się nie stawi, sąd stwierdza z urzędu brak swej jurysdykcji, o ile jego jurysdykcja nie wynika z przepisów niniejszego rozporządzenia. 2. Sąd zawiesza postępowanie do czasu ustalenia, że pozwany miał możliwość uzyskania dokumentu wszczynającego postępowanie albo dokumentu równorzędnego w czasie umożliwiającym na przygotowanie obrony albo że podjęte zostały wszelkie niezbędne do tego czynności.

q Zawisłość sprawy wg Rozporządzenia: 4 warianty A. Art. 29 1. Nie naruszając przepisów art. 31 ust. 2, jeżeli przed sądami różnych państw członkowskich zawisły sprawy o to samo roszczenie między tymi samymi stronami, sąd, przed który wytoczono powództwo później, z urzędu zawiesza postępowanie do czasu stwierdzenia jurysdykcji sądu, przed który najpierw wytoczono powództwo. Sąd w B zawiesza postępowanie do czasu stwierdzenia jurysdykcji sądu w. A Wytoczenie powództwa X przed sąd w B 2. (…) 3. Jeżeli stwierdzona zostanie jurysdykcja sądu, przed który najpierw wytoczono powództwo, sąd, przed który wytoczono powództwo później, stwierdza brak swej jurysdykcji na rzecz tego sądu. Zawieszenie postępowania w sprawie powództwa X w sądzie w B Sąd w B stwierdza brak swojej jurysdykcji Sąd w A stwierdza swoją jurysdykcję

B. Art. 30 1. Jeżeli przed sądami różnych państw członkowskich zawisłe są sprawy, które pozostają ze sobą w związku, każdy sąd przed który wytoczono powództwo później, może zawiesić postępowanie. Przed sądem w A zawisła jest sprawa X Zawieszenie postępowania w sądzie w B Wytoczenie sprawy pozostającej w związku ze sprawą X przed sąd w B 2. Jeżeli sprawy takie są zawisłe w pierwszej instancji, każdy sąd, przed który wytoczono powództwo później, może na wniosek strony stwierdzić także brak swej jurysdykcji, jeżeli sąd przed który najpierw wytoczono powództwo, ma jurysdykcję w tych sprawach, a połączenie spraw jest zgodne z jego prawem. 3. W rozumieniu niniejszego artykułu uważa się, że sprawy pozostają ze sobą w związku, jeżeli istnieje między nimi tak ścisła więź, że pożądane jest ich łączne rozpoznanie i rozstrzygnięcie w celu uniknięcia wydania w oddzielnych postępowaniach sprzecznych ze sobą orzeczeń.

C. Art. 31 1. Jeżeli sprawy należą do wyłącznej jurysdykcji kilku sądów, sąd, przed który wytoczono powództwo później, stwierdza brak swej jurysdykcji na rzecz sądu, przed który najpierw wytoczono powództwo. (…) Wszczęcie postępowania X w sądzie w A ze względu na jurysdykcję wyłączną Zawieszenie postępowania w sądzie w B Wszczęcie postępowania X w sądzie w B ze względu na jurysdykcję wyłączną

D. Art. 33 1. W przypadku gdy jurysdykcja oparta jest na art. 4 lub na art. 7, 8 lub 9 i jeżeli przed sądem państwa trzeciego toczy się postępowanie w czasie, w którym przed sądem w państwie członkowskim zostaje wytoczone powództwo dotyczące tego samego roszczenia między tymi samymi stronami, co postępowanie toczące się przed sądem w państwie trzecim, sąd tego państwa członkowskiego może zawiesić postępowanie, jeżeli: Np. Najpierw wszczęto postępowanie na Ukrainie w sprawie X, a następnie w sprawie X wszczęto postępowanie w RP a) można oczekiwać, że sąd państwa trzeciego wyda orzeczenie nadające się do uznania oraz, w odpowiednich przypadkach, do wykonania w tym państwie członkowskim; oraz b) sąd państwa członkowskiego upewnił się, że zawieszenie jest potrzebne dla prawidłowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Sąd w państwie członkowskim zawiesi postępowanie w sprawie X, gdy zostaną spełnione określone warunki Wszczęcie postępowania w sprawie X w państwie trzecim Wszczęcie postępowania w sprawie X w państwie członkowskim

2. Sąd państwa członkowskiego może podjąć postępowanie w każdej chwili, jeżeli: a) postępowanie przed sądem państwa trzeciego zostało zawieszone lub umorzone; b) w ocenie sądu państwa członkowskiego postępowanie przed sądem państwa trzeciego prawdopodobnie zostanie zakończone w rozsądnym terminie; lub c) dalsze prowadzenie postępowania jest niezbędne dla prawidłowego sprawowania wymiaru sprawiedliwości. 3. Sąd państwa członkowskiego umarza postępowanie, jeżeli postępowanie przed sądem państwa trzeciego zakończyło się i doprowadziło do wydania orzeczenia, które nadaje się do uznania, oraz w odpowiednich przypadkach, do wykonania w tym państwie członkowskim.

A Art. 29 o przed sądami różnych państw członkowskich zawisły sprawy o to samo roszczenie między tymi samymi stronami B Art. 30 o przed sądami różnych państw członkowskich zawisłe są sprawy, które pozostają ze sobą w związku C Art. 31 o sprawy należą do wyłącznej jurysdykcji kilku sądów o Jurysdykcja wyłączna właściwa jest dla kilku sądów D Art. 33 o przed sądem państwa trzeciego toczy się postępowanie w czasie, w którym przed sądem w państwie członkowskim zostaje wytoczone powództwo dotyczące tego samego roszczenia między tymi samymi stronami

q Jurysdykcja wg Rozporządzenia Art. 4 1. Z zastrzeżeniem przepisów niniejszego rozporządzenia osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane, niezależnie od ich obywatelstwa, przed sądy tego państwa członkowskiego. Np. OF (niezależnie od jej obywatelstwa) mieszkająca na terytorium RP może być pozywana przed sądy w RP OGÓLNA 2. Do osób, które nie są obywatelami państwa członkowskiego, w którym mają miejsce zamieszkania, stosuje się przepisy jurysdykcyjne właściwe dla obywateli tego państwa członkowskiego. Np. Do OF posiadającej obywatelstwo francuskie i mającej miejsce zamieszkania w RP stosuje się przepisy właściwe dla obywateli RP (tak, jakby był obywatelem RP) Art. 5 1. Osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane przed sądy innego państwa członkowskiego tylko zgodnie z przepisami ustanowionymi w sekcjach 2– 7 niniejszego rozdziału. Np. OF mająca miejsce zamieszkania w RP może być pozywana przed sąd w Niemczech Art. 6 1. Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, jurysdykcja sądów każdego państwa członkowskiego jest określana, (z zastrzeżeniem art. 18 ust. 1, art. 21 ust. 2 oraz art. 24 i 25), przez prawo tego państwa członkowskiego. Np. pozwany ma miejsce zamieszkania na terytorium Ukrainy jurysdykcja jest określana przez prawo powoda zamieszkującego w RP

Art. 7 Osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego może być pozwana w innym państwie członkowskim: Np. OF zamieszkująca w RP może być pozwana we Francji 1. W sprawach dotyczących umowy – przed sądy miejsca wykonania danego zobowiązania 2. W sprawach dotyczących czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego SZCZEGÓLNA – przed sądy miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę; 3. W sprawach dotyczących roszczeń cywilnoprawnych o odszkodowanie lub przywrócenie stanu poprzedniego, które wynikają z czynu zagrożonego karą – przed sąd, do którego wniesiono akt oskarżenia, o ile sąd ten może według swojego prawa rozpoznawać roszczenia cywilnoprawne; 4. (…) 5. W sprawach dotyczących sporów wynikających z działalności filii, agencji lub innego oddziału – przed sądy miejsca, w którym znajdują się filia, agencja lub inny oddział; (…) Art. 8 Osoba mająca miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego może zostać pozwana również: 1. jeżeli pozywa się łącznie kilka osób – przed sąd miejsca, w którym ma miejsce zamieszkania jeden z pozwanych, o ile między sprawami istnieje tak ścisła więź, że pożądane jest ich łączne rozpoznanie i rozstrzygnięcie w celu uniknięcia wydania w oddzielnych postępowaniach sprzecznych ze sobą orzeczeń; 2. (…) 3. w sprawach dotyczących powództwa wzajemnego opierającego się na tej samej umowie lub na tym samym stanie faktycznym, na których zostało oparte powództwo główne – przed sąd, w którym zawisło powództwo główne; (…)

WYŁĄCZ NA Por. z KPC Art. 24 Niezależnie od miejsca zamieszkania stron jurysdykcję wyłączną mają następujące sądy państwa członkowskiego: 1. w sprawach, których przedmiotem są prawa rzeczowe na nieruchomościach oraz najem lub dzierżawa nieruchomości – sądy państwa członkowskiego, w którym nieruchomość jest położona. (…) 2. w sprawach, których przedmiotem jest ważność, nieważność lub rozwiązanie spółki lub osoby prawnej albo ważność decyzji ich organów– sądy państwa członkowskiego, na którego terytorium spółka lub osoba prawna ma swoją siedzibę. Przy ustalaniu, gdzie znajduje się siedziba sąd stosuje przepisy swojego prawa prywatnego międzynarodowego 3. w sprawach, których przedmiotem jest ważność wpisów do rejestrów publicznych – sądy państwa członkowskiego, na którego terytorium rejestry są prowadzone; 4. w sprawach, których przedmiotem jest rejestracja lub ważność patentów, znaków towarowych, wzorów i modeli, jak również podobnych praw wymagających zgłoszenia lub zarejestrowania niezależnie od tego, czy dana kwestia została podniesiona w pozwie czy też w drodze zarzutu procesowego – sądy państwa członkowskiego, na którego terytorium wystąpiono ze zgłoszeniem lub o rejestrację albo nastąpiło zgłoszenie lub rejestracja, albo na podstawie aktu prawa unijnego lub umowy międzynarodowej uznaje się, że zgłoszenie lub rejestracja nastąpiły 5. w postępowaniach, których przedmiotem jest wykonanie orzeczeń – sądy państwa członkowskiego, na którego terytorium wykonanie powinno nastąpić lub nastąpiło.

q Jurysdykcja w sprawach dotyczących ubezpieczenia STRONY UMOWY UBEZPIECZENIA UBEZPIECZAJĄCY Ø UBEZPIECZONY UBEZPIECZYCIEL GDZIE SIĘ POZYWA UBEZPIECZAJĄCEG Art. 14 1. Nie naruszając przepisów art. 13 ust. 3, ubezpieczyciel może pozywać tylko O przed sądy państwa członkowskiego, na którego terytorium pozwany ma miejsce zamieszkania, bez względu na to, czy jest on ubezpieczającym, ubezpieczonym czy też uposażonym z tytułu ubezpieczenia. 2. Przepisy niniejszej sekcji nie naruszają prawa do wytoczenia powództwa wzajemnego przed sąd, przed którym zgodnie z niniejszą sekcją zawisło powództwo główne.

GDZIE SIĘ POZYWA: UBEZPIECZYCIEL A Art. 11 1. Ubezpieczyciel mający miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego może zostać pozwany: a) przed sądy państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania; b) w innym państwie członkowskim, w przypadku powództw ubezpieczającego, ubezpieczonego lub uposażonego z tytułu ubezpieczenia – przed sąd miejsca, w którym powód ma miejsce zamieszkania c) jeżeli jest on współubezpieczycielem – przed sąd państwa członkowskiego, przed który został pozwany główny ubezpieczyciel. 2. Jeżeli ubezpieczyciel nie ma miejsca zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, ale posiada filię, agencję lub inny oddział w państwie członkowskim, to w sporach wynikających z ich działalności jest traktowany tak, jak gdyby miał miejsce zamieszkania na terytorium tego państwa członkowskiego. Art. 12 W odniesieniu do ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej lub ubezpieczenia nieruchomości ubezpieczyciel może być ponadto pozwany przed sąd miejsca, gdzie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Tę samą zasadę stosuje się, jeżeli ruchomości i nieruchomości objęte są tą samą umową ubezpieczenia, a powstała na nich szkoda wynika z tego samego zdarzenia. Art. 13 W odniesieniu do ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej ubezpieczyciel może być również pozwany przed sąd, w którym zawisło powództwo poszkodowanego przeciwko ubezpieczonemu, o ile jest to dopuszczalne według prawa tego sądu.

Art. 15 Od przepisów niniejszej sekcji można odstąpić na podstawie umowy tylko wówczas: 1. jeżeli umowa została zawarta po powstaniu sporu; 2. jeżeli przyznaje ona ubezpieczającemu, ubezpieczonemu lub uposażonemu z tytułu ubezpieczenia uprawnienie do występowania przed sądy inne niż wymienione w niniejszej sekcji; 3. jeżeli została ona zawarta między ubezpieczającym a ubezpieczycielem, którzy w chwili zawarcia umowy mają miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w tym samym państwie członkowskim, celem uzasadnienia jurysdykcji sądów tego państwa członkowskiego także wówczas, gdy zdarzenie wywołujące szkodę nastąpiło za granicą, chyba że taka umowa nie jest dopuszczalna według prawa tego państwa członkowskiego; 4. jeżeli została ona zawarta przez ubezpieczającego, który nie ma miejsca zamieszkania w państwie członkowskim, z wyjątkiem ubezpieczenia obowiązkowego lub ubezpieczenia nieruchomości położonej w państwie członkowskim; lub 5. jeżeli dotyczy ona umowy ubezpieczenia obejmującej jedno lub więcej ryzyk, wymienionych w art. 16.

q Jurysdykcja w sprawach dotyczących umów konsumenckich STRONY UMOWY KONSUMENCKIEJ Jedną ze stron umowy ZAWSZE jest KONSUMENT KONTRAHENT GDZIE SIĘ POZYWA: KONTRAHEN TA Art. 17 Jeżeli konsument zawiera umowę z kontrahentem, który nie ma miejsca zamieszkania na terytorium danego państwa członkowskiego, ale ma filię, agencję lub inny oddział w państwie członkowskim, to w sporach dotyczących ich działalności kontrahent taki jest traktowany tak, jak gdyby miał miejsce zamieszkania w tym państwie członkowskim. Art. 18 1. Konsument może wytoczyć powództwo przeciwko swojemu kontrahentowi przed sądem państwa członkowskiego, na którego terytorium kontrahent ten ma miejsce zamieszkania, albo bez względu na miejsce zamieszkania kontrahenta – przed sądem miejsca, w którym konsument ma miejsce zamieszkania. KONSUMENT A Art. 18 Kontrahent może wytoczyć powództwo przeciwko konsumentowi tylko przed sądy państwa członkowskiego, na którego terytorium konsument ma miejsce zamieszkania.

Art. 19 Od przepisów niniejszej sekcji można odstąpić na podstawie umowy tylko wówczas: 1. jeżeli umowa została zawarta po powstaniu sporu; 2. jeżeli przyznaje ona konsumentowi uprawnienie do wytaczania powództwa przed sądy inne niż wymienione w niniejszej sekcji; lub 3. jeżeli została ona zawarta między konsumentem a jego kontrahentem, którzy w chwili zawarcia umowy mają miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu w tym samym państwie członkowskim, a umowa ta przewiduje jurysdykcję sądów tego państwa członkowskiego, o ile taka umowa jest dopuszczalna w świetle prawa tego państwa członkowskiego

q Jurysdykcja w zakresie indywidualnych umów o pracę STRONY UMOWY O PRACĘ PRACOWNIK PRACODAWCA GDZIE SIĘ POZYWA PRACODAWCĘ Art. 20 Jeżeli pracodawca, z którym pracownik zawarł indywidualną umowę o pracę, nie ma miejsca zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, ale posiada filię, agencję lub inny oddział w państwie członkowskim, to będzie traktowany w sporach dotyczących ich działalności jak gdyby miał miejsce zamieszkania na terytorium tego państwa członkowskiego. Art. 21 1. Pracodawca mający miejsce zamieszkania w państwie członkowskim może być pozwany: a) przed sądy państwa członkowskiego, w którym ma miejsce zamieszkania; lub b) w innym państwie członkowskim: (i) przed sąd miejsca, w którym pracownik zazwyczaj świadczy lub ostatnio zazwyczaj świadczył pracę; lub (ii) jeżeli pracownik zazwyczaj nie świadczy lub zazwyczaj nie świadczył pracy w jednym i tym samym państwie – przed sąd miejsca, w którym znajduje się albo znajdował się oddział, który pracownika zatrudnił. 2. Pracodawca, który nie ma miejsca zamieszkania w danym państwie członkowskim, może zostać pozwany przed sąd jednego z państw członkowskich, zgodnie z ust. 1 lit. b).

GDZIE SIĘ POZYWA PRACOWNIKA Art. 22 1. Pracodawca może wytoczyć powództwo tylko przed sądami państwa członkowskiego, na terytorium którego pracownik ma miejsce zamieszkania. 2. Przepisy niniejszej sekcji nie naruszają prawa do wytoczenia powództwa wzajemnego przed sąd, przed którym zgodnie z niniejszą sekcją zawisło powództwo główne. Art. 23 Od przepisów niniejszej sekcji można odstąpić na podstawie umowy tylko wówczas: 1. jeżeli umowa została zawarta po powstaniu sporu; lub 2. jeżeli przyznaje ona pracownikowi prawo do wytaczania powództwa przed sądy inne niż wymienione w niniejszej sekcji.

q UMOWA o jurysdykcję wg Rozporządzenia: Art. 25 1. Jeżeli strony niezależnie od ich miejsca zamieszkania uzgodniły, że sąd lub sądy państwa członkowskiego powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego państwa mają jurysdykcję, chyba że umowa ta jest nieważna pod względem materialnym, na mocy prawa danego państwa członkowskiego. Tak określona jurysdykcja jest jurysdykcją wyłączną, o ile strony nie uzgodniły inaczej. Umowę jurysdykcyjną zawiera się: a) w formie pisemnej lub ustnej potwierdzonej na piśmie; b) w formie, która odpowiada praktyce przyjętej między stronami; lub c) w handlu międzynarodowym– w formie odpowiadającej zwyczajowi handlowemu, który strony znały lub musiały znać i który strony umów tego rodzaju w określonej dziedzinie handlu powszechnie znają i którego stale przestrzegają 2. Wszelkie przekazy elektroniczne umożliwiające trwały zapis umowy są traktowane na równi z formą pisemną.

Kazus nr 1: W dniu 8 września 2010 r. Stefan V. , zamieszkały w Niemczech, zaparkował swój samochód na parkingu publicznym w mieście Pula Parking wręczyła Stefanowi V. bilet za postój. (Spółka Pula Parking, należąca do miasta Pula (Chorwacja), jest odpowiedzialna, na podstawie rozporządzenia burmistrza tego miasta z dnia 16 grudnia 2009 r. , zmienionego rozporządzeniem z dnia 11 lutego 2015 r. , za zarząd płatnymi parkingami publicznymi tego miasta, nadzór nad nimi, ich konserwację i sprzątanie, pobieranie opłat za postój oraz za inne powiązane zadania. ) Zgodnie z treścią umowy o udostępnienie miejsca parkingowego, której zawarcie skutkowało wręczeniem wspomnianego biletu, Stefan V. był zobowiązany do zapłaty za ten bilet w terminie ośmiu dni od daty jego wydania, po którym to terminie naliczane były odsetki za zwłokę. Ponieważ Stefan V. nie uiścił należnej sumy w wyznaczonym terminie, Pula Parking zwróciła się w dniu 27 lutego 2017 r. do notariusza, którego kancelaria mieści się w mieście Pula, z wnioskiem o wszczęcie egzekucji na podstawie „dokumentu autentycznego” zgodnie z art. 278 ustawy o egzekucji. „Dokumentem autentycznym” wydanym przez spółkę Pula Parking był wyciąg z jej ksiąg, zgodnie z którym, mając na względzie fakturę z dnia 8 września 2016 r. , kwota 100 HRK (kun chorwackich) (około 13 EUR) była wymagalna w dniu 16 września 2016 r. Na podstawie tego dokumentu notariusz wydał w dniu 25 marca 2016 r. nakaz egzekucyjny. Po wniesieniu przez Stefana V. w dniu 21 kwietnia 2017 r. sprzeciwu od nakazu egzekucyjnego sprawa została przekazana sądowi miejskiemu w Puli, Chorwacja, zgodnie z art. 282 ust. 3 ustawy o egzekucji. W ramach sprzeciwu Stefan V. podniósł zarzut braku właściwości rzeczowej i terytorialnej notariusza, który w dniu 25 marca 2017 r. wydał nakaz egzekucyjny, uznając, że nie był on uprawniony do wydawania na podstawie „dokumentu autentycznego” z 2016 r. takiego nakazu wobec obywatela niemieckiego lub obywatela jakiegokolwiek innego państwa członkowskiego Unii. 1) Zważywszy na charakter prawny stosunku łączącego strony sporu: czy w niniejszej sprawie znajduje

Ad. 1 Spółce Pula Parking przyznano uprawnienia za pomocą aktu władztwa publicznego. Jednocześnie ustalenie wynikającej z umowy niezapłaconej wierzytelności za postój, ani dążenie do jej zaspokojenia, mające na celu ochronę prywatnych interesów i regulowane przez krajowe przepisy prawa powszechnie obowiązującego znajdujące zastosowanie w stosunkach między podmiotami prawa prywatnego, nie wydają się wymagać od miasta Pula lub spółki Pula Parking wykonywania prerogatyw władzy publicznej. Wynika z tego, że stosunek prawny istniejący pomiędzy spółką Pula Parking a Stefanem V. należy uznać co do zasady za stosunek prywatnoprawny, a zatem za objęty zakresem znaczeniowym pojęcia „spraw cywilnych i handlowych” w rozumieniu rozporządzenia nr 1215/2012. W świetle powyższych rozważań na pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, iż art. 1 ust. 1 rozporządzenia nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że postępowanie egzekucyjne wszczęte przez spółkę należącą do jednostki samorządu terytorialnego przeciwko osobie fizycznej zamieszkałej w innym państwie członkowskim w celu uzyskania zaspokojenia niezapłaconej wierzytelności z tytułu korzystania z parkingu publicznego, którego eksploatacja została powierzona tej spółce przez wspomnianą jednostkę samorządu terytorialnego, o ile wierzytelność ta nie ma w żaden sposób charakteru represyjnego, lecz stanowi zwykłe wynagrodzenie za świadczoną usługę, jest objęte zakresem zastosowania rzeczonego rozporządzenia. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2017 r. , C-551/15

Kazus nr 2 A: "P. E. H. " S. A. w K. w pozwie skierowanym przeciwko spółce „C. E. ” wniosła o zasądzenie od pozwanej kwoty 10 mln zł z ustawowymi odsetkami tytułem odszkodowania, wskazując, że francuska spółka akcyjna "C. E. " podstępnie zataiła przed powódką informację o jej złej sytuacji finansowej. Powódka kupiła materiały budowlane, które docelowo miały służyć inwestycji we Francji realizowanej przez pozwaną spółkę. Do inwestycji ostatecznie doszło. 1. Czy istnieje możliwość dochodzenia odszkodowania przed sądami w RP?

Ad. 1 Zasadne będzie tu zastosowanie regulacji przewidzianych w Rozporządzeniu 1215/2012. Oznacza to zatem, że wg art. 7: 2. W sprawach dotyczących czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego – przed sądy miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę; Właściwy do rozpoznania sprawy będzie sąd we Francji.

Kazus nr 2 B: "P. E. H. " S. A. w K. w pozwie skierowanym przeciwko spółce „C. E. ” wniosła o zasądzenie od pozwanej kwoty 10 mln zł z ustawowymi odsetkami tytułem odszkodowania, wskazując, że turecka spółka akcyjna "C. E. " podstępnie zataiła przed powódką informację o jej złej sytuacji finansowej. Powódka kupiła materiały budowlane, które docelowo miały służyć inwestycji realizowanej przez pozwaną spółkę. Do inwestycji ostatecznie doszło. 1. Czy istnieje możliwość dochodzenia odszkodowania przed sądami w RP?

Ad. 1 Ze względu na to, że Polski i Turcji nie łączy umowa międzynarodowa dotycząca jurysdykcji, znajdują zastosowanie przepisy kodeksu postępowania cywilnego z zakresu międzynarodowego postępowania cywilnego. Skoro zatem czyn niedozwolony będący podstawą odszkodowawczego roszczenia strony powodowej został popełniony na terenie Turcji, prawem właściwym do określenia miejsca wykonania zobowiązania, w rozumieniu art. 1103 KPC, jest prawo tureckie.

Kazus nr 2 C: "P. E. H. " S. A. w K. w pozwie skierowanym przeciwko oznaczonym imieniem i nazwiskiem Premierowi, Wicepremierowi, Ministrowi Energetyki i Ministrowi Stanu Republiki Tureckiej oraz Skarbowi Państwa Republiki Tureckiej, reprezentowanemu przez Urząd Premiera Republiki Tureckiej w A. , Ministerstwo Energetyki i Zasobów Naturalnych w A. i Ministerstwo Stanu Republiki Tureckiej w A. wniosła o zasądzenie od pozwanych kwoty 10. 769. 626. 671, 04 zł z ustawowymi odsetkami tytułem odszkodowania, wskazując, że jako akcjonariusz tureckiej spółki akcyjnej "C. E. " poniosła szkodę w wyniku czynu niedozwolonego popełnionego przez pozwanych, odpowiadających - jako władza administracyjna i zwierzchnicy osób, które wyrządziły szkodę - za to, iż na podstawie wydanego w dniu 11. 6. 2003 r. rozporządzenia Ministra Energetyki Republiki Tureckiej władze administracyjne tej Republiki dokonały zajęcia całego mienia spółki "C. E. ", co stanowiło bezprawne naruszenie prawa własności na podstawie przepisów rozporządzenia, a nie ustawy oraz jednostronnie i bez powodu zerwały umowę o współpracy w dziedzinie energetyki, zawartą przez Rząd Turecki ze spółką "C. E. ", co spowodowało szkodę dochodzoną na podstawie art. 415 KC w związku z art. 490 KSH. 1. Czy istnieje możliwość dochodzenia odszkodowania przed sądami w RP?

Ad. 1 Immunitet jurysdykcyjny: Nie ma jurysdykcji krajowej w rozpoznawanej sprawie, a więc w sprawie, w której obce państwo i jego najwyższe organy zostały pozwane o odszkodowanie za szkodę wyrządzoną zarzucanym czynem niedozwolonym, związanym z działalnością władczą państwa, objętą immunitetem jurysdykcyjnym państwa obcego.

Kazus nr 3: Zamieszkały w Gdańsku Janusz N. właściciel kilkunastu lokali mieszkalnych położonych na terenie tego miasta. Prowadzi działalność gospodarczą polegającą na wynajmowaniu tych lokali. Swoją ofertę kieruje głównie do obcokrajowców, którzy są zainteresowani dłuższym pobytem nad polskim morzem. W celu pozyskiwania nowych klientów publikuje nawet ogłoszenia w prasie zagranicznej, w szczególności w Niemczech. Jedno z takich ogłoszeń przeczytał Baltazar M. zamieszkały w Berlinie. 10 lutego 2016 r. Janusz N i Baltazar M. zawarli umowę najmu jednego z lokali na terenie Gdańska na okres 5 miesięcy od 1 marca 2016 r. do 31 lipca 2016 r. Strony uzgodniły, że najemca zapłaci za najem czynsz w wysokości 4 tys. zł miesięcznie, płatne do 10. dnia każdego miesiąca trwania najmu. Przez pierwsze cztery miesiące najemca uiszczał czynsz w terminie. Za piąty miesiąc nie zapłacił czynszu, po czym z chwilą upływu okresu trwania najmu opuścił lokal. Wynajmujący kilkakrotnie wzywał najemcę pisemnie do uregulowania zaległego czynszu w kwocie 4 tys. zł. 15 września 2016 r. Janusz N. wytoczył przed SR w Gdańsku powództwo o zapłatę zaległego czynszu w kwocie 4 tys. zł wraz z odsetkami od 11 lipca 2016 r. Odpis pozwu, przetłumaczony na język niemiecki, został doręczony Baltazarowi M. do jego rąk 1 października 2016 r. Pozwany złożył odpowiedź na pozew. Wpłynęła ona do sądu 21 października 2016 r. W odpowiedzi na pozew pozwany kwestionuje roszczenie oraz podniósł zarzut, że sądom polskim brakuje jurysdykcji krajowej w sprawie. Pozwany podnosi, że zawarta umowa była umową konsumencką. Powód wskazuje, że spór dotyczy najmu lokalu położonego w RP. 1. Gdzie powinna zostać rozpoznana sprawa?

Ad. 1 Podstawową zasadą dla rozporządzenia 1215/2012 w zakresie jurysdykcji jest właściwość sądów państwa członkowskiego, na którego terytorium pozwany ma miejsce zamieszkania/siedzibę. Odmiennie jurysdykcja regulowana jest w zakresie: a) Jurysdykcji szczególnej b) Jurysdykcja w sprawach dotyczących ubezpieczenia c) Jurysdykcja w sprawach dotyczących umów konsumenckich d) Jurysdykcja w zakresie indywidualnych umów o pracę e) Jurysdykcja wyłączna Co się tyczy jurysdykcji w sprawach dotyczących umów konsumenckich wskazać należy, że pozwać konsumenta można wyłącznie przed sądy państwa członkowskiego, na którego terytorium konsument ma miejsce zamieszkania (art. 18). Jeżeli chodzi zaś o jurysdykcję w sprawach najmu nieruchomości to ma tu zastosowanie regulacja z art. 24 wskazująca, że zachodzi tu tzw. Jurysdykcja wyłączna, a więc możliwe jest wytoczenie powództwa jedynie w państwie, w którym nieruchomość jest położona. W rozpatrywanym stanie faktycznym należy zauważyć, że umowa zawarta między stronami postępowania spełnia wymogi umowy zawartej z konsumentem. Jednakże, ze względu na to, że przedmiotem umowy jest najem lokalu położonego w RP, zastosowanie będzie mieć tu regulacja dotycząca tzw. właściwości wyłącznej, co „wyłączy” stosowanie jurysdykcji w sprawach dotyczących umów konsumenckich