Czym jest sumienie SUMIENIE Co ci gryzie Czyli

Czym jest sumienie? SUMIENIE

Co cię gryzie? Czyli kilka słów o sumieniu

Definicja sumienia „Sumienie jest najtajniejszym ośrodkiem i sanktuarium człowieka

1. DEFINICJA: �sumienie: �sumitować się (summitto uniżać się), czyli poddawać pod ocenę, tłumaczyć się i usprawiedliwiać; �sumować, czyli dodawać, podliczać, dokonywać rachunku. To mogłoby oznaczać, że sumienie ma za zadanie analizy i syntezy zdarzeń, czynników, aby człowiek mógł poddać ocenie swoje postępowanie.

� miejscem odkrywania prawa które człowiek sam sobie nakłada, któremu powinien być posłusznym – wewnętrzny głos aby czynić dobro zła unikać � doświadczeniem osoby, obejmującym nie tylko sferę poznawczą, ale i wolitywno – emocjonalno – socjologiczną/społeczną, dokonujące oceny o dobru/złu i poprawnym postępowaniu [w historii tsumienia ważną rolę odegrały:

�(*) szkoła franciszkańska [św. Bonawentura], akcentująca rolę woli w zjawisku sumienia; �(*) szkoła dominikańska [św. Tomasz], akcentująca rolę rozumu; szkoły te akcentowały synderezę, która – w odróżnieniu od sumienia – mylić się nie może; (*) psychologia, fenomenologia – pozwalające uwzględniać wymiary psychiczno – emocjonalne sumienia]

�Do aktów sumienia należy nakaz czynienia dobra i unikania zła, osąd konkretnych wyborów, świadectwo Dobra najwyższego. � jest to subiektywna norma moralna działania ludzkiego; � kryterium najbliższe, a jeśli prawidłowo ukształtowane, ostateczne i decydujące osądu działania moralnego, ale nie jedyne! � zjawisko powszechne – każdy ma sumienie, wpisane przez Stwórcę w jego naturę; � istnieje obowiązek formacji sumienia oraz jego respektowania, nawet jeśli jest w sposób niezawiniony jest błędnie uformowane;

FUNKCJE �„Funkcja sumienia polega na określeniu prawdziwego dobra w czynie i na ukształtowaniu odpowiedniej do tego dobra powinności. Powinność jest doświadczalną postacią zależności od prawdy, której podlega wolność osoby […] właściwa i zupełna funkcja sumienia polega na uzależnieniu czynu od poznanej prawdy” K. Wojtyła. Osoba i czyn

1. z perspektywy relacji czasowej do czynu: �uprzedzająca – wartościowanie poprzedza wykonanie czynu; �towarzysząca – ocenia wartość czynu podczas jego wykonywania; �następcza – ocenia czyn po jego wykonaniu;

2. z perspektywy relacji normatywnej dla czynu: nakazująca – poleca wykonanie czynu; zakazująca – zakazuje wykonanie czynu; zezwalająca – pozwala na wykonanie czynu, ale nie nakazuje jego wykonanie

RODZAJE �ze względu na czas działania: �a. przeduczynkowe; b. pouczynkowe; c. towarzyszące �ze względu na zaangażowanie: �aktualne; (sąd rozumu praktycznego, który orzeka o dobru i złu w konkretnych sytuacjach) �habitualne ((syndereza) - wrodzona i nieutracalna zdolność i łatwość praktycznego rozumu w pojmowaniu podstawowych zasad moralności „czyń dobro, zła unikaj”) �co do zakresu działania: �szerokie; b. wąskie; c. faryzejskie; �d. skrupulanckie; e. powikłane; f. zdrowe

4. co do jakości pewności oceny: �a. pewne (osądza czyn po uprzednim uwolnieniu się od wątpliwości związanych z daną sytuacją) �b. wątpliwe (nie wydaje sądu, gdyż nie jest zdolne do uwolnienia się od wątpliwości) 5. co do zależności do wiecznego prawa: �a. Prawdziwe - uznaje za dobro to, co jest w istocie dobre oraz właściwie ocenia zło. �b. Fałszywe - uznaje za dobro to, co jest w istocie złe i za zło to, co jest dobre. 6. co do trwania w błędzie: �a. Pokonanie błędne (Gdy znajomość prawa moralnego jest przeszkodą, którą można pokonać nie stosując środków nadzwyczajnych) �b. Niepokonalnie błędne (gdy ktoś niewiele dba o „poszukiwanie prawdy i dobra, a sumienie z nawyku do grzechu powoli ulega niemal zaślepieniu”)

WAŻNE ZASADY DOT. KORZYSTANIA Z GŁOSU SUMIENIA W SYT. WĄTPLIWYCH 1)Sumienie niepokonalnie błędne wiąże wolę ludzką w takiej samej mierze jak sumienie prawdziwe. Sumienie to wiąże człowieka tak długo, jak długo człowiek trwa w stanie niezawinionego błędu. Człowiek jest zobowiązany postępować zgodnie z sumieniem nakazującymi zakazującym o ile jest prawdziwe lub niepokonalnie błędne. 2)Nie wolno działać z sumieniem pokonalnie błędnym. Działanie z takim sumieniem jest narażaniem się na popełnienie grzechu, a to już samo przez się jest grzechem. Pierwszym obowiązkiem jest usunięcie błędu, lub powstrzymanie się od działania,

3)Nie wolno działać z sumieniem wątpliwym, lecz należy przed czynem wątpliwość usunąć. Zasady pomocnicze w dochodzeniu do pewności: � w wątpliwości należy opowiedzieć się za zdaniem, za którym przemawia większe prawdopodobieństwo; � prawo wątpliwe nie obowiązuje; � w wątpliwości przeważa stanowisko posiadającego [moje a nie kolegi]; � konieczność udowodnienia przestępstwa a niewinności! � w wątpliwości należy opowiedzieć się za ważnością czynów; � w wątpliwości przywileje należy interpretować szeroko, a obowiązki ściśle.

Etapy rozwoju sumienia � 1. anomia moralna (. . . - 2 rok życia) - amoralizm, brak świadomości i motywacji moralnej; � 2. heteronomia moralna (2 -9 r. ż. ) - nakazy regulujące zachowanie są dane z zewnątrz, trwałe, niezmienne (sankcje zewnętrzne są głównym powodem przestrzegania reguł moralnych); �*faza egocentryzmu (2– 5 r. ż. ) - niezdolność rozumienia cudzych stanów psychicznych, projektowanie na innych własnych emocji i dążeń, działanie zmierzające do uniknięcia kary i uzyskania nagrody; �*faza konformizmu (5 -9 r. ż. ) - działanie ukierunkowane na podziw, uznanie �innych, akceptację, pojawia się stres wynikający z konfliktu postępowania z wymogami moralnymi, wykształca się zdolność oceny zachowania innych;

� 3. socjonomia moralna (9 -13 r. ż. ) - akceptacja norm obowiązujących w grupie, bez uznania ich za własne; � *moralność partykularystyczna; � *konwencjonalizm; � 4. autonomia moralna (13 -21 r. ż. ) – postępowanie według norm ze względu na ich wewnętrzne aprobowanie i uznanie za własne; � *pryncypializm (13 -15 r. ż. ) - zewnętrzne wzory zostają zinternalizowane i stają się własnymi postawami wyznaczającymi zachowanie; � *racjonalizm (15 -17 r. ż. ) - szukanie sensu uprzednio zaakceptowanych norm, analizowanie przyczyn przestrzegania norm i ich celów; � *idealizm moralny (17 -21 r. ż. ) - moralność ma charakter świadomy i refleksyjny, problemy moralne są rozstrzygane z punktu widzenia przyjętego systemu wartości, orientacja na cele społeczne, układem odniesienia są ideały i wiedza. � 5. Teo-nomija - Zakłada umiejętność syntezy między wolnością a prawem Bożym