Europejska boloska i krajowa struktura kwalifikacji Krajowa Sekcja

Europejska, bolońska i krajowa struktura kwalifikacji Krajowa Sekcja Nauki NSZZ „Solidarność” Warszawa, 12 lipca 2008 r. Ewa Chmielecka, Ekspert Boloński

Proces Boloński - cele Podstawowymi celami kształcenia wyższego w Europie wg dokumentów bolońskich są: – – przygotowanie absolwentów do potrzeb rynku pracy, przygotowanie do bycia aktywnym obywatelem w demokratycznym społeczeństwie, także europejskim, rozwój i podtrzymanie podstaw wiedzy zaawansowanej (społeczeństwo i gospodarka wiedzy) rozwój osobowy kształconych w tle: podniesienie międzynarodowej konkurencyjności europejskiego szkolnictwa wyższego

Proces Boloński: zadania i narzędzia Zadania: l Mobilność studentów i nauczycieli akademickich l Porównywalność kwalifikacji/dyplomów absolwentów l Podniesienie jakości oraz konkurencyjności europejskiego szkolnictwa wyższego l Zróżnicowanie programowe i instytucjonalne l inne Narzędzia: l studia 2 i 3 stopniowe l ECTS l Suplement do dyplomu l Akredytacja europejska l Bolońska i krajowe struktury kwalifikacji l inne

Proces Boloński Równowaga pomiędzy trzema czynnikami sprawczymi – – – administracją środowiskiem akademickim rynkiem konieczna dla realizacji celów bolońskich. Jak uzyskać tę równowagę? – scenariusze rozwoju europejskiego szkolnictwa wyższego

Czynniki sprawcze Procesu Bolońskiego „składowa akademicka” vs „składowa administracyjna” Deklaracja Bolońska i jej wartości Proces Boloński i jego narzędzia Nauczyciele akademiccy, naukowcy Politycy i urzędnicy Wieloaspektowość życia akademickiego. Zróżnicowanie jako wartość kulturotwórcza Ujednolicanie instytucjonalne ułatwia decyzje Linearność podejmowana decyzji Wartości poznawcze: prawda, refleksyjność, głębia Żądanie szybkiej i bezpośredniej efektywności badań i kształcenia Etos akademicki, samorządność i odpowiedzialność. Kultura instytucjonalna: wiarygodność i jej kontrola Swobody akademickie, a z nimi kreatywność, niestandardowość i innowacyjność Instrumentalizacja kształcenia i badań, procedury "ubiegania się o" Relacje mistrz - uczeń Relacje "customer oriented" Doskonalenie jakości sprawą uczelni Akredytacja - zewnętrzne potwierdzanie jakości

Proces Boloński: scenariusze rozwoju I l l Modele: Centralia, Octavia i Vitis Vinifera W każdym z nich następuje przesunięcie do szkolnictwa Europy Północno-Zachodniej: – – – l kształcenia na poziomie Ph. D. oraz MA o najwyższej jakości badań o największym znaczeniu gospodarczym oraz podstawowych a zatem i najbardziej wartościowego kapitału intelektualnego W Europie Środkowej i Południowej szkolnictwo wyższe bazuje na: – – kształceniu na poziomie BA i MA. wspomaganym importem studentów spoza Europy.

Proces Boloński: scenariusze rozwoju I Europa Środkowa: na razie przewagi ma model „Centralia”, ponieważ – – taki mamy spadek po czasach minionych niedostatek zaangażowania środowiska akademickiego rynek niedojrzały do formułowania życzeń względem edukacji w Polsce dodatkowo: brak strategii rozwoju szkolnictwa wyższego w warunkach Procesu Bolońskiego.

Proces Boloński: scenariusze rozwoju II Przewidywana stratyfikacja uczelni w Europie (na wzór amerykański) – – – ok. 4000 uczelni ok. 50 gromadzi lwią część mocy badawczych i funduszy federalnych/unijnych na badania podstawowe, 125 ma status uniwersytetów badawczych, 550 daje doktoraty, pozostałe tylko kształcą, najczęściej na poziomie BA. Patrz: „The Role of Universities in the Europe of Knowledge”

Pytania l l l Czy struktura polskiego szkolnictwa wyższego odwzoruje strukturę europejską? Do jakiej grupy (i w jakich proporcjach) trafią uczelnie polskie? Do jakiej grupy trafi Państwa uczelnia? Jaka powinna być strategia rozwoju polskiego szkolnictwa wyższego? Jaką opracować strategię instytucjonalną? Czy jest to przedmiotem debat – np. kampanii wyborczych? I to jest „nasza” istota Procesu Bolońskiego tworzącego EOSW

Proces Boloński – „srebrna taca”? Założenie: EHEA i ERA połączą nas z europejskim systemem szkolnictwa wyższego i badań Jaki rezultat dla Polski po 8 latach? l l l Dobre wyniki w raportach badających wdrożenie narzędzi - formalne wskaźniki realizacji Procesu Bolońskiego Czy równie dobrze przebiega realizacja faktyczna? – Wprowadzenie studiów 2 -stopniowych? ECTS? Czy wykorzystano je dla sensownej realizacji celów PB? Np. zróżnicowania programowego i instytucjonalnego? – Mobilność a asymetria przepływów studentów (eksport kapitału intelektualnego? ) – Wykorzystanie i lokowanie europejskich funduszy na badania. Co po 2013 roku? – Akredytacja – polski model binarny(+++) Przed nami wyzwanie struktury kwalifikacji

Struktura Kwalifikacji dla Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego (zwana „bolońską”) l · · Opisana w dokumencie przyjętym w Bergen ma służyć jako inspiracja dla krajowych struktur kwalifikacji przewidywano, że do konferencji w Londynie (2007) krajowe struktury kwalifikacji będą zaprojektowane zaś proces ich "samopotwierdzenia" będzie zakończony do 2010 roku · Cytaty (Bergen 2005): l Przyjmujemy uniwersalną strukturę kwalifikacji dla EHEA zawierającą trzy główne cykle kształcenia (…) deskryptory generyczne dla każdego cyklu zbudowane są na podstawie efektów kształcenia i kompetencjach oraz przypisanych im punktom ECTS dla pierwszego i drugiego cyklu l Zachęcamy do opracowania krajowych struktur kwalifikacji, które będą porównywalne ze strukturą dla Europejskiego Obszaru Szkolnictwa Wyższego do 2010 roku i rozpoczęcia prac nie później niż w 2007 roku. Cytaty (Londyn 2007) l Zachęcamy do pełnego wdrożenia takich krajowych struktur kwalifikacji, aby potwierdzenie ich zgodności z strukturą kwalifikacji dla EHEA mogło się dokonać do 2010 roku.

Krajowe struktury kwalifikacji w EOSW - stan na koniec 2007 l l l 6 krajów je wdrożyło 6 krajów prowadzi konsultacje 12 krajów ma projekty 22 krajach proces projektowania rozpoczął się (tu Polska) w 1 kraju nie rozpoczęto prac nad nią.

Czego oczekiwać w 2010 roku? (nieuzasadniony optymizm? ) l l l 46 krajowych struktur kwalifikacji wszystkie samopotwierdzone nowe suplementy do dyplomu bazujące w opisie kwalifikacji na efektach kształcenia.

Dlaczego struktura kwalifikacji dla EOSW? Pytanie: jak zapewnić zarazem różnorodność i porównywalność kształcenia? Odpowiedź: poprzez strukturę kwalifikacji, w której punktami odniesienia są generyczne efekty kształcenia a nie programy (treści).

Europejska Struktura Kwalifikacji dla kształcenia się przez całe życie Rekomendacja Parlamentu i Komisji Europejskiej z kwietnia 2008: – – 8 poziomów edukacji jako rama odniesienia 3 działy l l l – wiedza, umiejętności inne kompetencje Kompatybilność z bolońską strukturą kwalifikacji

Europejska Struktura Kwalifikacji dla kształcenia się przez całe życie – poziomy zasadnicze EQF Szkolnictwo polskie Poziom 1 Przedszkole Poziom 2 Szkoła podstawowa Poziom 3 Gimnazjum Poziom 4 Liceum …. Poziom 5 Studium policealne / seminaria Poziom 6 Studia licencjackie Poziom 7 Studia magisterskie Poziom 8 Studia doktoranckie

Dlaczego struktura kwalifikacji dla EOSW? Międzynarodowa przejrzystość („mapa kwalifikacji”) l Międzynarodowe uznanie kwalifikacji absolwentów l Międzynarodowa mobilność uczących się i absolwentów Bolońska struktura kwalifikacji jest rodzajem uniwersalnego „języka” przekładu kwalifikacji zdobywanych w w jednym kraju, na kwalifikacje uzyskiwane w innym kraju. l ale także „quality oriented dynamic tool with vision”

Ramy ogólne dla struktur kwalifikacji Deskryptory efektów kształcenia § § § wiedza i rozumienie (knowing and understanding), wiedza jak działać (knowing how to act) wiedza jak być (knowing how to be). czyli (mówiąc po polsku) wiedza, umiejętności i postawy.

Jak budować strukturę kwalifikacji? l l l l Cykle kształcenia Deskryptory kwalifikacji i efekty kształcenia jako podstawowe narzędzia opisu Profile Przypisywanie punktów ECTS Poziomy decyzji w sprawach programów studiów Zmiana prawa Inne elementy – Rola systemów zapewniania jakości – akredytacji

Jak budować strukturę kwalifikacji? Cykle kształcenia/kwalifikacje l Trzy podstawowe cykle/kwalifikacje (dyplomy) l l BA - w Polsce licencjat i inżynier MA – w Polsce magister Ph. D. – w Polsce doktor (absolwent studiów doktoranckich? ) Pomiędzy nimi (oraz przed i po ) mogą być umieszczone poziomy pośrednie. Nie mają one charakterystyki w opisie bolońskim, każdy kraj może je zaprojektować wedle własnej tradycji i potrzeb, ale powinny mieć jasne odniesienie do trzech głównych cykli.

Jak budować strukturę kwalifikacji? Efekty kształcenia (zamierzone) l l Stwierdzenie, co uczący się powinien wiedzieć, rozumieć i/lub być zdolny zrobić po zakończeniu okresu kształcenia Efekty kształcenia muszą być mierzalne, potwierdzone i udokumentowane.

Jak budować strukturę kwalifikacji? Deskryptory dublińskie Bazują na następujących 5 aspektach kształcenia: - wiedza i rozumienie - oraz ich wykorzystanie w praktyce - ocena i formułowanie sądów - umiejętności komunikacji - umiejętności uczenia się l przygotowane dla trzech cykli kształcenia l opisują typowe osiągnięcia studentów uzyskujących dyplom l nie mają charakteru standardu programowego/treściowego ale bazują na tzw. „generic competencies” absolwentów l nie są specyficzne dla określonych przedmiotów ani dziedzin wiedzy l należy je interpretować w kontekście merytorycznym i językowym dyscypliny wiedzy.

Przykład deskryptorów dublińskich dla kompetencji „przygotowanie do bycia aktywnym obywatelem” (postawy) Cykl I (BA) Absolwenci potrafią … formułować sądy …. dotyczące istotnych kwestii społecznych lub etycznych. Cykl II (MA) Absolwenci potrafią formułować sądy. . . na temat odpowiedzialności społecznej i etycznej związanej ze stosowaniem w praktyce ich wiedzy i sądów, rozumieją swą rolę społeczną. . . Cykl III (D) Absolwenci powinni być w stanie przyczyniać się do postępu społecznego i/lub kulturalnego w społeczeństwie opartym na wiedzy.

Jak budować strukturę kwalifikacji? Przypisywanie punktów ECTS l l l Pierwszy cykl: 180 -240 ECTS Drugi cykl: 90 – 120 ECTS (w tym minimum 60 z programu 2 -go cyklu) Trzeci cykl: nie ma na razie przypisanych punktów

Poziomy kształcenia i przypisane im kompetencje absolwenta Rozmaite w różnych krajach Przykład KSK w Szkocji: 12 poziomów z ulokowanymi na nich deskryptorami dotyczącymi: - złożoności i głębi wiedzy i zrozumienia, - stopnia samodzielności i kreatywności, - ogólnych umiejętności poznawczych - rangi i wyrafinowania umiejętności praktycznych Przyjęte na mocy porozumienia między uczelniami biorąc je pod uwagę uczelnie same projektują programy kształcenia.

Szkocka Struktura Kwalifikacji – poziomy i kompetencje absolwenta Deskryptory efektów kształcenia - zastosowanie wiedzy w praktyce dla trzech podstawowych cykli w szkolnictwie wyższym POZIOM odpowiadający BA l Stosuje wiedzę w znanym praktycznym kontekście, l Używa niektórych podstawowych rutynowych praktyk. . . w sytuacjach o nierutynowych elementach. . . l Planuje użycie umiejętności w określonych sytuacjach, dostosowuje je w razie potrzeby POZIOM odpowiadający MA l Pracuje w wielu kontekstach. . . radzi sobie w sytuacjach nieprzewidywalnych l Używa wybranych podstawowych technik i umiejętności. . związanych z przedmiotem a także niektórych technik i umiejętności na poziomie zaawansowanym i specjalistycznym l Praktykuje rutynowe metody badawcze POZIOM 12 odpowiadający D l Planuje i przeprowadza projekt badawczy l Używa i udoskonala wiele technik. . . na poziomie zaawansowanym i specjalistycznym l Wykazuje oryginalność i kreatywność w tworzeniu i stosowaniu nowej wiedzy

Krajowe Struktury Kwalifikacji - etapy prac 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. decyzja o rozpoczęciu prac podejmowana przez organ krajowy odpowiadający za szkolnictwo wyższe określenie celów krajowej struktury kwalifikacji przez organ jw. organizacja przedsięwzięcia - powołanie ciał, które zaprojektują, ocenią i zainicjują wdrożenie krajowej struktury kwalifikacji – organ jw. Identyfikacja interesariuszy. projektowanie (poziom krajowy: centralny i międzyuczelniany) – projekt powinien określić m. in. strukturę poziomów (cykle i poziomu pośrednie), deskryptory dla poziomów (efekty kształcenia), profile kształcenia oraz sposób przypisywania punktów ECTS. Konsultacje: krajowa dyskusja nad projektem z udziałem wszystkich interesariuszy zatwierdzenie projektu, wydanie rozporządzenia wdrażającego przez organ odpowiedzialny za szkolnictwo wyższe umocowanie administracyjne – podział zadań dotyczących wdrożenia struktury. Role uczelni, krajowych agencji akredytacyjnych i innych ciał; wdrożenie na poziomie instytucji /programu –zdefiniowanie przez uczelnie programów studiów na bazie efektów kształcenia weryfikacja, uzupełnianie, poprawki – z udziałem np. procedur akredytacyjnych samopotwierdzenie kompatybilności struktur krajowych ze strukturą bolońską.

Oczekiwania względem Struktury Kwalifikacji dla EOSW l porównywalność efektów kształcenia (w wymiarze krajowym i międzynarodowym) – „mapowanie” dyplomów l wszechstronna informacja dotycząca kompetencji uzyskiwanych przez absolwentów l informacja dotycząca możliwości kontynuacji kształcenia w LLL l definiowanie standardów kształcenia poprzez porównywalne kompetencje absolwentów l „otwarcie” systemu: uznawanie kompetencji nieformalnych

Oczekiwania względem Krajowej Struktury Kwalifikacji w Polsce l Lepsza charakterystyka stopni kształcenia: – l określenie kompetencji ogólnych i specyficznych absolwentów przez określenie mierzalnych efektów kształcenia przypisanych do profilów, stopni i (ewentualnych) poziomów pośrednich Lepsza charakterystyka profilów kształcenia – „akademicki/zawodowy” na podstawie efektów kształcenia l Lepsza charakterystyka kierunków studiów i uporządkowanie ich listy w stronę „dziedzin kształcenia” l Przejrzyste określenie zakresu samodzielności w budowaniu programów kształcenia na poziomie centralnym, międzyuczelnianym (sektorowym – krajowym i międzynarodowym) oraz uczelnianym l Zapewnienie warunków dla większej elastyczności i różnorodności programów kształcenia

Niektóre definicje Struktura kwalifikacji dla EOSW (bolońska) – uniwersalna struktura przedstawiająca zależności między strukturami krajowymi w Europie, dzięki czemu stają się one przejrzyste i pozwalają zrozumieć opisane i potwierdzane zawarte w nich kwalifikacje. Struktury krajowe mogą być bardzo różnorodne. Krajowa struktura kwalifikacji – opis krajowego systemu edukacji, który jest zrozumiały w kontekście międzynarodowym, dzięki któremu można opisać wszystkie kwalifikacje zdobywane i wydawane w ramach szkolnictwa wyższego i który pokazuje wzajemne relacje pomiędzy tymi kwalifikacjami, posługując się kategoriami efektów kształcenia Kwalifikacje – – tytuły zawodowe, stopnie, dyplomy lub inne świadectwa poświadczające osiągnięcie określonych efektów kształcenia (czasem utożsamiane z nimi) ich opis zawiera cykl lub poziom i profil, nakład pracy i kompetencje absolwenta. Efekty kształcenia – określenie, co student powinien wiedzieć, rozumieć i /lub potrafić zrobić po okresie kształcenia - ich charakterystyce służą deskryptory. Profil specyficzny obszar nauczania prowadzący do kwalifikacji, albo też – szersza wiązka programów z różnych obszarów charakteryzująca się wspólnym celem lub aspektami prowadząca do kwalifikacji. – Inne ważne definicje – przygotowywany „Pangloss”

Krajowa Struktura Kwalifikacji (KSK) w Polsce l l Zaawansowanie prac: etap projektowania i konsultacji w toku Powołane ciała: – – l l Grupa Robocza oraz Komitet ds. KSK przy Ministrze Ni. SW Czy zmiana struktury podejmowania decyzji programowych? Projektowanie programów studiów na wszystkich poziomach decyzyjnych ma rozpoczynać się od „efektów kształcenia”

Krajowa Struktura Kwalifikacji (KSK) w Polsce Najważniejsze problemy projektowania : l l l Relacje pomiędzy strukturą bolońską a strukturą europejską (LLL) – aspekt polski Struktura kierunkowa i poziomy decyzji w sprawach programowych Akty prawne: istniejące i potrzebne Profile Nowy słownik

Dziękuję za uwagę!