GELMLE LGL TEMEL KAVRAMLAR Geliim doum ncesi dnemden

GELİŞİMLE İLGİLİ TEMEL KAVRAMLAR

• Gelişim doğum öncesi dönemden yaşamın sonuna kadar devam eden bir süreçtir. • Gelişimin geniş bir zaman dilimini içermesi beraberinde pek çok kavramın, yöntemin ve görüşün ortaya çıkmasına neden olmuştur.

• Bu kavramlar; • gelişim • büyüme, • olgunlaşma, • öğrenme, • Hazır bulunuşluk, • kritik dönem olarak ele alınabilir.

Büyüme ve gelişme • Bazen karıştırılan “büyüme” ve “gelişme” sözcükleri, gerçekte birbirinden farklı kavramlar olup, biri diğerinin yerine kullanılmamaktadır. • Bireyin hem bedeninin, hem de iç organlarının boy ve ağırlık yönünden artışına büyüme denir.

• Büyüme, herhangi bir organın ya da özelliğin miktarındaki artışlardır. • Boyun uzaması, vücut ağırlığının artışı, kalbin ve beynin ağırlığının artması gibi fiziksel özellikler büyümeye örnek olarak verilebilir.

• Büyüme gelişimin niceliksel yönü olup ve çeşitli araçlarla ölçülebilir. • Örneğin; bir bebeğin doğumundan itibaren beden ağırlığının artışı terazi ile tartılarak izlenebilir ve büyümesi takip edilebilir.

• Gelişme, organizmanın büyüme, olgunlaşma ve öğrenmenin etkileşimiyle sürekli olarak ilerleme kaydeden değişmesidir. • Gelişme bir ürün olarak düşünüldüğünde, gelişimi bu ürünün süreç yönü olarak düşünülebilir. • Gelişim, organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, bilişsel, dil, duygusal, sosyal yönden en son aşamaya ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme kaydeden değişimidir.

OLGUNLAŞMA • Olgunlaşma ve öğrenme olmadan gelişim sağlanamaz. • Örneğin; bir çocuğun devinimsel bir gelişmedir. ağaca tırmanması • Çocuk kas ve kemikleri yeterli büyüklüğe ve olgunluğa ulaşmadan ağaca tırmanmayı öğrenemez.

OLGUNLAŞMA • Çocuk, bir gelişim döneminden diğerine kendi bireysel hızıyla aşamalı olarak ilerler. • Meydana gelen olgunlaşmaya bağlıdır. değişmeler öncelikle

OLGUNLAŞMA • Olgunlaşma, vücut organlarının kendilerinden beklenen fonksiyonu yerine getirebilecek düzeye gelmesi için, öğrenme yaşantılarından bağımsız olarak, kalıtımın etkisiyle geçirdiği biyolojik bir değişmedir.

OLGUNLAŞMA • Birçok motor davranışın olgunlaşmaya bağlıdır. yapılması • Örneğin; kas ve kemik yapısı yeterli olgunluğa ulaşmadan çocuk yürümeyi öğrenemez.

OLGUNLAŞMA • Ayrıca olgunlaşma, çocukların belirli bir yaşta gösterebilecekleri özelliklerdeki en fazla artışı sağlayabilir. • Örneğin; henüz el kaslarını tam olarak kontrol edemeyen beş yaşındaki bir çocuk, on yaş çocuğu kadar düzgün ve kontrollü çizemez.

ÖĞRENME • İnsanları diğer canlılardan ayıran en önemli özelliklerinden birisi öğrenme kapasitelerinin oluşudur. • Biyolojik bir varlık olarak dünyaya gelen insan, kısa sürede pek çok yeni davranış öğrenir. • Önce çevresine bilinçli olarak gülücükler dağıtır, yürümeye, konuşmaya başlar.

ÖĞRENME • Sonra giyinmeyi, arkadaşlarıyla oynamayı, okumayı, yazmayı, futbol oynamayı öğrenir. • Öğrenme; “tekrar ya da yaşantı sonucu meydana gelen, kalıcı davranış değişikliği” olarak tanımlanabilir.

ÖĞRENME Öğrenmenin sıralanabilir; temel özellikleri şu şekilde Öğrenme sonucunda mutlaka bir davranış değişikliği meydana gelir: • Öğrenme nasıl gerçekleşirse gerçekleşsin, bireyde davranış değişikliği meydana getirir.

ÖĞRENME • Öğrenme ürünü olan davranış hemen ortaya çıkabildiği gibi, yeri geldiği ya da birey istediği zaman da ortaya çıkabilir. • Bireyin davranışlarına bakarak öğrenmenin gerçekleşip gerçekleşmediğini anlamak mümkündür.

ÖĞRENME Öğrenme yaşantı ürünüdür. • Bireyin çevresiyle kurduğu etkileşim sonucunda bireyde kalan izler “yaşantı” olarak tanımlanır. • Böylece öğrenmenin bireyin çevresi ile etkileşim kurması sonucu meydana geldiği söylenebilir. • Her bireyin çevresiyle kurduğu etkileşim diğerinden farklı olduğu için, öğrenme bireyseldir.

ÖĞRENME Öğrenme kalıcıdır. • Öğrenmeden söz edebilmek için bireyin gösterdiği davranış değişikliğinin sürekli olması gerekir. • Kısa süreli davranış değişiklikleri, büyüme, olgunlaşma ve sakatlanma sonucu meydana gelen değişiklikler ile ilaç ve içki kullanımından kaynaklanan davranış değişiklikleri öğrenme değildir

HAZIRBULUNUŞLUK • Hazırbulunuşluk, olgunlaşmadan daha geniş bir kavramdır. Olgunlaşma ve öğrenme sonucunda kişinin belli davranışları yapabilecek düzeye gelmesidir. • Biyolojik olgunlaşmanın yanı sıra, öğrenmeyi gerçekleştirmek ve desteklemek için uygun şekilde düzenlenmiş çevresel faktörleri içerir.

HAZIRBULUNUŞLUK • Olgunlaşma sonucu kaslar büyür, gelişir • Ancak kasların büyümesi, kasların kullanımı için yeterli değildir. • Kasların kullanımı için uygun araç-gereçlerle iletişimin kurulması gerekir. • Hazır olma becerisinin eksikliği olgunlaşma yetersizliği ile sonuçlanır.

Kritik dönem • Kritik dönem; eğitim ortamında bireylerin yaş değişkenine göre belirli becerileri kazanma ve öğrenme konusunda avantajlı olduğu dönemlerdir. • Yaşa ve kazanılacak beceriye göre değişik öğrenme durumları için farklı kritik dönemler vardır. • Her bir kritik dönem bir önceki evreye göre daha üst düzey bir öğrenmeye hazırlık aşamasıdır.

Kaynaklar Baran, G. , 2011. Çocuk Gelişimine Giriş. Çocuk Gelişimi (Edit: N. Aral ve G. Baran), 17 -51, İstanbul: Ya-Pa Yayınları.