Fundusze unijne od podstaw Programy Operacyjne 2007 2013

Fundusze unijne od podstaw Programy Operacyjne 2007 -2013 dr Marek Szuszman

Programy operacyjne Interwencje funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności przyjęły formę programów operacyjnych, przygotowywanych przez poszczególne kraje członkowskie i zatwierdzanych przez Komisję Europejską. Każdy program operacyjny obejmuje okres od 1 stycznia 2007 r. do 31 grudnia 2013 r. W tym okresie istnieje możliwość weryfikacji zakresu przedmiotowego programu operacyjnego.

Struktura programu operacyjnego Program operacyjny definiowany jest jako dokument złożony przez kraj członkowski i przyjęty przez Komisję Europejską jako część narodowych strategicznych ram odniesienia. Określa on strategię rozwoju oraz spójny zestaw priorytetów, do osiągnięcia których będzie się dążyć za pomocą funduszu strukturalnego lub łącznie Funduszu Spójności i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w przypadku celu Konwergencja. Zgodnie z rozporządzeniem ogólnym, priorytet oznacza jeden z priorytetów strategii znajdującej się w programie operacyjnym. Priorytet rozumiany jest jako grupa ze sobą związanych operacji (projektów), których realizacja przyczyni się do osiągnięcia mierzalnych celów szczegółowych. Z kolei operacja to projekt (lub grupa projektów) wybrany przez instytucję zarządzającą danym programem operacyjnym lub inną instytucję odpowiedzialną za realizację danego programu operacyjnego, w oparciu o kryteria wyboru projektów ustanowione przez komitet monitorujący.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ) Celem programu jest poprawa atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Bardzo ważną rzeczą dla rozwoju i poprawy warunków życia społeczeństwa jest tzw. infrastruktura techniczna.

Program Infrastruktura i Środowisko Na infrastrukturę techniczną składa się szereg elementów, takich jak: energetyka dostarczanie wody usuwanie ścieków usuwanie odpadów transport

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka (PO IG) Program ma na celu wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności (w skali kraju lub na poziomie międzynarodowym). W ramach PO IG wsparcie mogą otrzymać przedsiębiorstwa, instytucje otoczenia biznesu oraz jednostki naukowe, które chcą pomóc firmom we wdrażaniu najnowszych rozwiązań technologicznych. Ponadto PO IG finansuje duże projekty, które mają na celu stworzenie odpowiednich warunków rozwoju dla innowacyjnych przedsiębiorstw.

Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka Ważne jest, aby firma, która chce pozyskać środki z PO IG chciała realizować projekt związany z innowacyjnością produktową (wytworzenie nowego, lepszego produktu), procesową (wytworzenie produktu w inny, nowocześniejszy sposób), marketingową lub organizacyjną.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki (PO KL) Celem głównym Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki jest wzrost poziomu zatrudnienia i spójności społecznej. Cel ten jest realizowany m. in. poprzez aktywizację zawodową, rozwijanie potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie mechanizmów efektywnego zarządzania w administracji państwowej.

W ramach programu wsparciem są objęte następujące obszary: zatrudnienie, edukacja, integracja społeczna, adaptacyjność pracowników i przedsiębiorstw, zagadnienia związane z rozwojem zasobów ludzkich na terenach wiejskich, z budową sprawnej i skutecznej administracji publicznej oraz partnerskiego państwa, a także z promocją postaw zdrowotnych wśród osób pracujących.

Program Operacyjny Kapitał Ludzki składa się z 10 Priorytetów, realizowanych równolegle na poziomie centralnym i regionalnym. Priorytety realizowane centralnie to: Priorytet I Zatrudnienie i integracja społeczna; Priorytet II Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawa stanu zdrowia osób pracujących; Priorytet III Wysoka jakość systemu oświaty; Priorytet IV Szkolnictwo wyższe i nauka; Priorytet V Dobre rządzenie.

Priorytety realizowane na szczeblu regionalnym to: Priorytet VI Rynek pracy otwarty dla wszystkich; Priorytet VII Promocja integracji społecznej; Priorytet VIII Regionalne kadry gospodarki; Priorytet IX Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach.

Komponent regionalny W komponencie regionalnym w tabelach Szczegółowego Opisu Priorytetów PO KL odnoszących się do poszczególnych Działań i Poddziałań PO KL w polu nr 12 osobno wskazano 16 województw co oznacza regionalny wymiar projektów realizowanych w ramach tego komponentu.

Komponent regionalny Zapis ten nie ogranicza terytorialnie realizacji projektu do obszaru danego województwa jak również nie ogranicza grupy docelowej do mieszkańców tego województwa lecz wskazuje że wsparcie udzielane w ramach komponentu regionalnego PO KL powinno przyczyniać się do rozwiązywania konkretnych problemów społeczno – gospodarczych występujących w danym województwie. Instytucja Pośrednicząca dla Priorytetów regionalnych może ponadto zaproponować Komitetowi Monitorującemu szczegółowe kryteria dostępu lub strategiczne, ograniczające możliwość realizacji projektu (bądź jego grupę docelową) do określonego województwa.

Kwalifikowalność wydatków w ramach PO KL Podstawowym dokumentem określającym zasady kwalifikowalności wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki są Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki opracowane przez IZ na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 6 oraz art. 35 ust. 3 pkt 11 ustawy oraz w oparciu o Krajowe wytyczne dotyczące kwalifikowania wydatków w ramach funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w okresie programowania 2007 -2013. Krajowe wytyczne zostały przygotowane w myśl art. 56 Rozporządzenia nr 1083/2006/WE, zgodnie z którym zasady kwalifikowalności wydatków ustanawia się na poziomie krajowym.

Kwalifikowalność wydatków w ramach PO KL Wytyczne w zakresie kwalifikowania wydatków w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki zawierają szczegółowe informacje i zasady dotyczące kwalifikowania wydatków dla projektów współfinansowanych z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Priorytetów I – IX PO KL. Zasady kwalifikowania wydatków i kategorie wydatków kwalifikowalnych w ramach Priorytetu X Pomoc Techniczna zostały określone w Wytycznych Ministra Rozwoju Regionalnego w zakresie korzystania z pomocy technicznej.

Cross – financing Zgodnie z art. 34 ust. 2 Rozporządzenia nr 1083/2006/WE działania współfinansowane z EFS mogą być, w sposób komplementarny i z zastrzeżeniem pułapu 10% (w przypadku osi priorytetowej integracja społeczna – 15%) finansowania wspólnotowego każdej osi priorytetowej programu operacyjnego, objęte zakresem pomocy z innego funduszu, pod warunkiem że są one konieczne do odpowiedniej realizacji operacji i są bezpośrednio z nią powiązane. Cross-financing jest możliwy do zastosowania w projektach realizowanych we wszystkich Priorytetach PO KL.

Cross – financing W ramach PO KL, cross-financing może dotyczyć wyłącznie takich kategorii wydatków, których poniesienie wynika z potrzeby realizacji danego projektu i stanowi logiczne uzupełnienie działań współfinansowanych z EFS. Ponadto, musi on być powiązany wprost z głównymi zadaniami realizowanymi w ramach danego projektu. Rodzaje wydatków kwalifikowalnych w ramach wsparcia udzielanego w Priorytetach I - IX, objętych cross-financingiem, dotyczą przede wszystkim: zakupu lub leasingu sprzętu i wyposażenia oraz dostosowywania budynków, pomieszczeń i miejsc pracy.

System wyboru projektów w ramach PO KL Program Operacyjny Kapitał Ludzki przewiduje realizację wsparcia z Europejskiego Funduszu Społecznego przede wszystkim za pośrednictwem dwóch procedur: procedury wyboru projektów konkursowych procedury dofinansowania projektów systemowych

Informacje na temat procedur wyboru projektów zawarte są w Planie działania (Plan działania jest dokumentem przygotowywanym przez Instytucję Pośredniczącą osobno dla każdego Priorytetu i zatwierdzanym przez Instytucję Zarządzającą PO KL, na podstawie rekomendacji Komitetu Monitorującego (lub Podkomitetu Monitorującego – w przypadku priorytetów regionalnych)), corocznie przygotowywanym przez IP dla każdego Priorytetu. Plan działania jest dokumentem o charakterze planistyczno – operacyjnym, obejmuje okres jednego roku budżetowego.

Projekty w procedurze konkursowej Konkursy na projekty w ramach danego Działania (lub Poddziałania) są ogłaszane i prowadzone przez IP 2 lub IP – zwane dalej Instytucją Ogłaszającą Konkurs (IOK), zgodnie z Planem działania. Nabór wniosków o dofinansowanie jest publiczny. IOK w celu wyłonienia projektów do dofinansowania ogłasza konkurs co najmniej: na własnej stronie internetowej, w swojej siedzibie w miejscu publicznie dostępnym, w prasie, a także - w przypadku gdy IOK jest IP 2 – na stronie internetowej IP. Nabór wniosków w ramach PO KL ma charakter konkursu otwartego lub konkursu zamkniętego.

W konkursie otwartym nabór wniosków i ich ocena prowadzone są w sposób ciągły do zamknięcia konkursu uzasadnionego odpowiednią decyzją IOK (np. z powodu wyczerpania określonego limitu środków). Konkurs zamknięty organizowany jest cyklicznie. W konkursie zamkniętym określa się z góry jeden (jeśli konkurs będzie organizowany tylko raz) lub kilka następujących po sobie terminów naboru wniosków. Pomiędzy datą ogłoszenia naboru a ostateczną datą składania wniosków nie może upłynąć mniej niż 21 dni roboczych. Wybór trybu procedury (konkurs zamknięty bądź konkurs otwarty) należy do IOK i jest przedstawiony w Planie działania.

Wniosek PO KL Wniosek o dofinansowanie projektu należy złożyć w instytucji wskazanej w ogłoszeniu o konkursie. Złożony wniosek podlega ocenie formalnej i merytorycznej. W procesie oceny wniosku stosowane są kryteria oceny projektów, stanowiące część Systemu Realizacji PO KL.

Ocena wniosku PO KL Oceną merytoryczną projektów zajmują się Komisje Oceny Projektów (KOP), które umiejscowione są w IP 2 (IP). Projekt może zostać przyjęty do dofinansowania, jeśli uzyska minimum 60 punktów podczas oceny spełniania ogólnych kryteriów merytorycznych, a także przynajmniej 60% punktów w poszczególnych punktach oceny merytorycznej. Ocena dokonana przez Komisję Oceny Projektów stanowi podstawę do ułożenia listy rankingowej wniosków przekazanych do oceny merytorycznej.

Wniosek PO KL Beneficjent, którego wniosek przeszedł pozytywnie weryfikację merytoryczną może podjąć negocjacje z IOK. Negocjacje mogą dotyczyć zarówno zakresu merytorycznego, jak i budżetu projektu, w tym wysokości kwoty dofinansowania. Jeśli wnioskodawca otrzymał pismo informujące go o przyjęciu wniosku do realizacji lub z pozytywnym dla siebie skutkiem zakończył negocjacje z IOK, na wezwanie IOK i w określonym przez nią terminie składa wszystkie wymagane dokumenty (załączniki) do umowy o dofinansowanie. Po wpływie do IOK wszystkich wymaganych poprawnie sporządzonych załączników, IOK dokonuje ich weryfikacji i przesyła projektodawcy dwa egzemplarze umowy o dofinansowanie projektu z prośbą o ich podpisanie i odesłanie.

Projekty systemowe Zgodnie z przepisami ustawy projekty systemowe polegają na realizacji zadań publicznych przez podmioty działające na podstawie odrębnych przepisów, w zakresie określonym przepisami prawa i dokumentami strategiczno –programowymi przyjętymi przez Radę Ministrów. W ramach PO KL, projekty systemowe mogą być realizowane przez beneficjentów wskazanych w dokumentacji konkursowej lub właściwym Planie działania. Funkcje beneficjenta systemowego może pełnić wskazana odrębna jednostka lub komórka organizacyjna (np. departament) danej instytucji lub urzędu. Istnieje również możliwość realizowania projektów systemowych przez: jednostkę lub komórkę organizacyjną pełniącą obowiązki IP 2 – jeśli została wyznaczona lub jednostkę lub komórkę organizacyjną pełniącą obowiązki IP.

Projekty indywidualne W celu realizacji celów strategicznych i szczegółowych PO KL a także ukierunkowania wsparcia na wybrane obszary, w ramach PO KL istnieje możliwość realizacji projektów indywidualnych. Są to projekty o znaczeniu strategicznym dla realizacji Programu, wskazywane przez Instytucję Zarządzającą (IZ), zgodnie z kryteriami zatwierdzonymi przez Komitet Monitorujący. Projekty indywidualne mogą być realizowane w każdym Priorytecie PO KL, a ich wybór oraz wskazanie potencjalnych wykonawców leży w kompetencji IZ. Szczegółowe informacje na temat procedury wyboru projektów do realizacji – zarówno w trybie systemowym konkursowym, jak i indywidualnym zawierają Zasady dokonywania wyboru projektów w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

Podstawowe dokumenty PO KL Z perspektywy potencjalnych projektodawców PO KL niezbędna jest znajomość następujących dokumentów: Program Operacyjny Kapitał Ludzki; Szczegółowy Opis Priorytetów PO KL; System Realizacji PO KL Wzór wniosku o dofinansowanie projektu; Wzór umowy o dofinansowanie projektów; Wzór wniosku o płatność.

Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) jest realizowany na obszarze pięciu województw Polski Wschodniej: warmińsko-mazurskiego, podlaskiego, lubelskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego. Obszar ten jest słabiej rozwinięty od pozostałej części kraju, dlatego potrzebuje dodatkowego wsparcia ze środków unijnych.

Rozwój Polski Wschodniej Celem programu jest „Przyspieszenie tempa rozwoju społeczno – gospodarczego Polski Wschodniej w zgodzie z zasadą zrównoważonego rozwoju”, tzn. pomoc województwom Polski Wschodniej w szybszym osiągnięciu poziomu rozwoju województw w innych częściach Polski, bez negatywnego wpływu na stan środowiska naturalnego. Cel ten realizowany jest poprzez unowocześnienie wielu sfer życia społeczno – gospodarczego Polski Wschodniej (m. in. nauki, gospodarki, komunikacji), stworzenie nowych miejsc pracy, poprawę funkcjonowania dużych ośrodków miejskich, unowocześnienie sieci dróg, poprawę wizerunku Polski Wschodniej oraz zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej tej części kraju.

Program Operacyjny Europejska Współpraca Terytorialna (PO EWT) Europejska Współpraca Terytorialna zawiera w sobie wiele Programów, z których można otrzymać środki na bardzo różne projekty. Realizacji założeń Europejskiej Współpracy Terytorialnej służą trzy typy programów: programy współpracy transgranicznej, programy współpracy transnarodowej, programy współpracy międzyregionalnej.

Programy współpracy transgranicznej 2007– 2013: Polska (Województwo Zachodniopomorskie) – Meklemburgia Pomorze Przednie/ Brandenburgia, Polska (Województwo Lubuskie) – Brandenburgia, Polska – Saksonia, Polska – Republika Czeska, Polska – Słowacja, Polska – Litwa, Południowy Bałtyk.

Programy Współpracy Transnarodowej 2007 – 2013: Region Morza Bałtyckiego – oprócz Polski w tym programie uczestniczą: Dania, Estonia, Finlandia, Litwa, Łotwa, Niemcy (wybrane regiony), Szwecja oraz 3 państwa spoza Unii Europejskiej: Białoruś (wybrane regiony), Norwegia i Rosja (wybrane regiony), Europa Środkowa – oprócz Polski w tym programie uczestniczą: Austria, Czechy, Niemcy (wybrane regiony), Słowacja, Słowenia, Węgry, Włochy (wybrane regiony), Ukraina (wybrane regiony).

Program Współpracy Międzyregionalnej 2007 – 2013: INTERREG IV C, którego zasięg terytorialny obejmuje 27 państw członkowskich Unii Europejskiej oraz Norwegię i Szwajcarię - w ramach Programu można realizować duże projekty dotyczące ochrony środowiska, wymiany doświadczeń w zakresie wspierania innowacyjności i gospodarki opartej na wiedzy. Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa (EISP) - Osiąganiu celów zbliżonych do założeń Europejskiej Współpracy Terytorialnej służą również 2 programy współpracy transgranicznej, realizowane w partnerstwie z krajami spoza Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa (EISP).

Program Operacyjny Pomoc Techniczna (PO PT) Program ten powstał z myślą o tych, którzy są odpowiedzialni za przyznawanie dotacji unijnych w Polsce. Są to m. in. Instytucje Zarządzające, Instytucje Wdrażające i Pośredniczące. To one przygotowują całą dokumentację, prowadzą nabory wniosków, sprawdzają wnioski i decydują, kto otrzyma dotację. Celem Programu jest zapewnienie sprawnej realizacji założeń wydatkowania środków unijnych, za co odpowiedzialne są Instytucje Zarządzające.

16 Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO) Oprócz pięciu programów operacyjnych funkcjonujących na poziomie krajowym istnieją także programy operacyjne dla każdego województwa, a zatem szesnaście Regionalnych Programów Operacyjnych. 16 RPO stanowi przykład znaczącej decentralizacji zarządzania procesami rozwojowymi. Takie rozwiązanie ma na celu identyfikowanie potrzeb na jak najniższym szczeblu, tak, aby działania zawarte w Regionalnych Programach Operacyjnych odpowiadały planom rozwoju każdego województwa z osobna. Samorządy województw otrzymały szerokie kompetencje związane z przygotowaniem i realizacją RPO.

Regionalne Programy Operacyjne Kluczową rolę w zarządzaniu i wdrażaniu RPO pełnią zarządy województw jako instytucje zarządzające programami (IZ), które odpowiadają za przygotowanie i realizację RPO, w tym za ocenę i wybór projektów do dofinansowania, dokonywanie płatności na rzecz beneficjentów, kontrolę projektów, monitorowanie i ewaluację realizacji programu. Ponadto IZ wydają wytyczne, zalecenia i podręczniki dotyczące różnych aspektów związanych z realizacją programu oraz prowadzą działania promocyjno-informacyjne.

Regionalne Programy Operacyjne Inwestycje, na które pozyskuje się środki z Regionalnego Programu Operacyjnego, należy zrealizować na terenie danego województwa. Priorytety w poszczególnych Regionalnych Programach Operacyjnych są do siebie zbliżone. Zazwyczaj w ich ramach można pozyskać dofinansowanie na inwestycje związane ze zdrowiem, edukacją, rozwojem miast, turystyką, społeczeństwem informacyjnym, promocją regionu. Zawsze też można tam odnaleźć priorytet dotyczący rozwoju firm, szczególnie z sektora małych i średnich przedsiębiorstw.

Dziękuję za uwagę!