Prawo konstytucyjne pastw Unii Europejskiej Wykady w roku

Prawo konstytucyjne państw Unii Europejskiej Wykłady w roku akademickim 2010/2011 opracowanie Anna Łabno

Formy rządów n n n Federacja – koncepcja suwerenności podzielonej – zakres kompetencji ustawodawczych; Niemcy – federalizm wykonawczy do kooperatywnego; przewaga federacji polega na nadrzędności prawa federacji nad prawem krajów. Konfederacja; Autonomia; regionalizm. opracowanie Anna Łabno 2

Prawa i wolności jednostki n n n Rozwój historyczny. Generacje. Status negativus, status positivus. Zasada godności jednostki. Związanie aktami prawa międzynarodowego. Koncepcje konstytucjonalizacji: model klauzuli generalnej/niemiecki; model egzemplifikacji. opracowanie Anna Łabno 3

Systemy rządów państw demokratycznych n n Ogólne założenia System rządów zrównoważonych – System parlamentarno-gabinetowy Wywodzi się z systemu rządów mieszanych opracowanie Anna Łabno 4

n n Zasada podziału władzy – dążenie do równowagi w systemie; USA. Zasada nadrzędności parlamentu Szwajcaria opracowanie Anna Łabno 5

rządy mieszane – warunki uchwalenia ustawy Monarchia - król Demokracja Izba Gmin Arystokracja Izba Lordów Polibiusz opracowanie Anna Łabno 6

n John - Locke: Synteza podziału władzy i rządów zrównoważonych Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza federacyjna. opracowanie Anna Łabno 7

Monteskiusz n n n Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza sądownicza opracowanie Anna Łabno 8

Systemy ustrojowe (zasada trójpodziału władzy) n n n Parlamentarno – gabinetowy Prezydencki Mieszany (w ujęciu współczesnym). opracowanie Anna Łabno 9

System parlamentarno-gabinetowy cechy n n n Zasada równowagi władz Rząd ponosi odpowiedzialność przed parlamentem, ale egzekutywa może rozwiązać parlament Rząd musi posiadać zaufanie parlamentu Ministrowie mogą być członkami rządu; a rząd ma inicjatywę ustawodawczą Na czele rządu stoi premier, a nie głowa państwa opracowanie Anna Łabno 10

n n n Głowa państwa nie ponosi odpowiedzialności politycznej, ale nie posiada też szerokiego zakresu władzy dyskrecjonalnej (szersze uprawnienia premiera); Akty urzędowe głowy państwa wymagają kontrasygnaty premiera lub innego członka rządu; Struktura organów władzy i ich kompetencje nie są oparte o podział władzy – mimo to używa się określeń właściwych podziałowi. opracowanie Anna Łabno 11

System prezydencki cechy n n n Zasada podziału władzy Egzekutywa nie ponosi odpowiedzialności politycznej; parlament nie może być rozwiązany Niepołączalność stanowisk w parlamencie i we władzy wykonawczej Powszechne wybory głowy państwa Ścisłe rozdzielenie funkcji i kompetencji; niedopuszczalność inicjatywy ustawodawczej władzy wykonawczej opracowanie Anna Łabno 12

n n n Silnie rozwinięty mechanizm „hamowania i równoważenia się” władz Weto głowy państwa wobec aktów parlamentu Szczególne uprawnienia władzy sądowniczej wobec pozostałych władz – co warunkuje demokratyczność systemu. opracowanie Anna Łabno 13

Systemy rządów mieszanych n n Łączą elementy systemu rządów parlamentarno-gabinetowych i prezydenckich. Można wyróżnić dwa modele: półprezydencki i parlamentaryzmu zracjonalizowanego opracowanie Anna Łabno 14

n Początki: konstytucja weimarska: układ parlament- rząd- prezydent. Rząd jest zależny od relacji parlament – prezydent. II Rzeczypospolita n Rozwój po II wojnie światowej: n 1958 – V Republika Francuska 1976 – Republika Portugalska III Rzeczpospolita Litwa n n opracowanie Anna Łabno 15

n n Ustrój Francji – system półprezydencki Art. 5 konstytucji; Podwójna odpowiedzialność rządu; Udział prezydenta w tworzeniu i bieżącej działalności rządu, a po reformie konstytucji na zasadzie prerogatywy wykonuje uprawnienia w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości, obrony narodowej, spraw międzynarodowych i europejskich. opracowanie Anna Łabno 16

n n n Premier: Określa i prowadzi politykę Narodu; „Polityka Narodu” nie obejmuje spraw zagranicznych, obrony narodowej i wymiaru sprawiedliwości. opracowanie Anna Łabno 17

Blok konstytucyjny n n Konstytucja z 1958 r. ; Podstawowe zasady uznane przez ustawy Republiki; Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789 r. ; Wstęp do Konstytucji z 1946 r. opracowanie Anna Łabno 18

System kanclerski - Niemcy n n n Niemcy są państwem: Republikańskim; Demokratycznym; Federalnym; Prawnym; Socjalnym. opracowanie Anna Łabno 19

n n n - Szczególny charakter Bundesratu – za pośrednictwem tej izby kraje współuczestniczą w sprawowaniu władzy ustawodawczej i administracyjnej. Skład = delegaci rządów krajowych; Działalność ustawodawcza: normy wyłączne; Normy konkurencyjne; Normy ramowe opracowanie Anna Łabno 20

Władza wykonawcza n n Słaba pozycja prezydenta (wybór przez Zgromadzenie Federalne: Bundestag +w równej im liczbie przedstawiciele wybrani przez parlamenty krajowe). Funkcje głównie reprezentacyjne. opracowanie Anna Łabno 21

Kanclerz i rząd federalny n n n Dwie fazy powołania rządu: 1. powołanie kanclerza 2. na wniosek kanclerza prezydent powołuje skład rządu. Bundestag nie uczestniczy w powołaniu ministrów. Odpowiedzialność polityczną ponosi tylko kanclerz opracowanie Anna Łabno 22

n n Kanclerz ponosi wyłączna odpowiedzialność polityczną przed Bundestagiem; Kanclerskie wytyczne polityki rządu wiążą każdego ministra. opracowanie Anna Łabno 23

Zasada nadrzędności parlamentu – system parlamentarno-komitetowy. Cechy n n Nadrzędność parlamentu Wielofunkcyjny charakter kompetencji parlamentu Parlament ma władzę zwierzchnią nad egzekutywą – brak odpowiedzialności politycznej rządu przed parlamentem i możliwości rozwiązania parlamentu (skrócenie kadencji) Pełna samodzielność organizacyjna parlamentu. Odrzucenie kontroli konstytucyjności prawa opracowanie Anna Łabno 24

n n Komitetowy charakter egzekutywy – podległość parlamentowi i kolegialność w działalności Rozwinięcie zasady demokracji bezpośredniej jako gwarancji demokracji opracowanie Anna Łabno 25

Szwajcaria: podział władzy, czy jedność władzy? ? n n Zasada podziału władzy jest swoiście rozumiana; system polityczny odróżnia się od parlamentarnego i prezydenckiego. Formalna dominacja Zgromadzenia Federalnego – najwyższa władza; sprawuje nadzór nad Radą Federalną; może zlecać zadania Radzie Federalnej. opracowanie Anna Łabno 26

cd. n n Rada Narodowa i Rada Kantonów – dwuizbowość równorzędna. W dziedzinie funkcji ustawodawczej oznacza to równorzędne uprawnienia: Postępowanie ustawodawcze może być wszczęte w obu izbach; do uchwalenia ustawy potrzebna jest zgoda obu izb. opracowanie Anna Łabno 27

cd n n n Rada Federalna – najwyższa władza rządząca i wykonawcza – art. 174 Konst. Wybiera Zgromadzenie Federacji w liczbie 7 członków – art. 175. Rotacyjny prezydent i wiceprezydent Rady (wybierani przez Zgromadzenie Federacji na okres 1 roku ). Brak kompetencji władczych. opracowanie Anna Łabno 28

System rządów konsocjonalnych n n Specjalny skład Rady Federalnej – układ segmentów; Weto wzajemne – dążenie do porozumienia jako warunek sprawowania władzy. opracowanie Anna Łabno 29

Wielka Brytania n n Konstytucja materialna – brak konstytucji w znaczeniu formalnym; Monarchia parlamentarna; Państwo jednolite, ale dewolucja na rzecz Szkocji, Walii i Irlandii Północnej; Zasada suwerenności parlamentu. opracowanie Anna Łabno 30

n Zasada suwerenności parlamentu: oznacza zwierzchnią władzę parlamentu; uprawniony jest stanowić dowolne prawo, wobec dowolnych osób; ustawa może działać wstecz; formalnie istnieje kontrola konstytucyjności prawa; żaden sąd nie może kwestionować ustawy, ani odmówić jej stosowania. opracowanie Anna Łabno 31

System rządów w Wielkiej Brytanii n n n Źródła prawa: Konstytucja w znaczeniu materialnym – brak konstytucji pisanej; Powszechne prawo zwyczajowe – common law. Prawo to jest tworzone przez sądy, które opierają się na prawie zwyczajowym tworzonym przez inne sądy – tak powstawało i powstaje prawo zwyczajowe. opracowanie Anna Łabno 32

Źródła prawa cd n n Konwenanse konstytucyjne – są to zachowania, które powszechnie uznaje się za obowiązujące, np. lider zwycięskiej partii zostaje premierem; konwenans nie mają charakteru normy prawnej; Opinie autorytetów. opracowanie Anna Łabno 33

Ustawa n n (możliwe dwa znaczenia) Znaczenie materialne: akt, który zawiera normy o charakterze generalnym i abstrakcyjnym (nie bierze się pod uwagę trybu uchwalenia). Znaczenie formalne: akt wydany w szczególnym trybie; nie jest istotny charakter norm, które zawiera. opracowanie Anna Łabno 34

Cechy: n n Najwyższa moc prawna (po konstytucji); Uchwalana przez parlament; Uchwalany w specjalnej procedurze. Nieograniczony zakres przedmiotowy (możliwe wyjątki, np. art. 34 konst. Francji z 1958 r. ). opracowanie Anna Łabno 35

Ustawa: rodzaje n n Ustawa konstytucyjna; Ustawa organiczna, np. art. 46 konst. Francji z 1958 r. , art. 112 konst. Portugalii; stosowana w regulacji szczególnie istotnych dla państwa materii, np. ordynacja wyborcza. Wzmocniona skuteczność prawna w stosunku do ustawy. opracowanie Anna Łabno 36

Ustawa, cd. n n n Ustawa prywatna/ustawa publiczna Ustawa prywatna - zakres przedmiotowy: dotyczy korzyści na rzecz osób pojedynczych lub grup, albo organizacji. Odmienny tryb uchwalania w stosunku do ustawy publicznej. opracowanie Anna Łabno 37

Ustawa, cd. n n Ustawa ramowa w kraju federalnym, np. art. 75 ust. 1 ustawy zasadniczej Niemiec z 1949 r. - rodzaj ustawy, który zawiera postanowienia wyznaczające kierunki i granice ustawodawcy w kraju federalnym (oddziaływanie wzmacniające system prawny państwa federalnego); Ustawa ramowa w kraju jednolitym, np. Grecji, określa kierunki i zasady regulacji opracowanie Anna Łabno 38

Ustawa, cd n w aktach wykonawczych. opracowanie Anna Łabno 39

Regulacje praw człowieka w krajach Unii Europejskiej n Generacje i ich ewolucja. opracowanie Anna Łabno 40