ETM FAKLTES OK 405 OKUL NCESNDE KAYNATIRMA ETM

EĞİTİM FAKÜLTESİ OKÖ 405 OKUL ÖNCESİNDE KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ Öğr. Gör. Şerife ŞAHİN

Kaynaştırmanın Tarihçesi Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler Hafta - 2

Kaynaştırmanın Tarihçesi Engelli bireylerin varlığı insanlık tarihi kadar eski olmakla birlikte, eğitimleri çok eskilere dayanmamaktadır. İlk çağlarda engellilerin öldürüldükleri, ihmal ve istismara uğradıkları bilinmektedir. İlkel toplumlarda kişinin kabul görmesi için bir özelliğe sahip olması ve ihtiyaçlarını kendine karşılaması gerekmektedir. Engelli bireylerin anne ve babalarının işledikleri bir günahın sonucu olduğuna inanılmakta idi, bu bireylere yardım edenlerin Tanrı tarafından cezalandırılacağı korkusu yaşanmakta idi. Hıristiyanlık ve Müslümanlık gibi büyük dinlerin ortaya çıkması ve yayılması ile günah işleme korkusu ve sevap kazanma duygusu etkili olmaya başlamıştır. Bu nedenle bireylere acınarak yaklaşılmış ve bakıma muhtaç olanlar koruma altına alınmıştır.

Kaynaştırmanın Tarihçesi M. Ö. 4. yüzyıla kadar uzanan girişimler, Anadolu uygarlığında, Kayseri de Aziz Basil’in ilk körler Hastanesini açmasıyla başladığı belirtilmekte. Daha sonra M. Ö. 308’de Mısırda, M. S. 5. yüz yılda Suriye’ de Çalışmalara rastlanmaktadır. İlk körler okulu 18. yüzyılda Fransa da açılmış, bunu İngiltere, Almanya, Avusturya ve Rusya takip etmiştir. 1825 yılında görme engellilerin kullanabileceği, altı nokta esasına dayanan bir alfabe Fransız Louis Braille tarafından geliştirilmiştir. İşitme engelli çocuklar için 1755 Fransa okul açmış, bunu İngiltere, Almanya ve Amerika takip etmiştir. 1876’da A. Graham Bell’in telefonu icat etmesi, işitme engellilerin işitme araçlarının kullanılmaya başlamasına neden olmuştur.

Kaynaştırmanın Tarihçesi Zihinsel engelliler için ilk çalışma Fransada Jean Marc Gespard Itard (1775_1838) tarafında başlatılmıştır. Ormanda bulunan Victor isimli çocuğa beş yıl süren konuşma ve işitme eğitimi vermiş, 1831 de İsviçre’de bir okul açmıştır. Zihinsel engelli çocuklar için 1897 ‘de Doktor Maria Montessori yapılandırılmış eğitim materyalleri geliştirmiş ve kullanılmıştır. Engelli çocukların örgün eğitimlerine başlanmasına rağmen, özel eğitim kapsamında değerlendirilen, üstün yetenekli çocuklarla ilgili ilk çalışma 14. yüzyılda sadece Türkiye'de görülmektedir. İngiltere, Fransa ve Almanya’da üstün yeteneklilerin değerlendirilmesine yönelik tedbirler, 1918 yılından sonra alınmaya başlanmıştır. Testlerle belirlenen çocuklar üstün yetenekli çocuklar için 1918 yılında Lousville kentinde Özel bir sınıf açılmıştır. Özel gereksinimli çocuklara tarihsel süreç içinde çok farklı davranıldığı, bu davranışların çoğunun temelinde kanunlar, hükümet politikaları, bireysel nedenler, çevre koşulları gibi etmenler rol oynamaktadır.

Kaynaştırmanın Tarihçesi Kaynaştırma yönelik farklı görüşlerin ve çabaların oluşmaya başladığı 20. yüz yılın ilk yarısında, sınırlı olsa da bazı çalışmalar dikkat çekmiştir. 1913 yılında görme engelli çocuklar için başlatılan kaynaştırma programı ilk uygulamalar arasında yer almaktadır. İngiltere’de 1928 yılında alınan kararla özel eğitim ve genel eğitim okulları birlikte çalışmaya başlamıştır. Bu kararın ardından 1944 yılında kabul edilen yasa ile uygun çocukların genel eğitim sınıflarında eğitimlerini sürdürmelerini ön görüşü benimsenmiştir. . Amerika ‘da 1930 ‘lu yıllardan sonra özel gereksinimli çocuklara yönelik tutumlarda daha yumşama görülmüş ve Beyaz Saray’da düzenlenen sakat çocuklar konferansı engelli çocukları da içeren eğitim planlamasının ulusal düzeyde devlet politikası olarak ele alınmasına neden olmuştur.

Kaynaştırmanın Tarihçesi 1950’li yıllarda özel gereksinimli çocuklara bakım veren yatılı okullar kapanarak, yeni yatılı okulların açılması durdurulmuştur. Kaynaştırmanın başlangıcı çok farklı etkiden kaynaklanmıştır. 1950 yılların başlangıcında Amerika Birleşik Devletlerinde özel eğitim okullarında okuyan çocukların aileleri bir araya gelerek, çocuklarına şans verildiğinde öğrenebileceklerini ifade etmişler ve aileler, çocuklarının normal sınıflarda eğitim gören yaşıtları ile birlikteyken değerlendirmelerini istediklerini ifade etmişlerdir. Bu görüşü savunan özel gereksinimli çocuk aileleri, çocuklarının gereksinimlerini en iyi karşılamak için, gönüllü kuruluşlar oluşturmuşlar ve çocukların eğitim eşitliği haklarını elde etmeye çalışmışlardır.

Kaynaştırmanın Tarihçesi 1960 ‘lı yıllardan itibaren, çeşitli özür gruplarındaki çocukların normal yaşıtları ile eğitim almaları olasılığı sorgulamaya başlanmıştır. Kaynaştırma açısından 1960’lardan sonraki dönemde en hızlı ve en çarpıcı gelişmeler ortaya çıktığı görülmektedir. 1960 yıllarda kaynaştırmanın kabul görmesinin nedenleri şu şekilde sıralanabilir. • Özel eğitim sınıflarında verilen eğitimin beklenen yararı sağlamaması, çocukların sosyal yönden uyumlarını güçleştirmesi, • Özel eğitim sınıflarında verilen eğitime karşı eleştirilerin artması, davalar açılması ve baskı gruplarının oluşması, • Kaynaştırma ile ilgili yasal düzenlemelerin yapılması.

Kaynaştırmanın Tarihçesi Kaynaştırma 1970’li yıllardan itibaren pek çok ülkenin yasalarında yer almaya başlamıştır. İtalya’da 1971 yılında, Norveç’te 1976 yılında, İngiltere’de 1974 yılında, Amerika ve Fransa’da 1975 yılında çıkarılan yasalarla özel gereksinimli çocukların akranlarıyla birlikte genel sınıflarda eğitim görmeleri yasal olarak kabul edilmiştir. Tüm Engelli Çocukların Eğitimi Yasasında 1990 yılında değişiklikler yapılmış ve yasa Özürlü Bireylerin Eğitimi Yasası (PL 101 -476) adını almıştır. Bu yasada kaynaştırma eğitimini destekleyici nitelikte bir hüküm yer almakta ve en az kısıtlayıcı ortamda özel gereksinimli çocukların eğitim almaları önemle vurgulanmakta. Tüm Engelli Çocukların Eğitimi yasasından yola çıkarak 1997 yılında hazırlanan PL 105 -17 sayılı yasa da ise kaynaştırma uygulamalarının her aşamasında aile katılımının önemi vurgulanmaktadır.

Türkiye’de Kaynaştırmanın Tarihçesi Türkiye’de özel eğitim ve kaynaştırmaya yönelik gelişmeler 1980’li yıllara kadar genel olarak bakıldığında, özel eğitimle ilgili gelişmeler gözlenmesine rağmen, kaynaştırma ile ilgili sistematik bir çabanın olmadığı görülmektedir. Özel eğitim alanında yapılan çalışmalar 1980 yılına kadar Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde küçük birimde yürütülürken, 1980 yılından sonra Özel Eğitim Genel Müdürlüğü kurulmuş, 1982 yılında Özel Eğitim Genel Müdürlüğü Daire Başkanlığına, 1983 yılında ise Özel Eğitim ve Rehberlik Daire Başkanlığına dönüşmüştür. 1983 Yılında çıkarılan 2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar kanunu ile özel gereksinimli bireylere özgü ilk kapsamlı yasanın adımı atılmış oldu.

Türkiye’de Kaynaştırmanın Tarihçesi 2916 sayılı yasada özel gereksinimli çocukların kaynaştırılmaları vurgulanmasına rağmen «kaynaştırma bazı çocuklar için uygun olduğu» ifadesine yer verilmiştir. Bu ifadede uygun olan çocukların kim olduğuna ilişkin açıklama bulunmamakta, bu da belirsizliklere yol açmaktadır. Ayrıca yasada kaynaştırmanın tanımlanmamış olması da uygulamanın nasıl olacağı belirsizliğini de beraberinde getirmiştir. 1990 yılında düzenlenen XIII. Milli Eğitim Şurasın da özel gereksinimli bireylerin yaygın eğitim olanaklarından daha fazla yararlanmalarını sağlayacak önlemlerin alınması kararı alınmıştır. Şurada kaynaştırma kapsamının genişletilmesinin vurgulanmasına rağmen, bu yıllarda Yatılı ve gündüzlü okulların sayısında artış olduğu görülmektedir.

Türkiye’de Kaynaştırmanın Tarihçesi 1992 -1993 eğitim öğretim yılında kaynaştırmayı yaygınlaştırmak ve iyileştirmek amacıyla 12 pilot ilde okul öncesi, ilk ve orta öğretimde pilot okullar belirlenmiş, bu okullarda tüm öğretmenlerin, çocukların ve ailelerin kaynaştırmaya hazırlanmasına karar verilmiştir. 1990 yıllarında işitme engelli ve zihinsel engelli ergenlerin mesleki eğitimleri için kız meslek liselerinde, endüstri meslek liselerinde ve ticaret turizm meslek okullarında kaynaştırılmaları sağlanmıştır.

Türkiye’de Kaynaştırmanın Tarihçesi • • • Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de Ailelerin özel gereksinimli çocukların eğitimlerinde bilinçli olmaları, Kaynaştırma ile ilgili araştırmaların yapılması, Yasal boyutta kaynaştırmanın kanunlar içinde yer alması, Özel eğitim hizmetlerinin yaygınlaştırılması, Konunun öneminin sık dile getirilmesi, Gerçek ve tüzel kişiler tarafından özel eğitim okul ve kurumlarının açılması ve bu kurumlarda genel eğitim sınıflarına devam eden çocuklara destek özel eğitim hizmetlerinin sağlanması kaynaştırma ile ilgili çalışmaların hız kazanmasına neden olmuştur.

Türkiye’de Kaynaştırmanın Tarihçesi Günümüzde özel gereksinimli çocukların eğitiminde kaynaştırma uygulamaları benimsenmekle birlikte, özel eğitim okulları arasında yer alan ayrı yatılı okullar varlığını sürdürmektedir. Ayrı okullarda pek çok özel gereksinimli çocuğun eğitimi gerçekleştirilmekle birlikte, kaynaştırma eğitimine alınan özel gereksinimli çocukların sayısı gün geçtikçe artmaktadır.

Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler Ülkemizde Kaynaştırma uygulamalarının işleyişi yasal düzenlemelerle belirlenmiştir. Kaynaştırma ABD’de 19975 yılında kabul edilen P. L. 94 -142 Tüm Engelliler İçin Eğitim yasasından sonra diğer ülkelerde de kısa bir sürede benimsenmiştir. Türkiye'de 1983 yılında yürürlüğe giren 2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu ile kaynaştırma uygulaması yasal olarak kabul edilmiştir. Özel eğitime muhtaç çocuklar kanunu’nun 4. maddesinde «Durumları ve özellikleri uygun olan özel eğitime muhtaç çocukların, normal çocukların eğitimi için açılmış olan okul ve eğitim kurumlarında, normal akranları arasında eğitimleri için gerekli tedbirler alınır» hükmü yer almaktadır. Bu maddenin kanun içinde yer alması güzel bir gelişme olsa da, «Durumları ve özellikleri uygun olan» tanımlaması hangi öğrencilerin kastedildiği açık olarak belirtilmemiştir. Ayrıca alınabilecek «gerekli tedbirleri» in neler olacağı belli değildir.

Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler 1985 yılında yayınlanan Özel Eğitim Okulları Yönetmeliği’nin 70. maddesinde « Yatılı özel eğitim okuluna alınmayı gerektirmeyen özel eğitime muhtaç çocuklar için il içindeki diğer okullarda özel eğitim tedbirleri alınır» hükmü yer alır. 71. madde de «Resmi ve özel ilkokul, ortaokul, lise ve dengi okullarda özel sınıf açılamadığı durumlarda özel gereksinimli çocukların normal sınıflara devam etmesi ve destek olarak da okul içinde açılacak olan yardımcı dersliklere gönderilmesi» hükmü getirilmiş. Bu yönetmelik de 2916 sayılı kanunda olduğu gibi çeşitli belirsizlikleri içermektedir.

Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler 70. maddede yer alan «yatılı özel eğitim okuluna alınmayı gerektirmeyen» öğrencilerin ne tür özelliklere sahip olacağı ile ilgili bir açıklama yer almamaktadır. 71. maddede «yardımcı derslik» ten bahsedilmekte, bu yardımcı derslikte yapılacak etkinlikler belirtilmemiştir. 30. 05. 1997 tarihli KHK/573 sayılı Kanun Hükmünde Kararname’nin 12. maddesinde daha ayrıntılı bir şekilde yer verildiği görülmektedir 12. maddede «Özel eğitim gerektiren bireylerin eğitimleri, hazırlanan bireysel eğitim planları doğrultusunda akranların ile birlikte her tür ve kademedeki okul ve kurumlarda uygun yöntem ve teknikler kullanılarak sürdürülür» şeklinde açıklama yer alır.

Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler 14. maddede kaynaştırma ile birlikte sürdürülmesi gereken, mevzuata girmiş olan «özel eğitim desteği» ile ilgili olarak alınan kararlar; « Özel eğitim gerektiren bireylere her tür ve kademedeki eğitim ortamlarında devam ettiği eğitim programlarının amaçlarını gerçekleştirmek üzere özel eğitim desteği verilir. Bu amaçla bireysel ve grupla eğitim imkanları sağlanır. Herhangi bir eğitim kurumuna devam edecek durumda olmayan zorunlu eğitim çağındaki özel eğitim gerektiren bireylere, yetersizlikten etkilenme düzeyine bakılmaksızın temel yaşam becerilerini geliştirme ve öğrenme ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik eğitim programları uygulanır»

Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler 573 Sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’de (MEB, 1997) “Özel gereksinimli bireylerin eğitimleri, hazırlanan bireysel eğitim planları doğrultusunda akranları ile birlikte her tür ve kademedeki okul ve kurumlarda uygun yöntem ve teknikler kullanılarak sürdürülür. ” ifadesi yer almaktadır. Diğer bir yasal düzenleme olan 5378 Sayılı Engelliler Hakkındaki Kanun’un (ASP, 2005) 15. maddesinde; engellilerin hiçbir gerekçeyle eğitim almasının engellenmemesi; özel durumları ve farklılıkları dikkate alınarak, yaşadıkları çevrede bütünleştirilmiş ortamlarda, eşitlik temelinde, hayat boyu eğitim imkânından ayrımcılık yapılmaksızın yararlandırılması; genel eğitim sistemi içinde her seviyede eğitim almasını sağlayacak bütünleştirici planlamalara yer verilmesi gerektiği belirtilerek özel gereksinimli öğrencilerin normal gelişim gösteren akranlarıyla birlikte eğitim alma gerekliliği vurgulanmaktadır

Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’nde (MEB, 2006) özel gereksinimli bireylerin akranları ile aynı kurumlarda eğitimlerini sürdürmeleri gerektiği, yarı zamanlı veya tam zamanlı kaynaştırma şeklinde eğitim alabileceği, eğitim performansı ve ihtiyaçlarına göre Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) hazırlanması, BEP Geliştirme Birimi kurulması ve destek eğitim odası açılması gerektiği belirtilmektedir.

Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler okul öncesi eğitim kurumlarında özel eğitime ihtiyacı olan iki öğrencinin bulunduğu sınıflarda 10, bir öğrencinin bulunduğu sınıflarda 20 öğrenciyi geçmeyecek şekilde, diğer kademelerde ise özel eğitim gereksinimli iki öğrencinin olduğu sınıflarda 25, bir öğrencinin olduğu sınıflarda 35 öğrenciyi geçmeyecek şekilde sınıf mevcutlarının düzenlenmesi gerektiği vurgulanmaktadır.

Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler Diğer yasal düzenleme de Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği’nde ise (MEB, 2001) okul psikolojik danışmanın görevlerinden birinin okulda özel eğitim gerektiren öğrenci varsa veya kaynaştırma eğitimi sürdürülüyorsa, bu kapsamdaki öğrencilere ve ailelerine gerekli rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerini rehberlik ve araştırma merkeziyle iş birliği içinde sağlaması olduğu ifade edilmiştir. .

Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler Özel Eğitim Hizmetler Yönetmeliği (2009) Madde 29. (1) 37 - 72 ay arasındaki özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin okul öncesi zorunludur. Ancak bireylerin gelişim ve bireysel özellikleri dikkate alınarak okul öncesi eğitim süresi bir yıl daha uzatılabilir. (2) Özel eğitime ihtiyacı olan bireylerin okul öncesi eğitimlerini, öncelikle okul öncesi eğitim kurumlarında kaynaştırma uygulamaları kapsamında sürdürmeleri esastır. Ancak, bu bireyler okul öncesi özel eğitim okulu/kurumu ve özel eğitim sınıfları da açılabilir.

Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler Özel Eğitim Hizmetler Yönetmeliği (2009) Okula Kayıt: MADDE 10. c) (Değişik: 27/10/2007 -26683 s. R. G. ) Rehberlik araştırma merkezlerinde oluşturulan Özel Eğitim Değerlendirme Kurulunca düzenlenen rapor sonucunda okul öncesi eğitim kurumlarına yerleştirilmeleri uygun görülen 36 - 72 aylık çocuklar, ağır ve çok ağır düzeyde zihinsel ve birden çok yetersizliği olmamak şartıyla 10 çocuk bulunan sınıflarda ikiden , 20 çocuk bulunan sınıflarda ise birden fazla olmayacak şekilde kaydedilirler.

Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler Özel Eğitim Hizmetler Yönetmeliği (2009) Seçici Komisyon ve Görevleri c) (Değişik: 20. 02. 2006 – 26086 s. R. G) şehit, harp malülü, gazi çocukları, anne ve babası veya bunlardan birisi ölmüş ya da anne – babası ayrılmış, ekonomik durumu yetersiz olan ailelerin çocukları ile özel eğitim gerektiren çocuklara öncelik tanır.

Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler Özel Eğitim Hizmetler Yönetmeliği (2009) Okul Müdürünün Görev, Yetki ve Sorumlulukları MADDE 17. f) Özel eğitim gerektiren çocukların eğitimi için gerekli önlemleri alır. MADDE 20. g) Özel eğitim gerektiren çocuklar için önlemler alır. Psikolog MADDE 28. g) Varsa özel eğitim gerektiren çocukların entegre eğitimlerine katılarak yapılan eğitime destek verir.

Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler 2009 – 2010 öğretim yılında genel sınıflara devam eden özel gereksinimli öğrenci sayısı yaklaşık 80. 000 dir. Ülkemizde okul öncesi dönemde kaynaştırma uygulamalarına devam eden öğrenci sayısı her yıl artış göstermektedir. 2009 yılında 36 - 72 ay grubunda 3. 217, 2010 yılında 11. 156, 2011 yılında ise 22. 366 özel gereksinimli çocuk okul öncesi eğitim kurumlarına devam etmeleri için yönlendirilmiştir. Bunun yanında herhangi bir tanı konulmadan okul öncesi sınıflara devam eden özel gereksinimli okul öncesi çocukları olduğu düşünüldüğünde sayının daha fazla olduğu söylene bilir.

Kaynaştırma İle İlgili Yasal Düzenlemeler Kaynaştırma ilgili yasa incelendiği zaman, eksik olan bir nokta yok gibi görünüyor. Yapılması gereken, yasal sorumlulukların, ilgili hükümlerin uygulanması ve yerine getirilmesi.

KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARI: Tam Zamanlı Kaynaştırma: Özel gereksinimli öğrencinin kaydının normal sınıfta olduğu; öğrencinin tüm gün boyunca normal sınıfta, normal öğretmenlerden aldığı eğitimdir. Kaynak Oda Destekli Kaynaştırma: Özel gereksinimli öğrencinin kaydı normal olduğu; ancak öğrencinin desteğe gereksinim duyduğu derslerde kaynak odada özel eğitim öğretmenlerinden destek aldığı eğitimdir. Yarım Zamanlı Kaynaştırma: Özel eğitime ihtiyacı olan öğrencinin kaydı özel sınıftadır, çocuğun başarılı olabileceği etkinliklerde ya da derslerde kaynaştırma sınıfında eğitim almasıdır.

KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARI: Tersine Kaynaştırma: Yetersizlikleri olmayan bireyler istekleri doğrultusunda özellikle okul öncesi eğitimde, çevrelerindeki kaynaştırma uygulaması yapan özel eğitim okullarında açılacak sınıflara kayıt yaptırabilirler.

KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARI: Özel Sınıf: Özel gereksinimli öğrencinin kaydının özel sınıfta olduğu; öğrencinin tüm gereksinimlerinin özel sınıfta karşılandığı yerdir. Gündüzlü Özel Eğitim Okulu: Öğrencinin aynı özür grubundan öğrencilerle eğitim aldığı okul. Yatılı Özel Eğitim Okulu: Öğrenci aynı özür grubunda bulunan öğrencilerle birlikte eğitim almakta ve gecede okulun yatak hanesinde kalmakta.

KAYNAKLAR • Acarlar, F. 2013. Kaynaştırma Modeli ve Özel Gereksinimli Çocukların Özellikleri. Okul Öncesinde Kaynaştırma (Edit: Sucuoğlu, B ve Bakkaloğlu), Kök Yayıncılık, Ankara. • Batu, S. ve Kırcaali İftar, G. 2007. Kaynaştırma. Kök Yayıncılık, Ankara. • Aksoy, V. 2018. Özel Eğitim. Pegem Akademi, Ankara • Aral, N. 2011. Okul Öncesinde Kaynaştırma. Morpa Kültür Yayınları. İstanbul. • Yılmaz, E. ve Melekoğlu, M. A. (2018). Kaynaştırma Eğitiminin Yasa ve Uygulamalardaki Durumunun Türkiye ve Avrupa Bağlamında Değerlendirilmesi. Osmangazi Journal of Educational Research (OJER), 5(1), 1 -17. Retrieved from http: //ojer. ogu. edu. tr/Storage/Osmangazi. Journal. Of. Educational. Re search/Uploads/OJER-V 5 -N 1 -1 -TR. pdf (12. 10. 2020 tarihinde ulaşılmıştır. )