DOUM NCES GELM DNEMLER R GR CEM SAMUT

DOĞUM ÖNCESİ GELİŞİM DÖNEMLERİ ÖĞR. GÖR. CEM SAMUT

İnsan hayatı annenin yumurtasının babadan gelen sperm hücresi ile birleşmesi sonucunda başlar. Bu olaya döllenme (fertilizasyon) denir. Doğum öncesi gelişim ise döllenmeden bebeğin doğumuna kadar geçen süredeki gelişimi ifade eder.

Doğum Öncesi Gelişim Dönemleri Zigot Dönemi Embriyo Dönemi Fetüs Dönemi

ZİGOT DÖNEMİ Döllenmeden başlayıp ikinci haftanın sonuna kadar olan döneme zigot dönemi denir. Sperm tarafından döllenen yumurta hücresi hızla bölünerek çoğalmaya başlar.

Bu olay, hücrelerin değişerek vücut dokularını ve organlarını oluşturmasındaki ilk aşamadır. Döllenmiş ve bölünmeye başlamış yumurta, fallop tüpünün de yardımıyla rahime kadar gelir ve rahim duvarına tutunur.

Büyüklüğü ancak bir toplu iğne başı kadar olan zigot, hayatının hiçbir döneminde ulaşamayacağı bir hızla büyüme ve gelişme gösterir. Zigot üç tabakadan oluşur ve doğacak bebeğin çeşitli organları işte bu tabakalardan gelişir. İç Tabaka (Endoderm) : Mide, bağırsak ve solunum yolları epiteli, tiroid, paratiroid bezleri, karaciğer ve pankreas parankiması, idrar kesesi, üretra epiteli, östaki borusu epiteli Orta Tabaka (Mezoderm) : Kasları, cinsiyet organlarını, iç organların dış yüzeyini, iç deriyi, kemik ve kıkırdağı, kalp ve kan damarlarını oluşturur. Dış Tabaka (Ektoderm) : Merkezi sinir sistemi, periferik sinir sistemi, göz, kulak, burnun duyu epitelyumu, kıl, tırnak ve buna bağlı yapılar, meme bezleri, hipofiz bezi, diş minesi

EMBRİYO DÖNEMİ Döllenmeden sonraki 3. haftanın başından, 8. haftanın sonuna kadar olan dönemi kapsar. Büyüklüğü bir yer fıstığı kadardır ve canlı yavaş şeklini almaya başlamıştır. Embriyo henüz çok küçüktür ve etrafındaki amnion kesesi adı verilen ve onu dış etkilerden koruyan sıvı dolu bir torbacıkta yaşar. Embriyo bu dönemde bacaklarını sallayarak amnion kesesi içinde yüzer. Bu nedenle anne embriyonun hareketlerini henüz duymaz.

Başta kalp, beyin, sinir sistemi olmak üzere insan vücudunu oluşturacak organlar şekillenmeye bu dönemde başlar. Bu sebeple embriyo döneminde anne sağlığının bozulması embriyoyu olumsuz yönde etkiler. Gebelik döneminde bazı anne adaylarında 5 haftalık bir süreçte yapılan gebelik kontrolünde bebeğin kalp atışları görülebilir. Ancak çoğu gebede bu izlenim 6 haftalık hamilelik döneminde gerçekleşir. Ancak gebelerde en rahat şekilde 10 ve 12 haftalarda bebeğin kalp atışları dinlenebilir. Yasalara göre bu sınır, kürtajı aile planlaması için seçenlere çocuğu kürtaj ettirebilmesi için yasal sınır olarak belirlenmiştir(10. hafta).

28. GÜN(4 -6 mm) Dört ekstremiteninde varlığı Kapalı kulak kabartısı Göz taslağını oluşturan mercek henüz belli değil

32. GÜN(5 -7 mm) Mercek girintisinin açılması Uzamış ve incelmiş üst ekstremite tomurcukları Kulak kabartısı

33. GÜN(7 -9 mm) Burun deliği girintileri El ayalarının belirmesi Göz taslağında merceğin öne çıkması

37. GÜN(11 -14 mm) Gözde koyu renkli retina Kulak kabartıları belli oluyor Burun kanatlarının oluşumu Kalça, bacak ve ayaklar fark ediliyor

41. GÜN(11 -14 mm) Belirgin parmak çıkıntıları ve el ayası Ayakta parmak taslakları Bel bükülmesi

44. GÜN(13 -17 mm) Bel ve boyun bükülmeleri Göz kapağı katlantıları El ayasında parmak girintileri Kulak kepçesinin belirginleşmesi Dirseğin ilk kez izlenmesi

47. GÜN(17 -20 mm) Omurganın hafifçe dikleşmesi Ekstremitelerin ileriye doğru uzanması Ayak parmakları belirginleşmeye başlar ancak parmak araları henüz açılmamıştır

50 -51. GÜN(21 -23 mm) Kollar dirsekten hafifçe bükülmüş Kısa güdük parmaklar Eller kalp hizasında ortaya doğru uzanmış pozisyonda

54. GÜN(25 -27 mm) Eller gövde önünde Dış kulağın belirginleşmesi Kalınlaşmış göz kapakları

56 -57. GÜN(23 -32 mm) Kol ve bacak bölümleri belirgin Dış genital organlar belirgin(ancak embriyonun cinsini belirlemek için yeterli değil)

FETÜS DÖNEMİ (FETAL DÖNEM) Gebeliğin 9. haftasından başlayarak doğuma kadar geçen süreye fetüs dönemi yada fetal dönem denir. Doku ve organların olgunlaşmasıyla karakterize olan dönemdir. Bu dönemde anne karnındaki bebeğe de fetüs denir. Bu dönemdeki en belirgin değişiklik Baş gelişiminin vücuda göre daha yavaş olmasıdır.

9. -12. Haftalar 9. Hafta: - Yüz geniş - Gözler birbirine uzak - Göz kapakları birleşik - Bacaklar kısa - Karaciğer Hematopoez merkezi

9. -12. Haftalar 12. Haftanın sonuna doğru: - Üst ekstremitelerin uzaması tamamlanır. - Birincil kemikleşme merkezleri ortaya çıkar. - Cinsiyet ayrımı yapılmaya başlanabilir. - Kan yapımı (hematopoez) işlevi Karaciğerden dalağa geçer. - İdrar oluşumu başlar

13. – 16. Haftalar Başın orantısal büyüklüğü azalmıştır. Alt ekstremitelerde uzama meydana gelir. Ekstremite hareketleri 8. haftada başlar, 14. haftada koordine olur. Etkin iskelet kemikleşmesi görülür. Kafa derisinde saç belirir. Dış kulaklar Asıl konumlarına yakın yere gelir.

17. – 20. Haftalar Büyüme yavaşlar. Alt ekstremitelerin uzaması tamamlanır. Fetal hareketler hissedilmeye başlanır. Deri Kazeöz verniksle (peynirimsi maddeyle) kaplıdır.

17. – 20. Haftalar Kazeöz Verniks Nedir ? - Fetus derisindeki yağ bezlerinin salgısından ve ölü epitel hücrelerinden meydana gelir. - Fetusun ince derisinin dış etkilerden korunmasında görev alır. Lanugo görülür: - Fetusu kaplayan ince tüylerdir. - Kazeöz vernikse desteklik sağlar.

17. – 20. Haftalar Kaşlar ve saç 20. haftada görülür. Kahverengi yağ dokusu 17. haftada meydana gelir. Uterus 18. haftaya kadar oluşur. Testisler 20. haftaya kadar inmeye başlar.

21. – 25. Haftalar Ağırlık artışı belirgindir. Deri: Buruşuk ve saydam. Kan damarları dolayısıyla kırmızı görünümlü. Hızlı göz hareketleri 21. haftada başlar. 24. haftada: - Sürfaktan salgısı - Tırnak oluşumu

26. – 29. Haftalar Bu haftalar arasında doğan prematüre bebeklerin yaşama ihtimali, sürfaktan salgısı dolayısıyla biraz daha fazladır. Akciğerin parankim ve damar yapısı gelişmiştir. MSS Solunum hareketlerini ve vücut ısısını kontrol etmeye başlar. Lanugo ve saçlar belirgindir.

26. – 29. Haftalar Ayak başparmağı belirgindir. Derialtı yağ dokusu gelişir Kırışıklıklar gider. Dalak 28. haftaya kadar hematopoeze devam eder. Daha sonra, kan yapım işlevini Kemik İliği üstlenir.

30. – 34. Haftalar Deri pembe görünümlü ve düzgündür. Üst ve alt ekstremiteler tombuldur. Işık refleksi görülebilir.

35. – 38. Haftalar Fetus bu dönemde şişmandır. 36. haftaya kadar Baş ve karın çevresi eşittir. Daha sonra, karın çevresi daha geniş hale gelmeye başlar. Testisler: - 28. -32. haftalar arasında skrotuma inmeye başlar. - Prematürlük durumunda İnmemiş testis görülebilir. Sürfaktan Doğumdan önceki son iki haftada artış gösterir. Kavrama refleksi gelişmiştir.

9 haftalık fetüsü hıçkırık tutabilir. Yüksek seslere reaksiyon verebilir. İlk kas hareketleri görülebilir. 11. hafta idrar üretilerek amnion sıvısına bırakılıyor. 12. hafta fetüs amnion sıvısı yutmaya başlıyor. Fetüsün tat cisimcikleri neredeyse tamamen gelişmiştir. 4. ayda fetüs parmağını emmeye başlar. 6. ayın sonunda fetüs işitebilir. 7. ayda fetüs günde yaklaşık 50 kez hareket edebilir. Görme en son gelişen duyudur ve fetüs uterus içindeyken şiddetli ışığı algılayabilir ve hatta zararlı olabilir.