TEZA O DRUTVU DOKOLICE I NJENE POSLEDICE Plan

TEZA O DRUŠTVU DOKOLICE I NJENE POSLEDICE

Plan prezentacije �Literatura: Rodžek K. 2014. Rad dokolice: kultura slobodnog vremena. Beograd: Ekonomski fakultet. Strane 21 -52. �Emocionalna inteligencija, emocionalni rad i životni stil �Emocionalna inteligencija i korišćenje vremena �Teza društva dokolice �Tradicionalni okvir: država-korporativno-potrošač-naučno (SCCA) �Današnji okvir za proučavanje dokolice (SCCASMIL)

Emocionalna inteligencija, emocionalni rad i životni stil �Važnost emocionalne inteligencije i emocionalnog rada za formiranje životnog stila i efikasnu interakciju �Primena u sferi kulture, medicine, životne sredine, poverenja, poštovanja, zdravlja, veština lične prezentacije i upravljanja vremenom �Hohšild (1983): pojam emocionalnog rada – odnosi se na emocionalnu kompetenciju i “veštinu ophođenja sa ljudima” u privredi u kojoj dominira uslužni sektor �Emocionalni rad: formiranje i primena emocionalnih stavova i kompetencija koji odgovaraju zahtevima organizacija i građanske kulture �Suština pojma: ideja učinka – ispoljavanje pozitivnih emocija, potiskivanje negativnih emocija, veštačka otvorenost i stav “ja mogu”, čak i kada osećamo suprotno �Emocionalni rad podrazumeva usavršavanje i neprestano testiranje emocionalne inteligencije

Emocionalna inteligencija, emocionalni rad i životni stil �Razvijanje i primena emocionalne inteligencije preduslov da budemo priznati kao poželjni, efikasni članovi građanskog društva i pouzdani radnici �Golmen (1995): uobičajeno shvatanje slobodnog vremena narušeno psihološkim treningom, uvežbavanjem i pobuđivanjem emocija na poslu i van posla radi unapređenja sposobnosti u upravljanju sobom i upravljanju međuljudskim odnosima �Dostignuća čoveka kao člana porodice, učenika, radnika i građanina povezana sa isticanjem neformalnosti umesto rigidnosti birokratske ličnosti, te poštovanjem kulturnih i etničkih različitosti �Preduslov postizanja pojedinačnih i grupnih ciljeva – osećanje opuštenosti u društvenom i radnom okruženju (zahteva znatno praćenje i nadgledanje)

Emocionalna inteligencija, emocionalni rad i životni stil �Praćenje: psihološka kontrola efikasnih i inovativnih veština ophođenja sa ljudima radi unapređenja formiranja ličnosti kao resursa na tržištu rada i u stvaranju životnog stila �Nadgledanje: testiranje na koji način veštine ophođenja s ljudima deluju u društvenim okruženjima i u prilagođavanju ponašanja �Aktivnosti van posla u različitim društvenim prilikama podrazumevaju sticanje i primenu znatnog nivoa emocionalne inteligencije �U ranijim društvima postoje dokazi o postojanju psiholoških mehanizama, tipova svesti, veština predstavljanja koji se mogu smatrati oblicima emocionalne inteligencije i emocionalnog rada – ali u višim slojevima �Hohšild (1983) i Golmen (1995) – emocionalna inteligencija i emocionalni rad opšte (generalizovane) karakteristike savremenog građanskog društva

Emocionalna inteligencija i korišćenje vremena �Tradicionalno shvatanje: rad definisan kao disciplinovano vreme, dokolica kao slobodno vreme �Korišćenje vremena u Velikoj Britaniji: osim spavanja, veći deo vremena ljudi provedu u slobodnim nego bilo kojim drugim aktivnostima van posla �Tri glavne aktivnosti odraslih u V. Britaniji: plaćeni posao (nešto manje od sedam sati), spavanje (oko osam sati), te gledanje TV, DVD, surfovanje internetom i slušanje muzike (oko pet sati) �Muškarci imaju 30 minuta više slobodnog vremena, a žene spavaju duže 20 minuta �Muškarci – gledanje TV ili slušanje muzike, sport, zabava, hobiji i korišćenje računara �Žene: čitanje i druženje

Emocionalna inteligencija i korišćenje vremena �Trošenje 12% prihoda domaćinstva na dokolicu, i dodatnih 12% na aktivnosti povezane sa dokolicom i rekreacijom (restorani i hoteli) �Slični podaci važe i za SAD �Nejasna podela između dokolice i ostalih aktivnosti �Gledanje rijaliti programa može biti dokolica ili priprema za predavanje �Geršani (2000) – vodeći autor u proučavanju vremenskog budžeta �Porastom bogatstva raste i sklonost ka “ozbiljnoj dokolici” (aktivnosti u slobodno vreme koje znače unapređenje veština i uopšte karijere) �Rast bogatstva smanjuje motivaciju za plaćeni rad i uvećava trošenje viška prihoda na robu i usluge vezane za dokolicu

Emocionalna inteligencija i korišćenje vremena �To povećava bogatstvo pošto povećava potražnju za radnom snagom u sektoru dokolice �Lična nega, vežbanje, kuvanje, čitanje novina i časopisa, gledanje televizije i slušanje radija aktivnosti u dokolici kojima se ovladava emocionalnom inteligencijom radi povećanja kompetencija �Navedene aktivnosti podrazumevaju praćenje i nadzor koji povećavaju samopouzdanje i veštine prezentacije �Kompetencije nisu potrebne samo na radnom mestu nego i u odnosima sa roditeljima, decom i prijateljima �Ako je čista dokolica negovanje stanja uma, resursi koji su potrebni za to potiču iz kompetencije u emocionalnoj inteligenciji i emocionalnom radu

Teza društva dokolice �Pionir teze o društvu dokolice – Maks Kaplan (1960): istraživao “eksploziju rekreacije u SAD” 1950 ih �Zanemario teorije koje ukazuju da društveni stalež, pol, rasa i status različito pozicioniraju pojedinca u odnosu na oskudne resurse �Na površan način se bavi vezama između američke industrije dokolice, svetske podele rada i oblika potrošačke kulture �Naglašavao napredne, kreativne aspekte dokolice pojedinca �Sedam osnovnih karakteristika dokolice: �Ona je antiteza ekonomske funkcije rada �Podrazumeva prijatna iščekivanja i uspomene �Sadrži minimum nametnutih društvenih obaveza �Povezana je sa slobodom i izborom

Teza društva dokolice � Usko je povezana sa kulturnim vrednostima � Generalno sadrži element igre � Proteže se od nebitnih do bitnih aktivnosti �Kaplan veruje da se društvo kreće ka dobu dokolice u kome će biti ispravljene sve loše strane industrijalizacije i urbanizacije �Niz autora iz tog perioda smatra da naučni i tehnološki napredak omogućavaju veći individualni izbor i slobode �Žofr Dimazedije evropski predstavnik shvatanja o društvu dokolice �Dokolica postaje glavna institucija društva: oblici i praksa dokolice utiču na izbor zanimanja pojedinaca, izbor oblasti u kojima žive i vrste bračnih/partnerskih odnosa u koje stupaju �Kaplan i Dimazedije rani predstavnici teze o društvu dokolice (razvijeni oblik doneli kasnije autori koji su se bavili modernim kapitalističkim društvenim i ekonomskim razvojem)

Teza društva dokolice �Ker i saradnici (1962) – stanovište o “logici industrijalizacije”: proces “sazrevanja industrijalizacije” neminovno povećava sredstva za obrazovanje, opšte dobro i dokolicu �Kada je reč o dokolici budućnost donosi radikalno smanjenje radnog vremena, rast pluralizma i kreativnosti, te veću toleranciju prema “novim boemskim” vrednostima �Slično shvatanje dokolice prisutno je u tezi o “postindustrijskom društvu” �Bel (1974): centralna uloga znanja je “osnovni pristup” novog društva – univerziteti i istraživačke laboratorije postaju središta stvaranja bogatstva �Nastaju promene u klasnoj strukturi – opada značaj fizičkog rada i raste značaj nove profesionalno-tehničko-upravljačke klase �Nova klasa nema vlasništvo nad sredstvima za proizvodnju (kao ni radnička), ali joj univerzitetsko obrazovanje i centralna uloga u inovacijama i istraživanju daju mnogo veću ulogu u upravljanju društvom

Teza društva dokolice �Teza o postindustrijskom društvu eksplicitno dovela u vezu povećanje dokolice sa društvenim napretkom �Prema tezi o društvu dokolice ono što ljudi rade u slobodno vreme određuje njihove izbore u sferi obrazovanja, zapošljavanja, bračnih odnosa i politike �Ken Roberts (1970): zagovarao pluralistički pristup dokolici (prepoznavao razlike između klasa, rasa religija i polova), ali ipak zastupao ideju o prioritetu individualnog izbora i voluntarizma �Slično shvatanje zastupaju i Parker i Vil �Parker (1981): ne učestvuju svi u ekspanziji dokolice �Vil (1987): sredstva koja se troše na dokolicu još podležu zakonima oskudice – rano je govoriti o “dobu dokolice”

Tradicionalni okvir: država-korporativno-potrošač-naučno (SCCA) �Teza o društvu dokolice ističe četiri činioca koji deluju u kontekstu industrijsko-demokratskog društva: �DRŽAVA �Država uspostavlja: 1. Pravni kontekst oblika i prakse dokolice kontrolom davanja dozvola i stvaranja politike 2. Moralni kontekst definisanjem dobrih i poželjnih oblika, prakse i vrednosti dokolice 3. Strateški kontekst pomoću upravljanja i raspodele resursa u skladu sa ravnotežom posao-život �Zanemarivanjem analize državne vlasti u kapitalizmu tradicionalni okvir proučavanja dokolice dao neodgovarajuće tumačenje vlasti i odnosa između klasnih interesa i države u pozicioniranju oblika i prakse dokolice

Tradicionalni okvir: država-korporativno-potrošač-naučno (SCCA) �KORPORACIJA �Teza o društvu dokolice polazi od pretpostavke da između države, korporacija i univerziteta postoji partnerski odnos �Suprotno, teorija o masovnom društvu u SAD 1950 ih ističe da komercijalizacija masovnih sportskih takmičenja stvara pasivne potrošače �Rajt Mils (1956): moćna društvena elita kontroliše vojnoindustrijsko-državni kompleks koji, pak, upravlja radom, dokolicom i društvom u celini �Markuze (1964): potpuno kontrolisano, jednodimenzionalno društvo stvara pokornog potrošača i “umrtvljenu egzistenciju” �Vreme odmora postoji u industrijski naprednom društvu, ali nije suštinski slobodno nego kontrolisano od strane politike i privrede

Tradicionalni okvir: država-korporativno-potrošač-naučno (SCCA) �Teza o društvu dokolice napušta ovo kritičko stanovište �Umesto da govori o uticaju korporativne moći i potrošačkoj pasivnosti, teze o društvu dokolice i postindustrijskom društvu ukazuju na novu slobodu koju nudi tehnologija i novi način upravljanja �Nema pokušaja da se objasni težnja kapitalističkih korporacija ka stvaranju monopola nad lancima snabdevanja radi ucenjivanja snabdevača da smanje cene �POTROŠAČI �Teza o društvu dokolice uglavnom je predstavljala potrošače kao ljude koji poseduju i u potpunosti koriste svoja građanska prava �Iako je prihvatano da postoji razlika između staleža, rasa i polova, nije analizirana mogućnost da pojedine grupe žele izmenu podređenog položaja

Tradicionalni okvir: država-korporativno-potrošač-naučno (SCCA) �Na ovakve stavove teze o društvu dokolice uticala je opšta teorija društvenih sistema Talkota Parsonsa – shvatanje da između pojedinaca i grupa u osnovi postoji saglasnost o suštinskim vrednostima u društvu �Prva zamerka teoriji: ako se vrednosti prenose međugeneracijski kako onda nastaju društvene promene? �Druga kritika: pristup ne ostavlja mogućnost za društveni sukob, prenaglašavajući saglasnost �NAUČNICI �Teza o društvu dokolice gledala je optimistički na ulogu naučnika kao tradicionalnog intelektualca koji je u nepristrasnoj potrazi za znanjem radi dobrobiti čovečanstva �Roberts i Parker zastupaju “vrednosno oslobođeno” stanovište prema dokolici �Marksistički autori odbacuju ideju zato što zanemaruje probleme klasnih borbi i ideologije

Tradicionalni okvir: država-korporativno-potrošač-naučno (SCCA) �Feminističke autorke i autori smatraju da je “sloboda od vrednosti” vid patrijarhata koji krije neiskorenjivu dominaciju muškaraca i sistematsko potčinjavanje žena �Takođe, doveden je u vezu rast industrije dokolice i potrošnje na Zapadu i teškog rada i eksploatacije u nerazvijenim zemljama – pokazuje se da je čovekovo uživanje zasnovano na tuđoj patnji �KRITIKE OKVIRA SCCA �Vreme od početka 1980 ih do početka 21. veka predstavlja i period napuštanja nekih “svetinja” u proučavanju dokolice, prvenstveno teze o društvu dokolice �Odbacivanje starih shvatanja dovodi do isticanja klasnih i polnih (rodnih) razlika �Pogotovo društvene klase uporno opstaju kao ključni mehanizam raspodele dokolice u kapitalističkom društvu

Današnji okvir za proučavanje dokolice (SCCASMIL) �Danas je uobičajeno razmišljati o državi, korporacijama, potrošačima i nauci sa stanovišta sukoba, podela, procesa i višeznačnosti �DRŽAVA �Država i dalje glavno regulatorno telo u proučavanju dokolice �Danas vlada uverenje da država obavlja ideološku funkciju zarad interesa vlasti, tj. moćnih grupa u društvu �Takođe se menja i poimanje interesa države �Globalizacija donosi niz rizika po praksu dokolice poput biohemijske opasnosti, globalnog zagrevanja, digitalne piraterije i ilegalnih oblika dokolice �Shodno tome, država nije u stanju da osigura teritorijalni integritet, te zakonodavstvo i politika moraju da imaju jasnu međunarodnu dimenziju

Današnji okvir za proučavanje dokolice (SCCASMIL) �KORPORACIJA �U vreme najveće popularnosti teze o društvu dokolice bilo je malo ozbiljnih studija o korporacijama iz oblasti dokolice �Roberts (2004): u proteklih sto godina komercijalni oblici dokolice sve više postaju glavni izvor slobodnih aktivnosti �Komercijalizacija dokolice: razmena novca za robu i usluge povezane sa dokolicom �To podrazumeva i razvoj marketinga i reklamiranja radi razvijanja neodoljive želje kod potrošača za posedovanjem konkretnog proizvoda �Šezdesetih godina 20. veka se razvija kontrakultura u borbi protiv takvog “nemarnog” kapitalizma �Razvijanjem društvene odgovornosti kompanije odaju utisak brige o potrošačima (iako su sve više težile monopolu na tržištu)

Današnji okvir za proučavanje dokolice (SCCASMIL) �Drugim rečima, potrošači i dalje plaćaju višu cenu robe ili usluga u odnosu na troškove proizvodnje (ta razlika je profit kapitalističkih preduzeća) �Rodžek novi oblik kapitalizma naziva uglađenim kapitalizmom – podrazumeva oblik društva koji nudi pronicljiva, nepolitička rešenja za probleme u društvu, pridobijajući simpatije “običnog čoveka” �“Uglađeni kapitalisti” su neizabrani politički zastupnici koji u ime “tihe većine” daju nepolitička rešenja za društvene, ekonomske i političke probleme �U isto vreme oni i dalje zarađuju ogromne sume novca uzimajući višak vrednosti od radnika i maržu od potrošača �POTROŠAČI �Danas su potrošači ljudi koji žive sa razlikama i prihvataju razlike (multietničnost i multikulturalnost)

Današnji okvir za proučavanje dokolice (SCCASMIL) �Dalje, za potrošače se vezuje i izraz buđenje/preporod pošto internet i druga sredstva masovne komunikacije daju mogućnost da uporede nacionalno i međunarodno tržište u sektoru dokolice �NAUČNICI �Teza o društvu dokolice ubrzala je razvoj univerzitetskih katedri za proučavanje dokolice 1970 ih i 1980 ih �Nakon 1990 ih zbog deregulacije, privatizacije i globalizacije proučavanje dokolice su potisnule discipline proučavanja sporta i turizma �Privatni preduzetnici se češće odlučuju da angažuju studente sa diplomama iz oblasti sporta, upravljanja događajima i turizma zbog širenja kulture teretana, klubova za odmor i rekreaciju, korišćenja paket aranžmana i tzv. post-turističkih putovanja

Današnji okvir za proučavanje dokolice (SCCASMIL) �DRUŠTVENI POKRETI �Poslednjih decenija se u oblasti proučavanja dokolice razvija industrija organizovanja događaja kojima se podiže svest javnosti o nekim pitanjima i prikuplja pomoć za nerazvijene zemlje ili očuvanje životne sredine �Primeri: “Live Aid” (1985), “Live 8” (2007), “Live Earth” (2007) – vezuju se za uglađeni kapitalizam koji daje nepolitička rešenja za konkretne društvene, ekonomske i ekološke probleme �ILEGALNI OBLICI DOKOLICE �Milioni ljudi provode veliki deo dokolice u ilegalnim aktivnostima �Mers (2006): blizu 50% odraslog stanovništva SAD učestvuje u nedozvoljenoj upotrebi droge �Suprotno raširenom mišljenju, u razvijenim zemljama je nezakonito korišćenje narkotika prisutno u svim slojevima, etničkim grupama, kod oba pola i u svim profesijama

Današnji okvir za proučavanje dokolice (SCCASMIL) �Globalna piraterija smanjila je profitabilnost mnogih multinacionalnih kompanija (MNC) iz oblasti dokolice �Počinioci digitalne piraterije iz nerazvijenih zemalja često smatraju da ispravljaju “nepravdu” koju im nameću vodeće industrijske zemlje i MNC time što nameću niske zarade i crpe njihova bogatstva �Cilj izmenjenog okvira proučavanja dokolice (SCCASMIL) jeste da u centar razmišljanja i istraživanja stavi dijalektiku povezanosti između subjektivne namere i strukturalnih uticaja