IZUAVANJE DOKOLICE PLAN PREZENTACIJE Literatura Rodek K 2014

IZUČAVANJE DOKOLICE

PLAN PREZENTACIJE � Literatura: Rodžek K. 2014. Rad dokolice. Beograd: Ekonomski fakultet. Strane: 110 -117, 178 -188. � Šta nije u redu sa izučavanjem dokolice? � I dalje se radi o dokolici. . . � Specijalizacija i dokolica: unutrašnji izazovi � Revitalizacija proučavanja dokolice: dokolica kao škola života

Šta nije u redu sa izučavanjem dokolice? � Često se pravi razlika između časopisa “Leisure Studies” (izučavanje dokolice) u Velikoj Britaniji i časopisa “Leisure Sciences” (nauka o dokolici) u SAD – reč je i o dve različite tradicije � U izučavanju dokolice postoji više paradigmi � Ponašanje ljudi u slobodno vreme se ne posmatra samo kao stvar ličnog izbora, već i kao izraz položaja ljudi u odnosu na klasu, pol, rasu, religiju i status � Veći značaj se pridaje kvalitativnom istraživanju i teorijskoj spekulaciji � Nasuprot tome, nauka o dokolici primenjuje pozitivistički pristup istraživanjima – kvantitativne dokaze i statističke korelacije, te kao rezultat ima “objektivno” znanje

Šta nije u redu sa izučavanjem dokolice? � Pretpostavlja se da se oblici i aktivnosti dokolice mogu uporediti sa normativnom paradigmom dokolice koja nudi spisak “normalnih” aktivnosti u dokolici � Rodžek: nauka o dokolici nudi model “dokolice bez društva” � Čiksentmihaijev (1990) koncept toka je često navođen u literaturi o dokolici – odnosi se na psihološko stanje proisteklo iz potpune povezanosti ciljeva i dostignuća � Kada sviramo omiljenu pesmu možemo imati osećaj da se “gubimo u muzici” ili da nas muzika “nosi na drugačije mesto” – to autor naziva stanjem toka � Čiksentmihaijeva studija iz ugla gledanja pozitivizma predstavlja izraz kritičkog racionalizma, primenu naučnog metoda u testiranju društvene stvarnosti i izvođenje teorijskih pretpostavki

Šta nije u redu sa izučavanjem dokolice? � Sa stanovišta kritičke teorije ovaj pojam se može osporiti na osnovu etičnosti ljudskog ponašanja � Strašno je ali istinito da su nacisti imali iskustvo “toka” u procesu istrebljivanja Jevreja � Adolf Ajhman bio je veoma zadovoljan svojim radom koji je omogućavao da vozovi smrti stižu bez kašnjenja � Teza Maslova (1973) o “vrhunskom iskustvu” umnogome je najavila pojam toka � Po Maslovu “vrhunsko iskustvo” odnosi se na intenzivno srećno osećanje pojedinca prilikom ulaska u šire jedinstvo (na primer religijska iskustva) � Sa druge strane, kulturna kriminologija opravdano ukazuje da vrhunsko iskustvo često proističe iz kršenja zakona – pljačke, nasilja, krađe, sadizma, ubistava i serijskih ubistava

Šta nije u redu sa izučavanjem dokolice? � Nauka o dokolici ne bavi se etičkim pitanjima kao središnjom temom istraživanja � Zbog toga što sukobi i protivrečnosti celokupnog društva nisu predmet kritičke analize rezultati istraživanja su proizvoljno izdvojeni iz celine � Nauka o dokolici bliska je psihologističkoj teoriji i nije zainteresovana za proučavanje dokolice u širem društvenom kontekstu � Suprotno, izučavanje dokolice analizira oblike i prakse dokolice kao povezane sa raspodelom društvene moći (što je blisko društvenoj i kulturnoj teoriji) � Uprkos doprinosima istoričara, antropologa, feministkinja i teoretičara dokolice pozitivizam ostaje vodeće paradigma za akademsko izučavanje dokolice u SAD

I dalje se radi o dokolici… � U vreme vizionara i pragmatičara proučavanje dokolice se činilo izuzetno jednostavnim � Dokolica je predstavljana kao prosta kategorija – zbir onoga što ljudi rade u vreme koje imaju samo za sebe � Pošto je prilagođavanje plaćenom radu smatrano glavnim ograničenjem u korišćenju vremena u industrijskom društvu, slobodno vreme se uglavnom izjednačavalo sa vremenom koje čovek ima samo za sebe � Ovaj način razmišljanja doveo je do pogrešnih zaključaka – manje rada znači više dokolice znači više slobode � Prelaskom na SCCASMIL okvir pitanje dokolice se više ne odnosi prvenstveno na oslobođenje od rada

I dalje se radi o dokolici… � Kompetencija, relevantnost i kredibilitet zahtevaju emocionalnu inteligenciju i emocionalni rad koji prethode radnom danu, prilagođavaju se uslovima u toku rada i ne prestaju kada se radni dan završi � Poznato je Bernsovo i Stokerovo (1961) razlikovanje mehanističkog i organskog oblika organizacije � Prema Rodžeku, organski sistemi su prikladniji za pomenute promene i oni su osnova uglađenog kapitalizma � U njima rad dobija oblik lične usmerenosti koja donosi prijatnost, ljubaznost, profesionalizam i znanje i svest o tome kako se radni proces uklapa u društvena, kulturna psihološka i ekološka pitanja koja utiču na ukupni kvalitet života

I dalje se radi o dokolici… � U takvim uslovima rad ne sputava dokolicu, pošto se emocionalna inteligencija i emocionalni rad kreću nesputano od teme do teme, stvarajući stavove i znanja o novim kretanjima u društvenim, ekonomskim, kulturnim i psihološkim odnosima koja unapređuju kredibilitet i kompetencije � SCCASMIL okvir prevazilazi staro shvatanje da manje rada znači više dokolice, a da više dokolice znači više slobode � Pomenuti okvir ukazuje na to da manje rada znači manje prava na oskudne resurse � Više dokolice, ako je posmatramo izolovano od pitanja distributivne pravde i društvene uključenosti, može kao ishod imati standardizaciju i osiromašenje mašte

I dalje se radi o dokolici… � U savremenom društvu kompetencije i kredibilitet su ključni za naš ugled relevantnih, kompetentnih, aktivnih učesnika � Kompetencije, relevantnost i kredibilitet čine deo “opšte slike” dobrog i cenjenog građanina � Svaki trenutak i svako mesto pružaju priliku za njihovo sticanje i usavršavanje

Specijalizacija i dokolica: unutrašnji izazovi � Vizionarima i pragmatičarima u proučavanju dokolice nedostajala je praktična obuka u proučavanju dokolice/nauci o dokolici i dokolica se smatrala domenom proučavanja psihologije, istorije, sociologije ili prostornog planiranja � Ti istraživači dokolice su bili Veblen, Djui, Hajzinga, Piper i di Gracija � Nakon njih dolazi nova generacija naučnika koji imaju diplome iz proučavanja dokolice/nauke o dokolici i koji dokolicu vide kao specijalizovanu oblast svog akademskog izučavanja � Drugim rečima, desila se profesionalizacija izučavanja dokolice/nauke o dokolici

Specijalizacija i dokolica: unutrašnji izazovi � Profesionalizacija podrazumeva stvaranje etičkog kodeksa, uspostavljanje monopola nad oblašću interesovanja i rada i osmišljavanje specijalizovanih obuka u nekom području znanja � Dalje, važni pokazatelji profesionalizacije su i razvoj dodiplomskih i diplomskih studija, te stvaranje nacionalnih i međunarodnih strukovnih udruženja � Profesionalizacija je povezana i sa specijalizacijom znanja i prakse � No, pomenuta specijalizacija dovela je do toga da su “otcepljene” neke oblasti koje su bile pod okriljem dokolice � Razvoj sporta i turizma kao posebnih vidova dokolice doveo je do razvoja i posebnih akademskih disciplina koje osporavaju tradicionalno shvatanje dokolice kao viška ili neradnog vremena

Specijalizacija i dokolica: unutrašnji izazovi � Može se sa sigurnošću reći da je razvoj nauke u oblasti sporta i turizma uveliko premašio razvoj nauke o dokolici � Broj studenata proučavanja dokolice/nauke o dokolici ili stagnira ili opada � Jedan od ključnih razloga je što su prilike za zapošljavanje diplomaca iz oblasti dokolice uglavnom u javnom sektoru � Privatni sektor nudi više radnih mesta za diplomce iz oblasti sporta i turizma � Medijsko prisustvo navedene oblasti učinilo je još privlačnijim � Olimpijske igre i Svetsko prvenstvo u fudbalu kroz medije šalju mladima glamuroznu sliku karijere u sportu i turizmu � U oblasti dokolice ne postoji ekvivalentna svetska skupa atrakcija kao što su Olimpijske igre

Specijalizacija i dokolica: unutrašnji izazovi � Nove oblasti razvijene oko sporta i turizma razvile su i sopstveni prepoznatljivi pristup teoriji slobodnog vremena � Borba protiv aparthejda u Južnoj Africi usredila se na ulogu sporta u predstavljanju kolektivnog identiteta i ukazivanju na etničke i rasne podele � Kolonijalna i postkolonijalna istorija ima veliki broj primera kako je sport korišćen za kontrolisanje podanika, za naglašavanje politike isključivanja iz društva, te kao instrument društvenog oporavka i izgradnje nacije � Turizam, pak, ukazuje na pitanja klimatskih promena, održivosti i političkih/rasnih podela � U poređenju sa pomenutim, povezivanje dokolice sa dobrim životom i zdravom ravnotežom rad-život deluje nezanimljivo i bledo

Revitalizacija proučavanja dokolice: dokolica kao škola života � Proučavanje dokolice počelo je idejom vizionara i namerom pragmatičara da izgrade bolji život u urbanom industrijskom društvu � Teza o društvu dokolice smatrala se vrhuncem te tradicije proučavanja � Danas retko koji naučnik tvrdi da automatizacija i etičko upravljanje ukidaju fizički rad i da dokolica zauzima mesto rada kao centralno životno interesovanje � Dokolica se sada proučava kao oskudni resurs i ključni sastojak ravnoteže rad-život � Na taj način se nameću pitanja pozicioniranja različitih oblika dokolice u odnosu na klasnu, rasnu, etničku i rodnu pripadnost

Revitalizacija proučavanja dokolice: dokolica kao škola života � Takođe se proučava uloga dokolice u društvenim odnosima, ličnom zdravlju i blagostanju, odnos između emocionalne inteligencije, emocionalnog rada i oblika i prakse dokolice, te vrednost dokolice kao instrumenta za raspodelu resursa � Novi SCCASMIL okvir omogućava da se razviju oblasti kao što su politička ekonomija dokolice, kritička psihologija prakse slobodnog vremena i globalna sociologija oblika i prakse dokolice � Sloboda i zadovoljstvo se redefinišu kao društveno i vremenski uslovljeni kvaliteti umesto kao univerzalne i svima dostupne mogućnosti � U vreme starog SCCA okvira smatralo se da ono što je na poslu ograničeno u dokolici postoji u izobilju

Revitalizacija proučavanja dokolice: dokolica kao škola života � Smatralo se da u dokolici životne probleme ostavljamo za sobom i imamo mogućnosti za neograničeno zadovoljstvo, odmor i opuštanje � Čini se kao da smo u stalnoj potrazi za nečim što postoji samo u mašti i poeziji: slobodom, mogućnošću izbora, samoopredeljenjem i spontanošću � SCCASMIL okvir poziva na preorijentaciju oblasti, tj. prelazak sa jednostavnih uzročnih modela izbora dokolice na shvatanje dokolice kao proizvoda veza između višestrukih ravnoteža � Dokolica je primarni prostor za podučavanje o ljudskim veštinama i o opštim idejama koje doprinose ličnom napretku

Revitalizacija proučavanja dokolice: dokolica kao škola života � Kroz igru i opuštanje objedinjujemo prikupljene podatke i srećemo uzore koji mogu da unaprede našu emocionalnu inteligenciju i naš emocionalni rad � Dokolica omogućava jedinstveni mehanizam za učenje i prilagođavanje koji se prenosi na radno mesto i daje pojedincima i grupama konkurentsku prednost � To se u velikoj meri razlikuje od slobode, pošto smo u dokolici svesni potrebe da se prilagodimo, mogućnosti da učimo i sposobnosti da zamišljamo � Teza o društvu dokolice na pogrešan način je posmatrala oskudicu � Nije se bavila uticajem klase, pola, rase i statusa na nejednak položaj pojedinaca i grupa u odnosu na oskudicu

Revitalizacija proučavanja dokolice: dokolica kao škola života � U društvima zasnovanim na organizovanoj nejednakosti većina ljudi poseduje radnu snagu kao svoje jedino ili ekonomsko sredstvo � Kompetencije, relevantnost i kredibilitet čine “sveto trojstvo” za pripadanje društvu i svrsishodno učešće u građanskoj kulturi � Dokolica se neposredno povezuje sa emocionalnom inteligencijom i emocionalnim radom � Starogrčka reč za dokolicu je schole (koren naše reči “škola”) � Aristotel je smatrao da su za uživanje u dokolici potrebni disciplina i priprema � Da bismo zaista uživali u dokolici moramo da zauzdamo našu razigranost kako bismo stekli mudrost

Revitalizacija proučavanja dokolice: dokolica kao škola života � Dokolica nije potrošačka aktivnost, pošto je potrošnja najpre vođena kapitalističkim ciljem neprestanog gomilanja � Dokolica nije ni aktivnost osmišljena da čoveku skrene misli s problema i teškoća koje nosi rad � Time bi se samo pojačala prevlast rada, a dokolica bi dobila dopunsku, kompenzatorsku ulogu � DOKOLICA JE “ŠKOLA ZA ŽIVOT” � CILJ TOG “ŠKOLOVANJA” JE OČUVANJE I UNAPREĐENJE KOMPETENTNOSTI, RELEVANTNOSTI I KREDIBILITETA