Szczcie i nie tylko Psychologia pozytywna mgr Jagoda

Szczęście i nie tylko. Psychologia pozytywna mgr Jagoda Różycka Instytut Psychologii

Skąd badanie szczęścia? W ciągu ostatnich 100 lat czasopisma naukowe poświęcone psychologii i psychiatrii opublikowały ponad 54 tys. artykułów dotyczących depresji, ponad 8 tys. na temat gniewu, a tylko 416 o szczęściu.

Św. Augustyn Wszyscy wiedzą doskonale czym jest, dopóki ktoś nie zapyta o definicję

Tatarkiewicz (1979) Ci, co znajdują szczęście we władzy lub gromadzeniu bogactw mają inną teorię szczęścia niż Ci, którzy znajdują je w klasztorze, ale nie znaczy to by mieli różne poczucie szczęścia. Tak samo rozumieją zadowolenie z życia, a tylko w czym innym upatrują przyczyn tego zadowolenia.

Seneka Człowiek jest nieszczęśliwy tylko w tym stopniu, w jakim za nieszczęśliwego się uważa

Koncepcje szczęcia 1) Teorie normatywne I. Zewnętrzny względem jednostki model dobrego, wartościowego i szczęśliwego życia II. Nadrzędna instancja rozstrzygająca co jest, a co nie jest dobre (społeczeństwo, władca, prorok) 2) Teorie fenomenalistyczne I. Człowiek traktowany jako ostateczny sędzia wartości własnego życia II. Szczęście jako subiektywne poczucie zadowolenia z losu

Teorie fenomenalistyczne 1) Teoria czynników obiektywnych I. Obiektywne aspekty życia mają pewną i stałą wartość dawania lubi odbierania szczęścia II. Jakie warunki dają ludziom szczęście? III. USA = prawo do szczęścia jako prawo konstytucyjne 2) Teoria różnic indywidualnych I. Odmienne przeżywanie zbliżonych obiektywnie doświadczeń II. Trwałe lub nabyte dyspozycje do kreowania i wartościowania własnego życia w sposób sprzyjający / nie sprzyjający sposób

Seligman i szczęście • Trzy podstawowe kategorie szczęścia – za szczęśliwe uchodzić może „przyjemne życie wypełnione radosnymi, miłymi (przynajmniej w naszym subiektywnym odczuciu) wydarzeniami, którym towarzyszy śmiech i radość. • Każdy z nas obdarzony jest jakimiś wrodzonymi atutami czy talentami; należy je poznać, a następnie w maksymalnym stopniu wykorzystywać dla dobra swej zawodowej pracy, miłości, przyjaźni, rozrywki czy życia rodzinnego.

Seligman i szczęście • Częściowo zdeterminowane biologicznie i genetycznie, ale także spowodowane dobrym i satysfakcjonującym życiem, pełnym zaangażowania. • Życie znaczące czyli „oddanie naszych szczególnych atutów i zdolności w służbie czegoś, co jest większe niż my sami”.

Czym jest szczęście? • Szczególny rodzaj emocji wynikający z podsumowania przyjemnych i nieprzyjemnych doświadczeń (Fordyce, 1972) • Trwały stan najwyższego zadowolenia – Sprzyjający los – Przyjemność z obcowania – Pozytywne stany emocjonalne

Czym jest szczęście? • Stopień pozytywności oceny własnego życia (Veenhoven, 1984) • Zadowolenie z życia + częstości i intensywność przyjemnych emocji doświadczanych przez człowieka (Argyle, 1987) • Emocjonalny i poznawczy bilans życia na wymiarze przyjemne – przykre oraz dobre – złe (Czapiński, 1990)

Social Progress Index (SPI) Ranking szczęśliwych państw • Polska jako 13. na 50 krajów • SPI jako suma: 1. warunków życia, 2. oceny zadowolenia z usług publicznych takich jak edukacja czy służba zdrowia i 3. poziomu zadowolenia z życia.

Struktura szczęścia • Sprawy osobiste (Campbell, 1986) • Rzeczy związane z „Ja” (Grichting, 1983) • Rodzina / sprawy materialne / wsparcie społeczne / wykształcenie / zdrowie (Czapiński, 1988) • Zdrowie / udane małżeństwo / życie rodzinne / przyjaciele / warunki mieszkaniowe/ praca/ pieniądze (Campbell, 1971)

Co pozwala przewidzieć szczęście? 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Zadowolenie z życia w rodzinie Zadowolenie z małżeństwa Zadowolenie z sytuacji finansowej Zadowolenie z warunków mieszkaniowych Zadowolenie z pracy Zadowolenie z przyjaciół Zadowolenie z stanu zdrowia Zadowolenie ze spędzania czasu wolnego

To co ludzie uważają za najważniejsze niekoniecznie oznacza w rzeczywistości, że ma to największy wpływ na ogólne zadowolenie z życia.

Tendencje • Na różnym etapie życia ludzie wskazują różne źródła szczęścia • Swoje teraźniejsze życie ludzie oceniają lepiej niż przeszłość, ale najlepiej wyrażają się o przyszłości

Atrybuty człowieka szczęśliwego (Sokołowski, 1990) Człowiek szczęśliwy: 1. Żyje w bezpiecznych warunkach 2. Czuje się wolny 3. Cieszy się dobrym zdrowiem 4. Dobrze wypełnia role społeczne 5. Jest przedsiębiorczy 6. Ma wielu przyjaciół 7. Ma pieniądze 8. Jest pełen miłości 9. Ma bogate życie wewnętrzne 10. Jest uczciwy 11. Jest inteligentny

Źródła pozytywnych emocji (Argyle, 1987) • • • Ekstrawersja Wykształcenie Praca zawodowa Zaangażowanie społeczne Pozytywne doświadczenia życiowe Przyjemne spędzanie wolnego czasu

Źródła negatywnych emocji (Argyle, 1987) • • • Neurotyzm Niska pozycja społeczna Bycie kobietą Kłopoty ze zdrowiem Niska samoocena Stres życiowy

Warunki szczęścia 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. Wiek Płeć Miejsce zamieszkania Status społeczno-ekonomiczny Praca i bezrobocie Inni ludzie Małżeństwo i dzieci Zdrowie Wydarzenia życiowe Religia Kultura, cywilizacja i warunki polityczne Zmiany historyczne Klimat, pogoda i pory roku Dieta i używki

Wiek • Wraz z wiekiem – idealizowanie przeszłości i pogarszanie się widoków na przyszłość, ale bez wpływu na zadowolenie z życia (Lowry, 1984) • Ludzie w starszym wieku więcej chorują, ale subiektywnie uważają się za bardziej zdrowych niż młodsi. • Projekt „Cebula” prof. Czapińskiego – osoby starsze deklarowały niższy aspekt hedonistyczny (emocjonalny) szczęścia ale wyższy poznawczy (wartość życia)

Płeć • Kobiety więcej chorują i częściej występują w roli chorego, ale to mężczyźni mają wyższy wskaźnik umieralności • Odmienne role społeczne i style zachowania • Depresja wśród kobiet i mężczyzn • Kto bardziej szczęśliwy?

Inni ludzie • Samotność a poczucie osamotnienia • Niższy poziom zadowolenia z życia w sytuacji zerwania długoletnich więzi z drugim człowiekiem oraz w sytuacji poczucia żalu • Miłość najlepszym wyznacznikiem szczęścia • ALE: projekt Cebula = w Polsce to religia, a w Stanach Zjednoczonych pieniądze

Inni ludzie • Wdowieństwo – inni bardzo pomocni, szczególnie dzieci i przyjaciele – równoważne do poczucia panowania nad swoim życiem • Wsparcie pomaga w chronicznym stresie

Małżeństwo • Rodzina źródłem szczęścia, niekoniecznie dzieci • Osoby zamężne mają niższe poczucie depresji, lepsze zdrowie, wyższy poziom zadowolenia. • Osoby szczęśliwe częściej zawierają małżeństwa • Dla mężczyzn bardziej istotny stan cywilny, dla kobiet jakość małżeństwa

Małżeństwo • W sytuacji napięć w małżeństwie – kobiety radzą sobie gorzej • Przyjmowane role społeczne – przyczyna napięć • Jakie tematy nie wpływają na poziom szczęścia w małżeństwie: – Normy społeczne – Przekonania – Postawy – Wartości – Wyznanie

Zdrowie • Silny związek zdrowia fizycznego i szczęścia • Bardziej istotna subiektywna ocena własnego zdrowia (nawet jeżeli jest to groźna choroba) • Projekt Cebula = kobiety z rakiem szyjki macicy bardziej szczęśliwe niż nauczyciele • Wraz z postępem choroby – wzrost poczucia zadowolenia – znaczenie adaptacji i innych warunków szczęścia

Zdrowie • Zadowolenie ze stanu własnego zdrowia – Wyższy poziom szczęścia – Wyższa samoocena – Wyższy nastrój – Większe pragnienie życia – Mniej przykrych emocji – Lepszy bilans przeżyć emocjonalnych Niż osoby narzekające na własny stan zdrowia.

Zdrowie • Samoocena ważniejsza niż obiektywny stan zdrowia • Nawet pozorne złudzenia lepsze niż wskaźniki medyczne • Osoby chore mogą być równie szczęśliwe jeżeli pozostaną aktywne • Zdrowie ważniejsze dla kobiet

Zdrowie • Utrata nadziei powiązana ze śmiercią z apatii • Niski poziom szczęścia: – osłabia układ immunologiczny – Zmienia poziom hormonów – Modyfikuje styl życia i zachowania

Cebulowa teoria szczęścia! (Czapiński, 1. Wola życia 2. Subiektywnie doświadczane wartości własnego życia (bilans emocjonalny, poczucie sensu życia) 3. Bieżące doświadczenia emocjonalne + satysfakcje cząstkowe (rodzina, praca, finanse)

Diagnoza Społeczna (2009) • Dobrostan psychiczny Polaków wzrósł znacząco w minionych latach. Swoje życie jako co najmniej udane deklaruje prawie 43% badanych, a 76% uznaje siebie za osoby szczęśliwe. • Najbardziej w stosunku do poprzednich lat wzrosło zadowolenie ze stanu własnego zdrowia, z życia seksualnego, ze stanu bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania, ze sposobu spędzania wolnego czasu, z perspektyw na przyszłość oraz z własnych osiągnięć życiowych. • Ważne wskaźniki – wiek / małżeństwo / liczba przyjaciół / używki

• Osoby szczęśliwe to te, którym się dobrze wiedzie, ale to szczęśliwym wiedzie się lepiej: lepiej układają się im relacje z innymi ludźmi, są zdrowsi, zazwyczaj dłużej żyją, więcej zarabiają i z sukcesem realizują się zawodowo na rynku pracy. • Jak napisał Czapiński (2004) „Szczęśliwym nie tylko chce się bardziej, ale także więcej mogą, ponieważ szerzej patrzą, mądrzej myślą i mają lepszy kontakt ze swoim ciałem”.

Bibliografia • Argyle M. (2004). Przyczyny i korelaty szczęści. W: J. Czapiński (red. ), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (str. 165 -203). Warszawa: PWN • Czapiński J. (2004)Czy szczęści popłaca? Dobrostan psychiczny jako przyczyna pomyślności życiowej. W: J. Czapiński (red. ), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka(str. 235 -254). Warszawa: PWN • Czapiński J. (2004) Psychologiczne teorie szczęścia. W: J. Czapiński (red. ), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (str. 51 -102). Warszawa: PWN • Czapiński, J. , (2009). Indywidualna jakość życia Polaków. W: J. Czapiński, T. Panek (red. ) Diagnoza Społeczna 2009 (str. 151 -240). Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego.