Sia informacji zwrotnej w uczeniu si i nauczaniu

Siła informacji zwrotnej w uczeniu się i nauczaniu Zakopane, 29 marca 2015 Jacek Strzemieczny 1

CELE WYKŁADU: • zwiększenie rozumienia roli, jaką informacja zwrotna odgrywa w szkolnym nauczaniu i uczeniu się, • zwiększenie rozumienia barier w traktowaniu oceniania jako możliwości dawania uczniowi informacji pomagającej się uczyć (dlaczego ta mało w szkole myślimy o informacji zwrotnej). • Poznanie różnych rodzajów informacji zwrotnej i związku jej z nauczania i uczenia się. 2

KRYTERIA SUCESU SESJI: znajomość różnic jakie w ocenianiu bieżącym dają stopnie i informacja zwrotna pomagająca się uczyć, gotowość skrótowego przedstawienia, co najmniej jednego wyniku badań odnoszącego się do informacji zwrotnej w uczeniu i się i nauczanaiu, Ogólna znajomość poziomów informacji zwrotnej i ich miejsca w uczeniu się uczniów. 3

Przepisz tekst w wyznaczonym czasie 3 4

1. 2. 3. 4. Przepisz tekst w wyznaczonym czasie. Prawidłowo połącz litery. Pamiętaj o wielkiej literze na początku zdania. Pamiętaj o wielkiej literze w imionach. 5

1. Przepisz tekst w wyznaczonym czasie. 2. Prawidłowo połącz litery. 3. Pamiętaj o wielkiej literze w imionach i na początku zdania. 6

Władku, pamiętałeś o wielkiej literze na początku zdania i pisząc imiona. Swoją pracę wykonałeś w wyznaczonym czasie. Twoje litery nie są prawidłowo połączone. Ćwicz prawidłowe łączenie liter i ich umieszczanie w liniaturze. Licz wyrazy w zdaniu, aby ich nie omijać. Napisz całość tekstu starannie jeszcze raz. Chętnie zobaczę Twoje dodatkowe prace. 7

Uczeń ponownie przepisał tekst 8

Kryteria oceniania Informacja zwrotna jest ściśle związana z kryteriami sukcesu ustalonymi przed wykonaniem pracy. 9

Proponowany zakres informacji zwrotnej. Dlaczego taki? Cztery elementy: wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia [++] odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia [-] wskazówki – w jaki sposób uczeń powinien poprawić pracę [D] wskazówki – w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej [f] 10

[++] Pamiętałeś o wielkiej literze na początku zdania i pisząc imiona. Swoją pracę wykonałeś w wyznaczonym czasie. [-] Twoje litery nie są prawidłowo połączone. [D] Ćwicz prawidłowe łączenie liter i ich umieszczanie w liniaturze. [D] Licz wyrazy w zdaniu, aby ich nie omijać. [D] Napisz całość tekstu starannie jeszcze raz. [f] Chętnie zobaczę Twoje dodatkowe prace. 11

Ocenianie pomagające się uczyć Uczeń potrzebuje informacji zwrotnej pomagającej mu w dalszej nauce. Stopień takiej informacji nie daje. 12

Napisz zaproszenie na projekcję filmu 13

Kryteria oceniania Informacja zwrotna jest ściśle związana z kryteriami sukcesu ustalonymi przed wykonaniem pracy. 14

Napisz zaproszenie na film do kina W zaproszeniu podaj: kogo zapraszamy, na co zapraszamy, dokąd zapraszamy, kiedy się odbędzie, kto zaprasza. Napisz to zaproszenie bez błędów ortograficznych i gramatycznych 15

Napisz zaproszenie na projekcję filmu 16

Informacja zwrotna Tomku Jesteś bardzo starannym i zdolnym uczniem. Spełniłeś ustalone punkty nacobezu. Wolałabym, aby zaprosił na imprezę organizowaną przez siebie, a nie przez kino. 17

Informacja zwrotna odnosi się tylko do ustalonych wcześniej kryteriów i dotyczy pracy ucznia, a nie jego osoby. 18

Informacja zwrotna Tomku Jesteś bardzo starannym i zdolnym uczniem. Spełniłeś ustalone punkty nacobezu. Wolałabym, aby zaprosił na imprezę organizowaną przez siebie, a nie przez kino. 19

Dlaczego w światowej edukacji, a w ostatnich latach także w Polsce, dużo mówimy o ocenianiu pomagającym się uczyć? 20

Dlaczego ocenianie pomagające się uczyć? Chcemy poprawić uczenie się uczniów widoczne poprzez ich osiągnięcia. 1. Rozpoznanie czynników, które najmocniej wpływają na osiągnięcia uczniów. 2. Lepsze zrozumienie procesu uczenia się uczniów i dzięki temu poprawa metod nauczania 21

Co wpływa na osiągnięcia uczniów? Widocznie uczenie się (Visible Learning) Profesor John Hattie University of Auckland Nowa Zelandia, University of Melbourne, Australia, - synteza 800 meta-analiz badań edukacyjnych - 52 tysiące badań 22

Metodologia badań 23

Barometr wpływu 0, 15 - 0, 4 Typowy wpływ nauczyciela, osiągany w ciągu typowego roku szkolnego 0, 0 - 0, 15 Wpływ rozwoju ucznia – to samo osiągnąłby także bez szkoły > 0, 4 Strefa pożądanych efektów Medium 0. 15 0. 7 0. 0 1. 0 Neg at ive gh < 0, 0 Wpływ negatywny spadek osiągnięć Hi Lo w 0. 4 -0. 2 WIELOŚĆ EFEKTU 1. 2 24

Siła informacji zwrotnej Informacja zwrotna J. Hattie, Visible Learning: A Synthesis of Over 800 Meta-Analyses Relating to Achievement, London: Routledge 2009. s. 173. Medium 0. 15 0. 7 gh Hi Lo w 0. 4 ive 0. 0 Neg at 1. 0 -0. 2 1. 2 25 INFORMACJA ZWROTNA (d=0, 73)

Informacja zwrotna na tle innych interwencji Liczba Wielkość Interwencja badań Monitorowanie nauczania (ewaluacja kształtująca) Przekazywanie informacji zwrotnej efektu 30 0, 90 1. 287 0, 73 Eksponowanie celów nauczania 604 0, 56 Eksponowanie kryteriów sukcesu 702 0, 55 4875 0, 37 Praca domowa 161 0, 29 Uczenie zdawania egzaminów 267 0, 22 Wspomaganie nauczania TIK 26

Informacja zwrotna w nauczaniu. Problem: Informacja zwrotna jest niezbędnym elementem wszystkich wysokoefektywnych metod nauczania. Siła oddziaływania informacji zwrotniej na uczącego się może być bardzo różna. H. Timperley, Feedback [w: ] International Guide to Student Achievement, red. J. Hattie, E. Anderman, London: Routledge 2013, s. 402. 27

W szkole najważniejszy jest proces uczenia się uczniów. Dlaczego w szkole jest trudno stworzyć środowisko sprzyjające uczeniu się uczniów? 28

Dlaczego taka metafora? 29

Dydaktyzm – paradygmat mechanistyczny (nalewanie wiedzy do głowy ucznia) 30

Nauczanie podmiotowe - paradygmat poznawczo-społeczny Uczący się jest podmiotem procesu uczenia się. Z udziałem doświadczeń w tym interakcji społecznych nowa wiedza i umiejętności „nadbudowują się” na wiedzy i umiejętnościach już opanowanych. Uzupełniają je, korygują, wzmacniają. 31

Uczenie się – perspektywa nauk poznawczych 1. Nauczyciele powinni zaczynać pracę od wiedzy i umiejętności, z którymi uczniowie przychodzą każdego dnia na lekcję. 2. Nauczanie powinno umożliwiać uczniom głębokie zrozumienie wybranych centralnych tematów. 3. W nauczanie przedmiotów szkolnych należy wpleść naukę umiejętności metapoznawczych. How People Learn Bransford National Research Council, 1999. 32

Pożądane środowisko uczenia się: 1. uczniów traktuje się jako głównych uczestników, zachęca ich do angażowania się, rozwija w nich zrozumienie własnej roli w procesie uczenia się, 2. bazuje się na społecznej naturze uczenia się i aktywnie zachęca do zorganizowanego, wspólnego uczenia się, 3. nauczyciele dopasowują się do motywacji uczniów i są świadomi roli emocji w osiąganiu wyników, 4. istnieje szczególne uwrażliwienie na różnice pomiędzy poszczególnymi uczniami, włączając w to ich wcześniejszą wiedzę,

Pożądane środowisko uczenia się (cd): 5. 6. 7. opracowywane są programy nauczania wymagające ciężkiej pracy, stanowiące wyzwanie dla wszystkich, ale niezbyt obszerne, stawia się jasne wymagania i stosuje strategie oceniania spójne z oczekiwaniami; duży nacisk kładzie się na wspierającą proces uczenia się kształtującą informację zwrotną, akcentuje się horyzontalne powiązania pomiędzy różnymi dziedzinami wiedzy i przedmiotami, a także społecznością lokalną i szerszym światem.

Dlaczego ocenianie kształtujące i informacja zwrotna? • kompetencje kluczowe (wewnętrzna motywacja, wiara we własne możliwości uczenia się, kompetencje kluczowe, samosterowność, zdolność do transferu wiedzy), • nauczanie i uczenie się przygotowujące do uczenia się przez całe życie! 35

Chcemy w szkole kształcić kompetencje przydatne w życiu! Kompetencje kluczowe w uczeniu się przez całe życie – „Europejskie ramy odniesienia” Kompetencje kluczowe – „połączenie wiedzy, umiejętności i postaw odpowiednich do sytuacji. Kompetencje kluczowe to te, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia”. 36

Informacja zwrotna i „luka” 37

Informacja zwrotna i „luka” Informacje, które pomagają uczniowi pokonać „lukę”*. Gdzie jest (co obecnie potrafi), a gdzie ma się znaleźć (kryterium sukcesu) * Sadler, D. R. (1989). Formative assessment and the design of instructional systems. Instructional Science, 18, 119 -144. 38

Cele informacji: • skoncentrować uwagę ucznia na zadaniu i procesie uczenia się, • uzupełnić lub skorygować przyswojone informacje, • stanowić źródło motywacji. 39

Źródła informacji zwrotnej: • rówieśnicy, • nauczyciel, • zadanie. 40

Trzy pytania uczącego się: (1) Dokąd zmierzam? Jakie są moje cele? (2) W jaki sposób tam zmierzam? Jakie postępy czynię w kierunku osiągnięcia celu? (3) Jaki jest następny krok? Jakie działania powinienem teraz podjąć, by czynić większe postępy? John Hattie, Visible Learning for Teachers: Maximizing impact on learning, London: Routledge 2012 s. 129– 132. John Hattie, Widoczne uczenie się dla nauczycieli: Zwiększanie poprawy uczenia się, CEO 2015 41

Trzy pytania uczącego się – rozmowa w parach 1. Dokąd zmierzam? Jakie są moje cele? 2. W jaki sposób chcę tam dojść? Jakie postępy czynię w kierunku osiągnięcia celu? 3. Jaki jest następny – najbliższy krok? Jakie działania powinienem teraz podjąć, by czynić większe postępy? 42

Badania Druga połowa lat 80 tych, eksperyment Ruth Buttler: forma oceny przez nauczyciela efekt stopień „ 0” „≈ 0” „+” stopień + informacja zwrotna Dlaczego takie wyniki? Butler's Effects on Intrinsic Motivation and Performance (1986) and Task-Involving and Ego-Involving Properties of Evaluation (1987) 43

Rodzaj informacji zwrotnej – siła oddziaływania Interwencja Pomocne wskazówki, 3 metaanalizy Liczba badań Wielkość efektu 89 1, 1 Informacja zwrotna, 74 metaanaliz 4157 0, 95 wzmocnienie dobrego działania, 1 metaanaliza informacja zwrotna przy pomocy nagrania wideo lub audio, 1 metaanaliza 19 0, 95 91 0, 64 J. Hattie i H. Timperley The Power of Feedback Review of Educational Research March 2007, Vol. 77 s. 84 44

Cele oceniania wewnątrzszkolnego – Ustawa (nowelizacja uchwalona 15 stycznia) 5. Ocenianie osiągnięć edukacyjnych i zachowania ucznia odbywa się w ramach oceniania wewnątrzszkolnego, które ma na celu: (…) 2) udzielanie uczniowi pomocy w nauce poprzez przekazanie uczniowi informacji o tym, co zrobił dobrze i jak powinien się dalej uczyć; 45

Trenerzy spotowi to wiedzą od dawna 46

Cztery poziomy informacji zwrotnej • Zadanie: Jak dobrze zadanie zostało wykonane; czy jest poprawne czy nie? • Proces: Jakie strategie są potrzebne, by wykonać zadanie; czy można wykorzystać inne strategie? 1. Samosterowność: Jakiej warunkowej wiedzy i rozumienia potrzebujesz, by wiedzieć, co robisz? Monitorowanie samego siebie; kierowanie procesami i zadaniami. 2. „Ja”: Pochwały i ganienie. Osobista ewaluacja i afekt dotyczący uczenia się. 47

Odsetek informacji zwrotnej na różnych poziomach HATTIE MASTERS (2011) Poziom Zadanie Proces Samosterowność „Ja” 18 klas w szkole średniej 59% 25% 2% 14% & VAN DEN GAN (2011) BERGH, ROSE & BEIJAARD (2010) 32 235 nauczycieli w rówieśników gimnazjum 51% 70% 42% 25% 2% 1% 5% 4% (Hattie Widoczne nauczanie dla nauczycieli CEO/SUS 2015) 48

Na jakim poziomie są te informacje zwrotne? [++] pamiętałeś o wielkiej literze na początku zdania i pisząc imiona. Swoją pracę wykonałeś w wyznaczonym czasie. [-] Twoje litery nie są prawidłowo połączone. [D] Ćwicz prawidłowe łączenie liter i ich umieszczanie w liniaturze. Licz wyrazy w zdaniu, aby ich nie omijać. Napisz całość tekstu starannie jeszcze raz. [f] Chętnie zobaczę Twoje dodatkowe prace. 49

Tworzymy przykłady informacji zwrotnej na czterech poziomach 1. Zadanie: Jak dobrze zadanie zostało wykonane; czy jest poprawne czy nie? 2. Proces: Jakie strategie są potrzebne, by wykonać zadanie; czy można wykorzystać inne strategie? 3. Samosterowność: Jakiej warunkowej wiedzy i rozumienia potrzebujesz, by wiedzieć, co robisz? Monitorowanie samego siebie; kierowanie procesami i zadaniami 4. „Ja”: Pochwały i ganienie. Mają małą wartość informacyjną. 50

Jakie są skutki chwalenia? Jesteś inteligentny, zdolny ……… 51

„Mindset” – rodzaj umysłu Odwraca uwagę od zadania i może rozwijać postawę wyuczonej bezradności. Carol Dweck - dwie koncepcje inteligencji: - inteligencja jako stała jakość (przez jednych posiadana, a przez drugich nie), - inteligencja podlegającą rozwojowi i kształtowaniu przez człowieka. 52

Wielkość efektu relacji nauczyciel – uczeń Informacja zwrotna Cornelius-White 2007 (229 badań) za J. Hattie, Visible Learning: A Synthesis of Over 800 Meta-Analyses Relating to Achievement, London: Routledge 2009. s. 118. Medium 0. 15 0. 7 gh Hi Lo w 0. 4 ive 0. 0 Neg at 1. 0 -0. 2 1. 2 53 RELACJA NAUCZYCIEL – UCZEŃ (d=0, 72)

Bycie lubianym i chcianym Potrzeba przynależności, jest fundamentalną potrzebą ludzką. Dzieci potrzebują być upewnianie, a w wyniku tego odczuwać, że są chciane i lubiane. Także w szkole, także przez nauczyciela. 54

Co można zrobić, aby w szkole częściej i lepiej wykorzystywać informacje zwrotne? 55