SERALAR Seralarn Planlanmas Seralarn planlanmasnda etkili olan iklimsel

SERALAR

Seraların Planlanması • Seraların planlanmasında etkili olan iklimsel çevre koşulları • Sera yerinin seçimi • Seraların yönlendirilmesi • Seraların boyutlandırılması • Sera içinin düzenlenmesi

Seraların Planlanmasında Etkili Olan İklimsel Çevre Koşulları • Işık • Sıcaklık • Nem • Sera havası ve CO 2 konsantrasyonu

Işık • Yeşil bitkiler ışık yardımıyla bünyelerindeki su+ CO 2+klorofil ile birleştirerek karbonhidratları oluşturur. (fotosentez) • Bitkilerin büyüme ve gelişmelerinde, • Işığın farklı renklerdeki dağılımı • Işık yoğunluğu • Günlük ışıklanma süresi • Gelişme boyunca toplam ışıklanma süresi etkilidir.

Işık • Seralarda doğal ışık kaynağı güneştir. • Güneş ışınları yeryüzüne ulaşıncaya kadar, • Dağılma, yansıma ve emilmeden dolayı kayıplara uğrar. • Güneş ışınları farklı dalga boylarına göre, • Kısa dalgalı ışınlar, • Görünür ışınlar, • Uzun dalgalı ışınlar

Işık • • Kısa dalgalı ışınlar: (Mor ötesi- ultraviyole) Dalga boyu 290 -380 mµ’dan küçüktür. Gözle görülmezler. Bitkilerde renk oluşumunu ve büyümeyi engellediği söylenmektedir. • Bazı süs bitkilerinin renklenmelerinde etkisi vardır.

Işık • • Görünür ışınlar: Dalga boyu 380 - 760 mµ olan ışınlardır. Prizmadan geçirilince renkler oluşur. Mavi ışık: Bitkilerin boylanarak gelişmesini sağlar. • Kırmızı ışık: Çiçeklenme ve gelişmeyi olumlu etkiler. • Yeşil ışık: Bitkilerin gelişmesini engeller. • Bitkilerin fotosentez yapabilmesi için 430 -660 mµ dalga boyundaki bütün ışıklara ihtiyacı vardır.

Işık • • • Uzun dalgalı ışınlar: (kızıl ötesi-enfraruj) Dalga boyu 760 mµ’den büyüktür. Gözle görülmezler. Güneş enerjisinin % 47’sini oluşturur. Cisimlerin ısınmasını sağlarlar. Cam gibi örtü malzemelerinden kolaylıkla geçerek seranın ısıtılmasında rol oynarlar.

Işık • Kış aylarında normal bir seracılık için 2000 h/yıllık bir ışıklanma periyodu gereklidir. • Güney bölgelerde 3000 -3200 h/yıl • Ege bölgesinde 2800 -3000 h/yıl • Marmara bölgesinde 2500 -2800 h/yıl • İç Anadolu bölgesinde 2600 -2800 h/yıl • Kuzey Anadolu bölgesinde 2000 -2200 h/yıl • Kuzeydoğu bölgelerde 1700 -1900 h/yıl

Işık • Ülkemizde yapay ışıklandırmanın ekonomik olarak uygulanabileceği seralar fide yetiştirme seralarıdır. • Yapay aydınlatma 3000 -4000 lüx ışık gücüne sahip 60 -200 W/m 2 ışıklandırma yoğunluğu sağlayarak yapılır. • Seralarda bazı bitkilerin yetiştirilmesinde kısa gün etkisini ortaya çıkartmak için karartma uygulanır. • Kısa günde çiçeklenen kışlık süs bitkilerine, yaz aylarında kısa gün uygulaması yapılarak mevsim dışı çiçeklenmeleri sağlanır.

Sıcaklık • Bitkilerin çimlenme, büyüme, ürün verme gibi gelişmelerini tamamlayabilmeleri belirli sıcaklık derecelerinde fizyolojik faaliyetlerini sürdürmeleri gerekir. Bitkilerin bu özelliğine Termoperiyodizm denir. • Sera içi gündüz ve gece sıcaklıkları arasında 5 -8 °C fark olmalıdır. • Sera içi sıcaklığın soğuk günlerde 15 °C’den düşük, güneşli günlerde 30 °C’den yüksek olmamalıdır.

Sıcaklık • Sera içi sıcaklığı arttıkça bitkilerde solunum hızlanır, su kaybı ve fotosentez artar, bitki kaybettiği suyu kökleriyle alamaz. • Düşük sıcaklıklarda ise kök gelişimi durur, bitki besin maddeleri alımı zorlaşır. • Serada optimum sıcaklık isteklerinin sağlanabilmesi için ısıtma gereklidir.

Bazı Bitkilerin Optimum Sıcaklık İstekleri Bitki Gece sıcaklığı Gündüz sıcaklığı Domates 15 -19 21 -27 Biber 15 -19 21 -27 Salatalık 16 -20 19 -30 Fasulye 15 21 Bamya 18 30

Sıcaklık • Seradaki sıcaklık güneş ışınları ve ısıtıcılarla sağlanır. • Yapay ısıtma pahalı olduğu için doğal sıcaklık kaynağı olan güneşten optimum düzeyde yararlanmak gerekir. - Seraların yönlendirilmesi - Çevre kirliliğinin olmadığı yerlerin seçilmesi - Çatı eğim açısı - Küçük kesitli yapı malzemeleri kullanılması • Güneş ışınlarıyla bütün yıl boyunca serayı ısıtmak mümkün olmadığından ek ısıtma araçlarından yararlanılır.

Sıcaklık • Sera toprak sıcaklığının belirli bir sınırdan düşük olması bitki gelişmesini durdurur. • Soğuk bölgelerde toprağın 30 -35 cm derinliğe kadar ısıtılması gerekir.

Nem • Bitkilerde su, besin maddeleri alımı ve diğer bütün fizyolojik faaliyetler için gereklidir. • Suyun toprakta bulunması kadar, bitki yetiştirme ortamında bulunması da önemlidir. • Ortamdaki nem eksikliğinde bitkiler çok hızlı bir şekilde suyu kaybeder, solma ve pörsüme ortaya çıkar. • Bitki ortamı fazla nemli ise, stomalar kapanır, su kaybı durur. Bitkide terleme olmadığından hızlı ve sağlıksız büyür.

Nem • Seradaki havanın optimum nem sınırları, - yetiştirilen bitki türüne, - sera sıcaklığına, - ışıklanma yoğunluğuna bağlıdır. • Pratikte seralarda sıcaklığın 2 -3 katı nem düzeyi yeterlidir. 18 °C sıcaklık için % 40 -50 nem

Nem • Sera havasının nem düzeyi yüksekse, çiğlenme noktası sıcaklığı yükseleceğinden örtü malzemesi iç yüzeyinde ve konstrüksiyon malzemelerinde nem yoğunlaşmaları görülür. • Yoğunlaşan su buharı bitkiler üzerine düşerek mantari hastalıklara neden olabilir. • Sera toprağında solma noktasının üstünde, tarla kapasitesine yakın bir düzeyde su bulunmalıdır. • Seralarda topraktan meydana gelen buharlaşmanın önlenmesi için toprak üzerine plastikler serilir. (malçlama)

Sera Havası ve CO 2 Konsantrasyonu • Bitkiler solunumda oksijen, fotosentezde CO 2 kullanır. • Normal havada % 0. 03 -0. 04 oranında CO 2 vardır. • Fotosentez hızı ortamdaki havanın CO 2 konsantrasyonu ile sınırlıdır. • Karbondioksit oranı, - Bitki türüne, - Bitkilerin gelişme çağına, - Toplam yaprak alanına, - ışık yoğunluğuna, - Ortam sıcaklığına, - Havanın hareket hızına bağlıdır.

Sera Havası ve CO 2 Konsantrasyonu • Seralarda havalandırma yapılmadığı koşulda CO 2 geceleri yükselir, gündüzleri azalır. • Sera havasının CO 2 oranı dış koşullardan biraz daha fazla % 0. 15 olmalıdır. • Sera içersinde CO 2 miktarını yükseltmek için yapılan işlemlere CO 2 gübrelemesi denir. • CO 2 gübrelemesi erkencilik sağlar ve % 20 -30 oranında verimi arttırır. • CO 2 konsantrasyonu organik gübreleme, CO 2 gazı doldurulmuş tüplerden ve bütan, propan gazı ve petrol türevleri yakılarak arttırılabilir.

Sera yerinin seçimi • • Etkili faktörler: İklim Sulama suyu varlığı ve kalitesi Elektrifikasyon Topoğrafik yapı ve toprak özellikleri Ulaşım olanakları İşgücü temini Doğal sıcak su kaynakları

İklim • Sera kurulacak yer, iklimsel koşullar açısından riskli bir bölgede yer almamalıdır. • Bu riskler cam seralarda dolu, plastik seralarda fırtına ve hortum hasarıdır. • Don olayının kısa sürdüğü güneye bakan meyilli araziler tercih edilmelidir. • Seçilen arazinin sel yatağından ve taşkın ihtimali taşıyan dere ve kanallardan uzakta yüksekte olmasına dikkat edilmelidir. • Kış aylarında sera bitkilerinin ışıktan en üst düzeyde yararlanması önemlidir. • Seralar kış mevsiminde sislilik ve bulutluluk süresi fazla olmayan yerlerde kurulmalıdır.

Sulama suyu varlığı ve kalitesi • Seralar sulama suyunun kolay ve ekonomik olarak sağlanabileceği bir yere kurulmalıdır. • Arazinin durumu uygun ise seracılıkta sulama suyu için en güvenilir kaynak derin kuyulardır. • Suyun kalitesi de oldukça önemlidir. • Tuzluluk sorunu yaratmamak için sulamada kullanılacak su yeterli özelliklere sahip olmalıdır. • Sulama suyunun kalitesi aynı zamanda yetiştirilecek ürünün çeşidini de belirler. • Örneğin, domates bitkisi salatalığa göre tuzluluğa daha dayanıklı olduğu için kalitesi düşük sularda yetiştirilebilir.

Elektrifikasyon • Seralarda havalandırma, sulama, gübreleme, ilaçlama, aydınlatma, soğuk depolar ve idari üniteler için elektrik gereklidir. • Yeterli bir elektrik şebekesine yakınlık bu işlerin yürütülmesini kolaylaştırır. • Elektrik kesilmelerinin sık ve uzun süreli olduğu yerlerde yeterli bir jeneratör sisteminin kurulması zorunludur.

Topoğrafik yapı ve toprak özellikleri • Sera kurulacak alanda eğimin % 0. 5 - 1. 5 arasında olması uygundur. • Arazinin topoğrafik durumu bu eğimlerden farklı ise tesviye veya dolgu gerekir. • Meyilli arazilerin dezavantajı ise fazla hafriyat gerektirmeleri ve sel riski taşımalarıdır. • Taban arazilerde ve çukurda kalanlarda en sık rastlanan sorun ise drenaj yetersizliğidir.

Topoğrafik yapı ve toprak özellikleri • Seralarda yüksek verim elde edebilmek için, geçirgen, verimli, derin, su tutma kapasitesi yüksek topraklar (tınlı kumlu yapıdaki topraklar) seçilir. • Analiz yapılarak toprağın tekstürü ( hafif ya da ağır bünyeli) elektriksel iletkenliği (tuzluluk durumu) alkaliliği, bor konsantrasyonu ve derinliği tespit edilmelidir. • Ayrıca bitki besin maddesi analizleri yapılarak toprağın verimliliği de belirlenmelidir.

Ulaşım olanakları • Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin modern işletmelere ve ürünlerin sevk edildiği pazara yakın olması maliyetlerin azaltılması açısından önemlidir. • Serada yetiştirilecek ürünün kesme çiçek gibi çabuk bozulan ve ticari değeri yüksek ürün olması durumunda bir havaalanına yakınlık da önem kazanmaktadır.

İşgücü temini • Yoğun işgücü gerektiren bir üretim şekli olan sera tarımında, • sebze üretiminde dekara 0. 5 -1 işçi, • kesme çiçek üretiminde 0. 7 -2 işçi, • saksı bitkileri üretiminde ise 1 -3 işçi gereklidir. • Küçük işletmelerde gerekli işler için işgücü aile fertleri tarafından karşılanmaktadır. • Büyük işletmelerde ise ek işgücü ihtiyacı mümkün olduğu ölçüde yakın çevreden temin edilmelidir.

Doğal sıcak su kaynakları • Ucuz enerji kullanım olanağı sera yerinin seçimine etki eden önemli bir faktördür. • Seralarda ısıtma için elektrik, doğalgaz, jeotermal enerji, güneş enerjisi, kömür, kalorifer yakıtı, odun, talaş gibi yakıtlar kullanılır. • Ülkemizde de farklı yerlerde 70 ºC’nin üzerinde sıcak su kaynakları bulunmaktadır.