BASIN VE RZGARLAR Etkili basn merkezleri 1 zlanda

BASINÇ VE RÜZGARLAR

Etkili basınç merkezleri 1 -İzlanda alçak basınç 2 - Akdeniz alçak basınç 3 - Basra alçak basınç 4 - Sibirya yüksek basınç 5 - Azor yüksek basınç Etkili Hava Kütleleri • 1 - Kutupsal hava kütleleri • 2 - Tropikal hava kütleleri • 3 - Akdeniz hava kütlesi

Alçak Basınçlar a) İzlanda Siklonu • Dinamik kökenli bu alçak basınç alanı kışın etkilidir. • Ülkemize batı ve kuzeybatıdan sokulur. • Hareketli hava kütlelerini getirdiği için rüzgar birkaç gün ara ile çok farklı yönlerden eser. Karadeniz’de bu basınç alanı etkisiyle cephesel yağışlar görülür. • Eğer kendisinden daha sıcak olan Akdeniz’e iner ve uzun bir süre burada kalırsa nem yüklenir. Türkiye’nin güneybatı kıyılarında aşırı kış yağışlarına neden olur.

Alçak Basınçlar b) Basra Körfezi – İran Siklonu Termik kökenli bu basınç alanı, yaz aylarında karaların aşırı ısınması nedeniyle oluşmuştur. Aşırı çöl sıcaklarının yaşanmasına, Yaz başlarında karaların fazla ısınması ve atmosferin üst kısımlarının daha soğuk olması nedeniyle ani, gök gürültülü, sağanak yağışlara, Azor Yüksek Basıncı’nın da etkisiyle kuzey yönlü rüzgarların etkin olmasına neden olur.

Yüksek Basınçlar a) Sibirya Antisiklonu Ülkemizde doğu ve kuzeydoğudan sokulan termik kökenli yüksek basınç alanıdır. Türkiye’yi sadece kış aylarında Doğu Anadolu ve Balkanlar üzerinden sarkarak etkiler. Az fakat etkin kar yağışı ile soğuk ve ayazın fazla olduğu hava tipini simgeler. Balkanlardan sarktığında Azor yüksek Basıncı ile birleşerek İzlanda Alçak Basıncı’nın Türkiye’yi etkilemesine izin vermez. Bu nedenle uzun süreli, sakin ve soğuk kış koşulları yaşanır.

Yüksek Basınçlar b) Azor Antisiklonu • Ülkemizi sürekli etkileyen dinamik kökenli yüksek basınç alanıdır. • Kışın serin, yağışsız ve batı yönlü rüzgarlarla kendini belli eder. Rüzgar hızları yavaştır. • Kışın sürekli alçalıcı hareket gösterdiği ve soğuk yeryüzüne dokunduğu için havanın alt kısımlarında soğuk, durgun bir hava katmanı oluşur. Bu durgun hava bölümü içerisinde şehirsel atıklar birikerek hava kirliliğine neden olur. • Kış ayalarında Kuzey Afrika üzerinde İzlanda Alçak Basıncı’nın sıcak bölümü oluşarak İzlanda Alçak Basıncı’nın değişmesine yardım eder.

HAVA KÜTLELERİ

Olumlu Etkileri Yeryüzündeki soğuk-sıcak-nemli-kuru karakterdeki hava kütlelerinin birbirine karışmasını sağlar. Denizler üzerindeki nemli ve ılıman havaların karalara taşınmasını sağlar. Bu sayede karalar yağış alır ve hava ılımanlaşır. Bitkilerin çoğalıp meyve vermesi için gerekli olan tozlaşma meydana gelir.

Olumsuz Etkileri Yaz aylarında sıcak ve kuru havayı taşıyan rüzgarlar, aşırı buharlaşmaya neden olur. Bu da kuraklığa neden olup bitki örtüsüne zarar verir. Aşırı hızda esen rüzgarlar doğal ve beşeri ortamda tahribata neden olur. Özellikle ilkbaharda esen ılık ve sıcak rüzgarlar kar örtüsünün hızlı erimesine neden olarak sel ve heyelanların oluşmasına yol açar.

Basınç - Rüzgar ile Basınç birbirlerine bağımlı kavramlardır. Türkiye, 30’ncu enlem civarındaki Subtropikal Yüksek Basınç Kuşağı ile 60’ncı enlem civarındaki Subpolar Alçak Basınç Kuşağı arasında Batı Rüzgarları Kuşağında yer alır. Bu kuşakta hava hareketleri yoğun olarak görülür.

Çevreyi ve insan yaşamını en çok etkileyen rüzgarlar, fırtına sistemleriyle ilişkili olan rüzgarlardır. Fırtına yaygın olarak kuvvetli esen rüzgar olarak bilinir. Ancak fırtına, kuvvetli rüzgarla beraber sağanak yağış, yıldırım ve şimşek gibi olayların bütünüdür.

TÜRKİYE’DE GÖRÜLEN FIRTINA TİPLERİ 1 -Orta kuşağın cephesel siklonik fırtınaları 2 -Orajlar (gök gürültülü fırtına) 3 -Tornadolar-Hortumlar üAncak bu fırtınaların çok büyük bir kısmı başka bir yerde oluştuktan sonra belirli bir yol kat ederek Türkiye’ye küçük ve orta boyuttaki fırtınalar olarak gelirler. üBunlar özellikle kışın ve ilkbaharda daha sık görülür.

BİR Haber

Türkiye’de Etkili olan Fırtınaların Mevsimlere Göre Dağılımı

Ülkemizde, coğrafi konumu ve farklı yeryüzü şekilleri nedeniyle zaman oluşan hızları ve yarattıkları olumsuz sonuçları nedeniyle fırtınalar kadar zarar verebilen yerel rüzgarlar da görülmektedir. (Karayel, Yıldız, Poyraz, Samyeli, Lodos, Hamsin, Samum…) Ayrıca, Kara ve Deniz Meltemleri, Dağ ve Vadi Meltemleri, Katabatik Rüzgarlar, Çöl Rüzgarları ve Föhn bunlara örnektir.

Yüksek alanlardan kıyılara doğru akan hava derin vadilere kanalize olarak kıyı yörelerinde soğuk, kuru ve şiddetli bora tipinde rüzgara neden olur. Buna karşılık iç bölgelerden gelip yamaçlardan alçalarak ısınan hava ise föhn karakterli sıcak kuru rüzgarları doğurur.

Günlük Rüzgarlar Türkiye’de kara-deniz arasındaki farklı ısınma ve soğumaların etkisiyle oluşan, alçak ve yüksek basınç durumuna bağlı olarak oluşan rüzgarlar da çoktur. Bunlara meltem denir. Geceleri ısı farkından dolayı karadan denize doğru esen rüzgarlara kara meltemleri; meltemleri gündüzleri ise denizden karaya doğru esen rüzgarlara ise deniz meltemleri denir.

TÜRKİYE İKLİMİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ

Yaz Durumu Türkiye’yi etkileyen kutupsal hava kütleleri ve İzlanda Alçak Basınç Merkezi ile Sibirya Yüksek Basınç Merkezi yazın Avrupa’nın kuzeyine çekilmiştir. Dolayısıyla kışın Türkiye’de çok etkili olan Sibirya Yüksek basıncı, yazın bu özelliğini kaybetmiştir. Akdeniz ise yaz mevsiminde Atlas Okyanusu üzerinde oluşan Azor Yüksek Basıncının etkisine girmiştir.

Bu olaylara bağlı olarak Azor Yüksek Basınç ve Basra Alçak Basınç merkezlerinin etkilemesiyle yaz mevsiminde Türkiye’nin büyük bir bölümü, tropikal hava kütlelerinin etkisi altına girer. Sadece Asor Yüksek Basıncının etkili olduğu dönemlerde genellikle Karadeniz kıyılarında orografik yağışlar görülürken, yurdun büyük bir bölümünde serin günler yaşanır. Sadece Basra Alçak Basıncının etkili olduğu zamanlarda ise oldukça sıcak, yağışsız ve bunaltıcı günler yaşanır.

Kış Durumu Kış mevsiminde Azor Yüksek Basınç Merkezi ve Basra Alçak Basınç Merkezi güney enlemlere çekilmiş durumdadır. Bu yüzden Türkiye’nin kış şartlarını kutupsal hava kütleleri, İzlanda Alçak Basıncı Akdeniz Alçak Basınç sistemleri ve bunların hareketleri belirler.

İzlanda Alçak Basınç merkezi ve cephe sistemleri Balkanlar, Karadeniz ve Akdeniz üzerinden Türkiye’yi etkiler. Bu sistem Türkiye’ye hangi yönden gelirse gelsin, taşıdığı soğuk-nemli (denizel-kutbi) hava ile cephesel yağışlara ve sıcaklık düşüşlerine neden olur.

Akdeniz Alçak Basınç ve cephe sistemleri ise taşıdıkları ılık ve çok nemli hava nedeniyle Türkiye’nin hemen her yerinde bol cephesel yağışlara ve mevsime göre ılık günlerin yaşanmasına neden olur.

Balkanlardan ve Karadeniz üzerinden gelen sistemlerde görülen yağışların büyük bölümü kar şeklindedir. Akdeniz üzerinden gelen sistemlerde ise yağışlar kıyılarda yağmur, Orta ve Doğu Anadolu’da kar şeklindedir.

Sonuç olarak kışın Türkiye’yi Sibirya Yüksek Basınç Merkezi, İzlanda ve Akdeniz Alçak Basınç Merkezleri ve cephe sistemleri etkiler. Bu nedenle kışın yağışlı bir iklim görülür. Ancak bazı yıllarda alçak basıncı ve cephe sistemleri yerine, Sibirya Yüksek Basıncının daha fazla etkili olması durumunda çok soğuk ve kurak bir kış yaşanır.

TÜRKİYE İKLİMLERİ

Akdeniz İklimi Karasal İklim Yazlar sıcak ve kurak, Kışlar ılık yağışlı, Sıcaklık 0’ın altına düşmez, Seracılık yaygındır. MAKİ Yazlar serin, kışlar ılıktır, Dört mevsim yağışlıdır, Bitki örtüsü ormandır, Sıcaklık farkları azdır. ORMAN Yazlar sıcak, kışlar soğuktur, Kar yağar ve uzun süre kalır, Tarım kısıtlı, hayvancılık gelişmiş, Sıcaklık farkı fazladır. BOZKIR

AKDENİZ İklimi Antalya Adana İzmir Aydın Çanakkale Mersin Hatay Muğla KARADENİZ İklimi Rize Trabzon Artvin Giresun Samsun Sinop Zonguldak Bartın Düzce KARASAL İklim Erzurum Erzincan Van Kars Bitlis Malatya Muş Tunceli Elazığ

AKDENİZ İKLİMİ

KARADENİZ İKLİMİ

KARASAL İKLİM