Solunum sistemi ilalar r Gr Pnar Irmak 1

Solunum sistemi ilaçları Öğr. Gör. Pınar Irmak 1

• Antitusif İlaçlar, öksürük refleksini inhibe eden ilaçlardır. Öğr. Gör. Pınar Irmak 2

• Öksürük, koruyucu ve fizyolojik bir reflekstir. Trakeobronşiyal içeriğin hızla dışarı atılma durumudur. • Öksürük, trakea, larenks ve büyük bronşların temizlenmesini sağlayan ana mekanizmadır. • Buna yardımcı mekanizma, mukosiliyer transporttur. Öğr. Gör. Pınar Irmak 3

• Yani, ufak bronşların ve bronşiyollerin epitel hücrelerinin lumene bakan yüzlerindeki kirpiklerin larenks yönünde yaptığı süpürme hareketidir. • Beyin sapında bir öksürük merkezinin bulunduğu genellikle kabul edilir. Öğr. Gör. Pınar Irmak 4

• Öksürük olayına eşlik eden iki refleks olay vardır. • ■ Bronkokonstrüksiyon • ■ Mukus salgılanması Öğr. Gör. Pınar Irmak 5

• Öksürük refleksini santral veya periferik etkileri ile kısmen inhibe eden ilaçlara antitusif ilaçlar denir. Bu ilaçlar ağız yolundan kullanılırlar. Öğr. Gör. Pınar Irmak 6

• Antitusifler öksürük refleksini 3 şekilde deprese ederler; • ■ Öksürük merkezinin inhibisyonu, • ■ Periferik, yani akciğerler ve diğer yerlerdeki sinir uçlarının depresyonu, • ■ Spazmolitik etki sonucu akciğerlerdeki öksürük reseptörlerinin duyarlılığının azaltılması. Spazmolitik etkili ilaçlar, bronkokonstrüksiyonu inhibe ederek bronkodilatasyon yaparlar ve öksürük refleksini deprese ederler. Öğr. Gör. Pınar Irmak 7

ANTİTUSİF İLAÇLAR • Opioidlerden bazıları antitusif olarak kullanılmaktadır. • Santral sinir sistemindeki öksürük merkezini inhibe ederler. Öğr. Gör. Pınar Irmak 8

• Kodein (Jucodine, İpekod, Corex, Kodis, Gayakodin, Ludicodine) : Metil morfindir. • Antitusif etkisinden başka analjezik ve konstipan etkilidir. • Aspirin ve diğer analjeziklerle kombine edilirse analjezik etkisi artar. Öğr. Gör. Pınar Irmak 9

• Bağımlılık yapma potansiyeli, morfine kıyasla çok düşüktür. Diğer opiyatlar gibi solunum yolları mukozasındaki bezlerin salgısını azaltır ve mukozada kuruluk yapar. Öğr. Gör. Pınar Irmak 10

Periferik Etkili Antitusif İlaçlar • Noskapin (Arbitus): Afyon içinde bulunan bir alkaloiddir. Bağımlılık oluşturmaz. Spazmolitik etkisi vardır. • Bronkodilatör etki de gösterir. Ancak yüksek dozlarda histamin salıverilmesine yol açar. Bu nedenle bronşiyal astımlılarda kullanılmamalıdır. Öğr. Gör. Pınar Irmak 11

• Klobutinol (Silomat) : Spazmolitik ve lokal anestezik etkilidir. • Oksolamin fosfat (Perebron): Spazmolitik ve bronkodilatör etkilidir. • İzoaminil (Peracon) : Bronkodilatör etkilidir. • Karbetapentansitrat (Gayaben): Spazmolitik ve lokal anestezik etkilidir. Kodein kadar güçlü antitusif etkilidir, yan etkileri de daha azdır. • Demulsent maddeler: Arap zamkı şurubu, meyan balı ve gliserin gibi maddeler ağız yolundan alındığında, farenks mukozasını kaplayarak tahrişi azaltırlar ve öksürüğü hafifletirler. Öğr. Gör. Pınar Irmak 12

EKSPEKTORAN İLAÇLAR • Solunum yollarında birikmiş balgamı sulandırıp yapışkanlığını azaltarak öksürükle dışarı atılmasını kolaylaştıran ilaçlardır. • Ekspektoran ilaçların etkili olabilmeleri için hastanın bol su veya sulu içecekler alması gerekir. Su, bronş salgısını artırarak etki yapan iyi bir ekspektorandır. Öğr. Gör. Pınar Irmak 13

• Ekspektoran ilaçların bir kısmı yüksek dozda alındıkları zaman emetik (kusturucu) özellik gösterir. (İpeka, terpin, NH 4 Cl gibi). • Bu ilaçlar, mide mukozasını tahriş ederek refleks yolla akciğerlerde solunum yolları mukoza bezlerinin salgısını azaltırlar. Bunlara indirekt etkili ekspektoranlar denir. Öğr. Gör. Pınar Irmak 14

• İpeka (İpekakuanha) • İpeka, bitkisel kaynaklıdır. İçindeki aktif maddeler emetin ve sefelin alkaloidleridir. İçindeki alkaloidlerden dolayı ufak dozlarda ekspektoran, yüksek dozda kusturucu etki yaparlar. • İpekanın etkisi, mide mukozasını stimüle etmesi sonucu refleks olarak bronş bezlerinin salgısını artırmasına bağlıdır. Öğr. Gör. Pınar Irmak 15

• İpeka şurubu ağızdan alınan ilaçlarla olan akut zehirlenmelerde kusturucu olarak kullanılır. Öğr. Gör. Pınar Irmak 16

• Tuz Ekspektoranlar • Mide mukozasını tahriş ederek, refleks olarak veya direkt etkileriyle bronş mukoza bezlerinin algısını artırırlar. • Bu tuzlar; Sodyum iyodür (Na. I), potasyum iyodür (KI), amonyum asetat (CH 3 COONH 4), amonyum klorür (NH 4 Cl), sodyum benzoat ve sodyum sitrattır. Öğr. Gör. Pınar Irmak 17

• Bromheksin Klorür (Bromeksin) • Bronş salgısını artırır, viskozitesini azaltır. Mide barsak kanalında ülser yapabilir. Öğr. Gör. Pınar Irmak 18

• Mukolitikler • İnhalasyon suretiyle lokal uygulanan ve proteolitik etkileriyle balgamı yumuşatan ilaçlardır. • Bu gruptaki ilaçlar; Asetilsistein (Fluimucil), Karbosistein (Mukotik). Asetilsistein genellikle inhalasyon suretiyle, Karbosistein oral yoldan kullanılır. Öğr. Gör. Pınar Irmak 19

BRONKODİLATÖR İLAÇLAR • Bronş ve bronşiyollerin düz kaslarını gevşeterek hava yollarının rezistansını düşüren ilaçlardır. Öğr. Gör. Pınar Irmak 20

• Bronş ve bronşiyollerin tonusu, sempatik sinirlerin genişletici etkisi ile, parasempatik sinirlerin daraltıcı etkisi arasındaki dengeye bağlıdır. Sempatik sinir uçlarından salınan noradrenalin, bronş düz kaslarında β 2 adrenejik reseptörleri uyararak bu kasları gevşetir. Öğr. Gör. Pınar Irmak 21

• Antihistaminikler, dışardan verilen histaminin etkisini antagonize ederler. • Fakat bronşiyal astmalı hastanın krizini önleyemezler. Bu durum, patojenezde sadece histaminin katkısının olmadığını gösterir Öğr. Gör. Pınar Irmak 22

• Bronkodilatör ilaçlar, bronş ve bronşiyollerin düz kaslarını gevşeterek hava yollarının rezistansını düşüren ilaçlardır. • Bu ilaçlar, bronşiyal astma ve onun gibi bronkospazmın eşlik ettiği, diğer tür alerjik hastalıklarla kullanılırlar. Öğr. Gör. Pınar Irmak 23

• Bronşiyal astma olguları ya alerjiye bağlı spazmdan ileri gelir ya da alerjik olmayan çeşitli etkenler, spazmı artırarak soluma güçlüğü yaparlar. • Bu etkenler; alt solunum yolları infeksiyonu, soğuk hava, sigara dumanı, ekzersiz olabilir. Her iki durumda da bronş düz kasları hiperreaktif durumdadır. Öğr. Gör. Pınar Irmak 24

• Bronkodilatör ilaçlar, genellikle inhalasyon suretiyle lokal olarak uygulanırlar. İlaç solüsyonunun aerosolü ağızdan solunum yollarına çekilir. • Aerosol içindeki partiküllerin çapının 5 mikrondan ufak olması gerekir. Öğr. Gör. Pınar Irmak 25

Beta-Adrenerjik Reseptörleri Aktive Eden İlaçlar • Bu grup ilaçlar, bronş düz kaslarının β 2 reseptörlerini uyararak bronş ve bronşiyolleri genişletirler. • Bazıları β 1 reseptörleri de uyarırlar ve kalp ile ilgili yan etkiler yaparlar (örneğin, İzoprenalin). Bazılarının α - mimetik etkileri de vardır, kan basıncını yükseltirler (örneğin, adrenalin ve efedrin). Öğr. Gör. Pınar Irmak 26

Selektif Olmayan Beta-Mimetik İlaçlar • Adrenalin: Sıklıkla kullanılan sempatomimetik bir ilaçtır. β 2 reseptörler yanında, β 1 reseptörleri de uyaracağından kalp atış sayısını artırabilir. α reseptörleri de uyardığından kan basıncında yükselme yapabilir. • Vazokonstriktör etkisiyle bronş mukozasını büzmesi ve mukoza ödemini azaltması da bronkodilatör etkisine katkıda bulunur. Öğr. Gör. Pınar Irmak 27

• İzoprenalin (= İzoproterenol) (Isuprel): Adrenalin gibi β 1 ve β 2 reseptörleri etkiler fakat αreseptörleri etkilemez. Vazokonstriktör değil, vazodilatör etkisi vardır. Mukozanın şişkinliğini azaltmaz. Adrenalin gibi barsakta inaktive edildiğinden ağız yolundan kullanılmaz. • Bronşiyal astma nöbetinin önlenmesi veya tedavisi için inhalasyon suretiyle kullanılır. • Kalple ilgili yan etkileri adrenalinden daha belirgindir. İskemik koroner hastalığı olanlarda kontrendikedir. Öğr. Gör. Pınar Irmak 28

• Efedrin (Ephedrin) : α ve β reseptörleri uyarır. Sempatomimetik etkileri adrenalinden zayıftır. Bronkodilatör etkisinden başka vazokonstriktör etkisi vardır. • SSS'ni zayıf olarak stimüle eder. Öğr. Gör. Pınar Irmak 29

• Adrenaline göre üstünlüğü ağız yolundan alınabilmesidir. Hafif astmalı hastalarda nöbetleri önlemek için ve akut bronşit tedavisinde kullanılabilir. • Yan etkiler olarak, SSS stimülasyonuna bağlı sinirlilik, uykusuzluk, tremor oluşabilir. Kan basıncı yükselmesi ve prostat hipertrofili hastalarda ise idrar retansiyonu oluşturabilir. Öğr. Gör. Pınar Irmak 30

Fosfodiesteraz İnhibitörleri • Teofilin: Ksantin türevi diüretik bir ilaç olan teofilin, aynı zamanda bronkodilatör olarak da bronşiyal astma tedavisinde kullanılmaktadır. • Bronş düz kaslarında fosfodiesteraz enzimini inhibe ederek sitoplazmada siklik AMP düzeyini yükseltmek suretiyle gevşeme yapar. Öğr. Gör. Pınar Irmak 31

• Uzun süre kullanıldığı zaman tolerans gelişir. Karaciğerde metabolize edilerek inaktive edilir. • Metabolizma hızı bireysel değişkenlik gösterir. Bu nedenle dozunun bireyselleştirilmesi gerekir. Ayrıca sigara tiryakiliği ve fenobarbital tedavisi gibi karaciğer mikrozomal enzimlerini indükleyen faktörler, teofilin metabolizmasını hızlandırır ve etkinliğini azaltır. • Karaciğer hastalıkları ve konjestif kalp yetmezliğinde eliminasyonu yavaşlar. Öğr. Gör. Pınar Irmak 32

• Glukokortikoidler • Antikor oluşumunu inhibe ederek, mukozadaki ödemi azaltarak ve β adrenerjik reseptörlerin adrenerjik nörotransımiterlere duyarlığını artırarak, akut astma nöbetini önlerler. Öğr. Gör. Pınar Irmak 33

• Antimuskarinik İlaçlar • Solunum yollarının muskarinik reseptörlerini etkileyerek parasempatik büzücü tonusu ortadan kaldırırlar. Öğr. Gör. Pınar Irmak 34

MAST HÜCRESİ STABİLİZATÖRLERİ • Solunum yollarındaki mast hücrelerinin membranlarını stabilize ederek histamin ve diğer otakoidlerin salıverilmesini inhibe ederler. • Astma krizinin önlenmesi için profilaktik olarak kullanılırlar. Öğr. Gör. Pınar Irmak 35

TEŞEKKÜRLER Öğr. Gör. Pınar Irmak 36