Pojam predmet izvori razvoj Privrednog prava Pojam privrednog

Pojam, predmet, izvori, razvoj Privrednog prava

Pojam privrednog prava • Privredno pravo kao grana pravasamostalna grana prava koja obuhvata pravne norme koje regulišu pravni položaj privrednih subjekata, kao i pravne poslove između njih. • Privredno pravo kao pravna nauka-naučna disciplina koja proučava i tumači pravna pravila koja regulišu status privrednih subjekata i njihove pravne poslove, primenom više naučnih metoda izučavanja i tumačenja važećeg prava (de lege lata) i predlaze donosenje primerenijih pravnih propisa (de lege ferenda) 2

Predmet privrednog prava • Dvije grupe normi: 1. Norme koje regulišu pravni status subjekata poslovnog prava (osnivanje, upravljanje, prestanak)-statusne norme 2. Norme koje regulišu odnos subjekata poslovnog prava kao i njihov odnos sa državom 3

• Statusni dio– obuhvata norme imperativnog karaktera o nastanku, bitnim odlikama, imovini, organima, nadzorom nad njihovim radom, udruživanju i prestanku privrednih subjekata • Ugovorno privredno pravo – norme dispozitivnog karaktera o pravnim odnosima privrednih subjekata koji su rukovodjeni autonomijom volje: ugovori u privredi, izdavanje hartija od vrednosti i drugi pravni poslovi 4

Naziv Privrednog prava • Trgovinsko pravo – reguliše samo trgovinske odnose (promet robe) tj. samo ugovorne odnose, a ne i ostale privredne delatnosti • Poslovno pravo – pravne norme o statusu privrednih subjekata i njihovih pravnih poslova, ali i nove oblasti: elektronsko poslovanje, nelojalna konkurencija, intelektualna I industrijska svojina, stečaj, tržiste hartija od vrijednosti, itd. • Privredno pravo – prihvaćen i u drugim pravnim sistemima (commercial law, droit commercial) odnosi se samo na organizacije, a ne i na fizička lica koja profesionalno obavljaju privrednu djelatnost 5

Razvoj privrednog prava • Prvi pisani tragovi-antičko doba (Rodoski zakoni, Hamurabijev zakon • Rimsko pravo • Srednji vijek- trgovački gradovi u Italiji • Prva kodifikacija u Francuskoj 1673. godine 6

Razvoj poslovnog prava u strom vijeku • Hamurabijev zakonik - zakon stare Mesopotamije, - оko 1780. g. p. n. e. - 283 člana,

Rimsko pravo • Ius civile, ius gentium. • Justinijanova kodifikacija (VI vijek).

Srednji vijek • X vijek – početak samostalnog razvoja poslovnog prava. • Gradovi države-nosioci razvoja

Novi vijek • Buržoaska revolucija 1789. godine. • Dualistički pristup • Francuski Građanski zakonik 1804. godine i Trgovinski zakonik 1807. god

Savremeno doba • Monistički pristup. • Italijanski građanski zakonik, švajcarski Zakonik o obligacijama, naš Zakon o obligacionim odnosima.

Razvoj Privrednog prava kod nas • • Opšte uzanse za promet robom 1954. ZOO 1978. Osnovni zakon o preduzećima 1965. Zakon o udruženom radu 1976. Zakon o preduzećima 1988. Zakon o preduzećima 1998. -RS Zakon o privrednim društvima 2008. -RS 13

Izvori Privrednog prava • Izvori prava: materijalni i formalni • Materijalni izvor – sustina prava, drustveni činioci koji uticu na formulisanje pravnih propisa • Formalni izvor – opšti pravni aktikoje se donose unaprijed za sve subjekte i sve odnose iste vrste (pravna sigurnost i ravnopravnost) • Najvazniji formalni izvor privrednog prava – ZAKON Ostali formalni izvori: nepisani i pisani obicaji (uzanse), opsti uslovi poslovanja, sudska i arbitrazna praksa anglosaksonski pravni sistem, precedenti – samo u anglosaksonskom pravu (SAD, GB, Australija, Kanada, Novi Zeland, delimicno Indija i Pakistan) 14

Najvažniji formalni izvori privrednog prava • • § § § • Zakon Ostali formalni izvori: nepisani i pisani obicaji (uzanse), opsti uslovi poslovanja, sudska i arbitrazna praksa Izvori prava u anglosaksonskom pravnom sistemu- precedenti (SAD, GB, Australija, Kanada, Novi Zeland, delimicno Indija i Pakistan) 15

Hijerarhija u primjeni izvora Poslovnog prava • • • Zakoni i podzakonski propisi Opšti akti, Ugovori, opšti uslovi poslovanja Posebne uzanse i mjesni običaji Opšte uzanse i nacionalni poslovni običaji Dispozitivni zakonski propisi 16

Zakon kao izvor Privrednog prava • Najvazniji pisani izvor – sistematizovane pravne norme o imovinskim i privrednim odnosima koje donosi najviša zakonodavna vlast (skupstina) • Posle ustava – najviši pravni akt po pravnoj snazi • Pravna snaga svakog pravnog akta zavisi od količine vlasti (javnih ovlatcenja) državnog organa koji ga donosi 17

Zakoni - Zakon o privrednim društvima » Službeni glasnik Republike Srpske «, br. 127/08, 58/09, 100/11, 67/13; - Zakon o registraciji poslovnih subjekata u Republici Srpskoj » Službeni glasnik Republike Srpske «, 67/13; - Zakon o stečaju » Službeni glasnik Republike Srpske «, 16/16; - Zakon o bankama » Službeni glasnik Republike Srpske «, 3/17; - Zakon o poljoprivrednim zadrugama » Službeni glasnik Republike Srpske «, 73/08, 106/09, 78/11; - Zakon o društvima za osiguranje Službeni glasnik Republike Srpske «, 17/05, 01/06, 64/06, 74/10, 47/17, - Zakon o javnim preduzećima » Službeni glasnik Republike Srpske «, 75/04, 78/11; - Zakon o obligacionim odnosima, 1978. 18

Običaj kao izvor prava • Običaji – opšte norme koje nastaju dugotrajnim spontanim ponavljanjem ponašanja ljudi • Kada su obicaji suprotni imperativnim normama (ius cogens), ne mogu biti izvor prava ni na bazi volje strana • Nisu formalni izvori prava, osim kad to predvidja Zakon o obligacionim odnosima (dispozitivni karakter ZOO), volja ugovornih strana ili priroda pravnog posla • Privredni obicaji – opšti i lokalni (regionalni) – teritorijalni kriterijum – jaću pravnu snagu ima lokalni obicaj • Prema materiji: horizontalni privredni obicaji (za sve privredne grane) i vertikalni (za jednu granu – obicaji struke) 19

Uzanse • Uzanse – trgovacki obicaji koji su sistematizovani I objavljeni od strane ovlascenog tela (arbitraza) – opste (Opste uzanse za robni promet, Lucke uzanse) i posebne (trgovina povrcem, gradjenje, promet na malo) 20

****** • Posle donosenja ZOO (1978) uzanse gube na značaju osim kada ugovorne strane izričito predvide njihovu primjenu ili to proističe indirektno iz okolnosti zaključenog ugovora • Opšti uslovi poslovanja – kod turoperatora npr. – iprethodno pripremljena pravila koja su izvor ovlašćenja i obaveza za obje ugovorne strane (dio ugovora ili u aktu izvan ugovora) – formularni ugovori • Sudska i arbitražna praksa – ustaljene odluke sudova koje jedinstveno primjju svi nadležni sudovi u istovrsnim slučajevima – kod nas – nije izvor prava – samo u anglosaksonskom pravu – precedent (pravni princip izveden iz sudske presude – izvor prava) • Pravna nauka 21