MEGEP ETM TOPLANTISI Prof Dr smail EKMEK Sakarya

MEGEP EĞİTİM TOPLANTISI Prof. Dr. İsmail EKMEKÇİ Sakarya Üniversitesi Makina Mühendisliği Bölümü 23. 02. 2006 İSTANBUL İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

• SOĞUTMA TEKNİĞİ • SOĞUTUCU AKIŞKANLAR ve SINIFLANDIRILMASI • YENİ SOĞUTUCU AKIŞKANLAR İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

SOĞUTMA NEDİR? • Ürünlerin ve besinlerin korunması, proseslerin kontrolü amacıyla çeşitli yöntemlerle ısı çekme ve sıcaklığı istenilen değere düşürme işlemine soğutma denir. • Üç alana ayrılır: 1. Ev tipi soğutma 2. Ticari tip soğutma 3. Endüstri tipi soğutma İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

SOĞUTMANIN TARİHÇESİ • 1755 yılında Glasgow Üniversitesi’nden Dr. William CULLEN, eline eter sürmüş ve meydana gelen buharlaşma sonucunda, elinin soğuduğunu görerek çalışmalara başlamıştır. • 1755 yılında yine Dr. William CULLEN “vakum” prensibine dayanan buz yapma makinesini imal etmiş, fakat bu makine laboratuar aleti olarak kalmış, geliştirilememiştir. • 1834’ de Jacop PERKİNS Amerika’ da ilk soğutma makinesinin patentini aldı. Bu makine buz üretimi yapan kapalı kompresyonlu bir makine olup ticari alanda başarılı olmamıştır. • 1858’de Fransız Ferdinand CARRE absorbsiyon İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ sistemini bulmuştur.

• 1886’da mühendis Windhausen karbondioksit gazı ile çalışan tesisat yaparak -80 0 C sıcaklık elde etmiştir. • 1910’ da Amerika’ da J. M. Larsen şirketi ilk küçük buzdolabını imal etmiştir. Bu makine otomatik olmadığından pek tutulmamıştır. • 1918’ de Amerika’ da Kelvinatör şirketi ilk otomatik buzdolabını yaparak piyasaya sürmüştür. • 1930’ da R-12 gazı bulunarak CFC soğutucuların temeli atılmıştır. • 1935'de R-22 soğutucu akışkanı bulunarak HCFC kökenli akışkanlar geliştirildi. • 1989 yılında R-134 a ve R-123 soğutucu akışkanları bulunarak ozon tabakasına zarar vermeyen HFC kökenli alternatif akışkanlar geliştirilmiştir. • 1990'lı yılların başında R-22 ve R-502 yerine kullanılmak üzere ikili ve üçlü alternatif soğutucu akışkan karışımları geliştirildi. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

SOĞUTUCU AKIŞKANLAR Soğutucu Akışkan: Buharlaşırken kendisi ısı absorbe eden ve soğutma etkisi oluşturan herhangi bir madde. Flokarbon: Bir veya birden fazla karbon atomu ihtiva eden flor bileşikleri Halojen: En aktifleri flor olan kimyasal grup. Halokarbon Soğutucu Akışkanlar: Halojen madde ihtiva eden soğutucu grubu. (Not: Bir grup halinde soğutucu gazlara freon adı verilmiştir. ) R-11: Triklor monoflor metan, CCL 3 F, bir halokarbon soğutucu gaz. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

R-12: Diklor diflor metan, CHCl 2 F 2, bir halokarbon soğutucu gaz. R-22: Monoklor diflor metan, CHCl. F 2, bir halokarbon soğutucu gaz. Azeotropik Karışım: Halokarbon soğutucu akışkanların tek (ayrı) bir akışkan eldesi için karıştırılması (Not: Çok yaygın azeotropik karışımlar R-500 ve R-502 dir. ) Azeotrop Olmayan Karışım: İkili (binary) ve üçlü (ternary) soğutucu akışkan karışımlarının kendi özelliklerini koruyarak karışım yapmaları. Örnek: R-401 A (R-22 /R 152 A/R-124'nın üçlü karışımıdır. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

R-717: Amonyak, NH 3, bir halokarbon olmayan soğutucu gaz. (Not: Bu büyük endüstriyel soğutma tesislerinde, absorpsiyonlu soğutmada ve klimada kullanılmaktadır. ) Soğutucu Silindiri: Soğutucu akışkanların içine konularak satıldığı ve dağıtıldığı çelik tank. (Not: Bunlar genellikle soğutucu akışkan tüpü olarak bilinir) Şarj Silindiri: Tamamen doldurulmayan cam soğutucu silindiri. Ortam Sıcaklığı: Herhangi bir maddeyi çevreleyen havanın sıcaklığı. Soğutucu Yağı: Soğutma mekanizmalarında yağlama ve soğutma amacıyla kullanılan özel nemi İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

S 0ĞUTUCU AKIŞKANLAR İÇİN İSTENİLEN ÖZELLİKLERİ • • Zehirsiz olmalı Tutuşabilir olmamalı Patlayıcı olmamalı Korozyon etkisi olmamalı Düşük kaynama sıcaklığına sahip olmalı Kimyasal olarak kararlı olmalı Yağ ile kolayca karışabilmeli Çevreyle dost olmalı İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

SOĞUTUCU AKIŞKAN TİPLERİ 1. Mineral soğutucu akışkanlar (NH 3, CO 2) 2. CFC’ler (R 12, R 11 gibi) (terk edilecek gazlar) 3. HCFC’ler (R 22, R 508, R 402 A, R 123) (geçiş dönemi gazları) 4. HFC’ler (R 134 a, R 404 A, R 32) (uzun vadeli gazlar) 5. HC’ler (R 600, R 600 a, R 290) (yanıcı ve patlayıcı gazlar) İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

EMNİYET AÇISINDAN SINIFLANDIRMA Zehirlilik sınıfı Yanıcılık sınıfı Grup A Grup B Düşük zehirlilik Yüksek zehirlilik 3 Yüksek yanıcılık A 3 -Metan, Propan, bütan 2 Düşük yanıcılık 1 A 2 -HCFC-142 b HFC-152 b Alevlenme A 1 -CFC-11, 12, özelliği yok 113, 114, R-500, 502, R 22, R 134 a B 3 B 2 -amonyak B 1 -HCFC-123 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

SOĞUTUCU AKIŞKANLARIN ADLANDIRILMASI Halokarbon=freon türü soğutucu akışkanlar numaralandırılması şu şekilde yapılır: Kimyasal formülde hidrojen varsa ilk rakam 2, yoksa 1 alınır, ikinci rakam ise bileşikteki flor atomlarının sayısıdır. R-500 serisi azeotrop karışımları, R-400 serisi azeotrop olmayan karışımları temsil eder. Ayrıca halokarbon olmayan akışkanlarda rakam o gazın atom ağırlığını gösterir. Örnek: NH 3, R-717 olarak numaralandırılmıştır. R-12, diklor diflor metan(CCL 2 F 2) R-22, monoklor diflor metan(CHCLF 2) R-500, freon-500 R-502, freon-502 (Not: R-500 ve R-502, iki halokarbon soğutucu gazın İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ karışımı olan azeotropik karışım gazlarıdır. )

SOĞUTUCULARIN TANIMLANMASI İÇİN ULUSLARARASI STANDARTLAR Tabloda Amerikan Isıtma Soğutma ve İklimlendirme Mühendisleri Birliğinin (ASHRAE) tayin ve tespit ettiği soğutucu standartları verilmiştir. Her soğutucu akışkan bir numaraya sahiptir ve önlerine genellikle bir R harfi konur. Bu numaralar, soğutucu akışkanların çok uzun kimyasal adlarının teşhis edilmesi için kullanılmaktadır. Halokarbon bileşikleri terimi, Tabloda gösterildiği gibi verilen kimyasal gruptaki elementlerin (halojenler) ihtiva ettikleri bileşiklerinden meydana geldiği için verilmiştir. Bu grup: flor, klor, brom ve iyottan müteşekkildir. Fakat bu bileşik listelerinde iyot bulunmaz. Azeotrop terimi, geniş sıcaklık seviyelerinde sıvı ve katı ayı fazları muhafaza edebilen kararlı soğutucu akışkan karışımlarını ifade eder. Bu gazlar genellikle kendilerini oluşturan gazlardan farklıdırlar. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

Soğ. No Kimyasal İsmi Formül METAN SERİSİ R-10 Karbon tetra klorür CCL 4 R-11 Tri klor flor metan CCL 3 F R-12 Di klor diflor metan CCL 2 F 2 R-12 B 1 Brom klor di flor metan CBr. Cl. F 2 R-12 B 2 Di brom diflor metan CBr 2 F 2 R-13 Klor tri flor metan CCLF 3 13 B 1 Brom tri flor metan CBr. F 3 R-14 Karbon tetra flor CF 4 R-20 Kloroform CHCL 3 R-21 Di klor flor metan CHCLF 2 R-22 Klor di flor metan CHCCLF 2 R-22 B 1 Brom di flor metan CHBr. F 2 R-23 Triflormetan CH 2 CL 2 R-30 Metilenklorür CH 2 F 2 R-31 monoflormetan CH 3 F R-32 Di flor metan (metil florit) CH 2 F 2 R-40 Klor metan (metil klorit) CH 3 Cl R-41 Flor metan (meil florit) CH 3 F İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ R-50 Metan CH 4

Soğ. No Kimyasal İsmi Formül ETAN SERİSİ R-110 Hegza klor etan CCL 3 R-111 Penta klor flor etan CCL 3 CCL 2 F R-112 Tetra klor di flor etan CCL 2 FFCCL 2 F R-112 a Tetra klor di flor etan CCL 3 CCLF 2 R-113 Tri klor tri flor etan CCL 2 FCCLF 2 R-113 a Tri klor tri flor etan CCL 3 CF 3 R-114 Di klor tetra flor etan CCl. F 2 CCLF 2 R-114 a 1, 2 -di klor-1, 2, 2, 2 tetra klor etan CCl 2 FCF 3 R-114 B 2 1, 2 -di brom-1, 1, 2, 2 tetra flor etan CBr. F 2 R-115 Klor penta flor etan CCl 2 F 2 CF 3 R-116 Hegza flor etan CF 3 R-120 Penta klor etan CHCl 2 CCl 3 R-123 2, 2 -diklor-1, 1, 1 -triflor etan CHCl 2 CF 3 R-123 a 1, 2 -diklor-1, 1, 2 -triflor etan CHCl. FCCl. F 2 R-124 2 -klor-1, 1, 1, 2 -tetraflor etan CHCl. FCF 3 R-124 a 1 -klor-1, 1, 2, 2 -tetraflor etan CHF 2 CCl. F 2 R-125 Pentaflor etan CHF 2 CF 3 R-133 a 2 -klor-1, 1, 1 -triflor etan CH 2 Cl. CF 3 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ R-134 a Tetrafloretan CF 3 CH 2 F

R-50 Metan CH 4 PROPAN SERİSİ ETAN SERİSİ (devam) R-140 a Triklor etan kloroform) (metil CH 3 CCl 3 R 216 ca 1, 3 -diklor 1, 1, 2, 2, 3, 3 -hegza flor propan CCLF 2 CC R-141 b l. F 2 1, 1 -diklor-1 -flor etan CCl 2 FCH 3 R-218 Okta flor propan CF 3 CF 2 CF 3 R-142 b 1 -klor-1, 1 -diflor etan CCl. F 2 CH 3 R 245 cb 1, 1, 1, 2, 2 -penta flor propan CF 3 CF 2 CH 3 R-143 a 1, 1, 1 -triflor etan CF 3 CH 3 290 Propan CH 3 CH 2 CH 3 R-150 a 1, 1 -diklor etan CHCl 2 CH 3 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

ZEOTROP KARIŞIMLAR AZEOTROP KARIŞIMLAR Soğ. No İsmi / Oranı R-401 A R-22 / 152 a / 124 ( 53 / 13 / 34 ) R-500 R-12/152 a (73. 8/26. 2) R-401 B R-22 / 152 a / 124 ( 61 / 11 / 28 ) R-501 R-22/12 (75/25) R-401 C R-22 / 152 a / 124 (33/15/52) R-502 R-22/115 (48. 8/51. 2) R-402 A R-125 / 290 / 22 ( 60 / 2 / 38 ) R-503 R-23/13 (40. 1/59. 9) R-402 B R-125 / 290 / 22 ( 38 / 2 / 60 ) R-504 R-32/115 (48. 2/51. 8) R-403 A R-290 / 22 / 218 ( 5 / 75 / 20 ) R-505 R-12/31 (78/22) R-403 B R-290 / 22 / 218 ( 5 / 56 / 39 ) R-506 R-31/114 (55. 1/44. 9) R-404 A R-125 / 143 a / 134 a ( 44 / 52 / 4 ) R-507 A R-125/143 a (50/50) R-405 A R-22 / 152 a / 142 b / C 318 ( 45 / 7 / 5. 5 / 42. 5 ) R-508 A R-23/116 (39/61) R-406 A R-22/600 a/142 b (55/4/41) R-508 B R-23/116 (46/54) R-407 A R-32 / 125 / 134 a ( 20 / 40 ) R-509 A İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ R-22/218 (44/56)

R 407 B R-32/125/134 a (10/70/20) İNORGANİK BİLEŞİKLER R 407 C R-32/125/134 a (23/25/52) R-702 Hidrojen R 407 D R-32/125/134 a (15/15/70) R-704 Helyum He R 408 A R-125/143 a/22 (7/46/47) R-717 Amonyak NH 3 R 409 A R-22/124/142 b (60/25/15) R-718 Su H 2 O R 409 B R-22/124/142 b (65/25/10) R-720 Neon R 410 A R-32/125 (50/50) R-728 Azot N 2 R 410 B R-32/125 (45/55) R-732 Oksijen O 2 R 411 A R-1270/22/152 a (1, 5/87, 5/11) R-740 Argon Ar R 411 B R-1270/22/152 a (3/94/3) R-744 Karbon dioksit CO 2 R 412 A R-22/218/142 b (70/5/25) R 744 A Azot dioksit N 2 O R-764 Kükürt dioksit SO 2 HİDROKARBONLAR R-600 H 2 Ne Bütan CH 3 CH 2 CH 3 AZOT BİLEŞİKLERİ İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

Designation Components Replacement for R 401 A MP 35 R 22/R 152 a/R 124 R 12 R 401 B MP 66 R 22/R 152 a/R 124 R 12, R 500 R 402 A HP 80 R 22/R 290/R 125 R 502 R 402 B HP 81 R 22/R 290/R 125 R 502 R 403 B IS 69 L R 22/R 218/R 290 R 502 R 406 A GHG 12 R 22/R 142 b/R 600 a R 12 R 408 A FX 10 R 22/R 143 a R 502 R 409 A FX 56 R 22/R 124/R 142 b R 12 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

Karışım Tipi Yerine Geçme (Atama) Bileşenler Sıcak. Yerine Kayması Geçecek [K] Madde R 404 A HP 62/FX 70 R 125/R 134 a/R 143 a zeotropic ternary ~2 R 502 R 407 A KLEA 60 R 32/R 125/R 134 a zeotropic ternary 4, 7 R 502 R 407 B KLEA 61 R 32/R 125/R 134 a zeotropic ternary 2, 7 R 502 R 407 C AC 9000 / Klea 66 R 32/R 125/R 134 a zeotropic ternary 5, 3 R 22 R 410 A AZ 20 R 32/R 125 near azeotropic binary <1 R 22 R 507 R 125/R 134 a near azeotropic binary <1 R 502 AZ 50 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

Tekil Akışkan R 32 R 125 R 143 a R 134 a Yanıcılık F N F GWP 0. 13 0. 58 - 0. 9 0. 74 - 1. 2 N 0. 26 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

R 22 Yerine Kullanılabilecek Akışkanların Özellikleri R 134 a R 407 C R 410 A Press 55°C, k. Pa 1476 2262 3406 COP(% R 22) 101% 95 -101% 92 -100% Kapasite (% R 22) 65% 98 -105% 149 -155% Nisbeten Düşük Daha Zayıf Daha Yüksek Daha Büyük Aynı Daha Küçük Daha Az 95 -100% 98 -106% Sistem Maliyeti Daha Yüksek Aynı Daha Düşük Yeniden Dizayn Gereksinimi Yeterli Çok Az Yeterli Isı Transferi Boru Büyüklüğü Sistem Performansı İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

Farklı Soğutucu Akışkanların Karşılaştırılması ve Sınır Şartları Çevrim Parametreleri Evap Sıc. [°C] Kond Sıc. Super heat Sıc. . Gaz Emme Yoğ. Evap. Pres Reduc. suction press Kon Bas. [°C] [kg/m 3] [bar] [k. W] Soğ. . Kap. Kond. Kap. Elek. Güç COP Çevrim Soğ. Akı ş 1 Original cycle R 12 -30 +45 -20 6. 06 1. 03 11. 0 10. 3 14. 8 4. 57 2. 25 2 Original cycle R 22 -30 +45 -20 7. 14 1. 68 17. 8 15. 7 23. 9 8. 2 1. 91 3 Cycle with refrigera nt injection R 22 -30 +45 -20 7. 14 1. 68 17. 8 14. 5 21. 19 6. 73 2. 15 4 Throttlin g suction line R 22 -30 +45 -20 5. 55 1. 68 1. 36 17. 8 11. 1 16. 47 5. 36 2. 07 5 Original cycle R 1 34 a -30 +45 -20 4. 2 0. 84 11. 6 8. 59 12. 65 4. 06 2. 12 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

CFC’lerin ozona etkisi CFC’lerin ozon tabakası üzerine yükselmesiyle, UV radyasyonlarının etkisi altına girerler. Serbest klor (Cl) atomları atmosfer içinde serbest hale gelir. Bir klor atomu, bir ozon bileşiği (O 3) ile çarpıştığında, (O) oksijen atomlarının bir tanesini klormonoksit (Cl. O) biçiminde bağlar, ayrılan diğer iki oksijen atomu, bir oksijen molekülüdür. Cl. O molekülü bir serbest oksijen atomu ile temas ettiğinde oksijen atomları birleşerek bir oksijen molekülü (O 2) oluştururlar ve klor atomu (Cl) bir diğer ozon molekülünü parçalamak için serbest kalırlar. Her serbest klor atomu, troposfere yağmur gibi doğal yollarla dönmeden önce 100 000 ozon molekülünü bozabilir. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

Ozon deliğindeki büyümenin yıllara bağlı olarak gösterimi İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

Bazı soğutucu akışkanların çevresel etkileri Soğutucu Akışkan Kaynama Noktası (0 C) Ozon Delme Potansiyeli (ODP) (CFC-11=1) Sera Etkisi Potansiyeli (GWP) (CO 2=1) CFC-11 CFC-12 CFC-113 CFC-114 CFC-115 23. 82 -29. 8 47. 57 3. 8 -39. 1 1. 0 0. 93 0. 83 0. 71 0. 38 1300 3700 1900 6400 13800 59 122 98 244 539 HCFC-22 HCFC-123 HCFC-141 B HCFC-142 B -40. 76 27. 87 32 -9. 8 0. 05 0. 02 0. 03 510 28 65 - 18 2 10 22 HCF-134 A -26. 16 0 400 HFC-152 A -25 0 46 HFC-404 A -46. 48 0 3748 HFC-407 C -43. 79 0 1610 HFC-410 AİKLİMLENDİRME -51. 57 SOĞUTMA EĞİTİM 0 DANIŞMA VE ARAŞTIRMA 1890 DERNEĞİ Atmosferik Ömrü (yıl) 18 2 >48 >33

CFC KULLANIMININ SINIRLANDIRILMASI • 1978’de ABD’de, atmosferdeki CFC’lerin miktarını azaltmak için önemli bir adım atıldı. Deodorantlar ve spreylerdeki itici gazlar yasaklandı. • 1987 yılında Montreal Protokolü imzalandı (23 ülke) • Ardından 1990 tarihli Londra Protokolü ile gelişmiş ülkeler 1 Ocak 2000 tarihinde CFC üretimini tamamen durdurmayı kabul ettiler. • 1990’da ABD senatosundan geçen Temiz Hava Yasası, Temmuz 1992’den itibaren CFC ve HCFC’lerin atmosfere tahliye edilmeleri yasaklanmıştır. • 1992’deki Kopenhag Toplantısında, R-22’nin de aralarında bulunduğu HCFC soğutucu akışkanlarının (geçiş gazları) kullanımının yasaklanmasını bir takvime bağladı. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

• 1995 Viyana toplantısında HCFC’lerin %3. 1 oranı %2. 8’e düşürüldü • 1. 1. 1996 da ABD Kongresi, CFC üretim ve kullanımını tamamen sona erdirdi. • 1997 deki Montreal protokol metninde Avrupa Birliği HCFC’lerdeki bu oranları %2. 8’den %2’ye düşürdü ve tamamen kaldırma yılını 2015’e çekti. Ancak bu konuda ABD aynı görüşte değildi. • Avrupa Birliğinin ilk düzenlemesi 3094/94 tarihli yönetmelik di. Bu yönetmelik 1 Ekim 2000 tarihinde imzalanan EC 2037/2000 sayılı yönetmelikle değiştirildi. Danimarka gibi bazı Avrupa Birliği ülkeleri bu yönetmelikten daha sıkı yönetmelikler hazırlamışlardır. İKLİMLENDİRME DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ • Avrupa Birliği SOĞUTMA 3094/94 EĞİTİM ve 2037/2000 yönetmelikleri tabloda

Avrupa Birliğinin HCFC tüketim sınırlama yönetmelikleri 1 Ekim 2000’e kadar (3093/94) 1 Ekim 2000’den itibaren (2037/2000) Temel seviye 1989 HCFC tüketimi + 1989 CFC tüketiminin %2. 6’sı Temel seviye 1989 HCFC tüketimi + 2. 6% of 1989 CFC tüketimi 1 Ocak 1995 : Temel seviye 31 Aralık 2000’e kadar: Temel seviye 1 Ocak 2004 : temel seviye %65’i 1 Ocak 2001: 1989 HCFC tüketimi + 1989 CFC’lerin %2’si 1 Ocak 2007 : temel seviyenin %40’ı 1 Ocak 2002 : 2001’in %85’i 1 Ocak 2010 : temel seviyenin %20’si 1 Ocak 2003 : 2001’in %45’i 1 Ocak 2013 : temel seviyenin %5’i 1 Ocak 2004 : 2001’in %30’u 1 Ocak 2014 : 0% 1 Ocak 2008 : 2001’in %25’i 1 Ocak 2010 : 0% İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

Avrupa Birliğinin HCFC üretim sınırlama yönetmelikleri 1 Ekim 2000’e kadar (3093/94) 1 Ekim 2000’den itibaren (2037/2000) HCFC üretim sınırlaması yok Temel Seviye 1997 üretimi 1 Ekim 2000 : Temel seviye 1 Ocak 2008 : Temel seviyenin % 35’i 1 Ocak 2014 : Temel seviyenin % 20’si 1 Ocak 2020 : Temel seviyenin %15’i 1 Ocak 2025 : 0% İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

ALTERNATİF AKIŞKANLAR • R 12 yerine R 134 A (uzun vadeli) R 401 A, R 401 B, 409 A (kısa vadede) • R 11 yerine R 123 (kısa vadede) • R 22 yerine R 407 C, R 410 A (uzun vadede) • R 502 yerine R 404 A, R 507 (uzun vadede) R 402 A, R 408 A, R 402 B (kısa vadede) • R 13, R 503, R 23 yerine R 508 B (uzun vadede) İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

KULLANIM ALANLARI R-717 (NH 3): Zehirleyici etkisinin fazla önem taşımadığı hallerde, büyük kapasiteli tesislerde, soğuk depoculukta, buz üretiminde, buz pateni sahalarında ve donmuş paketleme uygulamalarında yaygın olarak kullanılmaktadır. R-134 a: Ev tipi soğutucular, dondurucular ve otomobil klimaları. R-22: Ev tipi ve ticari tip klimalar ve dondurucularda kullanılır. R-407 C: Ev tipi ve ticari klimalarda kullanılır. R-404 A: Ticari soğutucular ve dondurucularda kullanılır. EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ (Not: İKLİMLENDİRME Bu gaz. SOĞUTMA genellikle düşük sıcaklıklı cihazlarda

SOĞUTUCU AKIŞKAN TERKEDİŞ PERİYODU 01 -01 -2010 İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

KULLANIM KADEMELERİ İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

KAPASİTE KADEMELERİ İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

BUHARLAŞMA ARALIĞI İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

SOĞUTMA YAĞLARI Günümüzde soğutma sistemlerinde kullanılan yağlama yağlarını; mineral yağlar ve sentetik yağlar olarak iki ana gruba ayırabiliriz. Mineral yağlar da kendi aralarında naftenik esaslı, parafinik esaslı, aromatikler ve hidrokarbon dışı olanlar diye ayrılır. Doymuş hidrokarbonların soğutucu akışkanlar ile zor karışması nedeniyle yeni sentetik alkali benzen esaslı yağlar geliştirilmiştir. Ozona saygılı yeni soğutucu akışkanların (HCF) mineral yağlar ile iyi karışmaması nedeniyle yeni sentetik yağlar geliştirilmiştir. Bunları alkil benzen grubu, ester grubu ve glikol grubu olmak üzere üçe ayırabiliriz. Bunlardan R-22 ve R-502 için alkil benzenler, R-32 ve R-134 a için poliglikoller (özellikle polialkinglikol-PAG) ile poliesterler (PE) kullanılır. Soğutma yağlarının en önemli özelliği akıcılığa karşı İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ gösterdiği direnç olup viskozite olarak tariflenir. Viskozitesi

SOĞUTUCU AKIŞKAN-YAĞ UYUMU SOĞUTUCU AKIŞKAN R-12 ÖNERİLEN YAĞ MY veya AB R-134 A POE SOĞUTUCU AKIŞKAN R-502 ÖNERLEN YAĞ MY veya AB R-404 A (HP 62) POE R-401 A (MP 39) MY veya AB R-507 R-409 A MY veya AB R-402 A (HP 80) AB R-500 MY veya AB R-408 A AB R-401 B (MP 66) MY veya AB R-402 B (HP 81) MY veya AB R-13 MY veya AB R-22 MY veya AB R-503 MY veya AB R-407 C POE R-23 POE 410 A PEO R-508 B POE MY: Madeni yağ, AB: alkali benzen, POE: Poly-ester yağ İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

YAĞ DEĞİŞTİRME KILAVUZU • Mümkün mertebe üretici firmanın tavsiye ettiği tipte, miktarda ve viskozitede yağ kullanın. • CFC gazları HCFC servis soğutkanı (R-401 A, R 401 B, R 402 A, R 408 A, R 409 A, R 402 B) ile değiştirirken en uygun yağ dönüşü için AB yağ tavsiye edilir. Herhangi bir kompresörde yağı AB yağ ile değiştirirken mevcut mineral yağın %50 ila %80’ninin uzaklaştırılması yeterlidir. • NOT: Bir çok kompresörlerde AB yağ bulunduğundan HCFC’ye dönüşüm yaparken yağ İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ değişimi gerekmez.

• Alan tecrübeleri göstermiştir ki R 401 A, R 401 B, R 402 B ve R 409 A mevcut mineral yağ ile üniter cihazlarda ve diğer hermetik sistemlerde başarı ile çalışabilmektedir. • CFC sisteminden bir HFC akışkanına dönüşümde POE yağ tavsiye edilmektedir. Mineral yağın veya Alkali benzen yağın en az %95’i benzer viskozitede POE yağ ile değiştirilmelidir. Bu durum çoklu yağ değişmelerinde de geçerlidir. İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ

İKLİMLENDİRME SOĞUTMA EĞİTİM DANIŞMA VE ARAŞTIRMA DERNEĞİ