MANTARLAR Mantarlar karyotik spor reten genellikle eeyli ve

MANTARLAR

• Mantarlar, ökaryotik, spor üreten, genellikle eşeyli ve eşeysiz çoğalan, heterotrof canlılardır. • Mantarlar hayvanlar gibi aktif hareket edemezler ama bitkiler gibi klorofil de taşımazlar, dışarıdan besin alarak beslenirler yani heterotrofturlar. • Mantarlar parazitik, çürükçül veya simbiyotik olarak yaşayabilirler

• Besinlerini hücre dışında sindirdikten sonra absorbsiyonla hücre içine alırlar. • Parazit mantarlar çoğunlukla bitkileri, bazen hayvanları ve insanları hastalandırmak suretiyle enfekte ederler. • Saprofit olanlar ise cansız organik maddeler üzerinde yaşarlar. Hücreleri çeperli ve genellikle hareketsizdir. • Sporla ürerler.

• Genellikle hif denilen ipliksi bir yapı halinde somatik yapıları bulunur. Hifler septum denilen enine bölmelerle birbirinden ayrılır. Septumların ortasında por bulunur. Septum olmayan hiflere aseptat hif adı verilir. • Hifler biraraya gelerek miselleri oluştururlar. Hifler dağınık olmayıp bir doku oluşturuyorsa bu dokuya plektenkima, hifler gevşek halde sıralı ise bu dokuya prozenkima adı verilir. • Eğer ki kesit alındığında sıkı yığınlar halinde köşeli hücreler gözleniyorsa bu dokuda pseudoparankimadır.

• Mantarlar eşeyli ve eşeysiz olarak çoğalırlar. Her iki durumda da spor oluşturular. Sporlar "humenium" adı verilen yapılarda meydana gelir. Eşeyli üremeleri iki haploid hücrenin birleşmesini içerir. Toprağa dökülen sporlar rüzgarla ya da böceklerle çevreye dağılır ve toprakta yıllarca yaşayabilir. • Mantarlar nemli ortamlarda gelişirler, bu nedenle yağmurlardan sonra topraktaki sporlar çimlenerek mantarları oluştururlar. Tek hücreli mantarlar ise tomurcuklanarak çoğalabilirler. Suda yaşayanlarda eşeysiz üreme daha hareket organeli ( yani flagellum) bulunan zoosporlar ile olur.

• Yaşam döngülerinde iki safha bulunmaktadır. Bunlar: • Somatik safha ; mantarın beslenme ve besinsel aktivitelerini yerine getirdiği safha, • Üreme safhası ; sporların üretimi, somatik yapıların diğer üreme yapılarında kullanıldığı safha.

KÜF MANTARLARI • Genellikle nemli yerlerde yetişen çiçeksiz ve klorofilsiz canlılardır. • Parazit olarak yaşarlar. Tek yada çok hücreli sporlar aracılığıyla çoğalırlar. • Heterotrofturlar. • Yani kendileri sentez yapamadıkları için daha önce oluşmuş organik maddelere ihtiyaç duyarlar. Küf mantarları nemli organik besin artığı bulunan ortamlarda ürerler.

• Üremeleri ve etrafa spor bırakmaları yıl boyu olabilse de havaların ısındığı ve orta şiddette rüzgarın olduğu bahar ve yaz aylarında üremeleri en sık düzeyde olur. • Üremeleri ve etrafa spor bırakabilmeleri sıcaklık, nem ve diğer iklim koşullarıyla ilgilidir. • Bu nedenle alerjik bulgulara neden olabilirler. • Çok küçük yapıya sahip oldukları için hem alerjik nezle hem de alerjik astıma neden olurlar. • Besin maddeleri üzerinde beyaz ya da renkli görünümleri ile tanınırlar.

• Genellikle mikroskobik olan çok hücreli canlılardır. Bünyeleri hif denilen küçük borucuklardan oluşur. Çürükçül olarak yaşarlar. • Mayalanma olayında da görev yaparlar. Bazı peynirlerin olgunlaşmasında penicilium denilen küf mantarları önemli rol oynar Peniciliumdan elde edilen penicilin bakterilerin yol açtığı hastalıklara karşı savaşta çok önemlidir. Salça, ekmek gibi besinlerin üzerinde çoğalarak onların çürüyüp kokmasına neden olurlar. Tohum ve fidelerin işe yaramaz hale gelmesine neden olurlar. Böceklere hükmeden küf mantarları böcek ilacı olarak kullanılır.

• ŞAPKALI MANTARLAR • humuslu topraklarda, nemli tarla ve çayırlarda görülen mantar türüdür. Genellikle ilkbahar ve sonbahar mevsiminde görülürler. Organik madde bakımından zengin olan bu mantar çeşidi nemli ve loş ışıklı ortamlarda yetişir.

• Şapkalı mantarları toprağa bağlayan, kök görevi yapan hiflerin uzantısıdır. • Şapkalı mantarlarda gerçek kök bulunmaz. Köksüz sapları ve şemsiye veya huniye benzer tepe kısımları vardır. Şapkanın altında lameller, lameller arasında spor keseleri bulunur. Bu bölümler üremelerini sağlayan özel yapılardır. • Bu yapılar başta rüzgar olmak üzere çeşitli etkenler ile çevreye dağılarak başka yerlerde de şapkalı mantarların yetişmesini sağlar.

• Çürükçül olarak beslenir ve sporlar ile çoğalırlar. Şapkalı mantarların gelişmelerinin önemli bir bölümü toprağın altında gerçekleştiğinden büyümeleri uzun süre fark edilmez, birden bire toprağın üzerinde biterler. • Mantarların “holomorf” diye adlandırılan yaşam döngüsü eşeyli ve eşeysiz üremeyi kapsamaktadır. Her iki üreme şekli de spor oluşumuyla sonuçlanır. Eşeysiz üreme sporları ile ilgili üreme yapılarının gözlendiği evre "anamorf" (imperfect) evresi olarak bilinir. Eşeyli üreme yapılarının gözlendiği evre ise "telemorf" (perfect) evredir.

• MAYA MANTARI • Çok hücreli ökaryot yapılı mantarlar. • Bazı türleri ekmek kabartmak, alkollü içki fermantasyonu ve hatta yakıt pillerinin çalışmasında kullanılır. • Çoğu maya Ascomycota bölümüne ait olmakla beraber bazıları Basidiomycota'ya aittirler.

• Binden fazla maya türü tanımlıdır. En yaygın kullanılan maya olan Saccharomyces cerevisiae, binlerce yıl önce şarap, bira ve ekmek yapımı için evcilleştirilmiştir. • En önemlileri BİRA MAYASI dır. Şekerli sudaki şekeri ayrıştırarak kendisi için gerekli besini sağlar. Bira mayası özel olarak kurutularak saklanır. Hamurun mayalanması ve kabartılmasında kullanılır. • Mayalanmada karbonhidratlar parçalanır. CO 2 gazı açığa çıkar. Çıkan gaz ekmeğin kabarıp sünger gibi olmasını sağlar.

PARAZİT MANTARLAR • Parazit mantarı: İnsanlarda parazit olarak bulunan ve hastalık yapan mantarlar mikroskobik canlılardır. • İnsanda asalak olarak yaşayan 90'a yakın türde mantar vardır. Bunların bir kısmı saprofit olarak yaşarlar yani hastalık yapmazlar. • Mantarların deri, tırnak, kıl ve saçları etkileyip meydana getirdikleri hastalıklar bulunmaktadır.

• Bu tarz yüzeysel hastalıkların yanı sıra bazı mantar rahatsızlıkları da deri altına toplanarak kronik iltihaplanmalara ve miçetom denilen yalancı mantar urlarına sebebiyet vermektedirler. • Vücutta ayak, diz, göğüs, kasık gibi çeşitli bölgelerde hastalığa yol açarlar. • Çoğunlukla şişmiş ve içi düğümlerle dolu yüzeyinde fistülerle kaplı uzuvda tanecikli irin akar. • Tedavisi geciken vak'alarda ayak kesilmesine kadar giden vehim sonuçlar doğurabilir.

• DENEY • MANTARLARIN İNCELENMESİ