KAN VE KAN HCRELER Prof Dr Mustafa AYYILDIZ
- Slides: 53
KAN VE KAN HÜCRELERİ Prof. Dr. Mustafa AYYILDIZ OMÜ Tıp Fakültesi Fizyoloji Anabilim Dalı Samsun
Hedefler • Kanın temel bileşenlerini sayabilmek • Kanın sıvı kısmının temel bileşenlerini sayabilmek • Plazma ve serumun farkını açıklamak • Kanın şekilli elemanlarını saymak ve işlevlerini açıklamak
KAN FİZYOLOJİSİ Kan ve lenf, sıvı bir matriksin içinde çeşitli hücrelerden meydana gelen bağ dokusu çeşididir. Kanın başlıca 3 görevi vardır: l Taşıma l Düzenleme l Koruma
Kanın Taşıma Görevleri • O 2’i akciğerlerden dokulara; CO 2’i dokulardan akciğerlere, • Besinleri GİS’den alıp vücut hücrelerine, • Hormonları endokrin bezlerden diğer vücut hücrelerine, • Isıyı vücudun her tarafına ve • Artık ürünleri vücuttan atılmak üzere değişik organlara taşımak
Kanın Düzenleme Görevleri • Bütün vücut sıvılarının homeostasisini düzenlemek • Tamponlar yardımıyla p. H’yı düzenlemek • Vücut sıcaklığını düzenlemek (suyun ısı emici ve soğutucu özellikleri yardımıyla) • Kanın ozmotik basıncı yoluyla vücut hücrelerin su muhtevasını düzenlemek
Kanın Koruma Görevleri • İnflamasyon oluşturarak enfeksiyonun yayılımını sınırlandırmak • Pıhtı oluşturarak aşırı kan kaybını önlemek • Beyaz kan hücreleri fagositoz yaparak hastalıklara karşı vücudu korur • Antikorlar, interferonlar ve komplemanların da dahil olduğu kan proteinleri farklı yollarla hastalıklara karşı koruma sağlar
KANIN YAPISI Şekilli elemanlar %45 Plazma %55
Kanın Fiziksel Özellikleri 1. Kanın sıcaklığı (38 C=100. 4 F) vücut sıcaklığından biraz daha (1 C) fazladır. 2. Kanın vizkozitesi suyunkinin üç-beş katıdır. 3. Kanın p. H'sı 7. 35 - 7. 45 arasında değişir. 4. Rengi oksijen içeriğine göre değişir.
Kanın Fiziksel Özellikleri 5. Erişkin bir erkekte 5 -6 litre, kadında ise 4 -5 litre kan bulunur. 6. Ekstraselüler sıvının yaklaşık %20’sini oluşturur, 7. Toplam vücut ağırlığının %8’i kadardır. 8. Kan hacmi ve kanın ozmotik basıncı aldosteron, ADH ve ANP gibi hormonlarla kontrol edilir.
Kanın bileşeni
Plazma ve Serum • Plazma su, proteinler, besinler, elektrolitler, azotlu artık ürünler, hormonlar ve gazlardan oluşan bir karışımdır. • Kan pıhtılaşıp, katı kısmı uzaklaştırıldığında geriye kalan sıvı kan serumudur. Yani fibrinojeni alınmış plazmaya serum denir. • Serumun içeriği fibrinojen hariç plazma ile aynıdır
PLAZMA • Kan hacminin yaklaşık % 55' i plazmadır. • Plazma hacminin % 92’ si sudur. • Plazma ile dokular arası sıvının yapısı farklıdır. • Plazmada en çok protein bulunur. – Pıhtılaşma, savunma , taşımada (demir, bakır, lipidler ve hidrofobik hormonlar gibi solütler) görev yapar
Plazma Proteinleri (6 -9 gr/d. L) 1. Albuminler (%60) 2. Globulinler (%36) * Taşıyıcı globulinler (alfa ve beta) * İmmünoglobulinler (gama) 3. Fibrinojen (%4)
Plazma Proteinleri 1. Albumin (%60): 3. 2 -5. 5 gr/d. L ü Plazmanın kolloid ozmotik basıncından sorumludur ü Kanın viskozitesinin önemli parçasıdır ü Lipidleri, hormonları, kalsiyumu ve diğer solütleri taşır ü Kan p. H’sını tamponlar
Plazma Proteinleri 2. Globulinler (%36): 2. 3 -3. 5 gr/d. L üAlfa (α) globulinler: § Haptoglobulin: Ölü eritrositlerden salınan hemoglobini taşır. § Seruloplazmin: Bakırı taşır § Protrombin: Pıhtılaşmada görev yapar § Diğerleri: lipitleri, yağda eriyen vitaminleri ve hormonları taşır üBeta (β) globulinler: § Transferrin: Demiri taşır § Kompleman proteinleri: Mikroorganizmalar ve toksinlerin yıkımına yardımcı olur § Diğerleri: Lipitleri taşır üGama (γ) globulinler: Antikor da denir. Yabancı protein ve patojenlere saldırırlar
Plazma Proteinleri 3. Fibrinojen (%4): 0. 2 -0. 3 gr/d. L ü Kanın pıhtılaşmasında rol oynar. ü Fibrini oluşturur. ü Kan pıhtılaşmasının en önemli elemanıdır
Plazma Proteinlerinin Kaynağı • %90’ından fazlası karaciğerde (KC) sentezlenir. • Albumin ve fibrinojenin tamamı, • Globulinlerin ise büyük miktarı KC kaynaklıdır. • Gama globulinleri (antikorları) plazma hücreleri sentezler • Plazmanın protein yapıdaki hormonları ilgili iç salgı bezlerinde üretilir
HEMATOPOEZ • Kanın şekilli elemanlarının yapımına hematopoiezis denir. • 1. Mezoblastik Dönem: • Vitellus kesesi adacıklarında embriyonel yaşamın 2 -4 veya 6. haftalarında olur. • 2. Hepatosplenotimik Dönem: • KC’de embriyonel yaşamın 5 -6. haftasında başlar 5 -6. aylarda maksimuma ulaşır, sonra doğuma kadar azalır. • KC’de yapım başladıktan 1 ay sonra dalakta da yapım başlar ve 6. ayda sona erer. (Lenf düğümlerinde de üretim olur) • 3. Miyeloid Dönem: • Kan embriyonel yaşamın ortalarında kemik iliğinde de üretilmeye başlar • Doğumdan sonra üretim sadece kemik iliğinde yaşam boyu üretilir
• • CSF: Koloni uyarıcı faktör SCF: Kök hücre faktörü G: Granülosit M: Makrofaj IL: İnterlökin Erythro: Eritropoietin Thrombo: Trombopoietin
ALYUVARLAR Şekilli elemanların %99, 9’unu oluşturur. • 1 mm 3 kanda ortalama eritrosit sayısı; – erkekte 4. 5 -6. 3 milyon, – kadında 4. 2 -5. 5 milyondur. • O 2 -CO 2 değişimini sağlar • Hemoglobin içerir. • Hb asit-baz tamponu olarak da görev yapar • Kanın rengini oluşturur, • Eritrositlerin Yapımı (Eritropoiezis): – Proeritroblast – Eritroblast – Normoblast, – Retikulosit, – Olgun eritrosit
1. Proeritroblast : (1 -3 nukleuslu) ü Eritroid serinin ilk hücresidir. üHb sentezi proeritroblastlarda başlar, az da olsa retikülositte bile devam eder.
2. Bazofilik Eritroblast ü Kuvvetli bazofiliktir. ü Bu bazofiliklik, Hb sentezleyen çok sayıda poliribozomdan kaynaklanır. ü Yoğun nukleusa sahip.
3. Polikromatofilik Eritroblast: ü Hücre volümü azalır, poliribozomlar azalır. ü Sitoplazmik alanlar Hb ile dolmaya başlar. ü Hem bazofilik hemde asidofilik alanlar görülür.
4. Ortokromatofilik Eritroblast (Normoblast ) ü Sadece asidofilik sitoplazma kalır. ü Geç evrelerinde makrofajlarca fagosite edilen nükleus atılır. ü Yani nükleusun son görüldüğü ve atıldığı evredir. 27
5. Retikülosit: ü Retikülositler dolaşıma %1 oranında katılır, poliribozomlarını kaybederler. ü Hızla olgun eritrosit olurlar. ü Retikülositler kemik iliğinden kana geçip olgun eritrosit haline gelinceye kadar, 1 -2 gün süreyle kanda Hb yapımını sürdürürler.
6. Olgun Eritrosit: ü Çekirdekleri ve organelleri yoktur. ü Bikonkav diskler şeklindedir. ü Büyüklüğü 7 µm’dir. 9 µm < Makrosit 6 µm > Mikrosit ü Eritrosite şeklini veren: Spektrin, ankirin, aktin
Alyuvarların Yapısı: • Eritrosit bikonkav disk şeklindedir. • Orta kısmı 0. 8 -1 µm, kalın kenarı 2. 6 µm, çapı 7. 8 µm dur. • Mitokondri, ribozom ve nükleus yoktur. Anaerobik yolla enerji üretilir. • Büyük miktarda karbonik anhidraz (CA) enzimi içerirler
Alyuvar • 5 yaşına kadar tüm kemik ilikleri alyuvar üretir. • 20 yaşından sonra uzun kemiklerin epifiz kısımları ve yassı kemikler üretir.
Hemoglobin Yapımı
Hemoglobin Alyuvarların Yapısı: • Hemoglobin (2α 2β ): Hem molekülü (porfirin + demir) • Eritrosit içindeki proteinlerin % 95'i hemoglobindir. • Normal değeri erkekte 13 -18 g/dl, kadında 12 -16 g/dl. • Hemoglobin hücre ağırlığının %33’ünü oluşturur • Embriyoda fetal hemoglobin bulunur.
Hemoglobin çeşitleri • Erişkin insanda ; Ø Ø % 98 Hb. A % 2 Hb. A 2 • Hb. A molekülünde ; 2 α , 2β globin zinciri α zincirlerinde 141, β zincirlerinde 146 aminoasit bulunur. • Hb. A 2 molekülünde ; β zinciri yerine λ zincirleri bulunur. (α 2 , λ 2) 34
• Hb. A oluşumu kemik iliğinde hemopoetik işlevin başlamasıyla birlikte görülür. • Gebeliğin 20. haftasında toplam Hb’nin %6’sı • Doğumda ; %50’si • 4. ay sonra ; %90’nı Hb. A yapısındadır. • Fetal dönemde ve yeni doğanda görülen ise Fetal hemoglobin (Hb. F )’dir. Hb. A’ya benzer fakat β zinciri yerine γ zinciri bulunur (α 2 , γ 2). 35
Eritrosit üretiminin devam edebilmesi için ; • Amino asitler, • Demir, • B 12 vitamini, • Folik asit, • Eritropoietin gereklidir. İntrensek faktör eksikliğinde Pernisiyöz anemi olur.
Alyuvar Üretiminin Düzenlenmesi Eritropoietinin Rolü: • Eritrosit üretimini uyaran esas faktör bir glikoprotein olan eritropoetindir. • Mol ağırlığı ~ 40. 000 -60. 000 dalton. • Biyolojik yarı ömrü 4 -6 saattir.
• Eritropoietin (EPO) ü Hipokside ilk artan hormondur. ü Esas olarak hematopoetik kök hücreden proeritroblast üretimini uyarır. ü %90’ı böbreklerde , %10’u karaciğerde yapılır. ü Norepinefrin, bazı prostaglandinler EPO üretimini uyarır 38
ERİTROPOETİN (EPO) 39
1. Renal doku hipoksisi hipoksi ile indüklenen faktör-1 (HIF-1) seviyesini artırır. 2. HIF-1, EPO genindeki hipoksiye duyarlı bölgeye bağlanır ve EPO sentezini artırır. 3. EPO dakikalar içinde yükselir. » » » 24 saat max. 4. Yeni alyuvarlar 5 gün sonra dolaşımda görülmeye başlanır 40
B 12 ve Folik Asit • Alyuvar olgunlaşmasında görev yapar • DNA sentezi için gereklidirler. • Eksiklikleri olgunlaşma yetersizliğine neden olur (makrosit). • B 12’nin emilimi için intrensek faktöre ihtiyaç vardır.
Alyuvarların Ömrü • Ömürleri ortalama 120 gündür. • Yaşlananlar KC, dalak ve kemik iliğindeki fagositler tarafından yok edilirler
Demir Tutulması
Demir • Hemoglobinden başka miyoglobin, sitokromlar, sitokrom oksidaz, peroksidaz ve katalaz yapımı için de önemlidir. • Vücutta toplam 4 -5 gr demir var: – – – %65’i hemoglobinde %4’ü miyoglobinde %1’i hücre içi oksidasyonda görevli hem bileşiklerinde %0, 1’i kan plazmasında transferrine bağlı %15 -30 kadarı RES (retiküloendotelyal sistem) ve karaciğerde ferritin şeklinde depolanır. • Günlük demir kaybı feçesle 0, 6 mg • Menstrüel kanamayla birlikte günlük kayıp 1, 3 mg olur
Alyuvar Yıkımı ve Demir Metabolizması
A, Hematokrit. B, Eritrosit ve eritrosit membranının yapısı
l Hematokrit: Kandaki hücrelerin yüzde miktarıdır. Sağlıklı erişkin bir kişide hematokrit değeri % 45’ tir. l Anemi: Hematokrit düşük veya alyuvardaki hemoglobin miktarı az olmasına anemi (kansızlık) denir. Talasemi, orak hücreli anemi, pernisiyöz anemi, Fe eksikliği anemisi gibi anemi tipleri vardır.
Anemiler (Nedenlerine Göre) 1 • I. Kan kaybına bağlı hemorajik anemiler • II. Hemolitik Anemiler – 1. İntrakorpüsküler Bozukluğa bağlı olanlar • a) Herediter sferositoz (Mendelian dominat: Spektrin gibi proteinler eksiktir) • b) Orak hücre anemisi: β zincirinde glutamat yerine valin aa gelmiştir) • c) Thalasemia (akdeniz anemisi): α veya β zincirinden biri sentezlenmez) • d) G-6 -P-dehidrogenaz eksikliği: Oksidan madde artar • e) Pirüvat kinaz eksikliği: 2, 3 DPG artar. • f) Paroxismal noktürnal hemoglobuniri: Gece CO 2 ve p. H değişimine bağlı asit ortamda hemoliz olur
Anemiler (Nedenlerine Göre) 2 • II. Hemolitik Anemiler – 2. Ekstraakorpüsküler Bozukluğa bağlı olanlar • a) Yanlış kan transfüzyonları: ABO uyuşmayan kan verme • b) Rh faktörü uyuşmazlığı: • c) Otoimmün hemolitik anemi: • III. Vitamin Yetmezliği Anemileri • B 12 Yetmezliği: Normal büyüme ve DNA sentezi bozulur. Megaloblastik anemi gelişir • Folik asit yetmezliği: Normal büyüme ve DNA sentezi bozulur. Megaloblastik anemi gelişir • B 6 (piridoksin) yetmezliği: Serum demiri mitokondriye giremez • E vit yetmezliği
Anemiler (Nedenlerine Göre) 3 • IV. Demir Eksikliği Anemisi • V. Eritropoietin Yetmezliği • Protein Yetmezliği: • Renal bozukluk: • VI. Aplastik Anemiler: • Konjenital, Röntgen, DDT, Kloramfenikol, benzol • Endokrin Bozukluklara Bağlı Anemiler: • Tiroit yetmezliği, Ön hipofiz yetmezliği
- Erkan ayyıldız
- Kan ve kan yapıcı organlara ilişkin ameliyatlar
- Mustafa şahin endokrinoloji
- Prof. dr. mustafa serdar genç
- Pem tıp
- Ferit acar
- Kebbet nedir
- Atatrk
- Mustafa altınışık biyokimya
- Merdiven kesiti
- Diplomat ymm
- Khalid mustafa
- Mustafa atilla
- Doç dr mustafa bulut kimdir
- Dr mustafa oglu
- Mustafa ikier
- Amina mustafa
- Dr mustafa shakir
- Dr mustafa shakir
- Oksijen silindirleri hangi renktir
- Hatay mustafa kemal üniversitesi yatay geçiş şartları
- Mustafa yel matematik soruları
- Dr mustafa shakir
- Izostenüri
- Thrombofili
- Somatostadin
- Mustafa cem kasapbaşı
- çatı kesiti
- Mustafa bulut ymm
- Tansu ciller
- Mustafa shakir contacts
- Inamrinon
- Ankara yeminli mali müşavirler odası
- Mustafa erol deu
- Mustafa emre ilal
- Saqib mustafa
- Mustafa akpınar gib
- Mustafa gözen epdk
- Menaxhimi i projekteve punim seminarik
- Mustafa amer ismail
- Fehling causse bonnans
- Sana sphere
- Mustafa beğen
- Dere yatağına ev yapan mustafa bey
- Dr mustafa mete
- Harran otomasyon
- Mustafa emre ilal
- Radyoterap
- Mustafa kemal ataturk
- Mustafa adıyaman ortaokulu
- International hydrographic organisation
- Mustafa sezer pehlivan
- Mustafa burak doğu
- Mustafa periz