Gazteen euskararen erabilera Faktore eragileak Arruek zer erakusten
Gazteen euskararen erabilera * Faktore eragileak * Arruek zer erakusten digu? Oiartzualdeko HN mintegiak Borondatezko saioak 2012 -10 -30
Gazteen erabilera aztergai. . . Azaltzeko markoa
Erabileran eragiten duten faktoreak Gizartea Harreman Sarea. 1. Harreman Sarea. 2. Familia Eskola Harreman Sarea. 5 PERTSONA Harreman Sarea. 3 “Sarekoak” Harreman Sarea. 4 Auzokoak Lagunak
Martinez de Lunaren eskema, abiapuntua
Prospektiba eta perspektiba: Erabileran Eragiten duten Faktoreak hasierako eskema
Prospektiba eta perspektiba: Erabileran Eragiten duten Faktoreak amaierako eskema
PERTSONA: Ezagutza eta Hizkuntzarekiko kontaktua • Txikitako Hizkuntza Ingurunea (Hizkuntza Biografia) – 1. hizkuntza edo 2. a – Zenbateko harremana • Hizkuntza Gaitasuna – Gaitasun erlatiboa • Elebidunak: Hizkuntza batean bestean baino hobeto, errazago • Egoera guztiak ez dira berdianak: zenbaitetan bestetan baino hobeto
PERTSONA: Identitatea, jarrera-jokabidea, taldearekikoa Identitate kolektiboa • “Gertuko” taldeen identitate sentimendua • Herria, eskualdea, lurraldea… eta kulturarekiko identifikazioa • Euskal hintunen taldearekiko identifikazioa Jarrera eta portaeraren arteko koherentzia • Hizkuntzarekiko usteak, sentimenduak, identifikazioa, jarrera… eta hizkuntza jokabideak bat al datoz? Norbanakoa eta taldearen arteko elkarreragina • Talde jokaerak norbanakoenean duen eragina, eta alderantzizkoa
MIKRO - SOZIALAK: Ingurune hurbila
MIKRO - SOZIALAK: Ingurune hurbila Harreman sareetako hizkuntza “arauak” • Hizkuntza erabiltzeko “ohiturak” ohiko sareetan Pertsona eta talde erreferenteak • Erreferentziako (gertukoak zein mediatikoak) pertsonen eta taldeen hizkuntza jokaera (Prestigiodunak
MIKRO - SOZIALAK: Ingurune hurbila Pertzepzioak, usteak, irudiak… Hizkuntzarekiko Gizarte-Pertzepzioa • Euskarari buruzko ustea edo irudia. Haren irudia, hari ematen zaion balioa Egoera Soziolinguistikoarekiko Gizarte-Pertzepzioa • Euskararen estatusari () buruzko ustea edo irudia • Nola irudikatzen dugu hizkuntzaren gizarte-egoera eta – balioa? • Nola hizkuntzaren bilakaera historikoa etorkizuna? • Gizarteak hizkuntzarekiko dituen jarrerak eta jokaerak? (eta horien pertzepzioa) Eta hizkuntzen arteko harremanekikoa?
MAKRO - SOZIALAK: “Gizartea”
MAKRO - SOZIALAK: “Gizartea” Input Mediatikoa (TB, irratia, prentsa idatzia, internet, publizitatea/marketinga): • Hedabideen bitartez hizkuntza batean (eta beste[et]an) jasotzen diren edukien eragina. Eduki horiek hizkuntza bakoitzari buruz ematen diguten irudia. – Zenbateko presentzia dute hemengo hizkuntzek hedabideetan? Kontsumo eskaintza • Kultur produktuen eta zerbitzuen kantitatea • Produktu eta zerbitzu horien erakargarritasun maila – Zenbat produktu eta zerbitzu H batean? Zenbat bestean? – Erakargarritasun maila bera al dute? Marko legala • Hizkuntzen gizarte erabilera arautzen duen legeria – Lege estatus bera al dute hizkuntzek? • Instituzioek (eta agintariek) hizkuntzari ematen dioten balio erreala
Motibazioa: erabiltzeko eta gaitzeko gogoa piztu • • Jokaera • Jarrerak Motibazioa Usteak Sinesmenak • Bizipenak • • • Hautemateak / Pertzepzioak • Bizipenak
Hizkuntzaren erabilera fenomeno konplexua • Markoa: Erabileran eragiten duten faktoreak, 3 ardatz: – Pertsonalak – Mikorosozialak – makrosizoalak Þ Hautemateak Þ Usteak Þ Jokabideak • Faktore mikro-sozialen garrantzia: – – Pertsona eta talde erreferenteak Harreman sarretako hizkuntza arauak eta ohiturak Hizkuntzarekiko gizarte pertzepzioa Egoera soziolinguistikoarekiko gizarte pertzepzioa • Arrue: Sozializazio-prozesuaren eragina da nagusi
Gazteen erabileran azterketa (Arrue ikerketa) Erabilera Gelan eta Jolaslekuan Bilakaera adinaren arabera “Eskola” - gizarteko beste erabilera orokorretatik nahiko “aparte” (euskararen aldera) erabilera-arauetan. Bereziki LMHn, eta bereziki gela barruan. “Heldu” izatera hurbildu ahala >>> Gizarteko erabilera-arauetara hurbildu, konbergentzia…
Ezagutza eta erabilera, harremana ez da zuzena (ezta matematikoki ere) Ezagutza: % 50 a Erabiltzeko aukerak % 12, 5 (8 tik 1) A B C D • Euskaraz, 1: A + C • Gazteleraz, 7: • A + B // A + D // B + C // B + D • A + B + C // A + C + D // B + C + D • Conocimiento: % 50 a • Posibilidad estadística de uso % 12, 5 (1 de 8) • Euskaraz, 1: A + C • Gazteleraz, 7: • A + B // A + D // B + C // B + D • A + B + C // A + C + D // B + C + D
Gazteen erabilera. . . Aukera eta erronka Retos y oportunidades. . . de estos jóvenes
Gazteen hizkuntza-ezagutza: aukerra eta erronka • Egun EAEko gazte gehienek badakite euskaraz EAE 2006 Eustat Elebidun Eleb Hartzaile Erdaldun 1981 Elebidun 1981. El Hartzaile 1981 Erdaldun Abagunea eta erronka: gazteen artean, Oportunidad y reto: el euskara puede ser euskara hizkuntza komuna izan daiteke lengua común 15 -19 % 68 % 19 % 13 % 19 entre%los 18 jóvenes % 63 Baina… Pero. . . • . . . Hizkuntza ikasi ez ezik, erabileraarauak/ohiturak ere ikasi egiten dira • Además de aprender la lengua, se 10 -14 % 77 % 15 % 9 % 19, 5 % 24, 5 % 56 • . . . “Bestela” jokatzeko gizarteaprenden las normas sociales de uso erreferentziarik edo –eredurik ba al • ¿Tienen referentes de “otras maneras dute? de actuar” con las lenguas ? • . . . Ikusten dute aukera hori? Sentitzen al dute behar hori? • ¿Son conscientes de esta oportunidad? • . . . Asmatuko al dute horiek bakarrik ¿ La sienten/ comparten? bide hori egiten • ¿Acertarán ellos solos a crear un nuevo • . . . Ez al da ardura/eskakizun modelo de uso de las lenguas? potoloegia haiek bakarrik, haien kasa, uzteko? • ¿No es un reto muy gordo para dejarl@s sol@s?
• Erronka esanguratsua: – Belaunaldi berriak badute abagunea – Ezin “umezurtz” utzi. Bestelako egoerak posible direla hautemateko eta bestelako jokabideen adibideak / erreferentziak izateko aukerak • Sozializazioan eragiten dugunok bateratsu ibiltzea komenigarri • Es un reto importante • las nuevas generaciones tienen esa oportunidad • Pero necesitan ayuda • Es conveniente quienes incidimos en su educación y socialización actuemos de modo coordinado
Gazteen ezagutza eta erabilera. . . hainbat datu
Gazteen hizkuntza-ezagutza: • Egun EAEko gazte gehienek badakite euskaraz EAE 2006 Eustat Elebidun Eleb Hartzaile Erdaldun 1981 Elebidun 1981. El Hartzaile 1981 Erdaldun 15 -19 % en 68 día%la 19 mayoría % 13 de%los 19 jóvenes % 18 % 63 • Hoy sabe --en mayor o menor grado– euskara Mayor más%jóvenes. % 19, 5 24, 5 % 56 10 -14 • % 77 porcentaje % 15 % 9 cuanto • Mayor en Gipuzkoa
Baina. . . • Askorentzako 2. Hizkuntza da eta zenbait egoeratan gazteleraz erosoago (eta hobeto) moldatzen dira. Ikasketak euskaraz egin badute ere • Para much@s es su Zeinetan errazago, erosoago? Euskeraz % Gazteleraz % Bietan % Guztiak 17 61 17 15 - 17 23 62 15 Gipuzko an 28 52 20 Ikasketak euskaraz 32 35 32 segunda lengua: en algunas situaciones se en cuentran más comodos (y se desenvuelven mejor) en castellano. Incluso habiendo estudiado en euskara
Izan ere Hezkuntza Saialren datuek (B 1, eta B 2 ikerketek, Ebaluazio Diagnostikoak) erakusten digutenez. . . • Euskaraz aritzeko aukera ugari (eskolan edota eskolaz kanpo) dutenek dira bi hizkuntzetan pareko gaitasuna izatera ailegatzen direnak Efectivamente, los estudios del Departamento de Educación (B 1, B 2, Evaluación de Diagnostico) muestran que Quienes logran un dominio parecido en ambas lenguas, son aquellos/as que tienen oportunidad de usar el euskara en numerosas situaciones (tanto en la escuela cómo fuera de ella)
Eskolaren eragina mugatua da. Denboran • Eskolan, euskaraz: 175 x 5 = 875 ordu • Urtean, esna: 365 x 15 = 5. 575 La incidencia de la escuela es limitada • En la escuela, en euskara: 175 x 5 = 875 h • Al año, despiertos: 365 x 15 = 5. 575
Euskararen erabilera (uso del euskara) • Txikitan eta eskola giroan batez ere euskaraz. Gazteleraren erabilera gora. . . – Heldu ahala – Ikasgelatik urrundu ahala Euskara ez bada beren inguru hurbileko ohiko hizkuntza (etxean eta kalean) • De pequeños y en la escuela en euskara mayoritariamente. El uso del castellano crece. . . • Según van creciendo • En la medida en que “se alejan del aula” Siempre que el euskera no sea lengua de uso habiltual / mayoritario en su entorno próximo (social y familiar)
Ezagutza eta erabilera, harremana ez da zuzena (ezta matematikoki ere) Ezagutza: % 50 a Erabiltzeko aukerak % 12, 5 (8 tik 1) A B C D • Euskaraz, 1: A + C • Gazteleraz, 7: • A + B // A + D // B + C // B + D • A + B + C // A + C + D // B + C + D • Conocimiento: % 50 a • Posibilidad estadística de uso % 12, 5 (1 de 8) • Euskaraz, 1: A + C • Gazteleraz, 7: • A + B // A + D // B + C // B + D • A + B + C // A + C + D // B + C + D
Gazteen erabileran azterketa (Arrue ikerketa) Erabilera Gelan eta Jolaslekuan Bilakaera adinaren arabera “Eskola” - gizarteko beste erabilera orokorretatik nahiko “aparte” (euskararen aldera) erabilera-arauetan. Bereziki LMHn, eta bereziki gela barruan. “Heldu” izatera hurbildu ahala >>> Gizarteko erabilera-arauetara hurbildu, konbergentzia…
Proposamenak eta aholkuak 1. Umeek eta gazteek euskara erabiltzea garrantzitsua iruditzen al zaigu? Zergatik eta zertarako? 1. ¿Nos parece importante que l@s niñ@s y jovenes utilicen el euskera? ¿Por qué, para qué?
Euskararen erabilera sustatzeko asmoa • Erabilerak => Gaitasuna (jaboia ez, zapatak. Kotxe -gidaria) • Gaitasun nahikoa bermatzeko, behar ditugu: – Erabilera-egoera. . . • asko, • askotarikoak, • gero eta konplexuagoak • Para aprender bien una lengua es necesario usarla (ej. Conducir un coche) • Usarla en. . . • Muchas situaciones • Diversas (diferentes) • Cada vez más complejas
Erabilera helburu, zergatik/zertarako? Zentzua, hizlariaren proposamena (1) Neska-mutil guztiak elebiduntzea hezkuntza-helburu desiragarria: Aberastasun pertsonala Bertako 2 Hak ondo jakitea Gainerako H-etarako oinarria Abantaila kognitiboak? Aukera berdintasuna (2 Hekin gizarte-integraziorako bide gehiago) Gizarte kohesioa: Ondare komun zabalagoa Denon Hizkuntza eskubideak bermatzeko bidea Guztiak elebiduntzeko. . . Erabiltzeko egoera asko eta askotarikoak bermatu behar eskolan eta eskolaz kanpo (Erabilera => Gaitasuna) Erabiltzeko ohitura eta joera garatu behar • Objetivo deseable: que tod@s l@s jóvenes sean bilingües (sepan bien también el euskera). Por. . . • Riqueza personal: las 2 Ls de la comunidad, mayor facilidad para otras. . . • Igualdad de oportunidades (más recursos para la integración social y laboral) • Cohesión social (patrimonio común compartido, igualdad de derechos) • Para lograrlo. . . Factor clave USAR la el EUSKARA • Multiples (y diversas) oportunidades de uso en el entorno escolar y social • Desarrollar el hábito de usarla
Proposamenak eta aholkuak 2. - Ikasleek euskara normaltasunez erabil dezaten, zer egin dezakegu helduok? Nola lagundu diezaiekegu? 2. - ¿Que podemos hacer los adultos? ¿Cómo ayudarles?
Hizkuntza-egoera aberatsak eskaini eta sustatu • Input aberatsa eta askotarikoa bermatu: – Asko hitz egin – Gauza askotarako – Ahalik eta aberatsen • Hitz egiteko abaguneak eskaini (familian), – – • Entzun Interesa erakutsi Gehiago/hobeto adieraz dezaten laguntzeko galdera (irekiak) egin Trabatzen badira bukatzen/osatzen lagundu Bakarkako jardueretan (TB, irakurketak. . . ) eta etxetik kanpo ere euskaraz aritzeko aukera ugari eta askotarikoak eskaini. Haientzako erakargarriak (erreferentzialak) izan daitezen zaindu. Ad Kuadrilategi OFRECERLES SITUACIONES LINGUISTICAS RICAS • Ofrecer un imput (estímulo, entrada) rico y variado en la lengua familiar • Hablar mucho, Para diferentes cosas, Sobre cuestiones diversas • De la manera más rica/elaborada posible • Escucharles con interés. Pedirles que elaboren sus respuestas • Facilitarles el contacto con el euskera en actividades. • Tanto en casa (lecturas, TV, música. . . ), como en “la calle” (ocio, tiempo libre. . . ) • Atractivas (referenciales). P. ej. Kuadrilategi
Proposamenak eta aholkuak 3. - Baina. . . Ikasleek eskolaz kanpo egiten dituzten jarduerek (aisialdia, heziketa ez formala, kultur kontsumoa. . . ) halako eragina al dute? Zer egin genezakeen aurreratzeko? 3. - Pero. . . ¿Las actividades que realizan fuera del horario escolar (ocio, educación informal, consumo cultural. . . ) tienen tanta incidencia? ¿Qué podemos hacer para avanzar?
Prospektiba eta perspektiba: Erabileran Eragiten duten Faktoreak amaierako eskema Recordemos: • El dominio de la lengua depende de las oportunidades de uso • Los ámbitos de socialización inciden en el grado de uso • Los entornos informales entre iguales tienen mucho peso a estas edades Gogoan izan: • Gaitasuna erabiltzeko aukeren araberakoa • Erabilera sozializazio esparruen araberakoa • Adin hauetan adinkideen arteko esparru informalek garrantzi handia dute
Ahal dugun guztiotan euskarazkoak erraztu eta baliatzera animatu • Etxe barnean: – – – Telebista, irratia Musika Prentsa Irakurgaiak Bideojokoak, internet, multimediak. . . • Herriko/auzoko jarduera antolatu iraunkorretan – Kirola – Musika eskola, bestelako eskolak. . . – Haur-Gaztetxokoa (kuadrilategi) – Auzogunea, Kultur etxea (belaunaldien arteko zubia) • Herriko/auzoko aldian behingo ekitaldietan – Ikuskizunak – Festak –. . . Facilitarles y animarles a usar el euskara en • Casa: – – – Televisión, radio Musica Prensa Otras lecturas Videojuegos, internet, multimedia. . . • Atividades permanentes y organizadas en el barrio/pueblo – Deporte – Escuela de música, otras clases. . . – Haur-Gaztetxokoa (Kuadrilategi) – Auzogunea, Kultur etxea (belaunaldien arteko zubia) • Actividades puntuales – Espectáculos – Fiestas, conciertos –. . .
Proposamenak eta aholkuak 4. - Helduon jokabideak eragina al du? Guk nola jokatzen dugu? Nola lagundu diezaiekegu? 4. - ¿El comportamiento de l@s adult@s tiene incidencia? ¿Cómo actuamos nosotr@s? ¿Cómo podemos ayudarles?
Dakigunok Si no sabemos • Normaltasunez eta naturaltasunez erabili: • Valorar su esfuerzo y avance – Euskaraz jardun inguruko euskaldunekin (eta bidean daudenekin) etxean, auzoan, herrian – Jarduera pertsonaletan ere baliatu (irakurketak, hedabideak, kultur ekitaldiak. . . ) – Jokabide naturala (naturaltasunez euskaraz toki guztietan) eta barne -hartzailearen erreferentzia eskaini • Ayudarles a ver la importancia de continuar avanzando • Mostrar complicidad
ERANSKINAK
Aholku gehiago: http: //www. emangiltza. com
Proposamenak eta aholkuak
Proposamenak eta aholkuak 1. Umeek euskara erabiltzea garrantzitsua iruditzen al zaigu? Zergatik eta zertarako? 1. ¿Nos parece importante que l@s niñ@s utilicen el euskera? ¿Por qué, para qué?
Euskararen erabilera sustatzeko asmoa • Zergatik? – Erabilerak => Gaitasuna (jaboia ez, zapatak. Kotxe-gidaria) – Gaitasun nahikoa bermatzeko, behar ditugu: • Erabilera-egoera. . . – asko, – askotarikoak, – gero eta konplxuagoak
Erabilera helburu, zergatik/zertarako? Zentzua, hizlariaren proposamena (1) Neska-mutil guztiak elebiduntzea hezkuntza-helburu desiragarria: Aberastasun pertsonala Bertako 2 Hak ondo jakitea Gainerako H-etarako oinarria Abantaila kognitiboak? Aukera berdintasuna (2 Hekin gizarte-integraziorako bide gehiago) Gizarte kohesioa: Ondare komun zabalagoa Denon Hizkuntza eskubideak bermatzeko bidea Guztiak elebiduntzeko. . . Erabiltzeko egoera asko eta askotarikoak bermatu behar eskolan eta eskolaz kanpo (Erabilera => Gaitasuna) Erabiltzeko ohitura eta joera garatu behar Baina. . . • Hizkuntzaren erabilera fenomeno konplexua • Faktore askok eragiten dute
Erabilera helburu, zergatik/zertarako? Zentzua, proposamena (2) Belaunaldi berrien abagunea eta erronka: Euskara (ere) hizkuntza komuna Abagunea Gazte gehienak (ia guztiak) “elebidun”; gutxienez hartzaile Haien harreman sareak euskaraz izatea denontzat onuragarri, bereziki gaitasun gutxien dutenentzako Trebatzeko esparru gisa Sozializazio-eremu guztiak guztion esku Erronka Egungo hizkuntza-arauek eta -ohiturek bestela jokatzera eramaten gaituzte Hizkuntzen gizarte-erabilerarako bestelako jokabideak garatu beharko Bereziki euskal elebidunentzako eta elebidun orekatuentzako. Haien jokabidea (asertiboa, barne-hartzailea eta proaktiboa) baita gakoa Erreferentziak faltan Arrazoiak argi? ? ? Laguntzeko moduak Erreferentziak-ereduak eskaintzea. Zentzua: Zergatiak konpartitu. Bestela jokatzeko arrazoiak ikustarazi: http: //www. youtube. com/watch? v=2 l. Xh 2 n 0 a. Pyw&feature=player_embedded http: //sustatu. com/1263210965 bertan Uste ustelak (adeitasun eza. . . ) deuseztatzen lagundu. “Normal” ikus dezaten
Proposamenak eta aholkuak 2. - Ikasleek euskara normaltasunez erabil dezaten, zer egin dezakegu helduok? Nola lagundu diezaiekegu? 2. - ¿Qué podemos hacer l@s adult@s para que l@s niñ@s utilicen el euskera con normalidad? ¿Cómo podemos ayudarles?
Hizkuntza-egoera aberatsak eskaini eta sustatu • Input aberatsa eta askotarikoa bermatu: – Asko hitz egin – Gauza askotarako – Ahalik eta aberatsen • Hitz egiteko abaguneak eskaini (familian), – Entzun – Interesa erakutsi – Gehiagi/hoteto adieraz dezaten laguntzeko galdera (irekiak) egin – Trabatzen badira bukatzen/osatzen lagundu
Erabilera egoera anitz eskaini • Euskaraz aritzeko egoerak eskaini/erraztu/ eskura jarri • asko, askotarikoak eta gero eta konplexuagoak • erakargarriak – Etxekoen artean – Jardun pertsonalean (kultur kontsumoan): irakurketa, musika, ikus-entzunezkoak, digitalak (bideojokoak, informatikoak, internetekoak. . . ) – Orduz eta eskolaz kanpoko jarduera antolatuetan – Auzo/herri giroan, antolatu gabeko aisian (elkartzeko abaguneak) – Kultur ekitaldietan – Familiaren aisialdiko irteeretan –. . .
Hizkuntzaren erabilerari buruzko bestelako usteak garatzen lagundu • Egoera gehien-gehienetan erabil dezakegula agerian utzi: – – Jokabide barne-hartzailea (elebidunok) Komunikazioa asimetrikoa (elebidunok) Jokabide ausarta (erdal elebidunok) Hainbat egoeratan baliatu (euskalduntze bidean) • Hizkuntzarekiko gure gogo-bizitasuna konpartitu • Erabiltzearen garrantzia (zentzua, onurak) haiekin konpartitu
Eredua eman: erreferentziak eskaini. Hiztunak garen aldetik (1) • Normaltasunez eta naturaltasunez erabili: – Euskaraz jardun inguruko euskaldunekin (eta bidean daudenekin) etxean, auzoan, herrian – Jarduera pertsonaletan ere baliatu (irakurketak, hedabideak, kultur ekitaldiak. . . ) – Jokabide natural, asertibo, proaktibo eta barne-hartzailearen erreferentzia eskaini • Natural-asertiboa: – Ezezagunekin eta Zerbitzu publikoetan: 1. hitza, 1. erantzuna (Badakitelakoan) • Proaktiboa – Euskaldunekin, “eutsi” besteak erdaraz ari badira ere – Elebidun pasiboekin, euskaraz jardun (patxadaz). Komunikazio asimetrikoa naturaltasunez eraman • Barne-hartzailea – erdal elebidunekin, ikasten ari direnekin: » euskaraz jardun (patxadaz: egokituz, birformulatuz. . . ), » baloratu: zoriondu, eskertu. . . » erantzuteko denbora eman, ez moztu. . . » Erantzuten edo erantzuna osatzen lagundu (beharrezkoa bada)
Eredua eman: erreferentziak eskaini. Hezitzaileak garen aldetik (2) • Gogobizitasuna erakutsi eta konpartitu – Gozagarri suertatzen zaiguna konpartitu – Disfrutatzeko jarduerak proposatu (elkarrekin edo elkarren ondoan) • Hautemate baikorrak eraikitzen lagundu – Aurrerabideak ikusteko/bizitzeko abaguneak probestu (kutur kontsumoan, zinea, etxeko softwarea, jarduera aitzindariak. . . ) – Erabilpen normalizatuko bizipenak erraztu: “irteerak”. . . – Bizipen atseginak: egoera/jarduera ludikoak, gozagarriak, kitzikagarriak. . . • Hizkuntzarekiko lotura/identifikazioa sustatu
Ñabardurak profilaren arabera: • Euskal elebidunak eta orekatuak: adi izan, ardura geureganatu – Jokabide asertiboa, barneartzailea eta laguntzailea – Komunikazio asimetrikora ohitu. Eutsi. • Erdal elebidunak: – Ausartu – Insistitu • Bidean – Uneak bilatu (etxean) – Parte hartzen hasi, ausartu (bietan aritu, laguntza eskatu), gero ta gehiagotan
Aholkuak garatzen eta zehazten
Guraso euskaldunei “Etxeko giroan” • Asko hitz egin ( Uri: 0: 00 >2: 40 ). Gauza askotarako. – Kontatzeko, deskribatzeko, arrazoiak emateko, baloratzeko, adosteko • Ahalik eta aberatsen. Gure hizkuntzarik onena eskaini – Etxekoa – “Aberastua” • Hizkuntzarekiko bizipen eta hautemate baikorrak konpartitu – Euskal giro aberatsa ( ) eskaini. Elkarrekin edota elkarren ondoan gozatzeko abaguneak baliatu – Gogo-bizitasuna konpartitu – Erabilera naturaleko egoeretara/tokietara hurbildu Oarso, 6: 00 -8: 20 Kalean, jendartean • Jokabide asertibo eta proaktiboen bideari heldu, – Eutsi – Ikuspegi barne-hartzailea eta laguntzailea hartu – Komunikazio asimetrikora ohitu (elebitasun pasiboa baliatu) Aurrerapauso da: guretzat, haientzat)
Zerbait dakitenei, bidean zaudetenei “Etxeko giroan” • Hizkuntza-egoera aberatsak (Uri 4: 30 – 5: 50) • Euskara / ahalegina baloratu • Euskaraz (ere) aritzeko une/jarduera egokienak bilatu – Haientzat erakargarri – Guretzat erraztuak, seguruak eta aberasgarriak – Balio afektiboa dutenak: gertutasuna, goxotasuna, konplizitatea. . . • Aberasten jarraitzeko egokierak bilatu: – neurriko ahalegina – Erakarriko gaituena (gustuko produktuak). On-line eskaintza ezagutu – Umeekin konpartitu Kalean, jendartean (etxean ere) • Jokabide proaktiboaren bideari heldu: – Ausart jokatu. Ahal dugunean eta ahal dugun bitartean euskaraz. – Ingurukoen konplizitatea bilatu: gure nahia adierazi, trabatzen bagara galdetu (nola esango nuke. . . ? )
Mistoak (bat euskalduna, beste ez) “Etxeko giroan” • Nork berean egin, ahalik era modurik aberatsenean (Matilde: 5: 55 – 7: 15) eta naturalenean • Familia gisa euskararen aldeko hautua egin – Euskararentzako erabilera-esparru nahikoak bermatu (Aholkuak: 7: 15 – 9: 00) – Interesa erakutsi – “Erdaldunaren” ikasteko eta erabiltzeko gogoa eta ahalegina agerian jarri Kalean, jendartean Aurrekoetan esandakoa
Biak erdaldunak “Etxeko giroan” • Hablar mucho y bien, en castellano ( ) • Sostener su esfuerzo: valorarlo, apoyarlo, facilitarte el camino • Crear condiciones de apoyo a su aprendizaje y uso • Animarse a aprender (cursos adecuados) Uri 10: 40 > 12. 40 (aholkuak 14: 50 > 16: 10)
Gogo-bizitasuna konpartitu (elikatu) • • Gurasoek Lete, Laboa eta beste ikustera eramaten ninduten. Ormaiztegiko frontoian egin zen kontzertu batera, behin. Grisen kontrolak errepidean: autoaren atzeko aulkian 9 urteko neskatila bat. Ez genuen kontzertura joateko itxurarik izango. Orduan ikusi nuen lehen aldiz Lete: bizar beltz sarria, txima luzeak, trumoi ahotsa. Eta nik ikastolako ipuin liburuan ageri zen basajaun huraxe ikusi nuen taula gainean. Gero ez dakit grisak sartu ote ziren frontoira edo ez, baina tentsioa eta korrika txikiak izan ziren. Aitaren magala munduko babeslekurik seguruena zen. Hori zen kulturaren transmisioa. Horrela joan zitzaizkidan eraikitzen gerora izango nintzenaren barne aldamioren hainbat adar. Orain ni joaten naiz umearekin Ken. Zazpi entzutera. Eta haren adin berean nik egiten nuen moduan, begiak zabal-zabalik, taula gainean gertatzen den guztia jan, irentsi eta barneratu arteko onik ez du izaten. Sartu aurreko ezin kabitua, eta aulkian eseri orduko ezin mugitua. Ez du zirkinik egiten, ez du xehetasunik galtzen, ez du txintik esaten. Bi ordu luzeko kontzertu zirraragarria izan zen larunbatekoa: Kursaala lepo, giroa bero, eta taldea eskuzabal, dena emanda. Maitasun kantuak nola kantu politikoak, harrigarriki konbinatuak, gauza bera balira bezala —ez al dira gauza bera? —, poparen erritmo indartsu baina amultsuan. Hori da transmisioa. Aldamio adaxka gazteak. Musika elikagaia da. Gainontzeko kultur adierazpide guztiek bezala, musikak norberaren bizitzako une askori zentzua ematen die jaten. Eta areago, taldetasuna elikatzen du, kide egiten zaitu. Doinu jakinetan eraikitzen du komunitate baten izatea eta memoria. Herrigintza baten eraikuntzarako aldamioaren oinarri. Elikagaia, eta baita bisbaporuba ere, katarroa leuntzeko ukendua, Ruper Ordorikak, joan den larunbatean, Azpeitian eman zuen kontzertu bikainean — beti bezala, klasiko bat— aipatu zuenez. Maite duzun hori zaintzeko modua Berria. info » 2011 -01 -14 » Aldamioak » LOREA AGIRRE
Hizkuntza jokabide barne-hartzailea izan (1) Pertsona ez-ezagunen aurrean: • Identifikatu zein unetan aldatu ohi duzun gaztelerara grabazioa – – – Lehen begi kolpean, erdalduna iruditzen bazait Esan diodana ulertu ez duela adierazten badit Niregana gazteleraz zuzentzen bada Katalaneraz (euskaraz) ez dakiela hitz egiten esaten badit Katalaneraz (euskaraz) ez duela ulertzen esaten badit Gazteleraz hitz egin diezaiola eskatzen badit • Pentsatu zure solaskideak gauza dela (zu bezala) nahi duen hori argi eta gardi esateko; beraz euskarari eutsi berak euskaraz ez duela ulertzen esplizituki esan arte • Hasieran ez zaizu eroso egingo, baina … pazientzia izan!
Hizkuntza jokabide barne-hartzailea izan (2) Nolabaiteko harremana duzun pertsonekin (ezagunak, auzoak, lankideak, familiakoak, bikotekidea ): • Pentsatu horietako zenbatekin egin zenezakeen euskaraz, komunikazioa kaltetu gabe. Izan hitz egiten dakitelako edota ulertzeko zailtasun handirik ez dutelako • Erabaki zeinekin egin nahi duzun aldaketa euskaraz hitz egiten hasi. Orduan… – Horietako bakoitzarekin aldatzeak ekarriko lukeen zailtasuna baloratu (0 -10 eskalan) – Txikienetik handienera ordenatu – Errazen iruditu zaizun pertsonekin aldatzen hasi, gero zerrendako hurrenkeraren arabera jarraitu
Hizkuntza jokabide barne-hartzailea izan (3) • Ezezagun bat baldin baduzu mintzakide buruz buru egin zaiozu euskaraz eta. . . beharbada jakingo du! Atzerritar bat tokatuz gero hurbildu euskaraz behintzat zeren bestela ulertuko du euskara ez dela beretzat! Euskaraz mantso ari den norbait aurrez aurre badaukazu hitz egiozu euskaraz mantso, opari bat egiozu! Eta umeek hizkuntzaerabiltzeko geure gizarte-arauak bereganatuko dituzte Norbaitek esan badizu “euskaraz ez dakit hitz egiten nik” ohartu zaitez, ez dizu esan entenditzen ez duenik! Nahiz asko maite, nahiz oso geure sentitzen dugun euskara inork agindu gabe erdaraz sarritan geu hasten gara! Ez zazu egin hainbeste duda zeurea euskaraz esan edukazio gehiegizkoak euskara galdu ez dezan! Ainhoa Agirreazaldegi (Pirritx eta Porrotx) Errezitatua, Abestia
Elebitasun pasiboa • Euskaraz hitz egin ez baina ulertzen duenari egiten al diogu euskaldunok euskaraz? • Berari mihia askatzen laguntzen al diogu • Elebitasun pasiboa delakoak aukerak zabaltzen dizkie euskal hiztunei, eta erdaldunei euskarara hurbiltzeko parada eman.
Elebitasun pasiboa • Euskal hiztunari euskaraz aritzeko aukerak biderkatzen zaizkio elebidun hartzaile edo pasibo izendatutako horiei ere euskaraz eginez gero. Beste gauza bat da zenbateraino baliatzen ditugun dauzkagun aukerak. Zenbat aldiz entzun edo esan dugu, . ez du euskaraz egiten, baina dena ulertzen du, e!. . Eta ez diogu euskaraz egiten. • Ez dakienari euskaraz egitea ez da onuragarria euskara hiztunarentzat soilik, baita erdaldunarentzat eta euskara ikasten ari denarentzat ere. Euskarara hurbiltzeko modua litzateke ulermena lantzea, gero poliki-poliki, hitz egiten hasteko, EGA mailako euskara lortu arte zain egon gabe. Beldurrak, lotsak. . . beti mahai gainean ditugu 42
«Hizkuntza alternantzia baliatu beharko genuke» Esti Amorrortu. Erdaldunen euskararekiko aurreiritziak eta jarrerak ikerlana (Argia, 2009 -11 -22) • “Elebidunak gara eta erdaldunekin beti erabiltzen dugu euren hizkuntza. Euretariko askok ez du planteatu ere egiten beste modu batera egin daitezkeela gauzak”. Erdaldunen erdiak baino gehiagok esan du ez zaiola axola bere aurrean euskaraz hitz egitea nahiz eta berak ez ulertu. Euskaldunak iritzi hori integratuko balu bere usteetan Euskara erabiltzeko eremu aukera asko zabal liteke ? • Hizkuntza alternantzia txarto ikusita dago. Beti pentsatzen da hizkuntzen arteko interferentzia • txarra dela. Askotan entzun dugu gazteek oso txarto hitz egiten dutela, beti dabiltzala hizkuntza batetik bestera, euskararen galera baino ez duela ekarriko horrek. Oso arduratuta gaude kalitatearen kontuarekin eta normala da, hizkuntza ez dagoelako normalizatuta. Baina guk esan nahi dugu soziolinguistikaren aldetik kontuz ibili behar dugula horrekin eta egoera horrek ere badaukala zer eman euskarari. Pertsona bat nahiz eta euskaldun osoa ez izan, ulertzeko gai bada, zergatik hitz egingo dugu gaztelaniaz? Nik euskaraz eta berak gaztelaniaz saiatu beharko genuke edo gauza errazagoak esateko euskaraz eta zeozer ez badugu ulertzen gaztelaniaz eta gero berriro euskarara pasatu. Ez diogu eskolan, baina lagunartean zergatik ez erabili hizkuntza bat baino gehiago? Alternantzia erabiltzen ez bada aukera bakarra da: gaztelania. Ez baitaki besteak hitz egiteko adina. • Itxaron behar badugu koadrilako denak euskaldun oso izan arte sekula ez dugu euskaraz egingo. Hizkuntza aniztasuna aspaldikoa den herrietan, ez Mendebaldeko herrietan, baina Kamerun edo Indian esate baterako, jendeak zazpi hizkuntza dakizki eta denak erabiltzen ditu, zurekin bat eta bestearekin bestea, gero zurekin bat eta bestea. . . eta ez dago inongo arazorik. Komunikazioaren eraginkortasuna bermatzen da
Elebitasun pasiboaren aldarria • Juan Carlos Moreno Cabrera hizkuntzalaria (Argia , 2010 -03 -14) • … hitzaldian, elebitasun pasiboaren alde egin zuen. Han elkartutako batek baino gehiagok, hitzaldiaren ondoren, adierazi zion madrildarrari elebitasun pasiboa defendatzearen kezka. Moreno Cabrerak hitz hauek esan zituen elebitasun pasiboaz: . Elebitasun partziala edo oreka gabea dago kasu askotan: hizkuntza batean bestean baino gaitasun gehiago izango dute elebidun askok. Oso interesgarria da erdielebitasun ulerkorra. edo elebitasun pasiboa kontuan hartzea, soziolinguistikaren ikuspuntutik. Honela uler liteke erdielebitasun ulerkorra: hizkuntza batean hitz egitea eta ulertzea eta beste hizkuntza batean ulertzea, baina ez hitz egitea. Hala ere, elebitasun pasiboa mespretxatuta dago gure gizartean. Nire ustez, erdielebitasun ulerkorra ez da nahitaez elebitasunaren porrota. Elebitasun pasiboa garrantzitsua izan liteke, eleaniztasuna sustatzeko eta bermatzeko. Euskal Herriaren kasuan, herritar guztiek euskaraz ulertu behintzat egin behar dute. Horrela, euskara esparru guztietan erabili ahal izango da Euskal Herrian.
maila ona izan arte ezin erabili? ? ? • Durk Gorterrek, soziologo herbeheretarra. ARGIA, 2009 -06 -14 • Oso deigarria egin zait hemen, jendeak ingelesa erabili aurretik my english is not very good (nire ingelesa ez da oso ona). esaten dizula. Nik uste jendearen iritzia dela, maila bikaina izan arte, ezin dutela erabili. Ez da inolaz ere egia. Erabiliz ikasten da!. . Eta euskarari buruz: . Euskaltegiko ikasleak hanka sartzeko beldur dira. Garrantzitsua da testuingurua kontuan hartzea. Nik elkarrizketa hau ezin dut gaztelaniaz edo euskaraz egin, ez dut nahikoa mailarik. Testuinguru honetan garrantzitsua da niretzat ongi azaltzea. Baina beste testuinguru batzuetan euskara edo gaztelania erabili egin behar ditut ikasiko baditut. Hemengoa oso fenomeno interesgarria iruditzen zait, arrazoi konplexuek eragindakoa. Lotsa galdu. Ausartu!
Azeria baino lotsagabeago izan !!! • • Euli batek gorrituko al zaitu? Hamaika t’erdiko agertu! Ez izan azal mehea! kopeta handiarekin egin! Zazpi azaleko kopeta eduki! • Ez gorritu bekokia besteek zer esango duten gogoan hartuz! • korajea bekokian ukan • Haizea baino lotsagabeagoa izan !
Galderak, zalantzak, korapiloak
Haurrekin
Etxeko lanak, nola lagundu? • Etxeko lanak zertarako? Autonomia eraikitzen joateko, ardura haiek dute. Guk lagundu bai, baina erantzuna eman edo haien ordez egin ez. • Etxeko lanei aurre egiten lagundu, nola? – Ohitura/azturak: espazioa, denbora. . . – Egin behar dutenaz haiekin hitz egin (Euskaraz edo gazteleraz). Galdera orientatzaileak baliatu, jarduerari nola aurre egin irudikatzen laguntzeko (Zer eskatzen dizute? Zein informazio duzu? Zein bide baliatu beharko duzu? Non bilatu dezakezu? . . . – Hala ere, bidea aurkituko ez balu. . . • Itzulpena egin diezaguten eskatu. Orientazio-galdera edota pista zehatzagoak eskaini. (Erreparatu datu honi, ez al da hau izango eskatzen dizuna? . . . ) • Galdera beste norbaiti egin diezaioten proposatu: Irakasleari, gelakide bati. . .
Zerbait badakit, zein hizkuntzatan? • Oro har: aberatsenean • Euskararekiko interesa/gogoa erakutsi (ik 50) – Egokierak bilatu – Bere ahalegina baloratu
Denbora falta • Bilatu uneren bat, • Kalitatezko unea izan dadila: – Gozagarria guretzat eta haientzat – Balio afektiboa dutenak
Helduekin
Segurtasun eza, zaila egiten zait. • Ahal dugunean egin: – Kapaz sentitzen garenean: • Egoera erritualizatuak eta sinplifikatuak baliatu – Oztopoen aurrean ez kikildu: • Saiatu, laguntza eskatu. . . Eta bidea topatu ezean – Komunikazioa asimetrikoa proposatu – Hobetzeko bide egokiak bilatu • Kostatu zaigunerako formulak bilatu. • Gustuko kultur kontsumoak asko laguntzen du
Segurtasun eza, lotsa Ohitura falta, aldatzea zaila (erosotasuna) • Zentzua + neurriko ahalegina • Arrazoiak gogoratu, gertukoekin konpartitu. • Bidea irudikatu eta zehaztu – “Neurriko” xedeak ezarri. Asebeteko gaituztenak – Gertukoekin adostu (Konplizitateen sarea josten hasi) • Jarraipena egin (Batez ere aurrerapausoei eta lorpenei erreparatu, ez horrenbeste hutsei). • Gero eta xede anbizio handiagokoak ezarri (espirala) • Konplizitateen sarea zabaltzen joan
- Slides: 91
