Ekwiwalencja Katarzyna Walczewska i Ewa Woniak Ekwiwalencja v

Ekwiwalencja Katarzyna Walczewska i Ewa Woźniak

Ekwiwalencja v pojmowana w sposób wąski – jest to równoważność semantyczna na poziomie języka między TW i TD Jest to jedna ze strategii tłumaczenie „nie wprost”; analogia między dwiema jednostkami językowymi, które posiadają „prawie taką samą denotację i taką samą konotację” v pojmowana w sposób szeroki – jest to właściwość TD, jako „istnienie pewnej relacji między TD i TW

R. Jakobson „On Linguistic Aspects of Translation” (1959): Przekład to przedstawienie dwóch ekwiwalentnych informacji w dwu różnych kodach językowych. Ekwiwalencja- centralne zagadnienie w językoznawstwie

Eugene Nida „Towards the Science of Translation” 1964 v Ekwiwalencja formalna- mechaniczne odtworzenie właściwości TW – tłumaczenie dosłowne v Ekwiwalencja dynamiczna- przekazanie treści TW w TD, żeby „reakcja odbiorcy była podobna do reakcji odbiorców tekstu oryginalnego” (nazywana też „wiernością sensowi”, ekwiwalencją pragmatyczną /tekstową/ kognitywną)

James Catford “A Linguistic Theory of Translation” 1965 v. Ekwiwalencja tekstualna v. Korespondencja formalna- zachodzi między kategoriami gramatycznymi obu języków i ich pozycją w ogólnej strukturze języków

Otto Kade • Totale Aquivalenz – całkowita korespondencja 1: 1 np. market researchbadanie rynku • Fakultative Aquivalenz – korespondencja jeden do wielu odpowiedników, np. : napięcievoltage, tension, suspense, stress, pressure • Approximative Aquivalenz - relacja jeden do części, np. niebo- heaven/sky • Null-Aquivalenz – ekwiwalencja zerowa – brak odpowienika np. wicket

W. Wills 1977 r. Trzy aspekty ekwiwalencji: v. Odnoszący się do tłumacza v. Odnoszący się do tekstu v. Odnoszący się do odbiorcy przekładu

G. Toury 1980 r. Ekwiwalencja to pojęcie szerokie, zmienne i elastyczne, a nie wąskie, ustalone zjawisko. v Ekwiwalencja jako fakt empiryczny v Ekwiwalencja jako pojęcie teoretyczne

G. Toury ZWIĄZKI KRYTERIA DZIEDZINA Możliwe związki i potencjalna ekwiwalencja Teoretyczne Teoria przekładu Istniejące związki i Empiryczne rzeczywista ekwiwalencja Badania deskryptywne Wymagane związki ekwiwalencja w rozumieniu tradycyjnym Stosowane studia nad przekładem Przyjęte a priori

Anthony Pym „Translation and Text Transfer” 1992 v. Ekwiwalencja może być wszystkim dla każdego badacza v. Ekwiwalencja jest jednokierunkowa, bezprzedmiotowa I bez sprawcy. v. Ekwiwalencja jest asymetryczna v. Ekwiwalencja jest terminem ekonomicznym v. Ekwiwalencja nie wyraża naturalnego związku między sytemami v. Ekwiwalencja stała się niemodna

J. –P. Vinay, J. Darbelnet, J. -R. Ladmiral, H. Meschonnic, M. Pergnier, M. Ballard Ekwiwalencja w kontekście „minimalnej jednostki przekładowej” Często ciężko określić, czy jednostka języka wyjściowego odpowiada jednostce języka docelowego, gdyż przekazujemy pewne obrazy, odczucia, często intuicyjnie , nie zastanawiając się nad odpowiedniością form.

M. Lederer Minimalną jednostką przekładową jest pewna „idea”, dla której nalezy znaleźć ideę ekwiwalentną w języku docelowym.

Ekwiwalencja jest pojęciem wieloznacznym, może dotyczyć jednostek o zmiennej długości, może sprowadzać się do porównywania form w kategoriach podobieństw i różnic, a może mieć charakter globalny i odnosić się do różnych „informacji” zawartych w tekście.

M. Ballard – Trzy typy ekwiwalencji v Ekwiwalencja bezpośrednia – tłumaczenie dosłowne, transkodowanie v Ekwiwalencja niebezpośrednia – różne języki używają różnych form dla wyrażenia tej samej idei, ale formy te są porównywalne v Ekwiwalencja idiomatyczna – struktury skostniałe, idiomy, przysłowia

W. Koller 1. 2. 3. 4. 5. Ekwiwalencja denotacji – „przekład musi oddać informację zawarta w oryginale, dotycząca rzeczywistości pozajęzykowej” Ekwiwalencja konotacji – przekład musi mieć taki sam styl i rejestr co oryginał Ekwiwalencja normy tekstowej – przekład musi odpowiadać normom redakcyjnym tekstu danej kategorii (tekst literacki, naukowy, techniczny) Ekwiwalencja pragmatyczna – przekład musi być zrozumiały dla odbiorcy Ekwiwalencja formalno – estetyczna – przekład musi wywołać ten sam efekt estetyczny co oryginał

Ekwiwalencja funkcjonalna P. Roberts Roda i M. Pergnier Zachowanie ekwiwalencji = zachowanie funkcji tekstu oryginału Kryteria określające funkcje przekładu: 1. Typ tekstu 2. Cele przekładu 3. Ograniczenia z punktu widzenia odbiorcy, jego języka i jego rzeczywistości pozajęzykowej

R. Jakobson (1963) Schemat komunikacji językowej v Nadawca v Odbiorca v Kanał v Kod v Przekaz informacyjny v Odniesienie do rzeczywistości

Typy tekstów 1. 2. 3. 4. 5. 6. Teksty przekazujące informację (depesze, teksty naukowe, niektóre teksty prasowe) Teksty skoncentrowane na odbiorcy (odezwy, slogany reklamowe, kampanie polityczne, kazania w kościele) Teksty nacechowane obecnością odbiorcy (pamiętniki, wyznania, autobiografie) Teksty o rozwiniętej funkcji poetyckiej (poezja, literaturaktórych celem jest wywołanie odczuć) Teksty pełniące funkcje metalingwistyczne (encyklopedie, słowniki, podręczniki) Teksty pełniące funkcję fatyczną ( wyrażenia rutynowe, pozdrowienia)

Ekwiwalencja funkcjonalna 1. W stosunku do języka Tekst przekładu musi być zgodny z poprawnością języka docelowego. 2. W stosunku do kultury Ekwiwalencja funkcjonalna musi wziąć pod uwagę różnice istniejące między dwoma kulturami, które siłą rzeczy pozostają w kontakcie w procesie tłumaczenia

Wiktor Komissarow (1973) 5 poziomów ekwiwalencji v v v Leksykalny Frazeologiczny Informacyjny Sytuacyjny Związany z celem komunikacji (najważniejszy)

Tłumaczenie przez ekwiwalenty v Ekwiwalencja kognitywna Polega na łączeniu semantyki tekstu z wiedza tłumacza na temat tekstu i kontekstu. np. D’avantage de bleu pour vos weekends SNCF v Ekwiwalencja afektywna Przekazywanie nastroju tekstu czytelnikowi v Charakter globalny ekwiwalencji Wychwytujemy sens większych całości teksu, a nie pojedyncze elementy.