Dojrzewanie wzrastajc ku dorosoci Opracowanie Justyna Kordowiecka psycholog

Dojrzewanie - wzrastając ku dorosłości. Opracowanie: Justyna Kordowiecka – psycholog szkolny

Adolescencja • Adolescencja z łac. adolescere, co znaczy wzrastanie ku dojrzałości – jest okresem przemian w życiu człowieka, które z dzieciństwa prowadzą go ku dorosłości. • Okres ten obejmuje lata od około 10 do 20 r. ż. • Jest to czas intensywnych przemian: biologicznych, psychologicznych i społecznych. • Okres ten dzieli się na dwie fazy: wczesna adolescencja do ok. 16 r. ż (dorastanie) i późna adolescencja (młodzieńczość) 16 -20 r. ż.

Fizjologiczne przemiany (chłopcy) Wiek Pokwitanie cechują: 9 -12 lat Brak oznak dojrzewania. 9 -15 lat (średnio w 11 roku życia) • powiększenie się jąder i moszny • pojawiają się proste i cienkie włosy u podstawy członka 11 -16 lat (średnio w 12 roku życia) • rozwój jąder i moszny • zwiększenie prącia • włosy łonowe stają się grubsze oraz ciemniejsze • struny głosowe rozrastają się- głos staje się niższy • gwałtowny przyrost wzrostu 12 -18 lat (średnio w 14. roku życia) • intensywny skok wzrostu trwa • ramiona i klatka piersiowa poszerza się, sylwetka staje się bardziej umięśniona • członek powiększa się • pojawia się wyraźne owłosienie łonowe i pachowe • zaczyna się pojawiać zarost nad górną wargą, na policzkach, a także na brodzie • jądra zaczynają wytwarzać plemniki • pierwszy raz występuje wytrysk nasienia. 14 -20 lat (średnio w 17 roku życia) • męska, umięśniona sylwetka • narządy płciowe oraz owłosienie łonowe osiągają wygląd jak u osoby dorosłej • często pojawia się owłosienie brzucha i klatki piersiowej • przyrost wysokości ciała zmniejsza się • zarost na twarzy staje się mocniejszy

Fizjologiczne przemiany (dziewczęta) Wiek Pokwitanie cechują: 8 -12 lat Brak oznak dojrzewania. 8 -14 lat (średnio w 11 roku życia) • przyrost wysokości i masy ciała • poszerzenie i uwypuklenie otoczki brodawki sutkowej • pojawienie się delikatnych włosów na skórze zewnętrznych części warg sromowych 9 -15 lat (średnio w 12 roku życia) • przyrost wielkości ciała • piersi stają się okrąglejsze i pełniejsze • otoczka oraz brodawka sutkowa nabiera wyraźnej pigmentacji • powiększa się owłosienie łonowe- staje się grubsze i ciemniejsze • biodra poszerzają się • pojawia się także wydzielina z pochwy 10 -16 lat (średnio w 13 roku życia) • pojawia się owłosienie pachowe • wyraźnie zarysowane piersi • otoczka brodawki sutkowej i brodawka o ciemnym zabarwieniu • owłosienie łonowe zaczyna przybierać kształt trójkąta • wiele dziewcząt w tej fazie zaczyna miesiączkować 12 -19 lat (średnio w 15 roku życia) • sylwetka staje się kobieca • piersi w pełni rozwinięte • otoczka sutkowa wtapia się w linię piersi • owłosienie łonowe ma kształt trójkąta • włosy łonowe stają się grube, gęste oraz skręcone • jajeczkowanie oraz miesiączkowanie występuje regularnie • osiągnięta zostaje też ostateczna wysokość ciała

Zmiany fizjologiczne a emocje • Dostrzegane przez dorastających zmiany w ich wyglądzie wpływają na obraz własnej osoby i emocje. Zazwyczaj dominują uczucia ambiwalentne. Zmieniający się obraz samego siebie „zderza się” z wyidealizowanymi normami dotyczącym wyglądu i sprawności lansowanymi przez media. • Zmiany wyglądu ciała są oceniane jako ważniejsze przez dziewczęta niż chłopców.

Wczesne dojrzewanie a emocje (dziewczęta) • U wcześnie dojrzewających dziewczynek zaobserwowano większa liczbę osobistych problemów np. : zakłopotanie sylwetką, menstruacją, • Częstsze występowanie objawów psychosomatycznych, • Więcej konfliktów z rodzicami, otoczenie oczekuje od nich większej odpowiedzialności podczas gdy społecznie i intelektualnie są jeszcze dziećmi.

Wczesne dojrzewanie a emocje (chłopcy) • Bardziej pewni siebie, swobodni, aktywni. • Przez rówieśników jak i dorosłych są oceniani jako bardziej atrakcyjni.

Późne dojrzewania (chłopcy) • W okresie życia, gdy siła i sprawność decydują o zajmowanej pozycji społecznej, niedorównywanie pod tym względem rówieśnikom jest boleśnie przeżywane i wyzwala brak wiary w siebie, poczucie osamotnienia, a także potrzebę podporządkowania się innym

Rozwój emocjonalny: • Zwiększone pobudzenie emocjonalne, • Labilność emocji, • Lęki społeczne np. lęk przed niepowodzeniem, negatywną oceną ze strony rówieśników • Ambiwalencja uczuć, • Poczucie niepewności, zakłopotania.

Zmiany w zakresie czynności poznawczych • • Myślenie abstrakcyjne i logiczne, Zdolność do refleksji i autorefleksji, Zainteresowanie społeczne i polityczne, Krytycyzm, odrzucanie dotychczasowych autorytetów.

Rozwój społeczny – związki rówieśnicze • Okres dojrzewania to czas tworzenia związków rówieśniczych. Wzrasta rola grupy. • Funkcje grupy: a) Zastępowanie rodziny – w grupie dorastający czuje się bezpiecznie i ma określony status. b) Stabilizacja osobowości – w okresie gwałtownych przemian grupa wpływa stabilizująco na osobowość jej członków. c) Wzbudzanie poczucia własnej wartości – przyjęcie do grupy staje się źródłem poczucia własnej wartości. d) Określenie standardów zachowania dotyczących sposobu spędzania wolnego czasu, stylu bycia, wyglądu e) Rozwijanie kompetencji społecznych

Rozwój społeczny – związki z dorosłymi • Zmiana stosunku do rodziców. • Obszary konfliktowe między dorastającymi a rodzicami: - Kontrola ze strony rodziców – a potrzeba swobody ze strony rodziców - Odpowiedzialność dorosłych – a dzielenie się nią z dorastającym - Przykładanie przez rodziców dużej wagi do nauki – a poświęceniem czasu na inne aktywności przez dorastających.

Kształtowanie się tożsamości • Kryzys tożsamości – młody człowiek dokonuje refleksji nad sobą, poszukuje odpowiedzi na pytanie „kim jestem? ” • Młody człowiek szuka własnej, niepowtarzalnej drogi życiowej dotyczącej kariery zawodowej, pełnienia ról społecznych, poszukiwanie wartości uniwersalnych.

Dojrzałość uczuciowa • W tym wieku następuje rozwój uczuć wyższych (ma to związek z myśleniem abstrakcyjnym), do których zalicza się uczucia estetyczne, moralne, patriotyczne.

Rozbudowa związków interpersonalnych • Na wiek młodzieńczy przypada rozbudowa związków z innymi ludźmi nie tylko z rówieśnikami. • Na znaczeniu zyskują związki przyjaźni.

Potrzeby seksualne • Wraz z dojrzewaniem płciowym rozwija się potrzeba seksualna. • Napięcie seksualne jest redukowane w dostępny sposób najczęściej przez masturbację. • Pierwsza miłość oraz pierwsze doświadczenia seksualne.

Średni wiek inicjacji seksualnej (wg raportu Seksualność Polaków 2011 Z. Izdebskiego) Chłopcy: Dziewczęta: - - 1997 – 18, 4 l. 2001 – 18, 3 l. 2005 – 18, 1 l. 2011 – 18, 1 l. 1997 – 19, 3 l. 2001 – 19, 1 l. 2005 – 18, 8 l. 2011 - 18, 7 l.

Jak rodzic może pomóc nastolatkowi przejść przez okres wczesnej adolescencji? • Znajdź wspólny czas na przebywanie ze sobą, by nastolatek mógł odczuwać więź z rodziną. • Bądź obecny– nastolatek nie zawsze potrafi zwierzać się rodzicom ze swoich problemów, dlatego nie należy go zbytnio naciskać, lecz zapewnić o swojej gotowości do rozmowy. „Jeśli nie chcesz teraz ze mną o tym rozmawiać – w porządku, ale wiedz, że jeśli będziesz chciał/a mi o tym powiedzieć – jestem”.

Jak rodzic może pomóc nastolatkowi przejść przez okres wczesnej adolescencji? • Rozmawiaj o zmianach zachodzących w jego ciele i życiu. Dziel się swoimi doświadczeniami okresu dorastania. Dorastanie to dobry czas by poruszyć z nastolatkiem temat: czym jest dla niego kobiecość i męskość, uczyć odpowiedzialności za siebie i za innych. Im bardziej seksualność będzie tematem tabu w rodzinie, tym większe prawdopodobieństwo, że nastolatek będzie czerpał wiedzę na jej temat z innych źródeł, które mogą przedstawiać ją w wypaczony sposób.

Jak rodzic może pomóc nastolatkowi przejść przez okres wczesnej adolescencji? • Nie bagatelizuj problemów nastolatka, lecz dawaj do zrozumienia, że można je rozwiązać, dziel się swoim doświadczeniem. • Gdy chcemy, by nastolatek unikał tego, co może nie być dla niego dobre – rozmawiaj otwarcie, podkreślaj, że zależy nam na nim, na jego bezpieczeństwie, zdrowiu. Puste zakazy „Bo ja tak mówię” będą tylko wzbudzały większy opór i chęć przeciwstawienia się woli rodziców. Nastolatek powinien czuć, że jest dla rodziców ważny i że jest przez nich poważnie traktowany.

Jak rodzic może pomóc nastolatkowi przejść przez okres wczesnej adolescencji? • Ucz współczucia i empatii. Na przykre słowa nie reaguj złością, lecz mów o swoich uczuciach. „Sprawiasz mi przykrość mówiąc do mnie tym tonem/w ten sposób. Wrócimy do tego tematu, gdy opadną nadmierne emocje”. • Nie krytykuj jego osoby lecz jego niewłaściwe zachowanie. Nastolatek jest bardzo wrażliwy na krytykę i łatwo go zranić.

Jak rodzic może pomóc nastolatkowi przejść przez okres wczesnej adolescencji? • Zapoznaj się z ulubionymi książkami, filmami, programami TV, ulubioną muzyką, by nastolatek wiedział, że się nim interesujemy i że jesteśmy na bieżąco z tym, co jest dla niego ważne. Dzięki temu znajdujemy wspólny język, tematy rozmów, budujemy więź. • Ustal jasne zasady obowiązujące w domu, m. in. dotyczące podziału obowiązków, czasu przeznaczanego na naukę i rozrywkę, określonej godziny powrotu do domu ze spotkań ze znajomymi i informowania rodziców o ewentualnym spóźnieniu, by nie musieli się martwić. • Nie wygłaszaj wykładów ani nie zwracaj się jak do malucha. Traktuj dziecko jak partnera. Tłumacz w sposób prosty, zrozumiały.

Bibliografia • Obuchowska I. , (2000), Adolescencja, w: Harwas – Napierała B. , Trempała J. , Psychologia rozwoju człowieka, T. 2. , Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa • Gurian M. , (2005), Zrozumieć nastolatka, Wydawnictwo Rebis