DL ve KONUMA GL FARKINDALIK ETM SEMNER SMAL

DİL ve KONUŞMA GÜÇLÜĞÜ FARKINDALIK EĞİTİMİ SEMİNERİ İSMAİL BERKOK ÇETİNKAYA ÖZEL EĞİTİM ÖĞRETMENİ

2 DİL ve KONUŞMA GÜÇLÜĞÜ (BOZUKLUĞU) NEDİR? Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

3 DİL VE KONUŞMA; bireylerin kendilerini ifade etme, iletişim kurma ve sosyal hayatı paylaşmalarındaki en önemli araçlardandır. Birey doğumundan itibaren çevresinde olan biteni anlamaya, istek ve ihtiyaçlarını ifade etmeye çalışırken dili kullanır. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

4 DİL q Konuşma q Yazma q Semboller KONUŞMA ü Seslerin fiziksel olarak üretilmesi ü Dili kullanarak sözlü iletişim kurma yöntemi Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

5 Dil ve konuşma gelişimi; zihinsel, fiziksel, duygusal ve sosyal gelişimden bağımsız değildir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

6 Dil ve konuşma bozuklukları arasındaki fark nelerdir ? Ø Farklı bozukluk alanlarıdır Ø Birini anlamak, düşüncelerini paylaşmakta güçlük çekiyorsa, ……? ………. . Ø Eğer kişi konuşma seslerini düzgün veya akıcı telaffuz edemiyorsa, konuşma akıcı değilse, sesiyle ilgili problemleri varsa, ……. . ? ………. q Bir kişinin dil bozukluğu olmayıp yalnızca konuşma bozukluğu da olabilir Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

7 Örneğin; Ali'nin konuşması dinleyiciler tarafından adeta bir telsiz konuşmasıymış gibi duyulmakta, kelimelerin telaffuzu son derece karışık ve sessiz harflerin bir kısmı yanlıştır (……………… bozukluğu). Tedavisini Kim Yapar? Dil ve Konuşma Terapisti Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

8 İLETİŞİM VE DİL KONUŞMA GELİŞİMİ Dil gelişiminde ön koşulların gerçekleşmesi gereklidir. Dikkat, göz kontağı, oyun, vb. süreçlerden sonra ifade etme becerisi gelişecektir. Bebeklerin konuşma öncesi iletişim yolları: v Ağlama v Göz kontağı v Jest v Taklit v Ortak ilgi v Oyun Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

9 Sözcük çeşitliliği ve sözcük kalitesi dil gelişimi için önemlidir. TİGE (Türkçe İletişim Davranışları Gelişimi Envanteri) ü 8 -36 ay arası çocukların dil gelişimini ölçmek için ü 2 form ü Anneler üzerinde çalışılarak geliştirilmiş ü 8 -16 ay(TİGE 1), 16 -36 ay (TİGE 2) Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

10 DİL KONUŞMA TERAPİSİ 5 N 1 K Dil konuşma terapistinin çalışma alanları: Ø İletişim Ø Dil Ø Konuşma Ø Ses Ø Yutma Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

11 Primer Bozukluklar Sekonder Bozukluklar • Kekemelik • Artikülasyon • Otizm • Down Sendromu Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

12 Dünyada her 6 kişiden 1’i dil-konuşma sorunu yaşıyor. Dil-konuşma terapisti bir sağlık profesyonelidir. Eğitim vermez, dil-konuşma terapisi yapar. Özel eğitimde yetersizlik alanları açısından öncelik sıralaması yoktur. Dil-konuşma terapisi tanı ile birlikte başlar. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

13 Terapi süreleri değişir. o Akıcı konuşma bozukluğu terapi süresi 3 yıl o Ses bozukluğu terapi süresi 8 -12 seanstır. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

14 PROGRAMDA YER ALAN MODÜLLER VE SÜRELERİ Modülün adı Süre Sesletim ve Ses Bilgisi 48 Akıcı Konuşma 48 Ses Bozukluklarının Sağaltımı 12 Gelişimsel Dil Edinilmiş Dil Bozukluklarının Sağaltımı Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi 96 96

15 Dil Ve Konuşma Gecikmesini Öngören Erken Belirtiler Gecikmiş dil ve konuşmanın erken belirtilerini yakalamak ve ‘bekle-gör’ yaklaşımının uygulanmaması önerilmektedir. 0 -3 yaş erken tanı ve erken müdahale dönemidir bu yüzden çocukların 3 yaş altında erken belirtilerinin taranması son derece önemlidir. Aşağıdaki tabloda gelişimsel dil becerilerinde gecikme olduğunu belirten bazı erken işaretlere yer verilmiştir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

Yaş Doğumdan itibaren İşaretler (Eğer. . . yapmıyorsa. . . ) Seslere, özellikle de anne sesine, tepki vermeme Etkilenen Alanları Gelişim Alıcı dil gelişiminde sorun, işitme açısından değerlendirme gereklidir. 6 -9 ay Babıldama davranışının İfade edici dil gelişimi bulunmaması 12 ay Tek sözcük İfade edici dil gelişimi üretimlerinin henüz ortaya çıkmamış olması Anne ve babayı çağırırken sözel ifadeler İfade edici dil gelişimi

Yaş 15 ay 18 ay 24 ay İşaretler (Eğer. . . yapmıyorsa. . . ) Sözcük üretimlerinin sınırlı olması Etkilenen Gelişim Alanları İfade edici dil gelişimi Uzakta bulunan bir nesneyi talep etmek için işaret kullanmaması Sözel olmayan iletişim becerileri Nesne adlandırmak için, yorumda İfade edici dil bulunmak için ya da bir nesneyi talep gelişimi etmek için sözcük kullanmaması Tek basamaklı yönergeleri takip etmede Alıcı dil gelişimi zorluk Sözel olmayan Ortak ilgi kurmada güçlük, işaret iletişim becerileri kullanmanın, göz kontağı becerisinin sınırlı olması 50’den az sözcük üretimi İfade edici dil

18 1. KEKEMELİK Akıcı Konuşma Bozuklukları v Kekemelik v Nerojenik Kekemelik v Cluttering (Kendine çok kekeme demez, takifemi) Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

19 Psikologlar q Yetişkinlerle akıcı konuşmayı başarmak çok zor. q Okul öncesi dönem en elverişli dönemdir. q 12 yaş sonrası kritik eşik gibidir. Kekemelik buzdağına benzer. Zamanı ve sıklığı değişebilir. Bir gün hiç yokken bir hafta sonra dedikleri hiç anlaşılmayabilir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

20 Kekemelik Türleri: ü Ses veya hece tekrarı ü Sözcük tekrarı ü Uzatmalar ü Bloklar ü Laf arasına eklemeler (ses, sözcük, ifade ekleme) ü Duraklamalar ü Kırık sözcükler ü Tamamlanmamış cümleler Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

21 Kaçınma davranışı çok sık görülür. İkincil davranışlar: q Dudakta titreme q Göz kırpma q Ayaklarını yere vurma q Diş gıcırdatma q Burun deliklerini büyütme q Öne eğilme Genetik faktörler %50 belirleyicidir Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

22 Hüseyin TURAN VİDEO Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

23 Kekemeliğin tek bir sebepten olmadığı ebeveyne iletilmelidir. « Siz neden olmadınız ancak yapabilecekleriniz var. » Taklit ile bulaşmaz. Zaman baskısı kesinlikle kurulmamalı. Doğal ölçme için doğal ortam gözlemi veya video çekimi Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

24 ÖNEMLİ SORULAR Kekemelik iyileşir mi? Terapi gerekli mi? Çocuk kendisindeki aksaklığı ne zaman fark eder? Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

25 14. Günde Kekemelik VİDEO Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

26 2. GELİŞİMSEL DİL BOZUKLUKLARI Babıldama evrenseldir. 6 aylık (sesli bebek, mimik taklidi) 12 aylık (vokalizasyonda sıra) 24 aylık iken konuşmanın % 50’si anlaşılır 36 aylık iken konuşmanın %75’i anlaşılır. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

27 Risk Faktörleri: Otitis media Cinsiyet Prematüre Otizm Aile geçmişi Çoğul gebelik Konjenital sendromlar Ebeveyn özellikleri Malnutrisyon Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

28 Sol hemisfer dilden sorumlu bölge. Gelişimsel bozukluğun anne baba dışında diğer kişiler tarafından da fark edilmesi ayırt edici tanıdır. Tanılamada: Kronolojik Yaş Zeka Yaşı Pragmatik Değerlendirme (Çikolota sosu, ekmek) Seansların uzun süre aile dışında yürütülmesi doğru değildir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

29 MÜDAHALELER: 1. Klinisyen Merkezli Müdahaleler: Artık çok kullanılıyor Hem çocuğun hem uzmanın sevmediği bir yöntemdir. Motivasyonu düşüktür. İletişimi ket vurulur. 2. Çocuk Merkezli Müdahaleler: Kolaylaştırıcı Oyun Çocuğun ilgisi takip edilir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

30 Yarık Damak Dudakta Artikülasyon Terapisi VİDEO Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

31 3. REZONANS BOZUKLUKLARI Az titreşim Çok titreşim Kalın Ses İnce Ses Rezonans bozukluğu; grip gibi konuşma burun veya ağız boşluğunun tıkanması Velofarengeal Disfonksiyonu Diş problemleri Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi ses problemleri

32 Ayırıcı Tanı Yapısal bozukluk konuşmayı etkiliyor mu? (Sayı saydırma, metin okutma) Değerlendirme ü Algısal (Görsel, Taklit, İşitsel) ü Enstrümental (Maske, Fiberoptik) Tedavi v Konuşma Terapisi v Prostetik Uygulamalar Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

33 Verilecek Modül Hangisi veya Hangileridir ? q Sesletim ve Ses Bilgisi q Akıcı Konuşma q Ses Bozukluklarının Sağaltımı q Gelişimsel Dil q Edinilmiş Dil Bozuklukları Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

34 5. İŞİTME KAYBINA BAĞLI KONUŞMA BOZUKLUKLARI Oluş Zamanına Göre ü Konjenital ü Edinilmiş Kulağa Göre ü Tek taraflı ü Çift Taraflı Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

35 İşitme kayıplarında « % » ifadesi yanlış, « d. B » ifadesi doğrudur. 30 d. B’lik bir çocuk sessiz, düşük tonda konuşan bir öğretmeni duyamaz. O yüzden yeni doğan taraması yeterli değildir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

36 Odyolojik Testler Timpanometrik Testler BERA (İç Kulak Ölçümü) OAE (Oto Akustik Emisyon) Yeni doğanlarda, bebek ve çocuklarda işitme taramaları Konuşma Bozukluğunu Etkilemesi Yönüyle Ø İşitme Kaybı % 30 Ø Yarık Damak % 15 Ø Akademik başarıları % 37 daha düşüktür. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

37 İşitsel İşlemleme Bozukluğu (İİB) Kapı gıcırtısı ve öğretmen sesi aynı gibi Sözcüklerde seçicilik kaybolur « Ha » , « Ne dedin » vb. sık kullanır. Uzun cümleleri anlamazlar Sözcük dağarcığı yetersizdir Dilin prgramatik kullanımında zorlanır. Öneriler Yüz yüze konuşma Kısa ve net yönergeler Arka plandaki gürültünün azaltılması Şiir, tekerleme, bilmece Okuduğunu anlama çalışmaları Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

38 6. KONUŞMA SESİ BOZUKLUKLARI Sesletim Artikülasyon Ses Bilgisi Fonoloji Konuşma 1. Fonetik Düzey (Artikülasyon) 2. Fonemik Düzey (Fonolojik / Dil) Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

39 Artikülasyon, dil bozukluğu değildir; konuşma bozukluğudur. Fonolojik bozukluk, bir dil bozukluğudur. K. S. B. ’DA DEĞERLENDİRME ü Fonetik Değerlendirme ü Fonolojik Değerlendirme Anlaşılabilirlik, yaşa uygun değerlendirilmelidir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

Çocuklarda Değerlendirme 40 Ø Tarama Testi (İşitsel, Gelişimsel) Ø Artikülasyon ve Fonolojik Değerlendirme Ø Dil Gelişimi Değerlendirme Ø Orafacial Değerlendirme Ankara Artikülasyon Testi q Bu ne ? q Toplam hata puanı Problem Sadece bir veya iki fonemle mi sınırlı ? Yoksa üç veya fazla fonemde de mi var? Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

FONOTİK HATALAR 41 Seslerin yer Değiştirmesi (2, 5 yaşına kadar normal) Sürtünleştirme (bıçak-bıçak) Hece Yitimi (telefon-tefon) Önleştirme (kuş-tuş) Damaksıllaştırma (su-şu) Ünsüz Düşmesi (sabun-sabu) Ünsüz Öbeği Daralması (flüt-füt) Akıcıların Değiştirilmesi (rüya-lüya) v 5, 5 yaşa kadar « r » sesi çıkmaması normaldir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

42 Tek Seanta Sonuç VİDEO Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

43 7. SES BOZUKLUKLARI Fonasyon : Ses tellerinin açılıp-kapanması ve ses üretmesi Fundamental Frekans: Erkeklerin ses frekans değeri 100 Hz iken, kadınların 250 Hz civarındadır. Normal Ses: Kişiyi ihanet etmeyen sestir. Kişinin sesinin orjinalliği « rezonans » sayesinde olur. Larinks ses bozukluğu açısından çok önem arz eder. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

44 KOAH’lı hastalar normal fonasyon için gerekli havayı çekemediği için kısık konuşurlar. Mutasyonel Falsetto (Püberfoni) o İnce ses o Perde bozukluğu o Erkeklerde o Ses bozukluğu Normal bir sese yaklaşık 8 -10 seansla incelikkalınlık verilebilir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

45 Mutasyonel Falsetto 1 15 DK’lık Ses Terapisi Sonrası VİDEO Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

46 Mutasyonel Falsetto 2 2 Seans Sonrası VİDEO Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

47 Kas Gerilim Disfonisi Herhangi bir problem yokken sesin kısık veya ince çıkmasıdır. Vokal Nodüller o Bayanlarda ve ses sanatçılarında sık görülür o Sesin yanlış ve sık kullanımı o Ses kısıklığı ile karakterize o Terapi ile tamamen veya kısmen geçebilir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

48 Vokal Polip o Erkeklerde sık görülür. o Sesin yanlış kullanımı o Ses kısıklığı, hırıltı o Sigara, alerji tetikler o Boğazı aşırı temizleme En az 6 -8 seans sürer. (Max. 12 seans) Vokal nodüllerde 20 seanslık bir durum olmaz. Tanı yanlış da olabilir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

49 Ses Teli Vokal Kord Sağlıklı Birey VİDEO Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

50 8. YUTMA BOZUKLUKLARI Disfaji: Yutma bozukluğu, yutma güçlüğü Aspirasyon: Hava yoluna birşeyin kaçması Penetrasyon: Ses tellerinin üstünde nesne oluşu Disfaji kendi başına bir tanı değildir. Belirli hastalıkların semptomudur. Yutma bozukluklarında fizyolojik değişimler söz konusudur. (Lokmanın gecikmesi, yönlendirilmesinde problem) Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

51 Yabancı Cisim Aspirasyonu VİDEO Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

Genel Belirtiler 52 Ø Yeme içme sırasında veya hemen sonrasında öksürük Ø Çiğneme ve yutma için fazla zaman harcama Ø Ağızdan yiyecek ve sıvı akması Ø Tekrarlı pnömoni Ø Yiyememe nedeni ile kilo kaybı ve dehidratasyon Nasıl Tanı Konur? v İyi bir anamnez v Yeme esnasında oral hareketleri gözlem v Yutmaya dair enstrümental testler: o Modifiye Baryum Yutma (X-ray ile izlenir) o Endoskopik Değerlendirme Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

53 Yutkunma X-Ray VİDEO Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

54 Yutma bozukluğu olan hastalar haftada en az 3 kez görülmeli ve egzersiz programı takip edilmelidir. Terapi sürecinde ilerleme; o CP’de 3 ayda bile ilerleme görülebilir o Kronik hastalıklarda ilerleme daha zor. Teknikler; • Dili ısırıp yutkunma • Başı yukarı aşağı hareket • Dili dışarı itme • Günde üç kez yoğurt yeme…v. b Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

55 Salya kontrol güçlüğüde bu bozuklukların içindedir. Salya kontrol güçlüğü olan çocukta yutma güçlüğü de genellikle vardır. Disfajiye neden olan sağlık problemleri: Ø Kanser Ø Felç Ø Kafa Travmaları Ø Progresif nörolojik hastalıklar Ø Kas hastalıkları Ø CP Ø Down Sendromu Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

56 9. MOTOR KONUŞMA BOZUKLUKLARI Konuşmanın motor planlanmasının yapılamadığı bozukluk türüdür. Nörolojik temellidir. Cranial sinirler konuşma ve işitme için önem arz eder. Hasar Sonucu: Ø Zayıflık Ø Koordinasyon bozukluk Ø Konuşma kaslarını paralizisi olabilir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

Motor Konuşma Bozukluğu 57 1. Dizartri 2. Apraksi DİZARTRİ q MSS ve PSS’nin hasarı ile görülebilir q Sarhoş konuşması gibidir q Konuşma hızı çok yavaştır. APRAKSİ q Kasların hareketinin programlanamaması. (Babayı bir türlü çıkaramaz. Ancak doğru söylemek için arama devam eder. ) q Ünlü üretimleri hatalıdır. (Kalem-Kilem) Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

58 Dizartri Tedavi Öncesi VİDEO Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

59 Dizartri Tedavi Sonrası VİDEO Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

60 Konuşma anlaşılırlığının düşüklüğü en belirgin yönüdür. Motor konuşma bozukluklarında dille ilgili, zeka ile ilgili problemleri olmaz. Üretme problemleri olur. Apraksiler, dizartriye göre seanslarda daha zorlayıcıdırlar. Yazma ile ilgili sıkıntıları yoktur. Ses atlama, vb. durumlar görülmez Dilde « arama davranışı » görülebilir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

61 10. EDİNİLMİŞ DİL BOZUKLUKLARI (AFAZİ) q İnme, havale, travma, demans, vb. sebepler q Aniden ortaya çıkma q Beynin dilden sorumlu alanının hasarlanması Önce konuşmak Sonra kaybetmek Okuma, yazma, alıcı dil, hafıza, vb. süreçler etkilenir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

62 Çocuklarda dahil herkes afazi olabilir. Ancak yaşlılarda daha çok görülür. Türkiye’de bir milyon afazili birey olduğu düşünülüyor. Erkek-kadın eşit olarak etkilenmektedir. Genellikle ilk nörolog farkeder. ABD’de her yıl inme sebebi ile 80. 000 kişi afaziye maruz kalıyor. Afazi, bir dil bozukluğudur. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

63 AFAZİ’NİN TÜRLERİ 1. Akıcı Afazi (Wernice alanı etkilenince) 2. Tutuk Afazi (Broca alanı etkilenince) Wernice Afazili Birey ü Gereksiz sözcükler ü Kendisi farkında olmaz Broca Afazili Birey ü Kısa cümleler (su, masa, vb. ) ü Nesneleri adlandırmakta zorlanır. (İşitsel Kavramsallaştırma Sorunu: Elma- Armut) Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

64 Broca Afazi (Tutuk Afazi) VİDEO Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

65 Terapi Süreci § Dil becerilerini yeniden yapılandırma § Grup terapileri § Aile katılımı Afazide en büyük problem cümle kuramamasıdır. Konuşma bozukluklarında, dil bozukluklarına göre daha hızlı ilerleme kaydedilir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

66 Afazi Su Üfleme Tekniği ve Sonrası VİDEO Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

67 ÖĞRETMENLERE ÖNERİLER Öğretmenler dil ve konuşma bozukluklarını araştırarak bilgi sahibi olmalıdır. Çeşitli konuşma bozukluklarının çocuğun akademik başarısını ve öğrenme becerisini ne şekilde etkilediğini öğrenmelidir. Böylece çocukta olası bir dil ve konuşma bozukluğundan şüphelenildiğinde uygun yönlendirmeyi yapabilir ve sınıfı çocuğun eğitim ihtiyacına yönelik olarak düzenleyebilirler. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

68 Öğretmen dil ve konuşma güçlüğü yaşayan çocukları fark etmeli ve bu çocukların eğitim ortamında yaşayacağı risklere yönelik gerekli tedbirleri alarak onları derslerde desteklemelidir. Diğer öğrencilerle konuşma bozukluğu olan çocuğun durumu hakkında konuşmalı ve olası bir dışlama ve alay etmenin önüne geçmelidir. Çocuk bir soruya cevap verirken ya da bir şey anlatırken sabırla dinlemelidir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

69 Öğretmen, gerekirse dil ve konuşma terapisti, özel eğitim öğretmeni ve psikolog gibi diğer uzmanlarla da işbirliği içinde olmalıdır. Ailenin de görüş ve onayı alınarak çocuk değerlendirilmek üzere RAM’a yönlendirilmelidir. Bu süreçte öğretmenler, çocuğun değerlendirme istek formunda RAM tarafından istenilen gelişim alanlarını dikkatli bir şekilde doldurmalı ve değerlendirme sürecine katkı sağlayabilecek kendi gözlem ve değerlendirmelerini içeren ayrıntılı bir rapor sunmalıdır. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

70 Bunun yanı sıra öğretmenler aileler iletişimi sürdürmeli ve ailelerin öğrencilerin eğitim sürecine aktif katılımları konusunda yönlendirme yapmalı ve tavsiyeler vermelidirler. Süreç içinde eğer öğrenci destek eğitim almakta ise destek eğitim sağlayan öğretmen ile sürekli iletişim halinde olmak öğrencinin akademik gelişimi için çok önemlidir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

71 Yetişkin düzgün ve anlaşılır bir Türkçe kullanarak iyi bir model olmalıdır. Çocukla konuşurken ve çocuğu dinlerken gözlerine bakılmalıdır (Göz kontağı kurma). Günlük rutin işler sözel olarak ifade edilmelidir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

72 Çocuk konuşurken ona dinlenildiği hissettirilmelidir. Çocuğun sık kullandığı sözcüklere ilave sözcükler katarak cevap verilmelidir. (Genişletme). Örneğin, “mama” dediğinde “daha mama mı istiyorsun? ” gibi. Çevredeki tüm canlı ve cansız nesneler isimlendirilmelidir. Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi

73 TEŞEKKÜR LER Konya-Ereğli Rehberlik ve Araştırma Merkezi 12. 1. 2018