OTZM SPEKTRUM BOZUKLUU FARKINDALIK SEMNER ZEL ETM ETM

OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU FARKINDALIK SEMİNERİ ÖZEL EĞİTİM / EĞİTİM VE SEMİNER KOORDİNATÖRÜ BİLAL ERDEM

OTİZM NEDİR HİÇ MERAK ETTİNİZ Mİ 1 Otizm iletişim ve sosyal etkileşim sorunları, kısıtlı ilgi alanları ve tekrarlayan davranışlarla ortaya çıkan bir durum olup ömür boyu devam eden bir gelişimsel durumdur.

OTİZM NEDİR HİÇ MERAK ETTİNİZ Mİ 2 3 Yaşamın ilk üç yılında ortaya çıkar genellikle. Otizm nedir sorusunun cevabını erken yaşta arayan aileler, erken teşhiste uygulayacakları rehabilitasyon programı ile rahatsızlığın etkilerini minimize etmeleri mümkündür.

OTİZM NEDİR HİÇ MERAK ETTİNİZ Mİ 4 Bilim adamları nedenini henüz tam olarak tespit edemese de genetik bir durum olduğu görüşü kuvvetlidir.

OTİZMİN TARİHSEL SÜRECİ 1 Otizm, ilk olarak 1943 yılında Amerikalı çocuk psikiyatristi Leo Kanner tarafından “Erken Çocukluk Otizmi” olarak adlandırılmıştır. 2 Otizm, daha sonraki yıllarda çeşitli kurullar ve kişiler tarafından da incelenerek Kanner’in tanımı geliştirilmiştir. Günümüze kadar yapılan tanımları ve görüşleri Rutter ve arkadaşları dört ana başlık altında toplamıştır.

OTİZMİN TARİHSEL SÜRECİ a Otizmin ortaya çıkma sıklığı 30 aylıktan önce görülmektedir. b Çocukların konuşma ve dil gelişiminde belirgin bir gecikme söz konusudur.

OTİZMİN TARİHSEL SÜRECİ c d Zihinsel gelişimle ilişkisi olmayan, ancak sosyal gelişimle ilgili bir yetersizlik söz konusudur. Belirgin davranışları arasında kalıplaşmış oyun, aynılığı koruma ve değişikliğe karşı tepki gösterme yer almaktadır.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ 1 Otizmli Çocukların Duyusal Özellikleri 2 Otizmli Çocukların Motor Gelişim Özellikleri 3 Otizmli Çocukların Sosyal Gelişim Özellikleri

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ 4 Otizmli Çocukların Dil ve İletişim Özellikleri 5 Otizmli Çocukların Zihinsel Gelişim Özellikleri 6 Otizmli Çocukların Davranış Özellikleri 7 Otizmli Çocukların Özel Becerileri

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN DUYGUSAL ÖZELLİKLERİ 1 İşitsel Uyarılara Karşı Tepkileri : Seslere karşı çok değişik tepkiler gösteren otizmli çocukların, erken çocukluk döneminde bazı seslere hiçbir tepki vermemesi, çocukta işitme problemi olduğu düşüncesini çağrıştırmaktadır.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN DUYGUSAL ÖZELLİKLERİ 2 Görsel Uyarılara Karşı Tepkileri : Otizmli çocukların insan yüzüne ve çevrelerindeki birçok nesneye bakmamalarına karşın, hareket eden, dönen ya da parlak olan bazı nesnelere çok uzun bakabildikleri, bazılarının zaman ışıktan rahatsız oldukları hatta karanlık bir odada daha rahat ettikleri görülebilmektedir.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN DUYGUSAL ÖZELLİKLERİ 3 Acı, Sıcak, Soğuğa Karşı Tepkiler : Bu tepkiler bazı çocuklarda acıyı, sıcağı ve soğuğu fark etmeme şeklinde ortaya çıkarken, bazılarında ise, soğuk suyla ellerini yıkarken ağlama, eline iğne battığı zaman çığlık atma gibi aşırı duyarlılıklar şeklinde de görülebilmektedir.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN DUYGUSAL ÖZELLİKLERİ 4 Dokunulmaya Karşı Tepkiler : Herhangi bir kimse tarafından dokunulmaya, kucağa alınmaya tepki gösteren otistik çocuklar, fiziksel teması reddetmekte ve çevreleriyle ilişki kurmaktan kaçınmaktadırlar.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN MOTOR GELİŞİM ÖZELLİKLERİ 1 Otizmli çocukların ip atlama, dans, yüzme gibi büyük kas motor becerilerin kullanılmasını gerektiren bazı hareketleri taklit etme yetilerinin çok az ya da hiç olmamasına bağlı olarak daha geç öğrendikleri görülmektedir.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN MOTOR GELİŞİM ÖZELLİKLERİ 2 Kâğıt kesme, kutu içine küp atma ve ipe boncuk dizme gibi küçük kas motor becerilerinin de oldukça zayıf olduğu gözlenmektedir.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN SOSYAL GELİŞİM ÖZELLİKLERİ 1 2 Kucağa alındığında sarılmama, annenin sesine tepki vermeme gibi davranışları gösteren otistik çocukların çoğu, anneye bağımlılık davranışının yoksunluğunu göstermektedirler. Sevgi ve güvende olma gereksinimi yönüyle diğer bireylere fiziksel yakınlaşma davranışları görülmemektedir.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN SOSYAL GELİŞİM ÖZELLİKLERİ 3 Otizmli çocuklar zamanlarının çoğunu tek başına oynayarak geçirdikleri veya anne-babaları iletişim kurmadıkları gözlenmiştir.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN DİL VE İLETİŞİM ÖZELLİKLERİ 1 Sözel Olmayan İletişim : Temel duyguları (mutluluk, üzüntü vb. ) ifade etmede güçlük, karşısındaki kişinin yüzüne ve gözüne bakmama, karşılıklı iletişim kurmak istemediğinde bağırma, vurma, çığlık atma gibi özellikler göstermektedirler.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN DİL VE İLETİŞİM ÖZELLİKLERİ 2 Sözel İletişim : Otistik çocukların dil gelişimlerinde, hiç konuşmama, sadece bir-iki kelime söyleme, çok kelimeyle anlamsız konuşma, ekolali konuşma, zamirleri karıştırma, konuşulanları anlamada güçlük çekme, gramer bozuklukları ve telâffuz güçlüğü gibi özellikler görülmektedir.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN ZİHİNSEL GELİŞİM ÖZELLİKLERİ 1 Otizmli çocukların zekâ düzeylerini belirleyen testleri kullanmada güçlükler olması ve bu çocukların testlerde düşük performans göstermeleri zekâ bölümlerinin tespitini zorlaştırmaktadır.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN DAVRANIŞSAL ÖZELLİKLERİ 1 Özel Korkular : Sudan korkma, ayakkabı ayağını sıktığı için ayakkabı giymeyi istememe gibi kötü deneyimler.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN DAVRANIŞSAL ÖZELLİKLERİ 2 Tehlikelerin Farkında Olmama : Yüksek bir duvarın üzerinde yürüme, akan trafiğin içine birden atlama, merdiven boşluğuna bakma ve çamaşır makinesinin içine girme vb.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN DAVRANIŞSAL ÖZELLİKLERİ 3 Nedensiz gülme, ağlama, kızgınlık, şaşırma, hapşırma ve dönme hareketleri vb. gösterme.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN DAVRANIŞSAL ÖZELLİKLERİ 4 Değişikliklere Karşı Tepki Gösterme : En küçük bir değişiklik onların sevinç çığlıklarına ya da öfke nöbetlerine yol açabilmektedir.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ 1 Bunlar genellikle konuşma becerisi soyut anlam içermeyen türden becerilerdir. 2 Otobüs hareket saatleri, sayılar vb. ayrıntılar ilgili bazı görsel yetenekler şeklinde de ortaya çıkabilmektedir.

OTİZMLİ ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ 3 Kendi kendine okuma-yazma öğrenebilme, okuduğunu anlamasa da akıcı bir şekilde okuyabilme, kısa sürede ezberleyebilme gibi iyi bir belleğe sahip olan erken gelişmiş kavramsal veya görsel-motor yetenekleri olan otizmli çocuklara da rastlanmaktadır

OTİZMİN TÜRLERİ 1 ATİPİK OTİZM : v Özellikle son 4 yıldır erken çocukluk döneminde oldukça sık konuşulan bir tanıdır. v Otizm spektrum belirtilerini en az sayıda taşıyan gruptur. Son yıllarda “sınırda”, “silik”, “yalancı” tabirleri ATİPİK OTİZM için kullanılan benzetmelerdir. 18 ay civarı yakalanan kaliteli ve yoğun bir eğitim ile eğer zeka sorunu yoksa da kurtarılması en ihtimal olan tanı grubudur.

OTİZMİN TÜRLERİ 1 ATİPİK OTİZM : v ATİPİK OTİZM, otizm spektrum bozukluğunun etkileşim, dil ve sosyal alanlarından yalnızca birinden ya da hepsinden en az seviyede etkilenme durumudur.

OTİZMİN TÜRLERİ 1 ATİPİK OTİZMİN BELİRTİLİLERİ: v Dili amacına uygun olarak kullanmama, v Aşırı çekingenlik ve utangaçlık, v Kurduğu düzene sadık kalma ve bu düzene bağımlılık gösterme,

OTİZMİN TÜRLERİ 1 ATİPİK OTİZMİN BELİRTİLİLERİ: v Düzen değişikliğinde farklı ortamlara girişte tepki verme, v Yemek, koku, dokunma, işitme ve görsel uyaranlara karşı aşırı hassasiyet gösterme, v Tekrarlayıcı hareketlerin olması sayılabilir.

OTİZMİN TÜRLERİ 2 RETT SENDROMU : v Sadece kız çocuklarında görülen bir spektrum bozukluğudur. v Özellikle 4 yaşından önce görülmeye başlar. v En belirgin bulgusu 5 aylıktan sonra kafa yapısının büyümesinin durmasıdır.

OTİZMİN TÜRLERİ 2 RETTT SENDROMU BELİRTİLERİ : v Kızlarda görülmesi, v İlk 4 yıl içinde gelişimde geriliklerin gözlenmesi, v Elleri kullanmaya yönelik işlevin azalması,

OTİZMİN TÜRLERİ 2 RETTT SENDROMU BELİRTİLERİ : v Zamanla tipik el hareketleri ( çamaşır yıkıyor, bir şeyleri sıkıyor tarzı el ve ağız hareketleri ) ile kendini göstermesi, v Yürümede sorunlar, v Denge problemleri,

OTİZMİN TÜRLERİ 2 RETTT SENDROMU BELİRTİLERİ : v Dil gelişiminin nerdeyse hiç gelişmemesi, v İnce motor becerilerde gözlenen bariz sorunlar, v Bu sorunlara eşlik eden nörolojik problemler sayılabilir.

OTİZMİN TÜRLERİ 3 ÇOCUKLUK ÇAĞI DEZİNTEGRATİF BOZUKLUĞU : v Bu tanıdaki çocuklarda zihinsel gerilik ve epilepsi tablosu oldukça fazladır. v 2 yaşına kadar normal gelişim gösteren çocuk 3 -4 yaş itibariyle gelişiminde gerilemeye başlar.

OTİZMİN TÜRLERİ 3 ÇOCUKLUK ÇAĞI DEZİNTEGRATİF BOZUKLUĞU: v Esas tanıyı alabilmesi için 10 yaşına kadar zihinsel gerilik, epilepsinin iyice belirginleşmesi ve çocuğun sık tablolarda nöbet geçirmesi öngörülür.

OTİZMİN TÜRLERİ 3 ÇOCUKLUK ÇAĞI DEZİNTEGRATİFİNİN BELİRTİLERİ : v Sözel anlatım ya da dili algılama, v Toplumsal beceriler ya da uyumsal davranışlar, v Bağırsak ya da mesane kontrolü, v Oyun, v Motor beceriler

OTİZMİN TÜRLERİ 3 ÇOCUKLUK ÇAĞI DEZİNTEGRATİFİNİN BELİRTİLERİ : v Toplumsal etkileşimde nitel bir bozulma (sözel olmayan davranışlarda bozulma, yaşıtlarıyla ilişki kuramama, toplumsal ya da duygusal karşılıklar verememe vb. ) v İletişimde nitel bozukluklar (konuşulan dilin gelişiminde gecikme olması ya da hiç gelişmemiş olması, bir söyleşiyi başlatamama ya da sürdürmede, dilin basmakalıp ve yineleyici bir biçimde kullanılması, çeşitli imgesel oyunlar oynamama vb. )

OTİZMİN TÜRLERİ 3 ÇOCUKLUK ÇAĞI DEZİNTEGRATİFİNİN BELİRTİLERİ : v Motor basmakalıp davranışlar olmak üzere davranış, ilgi ve etkinliklerde sınırlı, basmakalıp ve yineleyici görüntülerin olması. v Ömür boyu ilaç ve özel eğitim sürecinden geçmek zorunda olan bir durumdur.

OTİZMİN TÜRLERİ 4 YAYGIN GELİŞİMSEL BOZUKLUK: v Otizm spektrum bozukluğu içinde olan “Başka Türlü Adlandırılamayan Yaygın Gelişimsel Bozukluk” otizm belirti tanı ölçütlerine uymayan ama otizme benzeyen bir gruptur. 3 yaşından sonra gerileme gözlenmeye başlar.

OTİZMİN TÜRLERİ 4 YAYGIN GELİŞİMSEL BELİRTİLERİ: v Dil ve iletişim becerilerinde zorluklar, v Oyun kuramama ve devam ettirememe, v Tekrar eden stereotipi hareketlerin fazlalığı ( sallanma, elleri sallayarak ileri geri hareketler gibi. . ) v Konuşmada gözlenen ekolali, v Oyun kurma ve devam ettirmede sorunlar

OTİZMİN TÜRLERİ 5 ASPERGER SENDROMU : v DSM IV’de tanılananan Asperger Sendromu DSM V tanı kriterlerinde artık otizm başlığı altında değerlendirilmektedir. v Otizmden ayrılan yanları olmakla beraber yüksek işlevli otizm olarak da isimlendirilmekteydi.

OTİZMİN TÜRLERİ 5 ASPERGER SENDROMU BELİRTİLERİ : v Etraflarında olan bitenlerin farkındadırlar. v Motor becerilerdeki sorunları daha fazla yaşarlar. Ayakkabı bağcığı bağlama, bisiklet sürme gibi becerilerde zorlanırlar. v Duyusal hassasiyetleri özellikle dokunmaya karşı duyarlılıkları üst düzeydedir.

OTİZMİN TÜRLERİ 5 ASPERGER SENDROMU BELİRTİLERİ : v Savan yetenek dediğimiz matematik işlemleri yapma, müthiş bir hafızaya sahip olma gibi yeteneklere sahiptirler. Ancak zeka puanları genelde normal zeka puanındadır. v Değişimlere aşırı tepki verirler. v Sakin kendi hallerinde sürekli hayal kurarlar

OTİZMİN TÜRLERİ 5 ASPERGER SENDROMU BELİRTİLERİ : v Yaşıtlarıyla empati beceri kuramazlar. v Takıntılı ve tekrarlayıcı hareketleri vardır. v Eğitiminde iletişim becerilerine, sporsal aktivitelere ağırlık verilmeli, değişimlerle baş etme becerisi geliştirilmelidir. Doğru eğitim ve yönlendirme ilerde iş sahibi olabilirler. .

OTİZMİN TÜRLERİ 6 FRAJİL X SENDROMU : v Cinsiyet kromozonu olan X in zayıf olması olarak tanımlanabilir.

OTİZMİN TÜRLERİ 6 FRAJİL X SENDROMU BELİRTİLERİ : v Büyük kulaklar, uzun yüz, geniş alın, yüksek damak, kas tonusu düşüklüğü, şaşılık sayılabilecek fiziksel özellikleridir. v Göz teması kuramama, v Tekrarlar şekilde sinirli konuşma ya da hareketler,

OTİZMİN TÜRLERİ 6 FRAJİL X SENDROMU BELİRTİLERİ : v El çırpma gibi stereotipik hareketler, v Oyunda arkadaş edinememe, aşırı hareketlilik ve dikkat dağınıklığı sıralanabilecek özelliklerindendir.

OTİZMİN TÜRLERİ 7 ÇOCUK ŞİZOFRENİSİ : v Çocukluk çağı şizofrenisi, erişkinlerdeki gibi halüsinasyon (varsanı) ve sanrıları (yanlış inanış, hezeyan) içeren düşünce bozukluğu, duygu durum anormallikleri ve ilişki kurmadaki zorluklarla karakterize bir bozukluktur.

OTİZMİN TÜRLERİ 7 ÇOCUK ŞİZOFRENİSİ BELİRTİLERİ: v Dil gelişiminde gözlenen gerilik, v Motor becerileri yaşıtlarına uygun gelişim göstermeme. v Sosyal becerilerde donuk ve tepkisizlik, v Dili anlamada sorunlar,

OTİZMİN TÜRLERİ 7 ÇOCUK ŞİZOFRENİSİ BELİRTİLERİ: v Ekolali tarzı tekrarlayıcı konuşmalar, v El çırpma tarzında stereotipi hareketler, v Akademik olarak düşük başarı gösterme sayılabilir

OTİZMİN TÜRLERİ 8 EDİNSEL EPİLEPTİK AFAZİ : v Edinsel epileptik afazi, çocukluk çağında nadir görülen ve daha önceden başlayan kazanılmış konuşma ve dil yeteneklerinin bozulması olarak tanımlanır.

OTİZMİN TÜRLERİ 8 EDİNSEL EPİLEPTİK AFAZİ BELİRTİLERİ : v 2 -11 yaş arasında başlaması. v Epilepsi görülmesi. v Alıcı dilin zayıflığı v 10 yaşından önce epilepsi nöbetlerinin görülmesi v EEG görüntüleri teşhis ediliyor olması,

OTİZMİN TÜRLERİ 9 GELİŞİMSEL DİL BOZUKLUĞU (DİSFAZİ) : v DSM IV’e göre gelişimsel dil bozuklukları iletişim bozuklukları başlığı altında toplanmakta, karışık dili algılama, sözel anlatım bozukluğu, fonolojik bozukluk, kekemelik ve başka türlü sınıflanamayan bozukluklar olarak gruplara. (APA, 1994)

OTİZMİN TÜRLERİ 9 GELİŞİMSEL DİL BOZUKLUĞU (DİSFAZİ) BELİRTİLERİ : v Yabancılarla iletişime geçmekte kaçınmak, v İletişime geçmekte zorlandıklarında sinirlenmeleri ve ortamdan uzaklaşma isteği, v Konuşmanın anlaşırlılığının olmaması, v Soruya uygun cevap verememe,

OTİZMİN TÜRLERİ 9 GELİŞİMSEL DİL BOZUKLUĞU (DİSFAZİ) BELİRTİLERİ : v Aynı kelimeyi bir çok anlam yerine geçecek şekilde kullanma, v Uzun komutları anlayamama, v Anlamsız kelime yada sözcükler kullanma v Söyleneni anlamama anlamaya çalışma gayreti göstermesi

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME AŞAMALARI 1 1. AŞAMA : v Şok v İnkar v Keder – Çöküntü (depresyon)

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME AŞAMALARI 2 2. AŞAMA : v Karışık Duygular v Suçluluk v Kızgınlık v Utanma

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 3 3. AŞAMA : v Kapı Dolaşma ve Anlaşma v Uyma v Yeniden Düzenleme v Kabul v Uyum

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 1 1. AŞAMA : ŞOK : v Anne-baba inançsızlık ve çaresizlik içinde olayı bir türlü kabul edemez. Özellikle anne ağlama krizleri içinde gerçek bir trajedi yaşar. Bu şok evresi çok kısa ya da uzun sürebilir. Bu evrede ebeveyn yakın çevresi ile etkileşimini tamamen kesmiş durumdadır.

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 2 1. AŞAMA : İNKAR : v Bazı anne-babalar çocuklarındaki bu farklılığı kabul etmeyerek uzmandan uzmana dolaşır, çareler arayarak çocuklarının iyi olabileceği umudunu taşırlar. Bir koruma biçimi olan inkar, bilinmeyen korkusundan ve çocuğun gelecekte neler yapabileceğinin belirsizliğinden kaynaklanmaktadır. Anne-baba bu devrede kendilerini ifade etmekte de çok zorluk çekmektedir.

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 3 1. AŞAMA : KEDER VE ÇÖKÜNTÜ(DEPRESYON): v Yaşanması gerekli olan bu tepki, gerçeğin farkına varmaya doğru bir gidişi oluşturur. Ancak aşırı yas ve depresyon bazı ailelerde hayat boyu sürebilir. Bu dönemde aileler, çevresiyle ilişkilerini minimum düzeye indirir ve normal çocuk özlemi duyarlar. Aile, tüm çabalarına rağmen, çocuklarının özürlülük durumunun ortadan kalkmadığını fark etmekte; yoğun bir üzüntü ve keder duygusu içinde kendisini umutsuz hissetmektedir.

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 1 2. AŞAMA : KARMAŞIK DUYGULAR: v Sevgi ve kızgınlık duygularının bir arada yaşanmasıdır. Aileler bu duygu ile ya kendilerini çocuklarına tam adarlar ya da reddederler. Yetersizliği olan çocuk gerçeğini kabul etmeyerek ondan yapabileceğinin fazlasını isterler. Ya da sadece çocuğun fiziksel ihtiyaçlarını karşılayıp, duygusal ihtiyaçlarını görmezden gelirler.

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 1 2. AŞAMA : KARMAŞIK DUYGULAR: SUÇLULUK: v Ailenin yaşadığı duygular arasında üstesinden gelinmesi en zor olan belki de suçluluk duygusudur. Aileler şu ya da bu şekilde çocuğun özrüne neden olduklarını ve geçmişteki hataları için cezalandırıldıklarını düşünürler. Gerçekçi olmaksızın sadece “bu niye bizim başımıza geldi” diye yakınırlar. Aileler çocuklarının özürlü olmasına ilişkin gerçekçi olmayan düşüncelere kapılabilirler.

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 2 2. AŞAMA : KIZGINLIK : v Kızgınlık, ailelerin özürlü çocuklarını kabule giden yolda önemli bir engeldir. Aile, niye bana oldu? Neden bizim başımıza geldi? Sorularına cevap aramaktadır. Ayrıca, kızgınlık duygularını uzmanlara, öğretmenlere, terapistlere yansıtarak onları suçlamaya başlar.

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 3 2. AŞAMA : UTANMA : v Aileler çocuklarındaki özrü, kendilerinin bir özrü olarak algılamaktadırlar. Bu nedenle bazı anne-babalar çocukla birlikte dışarıya çıkmak istemezler ve çoğunlukla eve kapanmayı tercih ederler. Çoğu zaman toplumun çocuklarına gösterdiği, ret, acıma ve garipseme duygularıyla baş etmeye çalışırlar.

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 1 3. AŞAMA : KAPI DOLAŞMA VE ANLAŞMA: v Bu dönemde aile, çocuğunun özrünü ortadan kaldırmanın yollarını arar. Aile için önemli olan çocuğun normal hale gelmesidir. Aile bunu gerçekleştirebileceğini umduğu herkesle anlaşmaya girebilir. Bu kişi tıp doktoru, uzman, sihirli güçleri olduğu sanılan biri, hatta Tanrı olabilir. Anlaşma çoğu kez “eğer çocuğumu iyileştirirsen, ben de…. ” şeklinde olmaktadır. Kapı kapı dolaşma suçluluk ve çaresizlik duygularının bir yansıması olmaktadır.

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 2 3. AŞAMA : UYMA VE YENİDEN DÜZENLEME : v Aile artık farklı özelliğe sahip bir çocuğu olduğunu ve neler yapabileceğinin gerçekçi bir biçimde düşünmeye ve çocuklarıyla daha etkili, verimli bir ilişki düzeyi oluşturmaya çalışır. Tabi bu da aile bireylerinin olumlu yaklaşım ve iletişimiyle yakından ilgilidir. Bazı aileler birbirine destek olurken, bazıları da birbirinden uzaklaşabilirler.

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 3 3. AŞAMA : KABUL VE UYUM: v Aileler bu duyguları yaşadıkça, kendileri ve çocukları hakkında çok şeyler öğrenirler. Böylece yalnız çocuklarını değil, kendilerinin de zayıf ve kuvvetli taraflarını kabul etmeye başlarlar.

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 1 KARDEŞLERİNİN DURUMLAR : v v Kızgınlık Kıskançlık Düşmanlık Suçluluk YAŞADIĞI DUYGU VE

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 2 KARDEŞLERİNİN DURUMLAR : v Keder v Korku v Utanma v Reddetme v Kabul ve Uyum YAŞADIĞI DUYGU VE

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 1 AİLE TEPKİLERİNİ ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER : v Ailelerin sorunla başa çıkma kapasiteleri, v Ailenin büyüklüğü ve kültürel yapısı, v Anne-babaların kişilik özellikleri, v Eşlerin birbirlerine ne ölçüde yakın ve destek oldukları, v Anne-babaların evlilik uyumları,

OTİZMLİ BİREYİ KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 2 AİLE TEPKİLERİNİ ETKİLEYEN DEĞİŞKENLER : v Dini inanışları, v Yakın çevrenin ve toplumun özellikleri, v Aile bireylerinin sosyoekonomik düzeyleri, v Doktorların davranışları, v Çocuğun cinsiyeti, özrünün türü ve derecesi

OTİZMLİ BİREYİN KABULLENME OTİZMİN TÜRLERİ AŞAMALARI 1 ÖNEMLİ UYARI : Aynı zamanda toplumun ve devletin bu çocuklara ve ailelerine verebildiği hizmetlerle servislerin niteliği ve niceliği de önemli olmaktadır. v Aldıkları destek hizmetler v Alınan ilk danışmanlık, ilk bilgiler v Toplumdaki bireylerin tepkileri ve hazır bulunuşluluk düzeyleri

OTİZMLİ BİREYİN ÖN TESPİT AŞAMALARI OTİZMİN TÜRLERİ 1 1. MADDE : Çocuğunuz “sosyal gülümse” dediğimiz tepkiyi veriyor mu? v Sosyal gülümse, bebeğin bir yaşından itibaren etrafından biri ona gülümsediğinde gülümseyerek tepki vermesidir. Ancak bu gülümsemeyi sadece aile üyelerine değil yeni tanıştığı kişilere de göstermesi gerekiyor. ( Cevap: EVET olmalı. )

OTİZMLİ BİREYİN ÖN TESPİT AŞAMALARI OTİZMİN TÜRLERİ 2 2. MADDE : Sizin kafanızı çevirerek baktığınız şeye çocuğunuz da dönüp bakıyor mu? v Etrafınızdaki herhangi bir şeye bakın. Örneğin masa üzerinde duran vazodaki çiçeğe. . . Elinizle göstermeden sadece gözlerinizle çiçeğe bakarak çocuğunuza seslenin. “ Bak güzel bir çiçek. . ” Dönüp bakması beklediğimiz davranış. (Cevap: EVET olmalı. )

OTİZMLİ BİREYİN ÖN TESPİT AŞAMALARI OTİZMİN TÜRLERİ 3 3. MADDE : İşaret ettiğiniz yere bakıyor mu? v Bu sefer o çiçeği en az 2 metrelik bir mesafeden işaret parmağınızla gösterin. Dönüp bakması istediğimiz tepki. ( Cevap: EVET olmalı. )

OTİZMLİ BİREYİN ÖN TESPİT AŞAMALARI OTİZMİN TÜRLERİ 4 4. MADDE: İstediği şeyi işaret parmağı ile sık gösteriyor mu? v Çocuğunuzun istediğin bir şeyi işaret parmağıyla göstermesi beklediğimiz davranış. Sizin elinizi kullanması ya da sizi istediği şeye çekiştirmesi istemediğimiz davranış. (Cevap: EVET olmalı. )

OTİZMLİ BİREYİN ÖN TESPİT AŞAMALARI OTİZMİN TÜRLERİ 5 5. MADDE: Talepte bulunuyor mu? v Yani istediği şey konusunda size bakarak ısrar etmesi, ağlaması ve sizi zorlaması esas. Burada sadece takıntı yaptığı arabası, topu vs. . dışındaki şeylere de yapmalı. (Cevap: EVET olmalı. )

OTİZMLİ BİREYİN ÖN TESPİT AŞAMALARI OTİZMİN TÜRLERİ 6 6. MADDE : Oyun oynamak için sizinle uğraşıyor mu? v Sizinle oynamak için sırtınıza çıkıyor mu? Oyuncaklarını getiriyor mu? Gıdıklamanızı istiyor mu? Ve bunları isterken sürekli sizinle meşgul olması istediğimiz davranış. (Cevap: EVET olmalı. )

OTİZMLİ BİREYİN ÖN TESPİT AŞAMALARI OTİZMİN TÜRLERİ 7 7. MADDE : “Ce-e” oyununu oynarken devam ettirmeniz konusunda ısrar ediyor mu? v Yüzünüze bir eşarp ya da örtü ile kapatın. Her yüzünüzü açtığınızda “ce-e” diyerek yüz mimiklerinizle çocuğunuzu şaşırtın. Siz her bıraktığınızda çocuğunuzun bu hareketi devam ettirmeniz konusunda sizi yönlendirmesi ve ısrar etmesi gerekli. . Çocuğun bu oyunu uzun bir süre ( en az 10 dk. . ) oynaması istediğimiz davranış. (Cevap: EVET olmalı. )

OTİZMLİ BİREYİN ÖN TESPİT AŞAMALARI OTİZMİN TÜRLERİ 8 8. MADDE : Sürekli tekrar ettiği bırakmadığı davranışları var mı? v Elleri kuş gibi çırpma hareketi, çok uzun süre parmak ucunda yürüme, sürekli topuyla, arabasıyla, legolarıyla oynaması, kapıları, ışıkları, çekmeceleri açıp kapaması, etrafında dönmesi, gözleri ile yandan bakarak bir çizgi ya da simetrisi olan yerlerde yürümesi, her şeyi ağzına alması gibi davranışlar. ( Cevap: HAYIR olmalı. )

OTİZMLİ BİREYİN ÖN TESPİT AŞAMALARI OTİZMİN TÜRLERİ 9 9. MADDE : Sizinle olan göz kontağı anlaması ve istediğinizi yapmanız konusunda yeterli sürede mi? Göz kontağı aile tarafından sadece göze bakmak gibi algılanıyor. Oysa bizim burada göz kontağı olarak vurguladığımız şey çocuğa bir şey anlattığınız esnada uzun süre size bakarak ne dediğinizi anlamaya çalışmasıdır. Yani aslında sadece gözlerini size çevirerek bakması değil o esnada oluşan etkileşimi yorumlama çabasıdır. İstediğimiz davranış tam olarak da budur. (Cevap: EVET olmalı. )

OTİZMLİ BİREYİN ÖN TESPİT AŞAMALARI OTİZMİN TÜRLERİ 10 10. MADDE : İsmiyle seslendiğinizde 10 defada 6'sına cevap veriyor mu? v Erken çocukluk döneminde çocukların ilgi alanları ve yoğunlaşma süreleri farklılık gösterdiğinden arada sırada çocuğun ismine cevap vermemesi normaldir. Ancak ortalama 10 dakika içinde 10 defa ismiyle seslendiğinizde en az 6 sına dönüp bakması beklediğimiz davranış. (Cevap: EVET olmalı. )

OTİZMLİ BİREYİN ÖN TESPİT AŞAMALARI OTİZMİN TÜRLERİ 11 11. MADDE : Elinizden tutup istediği şeye sizi yönlendiriyor mu? v 12 -14 aylık bebekler istediklerini işaret parmağını kullanarak gösterir. Oysa sosyal etkileşimi zayıf ya da farklı gelişen çocuklarda en sık gördüğümüz sorun işaret parmağını kullanmamalarıdır. Çocuk işaret parmağını kullanmak yerine su istiyorsa annenin veya babanın elinden tutar ya da ittirerek suya doğru yöneltir. Bu istediğimiz davranış değildir. (Cevap: HAYIR olmalı. )

OTİZLİ BİREYİN ÖN TESPİT AŞAMALARI OTİZMİN TÜRLERİ 12 12. MADDE : Siz onunla iletişime geçmeye çalıştıkça o istemiyor tekrar etmekten hoşlandığı şeylere mi dönüyor? v Çocuğun işi oyundur. Oyun oynamak, yetişkinle iletişime geçmek, kendini fark ettirmek, ilgi çekmek ve talepte bulunmak olmazsa olmazlarıdır. Eğer çocuğunuzla iletişime geçmek istediğiniz zamanların %60 da çocuğunuz sürekli ve tekrarlayıcı ilgi alanlarına dönüyorsa, sizinle olan iletişimini 5 dakikadan fazla sürdüremiyorsa bir şeyler ters gidiyor olabilir. (Cevap: HAYIR olmalı. )

OTİZLİ BİREYİN ÖN TESPİT AŞAMALARI OTİZMİN TÜRLERİ 1 MADDE SONUÇLAMA TESPİTİ : v Bu maddelere “ 9 evet den en az 4 hayır”, “ 3 hayır dan da en az 1 evet” cevabı veriyorsanız acil bir uzmandan destek almanızı öneririm.

GÖSTERMİŞ OLDUĞUNUZ İLGİDEN DOLAYI TEŞEKKÜRLER ÖZEL EĞİTİM / EĞİTİM VE SEMİNER KOORDİNATÖRÜ BİLAL ERDEM ÇINAR RAM