COLLEGE COMPLEMENTAIRE ZORG College complementaire zorg 23 november
COLLEGE COMPLEMENTAIRE ZORG College complementaire zorg 23 november 2020
Instructie docent • Open leermateriaal : College complementaire zorg • Leerdoel: De 2 e jaars student verpleegkunde begrijpen wat complementaire zorg is en wat dit betekent voor de Can. Med rollen • Taxonomieniveau: Begrijpen • Auteursrechten: Auteur: Tejo Hijlkema, docent HBO Verpleegkunde College complementaire zorg 23 november 2020 |2
Inhoud • Wat is complementaire zorg • Hoe vaak komt complementaire zorg voor? • Verschillende vormen van complementaire zorg • Can. Meds rollen College complementaire zorg 23 november 2020
Waarom complementaire zorg? • Er is een algemene maatschappelijke interesse in complementaire geneeswijzen, complementaire zorg en ‘natuurlijke’ zelfzorgmethoden. Deze interesse in een natuurlijke leefstijl beïnvloedt geleidelijk de reguliere gezondheidszorg. Hierdoor ontstaat er meer en meer draagvlak voor complementaire verpleegkundige zorg. • Een verpleegkundige complementaire zorg richt zich – in tegenstelling tot een aantal andere verpleegkundige specialisaties - niet op een medisch specialisme of een specifieke patiëntencategorie. Het gaat bij complementaire zorg om een uitbreiding van het handelingsrepertoire van de verpleegkundige beroepsuitoefening met complementaire interventies die in principe bij elke zorgvrager geboden kan worden, mits de zorgvrager daarmee instemt. De legitimering van complementaire zorg ligt zowel in de context van de zorg als bij de zorgvrager zelf. ( expertisegebied Verpleegkundige Complementaire zorg, Strijbol en Jansen, 2016) College complementaire zorg 23 november 2020 |4
College complementaire zorg 23 november 2020
Wat is complementaire zorg? ‘Complementaire zorginterventies zijn die verpleegkundige interventies binnen het verpleegkundig proces en de verpleegkundige praktijk, die toegepast worden op basis van natuurlijke therapieën om het zelfhelend vermogen van de patiënt te ondersteunen, stimuleren of activeren en waarbij de zorg betrekking heeft op de mentale, emotionele, lichamelijke, spirituele en sociale behoeften van de patiënt, zodat deze een staat van welbevinden kan (her-) winnen’ ( expertisegebied Verpleegkundige Complementaire zorg, Strijbol en Jansen, 2016) College complementaire zorg 23 november 2020
Complementaire zorg pallet • complementaire zorg speelt zich af binnen het zorgberoep • complementaire zorg stelt zich als doel het welbevinden van de zorgvrager te vergroten • uitgangspunt is het holistisch mensbeeld • de interventies gebruiken stoffen uit de natuur en/of gaan uit van het energetisch principe • de interventies stimuleren het zelfhelend vermogen Naast deze kenmerken van complementaire zorg vanuit de definitie van Noorden, is er nog een ander belangrijk kenmerk, namelijk: • de kwaliteit van de aanwezigheid en aandacht van de zorgverlener spelen een belangrijke rol in de toegepaste interventies College complementaire zorg 23 november 2020
Complementaire zorg pallet • Yoga en Mindfulness • Kruiden (Fyto)therapie • Aroma therapie • Massage • Therapeutic Touch/ Healing Touch • Geleide visualisatie • Vitaminen en mineralen • ……… College complementaire zorg 23 november 2020
Onderzoek In 92% van de ziekenhuizen wordt één of meerdere vormen van CZ toegepast. Van Accupunctuur tot Therapeutic Touch Van Mindfulness tot Yoga Van Aromatherapie tot massage. Ook binnen de GGZ, Verpleeghuizen en de VG wordt veel complementaire zorg gegeven. Een aantal genoemde vormen van CZ is nog niet in de definitie opgenomen. (Busch, Jong en Baars, 2015) College complementaire zorg 23 november 2020
Complementair in ziekenhuizen (Busch, Jong en Baars, 2015) College complementaire zorg 23 november 2020
Complementair per afdeling (Busch, Jong en Baars, 2015) College complementaire zorg 23 november 2020
Energie “Everything is energy and thet’s all there is to it. Match the frequency of the reality you want and you cannot help but get that reality. It can be no other way. The is not philosophy. This is physics. ” Albert Einstein College complementaire zorg 23 november 2020
Werken met energie Bron: osatec College complementaire zorg Bron: singelland ziekenhuis Doetichem 23 november 2020
Werken met energie Bron: Energy Medicine, J. L. Oschman, Elsevier 2000 College complementaire zorg 23 november 2020
Verstoord energie veld Nanda-I Domein 4 klasse 3 (00050) (niet genoemd in Pallialine) • Definitie: Verstoring van de energiestroom die iemand omringt, met als resultaat een disharmonie van het lichaam de ziel en/of de geest. • Bepalende kenmerken: waarnemingen van veranderende patronen van de energiestroom zoals: bewegingen, geluid, temperatuurverandering, visuele verandering, verstoring van het veld. Samenhangende factoren: Rijpingsfactoren, Situationele factoren, Pathofysiologische factoren, Behandelingsfactoren College complementaire zorg 23 november 2020
Therapeutisch aanraken 5465 • Therapeutic Touch/ Healing touch: Afstemmen op het universele “helingsveld”, proberen een instrument te zijn en de natuurlijke gevoeligheid van de handen gebruiken om het interventieproces geleidelijk te richten en te sturen. College complementaire zorg 23 november 2020
Werken met muziek https: //www. youtube. com/watch? v=r 1 b. VDOb. Nw 9 s College complementaire zorg 23 november 2020
Werken met muziek College complementaire zorg 23 november 2020 | 18
Ontspanning College complementaire zorg 23 november 2020 | 19
Aroma therapie https: //tallsay. com/ Bron: John Rabou College complementaire zorg 23 november 2020
Aroma Therapie • Lavendel Toepassing op de huid: verzorgend, herstellend, pijnstillend, krampstillend, ontsmettend, ontstekingsremmend. Verdamping: sedatief, kalmerend, slaapverwekkend, pijnstillend, geurverdrijvend, desinfecterend. Contra-indicatie: lage bloeddruk. • Zoete sinaasappel Toepassing op de huid: verzachtend, herstellend, ontsmettend, kalmerend voor de spijsverteringsorganen. Verdamping: kalmerend, stemmingverbeterend. NB. De olie van de bittere sinaasappel (var. Amara) kan verkleuringen geven op de huid bij blootstelling aan zonlicht na toepassing op de huid. De zoete sinaasappel (var. dulcis) kent dit probleem niet. • Bulgaarse roos Toepassing op de huid: verzorgend, herstellend, pijnstillend, desinfecterend. Verdamping: sedatief, troostend, geurverdrijvend. • Citroen Toepassing op de huid: koortsverlagend (koude kompressen), ontstekingsremmend, samentrekkend, verfrissend. Verdamping: opwekkend, concentratieverhogend, verfrissend, desinfecterend, stimuleert de eetlust, vermindert misselijkheid. N. B. Citroenolie kan verkleuringen geven op de huid bij blootstelling aan zonlicht binnen 12 uur na toepassing op de huid. • Citroengras Toepassing op de huid: bij patiënten met kwetsbare huid niet gebruiken, aangezien de olie op gevoelige huid irritatie kan geven. Verdamping: geurverdrijvend, opwekkend, desinfecterend. (Vanhove & Devlieghere, 2010; Lytle, Mwatha, Davis, 2014, Pallialine). College complementaire zorg 23 november 2020 | 21
Massage Effecten van massage: • Ontspanning • Pijnreductie • Effecten op bloed- en lymfecirculatie en op de bloeddruk • Effecten op de spijsvertering (buikmassage) • Effecten op de mobiliteit • Effecten op angst en de kwaliteit van leven Erik Kortier (TVV) Busch, Huisman, Hupkens, Visser (2014) College complementaire zorg 23 november 2020
Massage Contraindicaties: • Aanraking niet prettig vinden • Koorts (temp. boven 38. 5) • Algehele malaise • Besmettelijke aandoening met kans op kruisbesmetting • Snelle Hematoomvorming bijvoorbeeld Leukemie, purpura, of mensen die behandeld worden met Chemo therapie of een hoge dosis radiotherapie • Extreme angst of onrust • Polyneuropathie • Bij zorgvragers waar hanteren van grenzen en lichamelijkheid een probleem vormen College complementaire zorg Busch, Huisman, Hupkens, Visser (2014) 23 november 2020
Canmedsrollen College complementaire zorg 23 november 2020 | 24
De zorgverlener Aanvullende kennis van de verpleegkundige complementaire zorg - Kent de aard en achtergrond van de verschillende complementaire zorginterventies. - Is bekend met de theoretische achtergrond van de verschillende complementaire interventies: biologische interventies, mind-body interventies, lichaamsgerichte manipulatieve interventies en energetische interventies. - Is bekend met de indicaties en contra-indicaties van de verschillende complementaire zorginterventies zoals werken met geuren en kruiden, werken met ontspanning/visualisatie-oefeningen en muziek, ontspanningsmassage en werken met energie. - Is bekend met de specifieke klachten waar complementaire zorginterventies bij toegepast kunnen worden. - Is bekend met de achtergrond van de begrippen traditionele geneeswijzen, CIM (Complementary • and Integrative Medicine, CAM (Complementary Alternative Medicine), healing environment en het Planetree-concept (www. planetree. nl). - Is bekend met technologische ontwikkelingen ter ondersteuning van de complementaire zorg interventies (bijvoorbeeld domatica en telezorg). ( expertisegebied Verpleegkundige Complementaire zorg, Strijbol en Jansen, 2016) College complementaire zorg 23 november 2020 | 25
De zorgverlener Aanvullende vaardigheden/attitude verpleegkundige complementaire zorg - Kan uitvoering geven aan de verschillende complementaire zorginterventies, zoals aromatherapie, energiebehandeling, massages, muziektherapie en ontspanningsoefeningen. - Kan effectief informeren en adviseren en voorlichten over complementaire interventies gerelateerd aan de specifieke klachten. - Kan in samenspraak met de cliënt een doel vaststellen, een integraal zorgplan opstellen en de complementaire zorg coördineren, monitoren de effecten evalueren. - Bij de zorgverlening geeft de complementaire verpleegkundige ruimte voor het voelen van verbondenheid met zichzelf en de omgeving, natuur en universele krachten. ( expertisegebied Verpleegkundige Complementaire zorg, Strijbol en Jansen, 2016) College complementaire zorg 23 november 2020 | 26
De communicator Aanvullende kennis verpleegkundige complementaire zorg - Is op de hoogte van de principes van voorlichten, bemiddelen en adviseren t. a. v. het gebied van de complementaire zorg. - Kent de principes van gezamenlijke besluitvorming in het aanbieden van complementaire interventies. - Kent de principes van de presentietheorie Aanvullende vaardigheden/attitude verpleegkundige complementaire zorg - Is in staat om actief te luisteren en aandacht, aanwezigheid en toewijding te laten zien. - Is in staat om een omgeving te creëren die gekenmerkt wordt door begrip, vertrouwen en compassie. - Neemt verantwoordelijkheid voor het aangaan, onderhouden en beëindigen van de complementaire zorgrelatie met de cliënt in de zelfzorg en bij het toepassen van de complementaire interventies. - Werkt vanuit de levensgeschiedenis van de cliënt, die zijn weerslag vindt in een levensboek of in een zorgleefplan zodat complementaire zorg aansluit op de specifieke wensen van de cliënt om het welbevinden te optimaliseren. - Ondersteunt de cliënt en indien nodig de mantelzorger bij het keuzeproces t. a. v. complementaire interventies. Bijvoorbeeld door het verhelderen van het aanbod van complementaire interventies. Hierbij wordt aangestuurd op zelfmanagement, eigenkracht en empowerment. ( expertisegebied Verpleegkundige Complementaire zorg, Strijbol en Jansen, 2016) College complementaire zorg 23 november 2020 | 27
De samenwerkingspartner Aanvullende kennis verpleegkundige complementaire zorg • Kent strategieën om netwerkcontacten aan te gaan en te onderhouden o. a. met patiëntenorganisaties. • Kan verwijzen naar en afstemmen met complementaire therapeuten om continuïteit van zorg te garanderen Aanvullende vaardigheden/attitude verpleegkundige complementaire zorg • Geeft consultatie over complementaire zorg aan management collegazorgverleners en vrijwilligers in de zorg ( o. a. hospice, verpleeghuis). • Toont respect voor in de werkomgeving geldende visie op complementaire zorg en de daarbij geldende afspraken. • Is bereid om de spanningsvelden in de samenwerking tussen reguliere en complementaire zorg bespreekbaar maken. ( expertisegebied Verpleegkundige Complementaire zorg, Strijbol en Jansen, 2016) College complementaire zorg 23 november 2020 | 28
De reflectieve professional Aanvullende kennis verpleegkundige complementaire zorg • Is op de hoogte van de beschikbare evidence t. a. v. complementaire zorginterventies, zowel vanuit wetenschappelijk onderzoek, effectstudies, casestudies, en narrative research (ervaringsverhalen). • Is bekend met het principe van het zelfhelend vermogen en de betekenis hiervan voor toepassen van complementaire zorg. • Aanvullende vaardigheden/attitude verpleegkundige complementaire zorg • Werkt mee aan de ontwikkeling van EIP in de complementaire zorg door systematische reflectie voor, • tijdens en na de verpleegkundige interventies. • Past richtlijnen toe ten behoeve van de uitoefening van het beroep als complementair • verpleegkundige. • Kan beredeneerd van richtlijnen afwijken, als dit in het belang is van de cliënt. • Neemt indien gewenst deel aan richtlijnontwikkeling t. a. v. complementaire zorg. • Is geregistreerd in het Kwaliteitsregister Verpleegkundigen & Verzorgenden in het • deskundigheidsgebied Complementaire Zorg. • Stelt zich open voor de verschillende opvattingen, visies, ontwikkelingen t. a. v. behoud van gezondheid. • Is zich bewust van de pioniersrol die de verpleegkundige complementaire zorg heeft. • Conformeert zich aan de richtlijnen complementaire zorg. • Is zich bewust van de eigen professionele en persoonlijke ethiek. • Kent de eigen professionele en persoonlijke grenzen in complementair werken. ( expertisegebied Verpleegkundige Complementaire zorg, Strijbol en Jansen, 2016) College complementaire zorg 23 november 2020 | 29
De gezondheidsbevorderaar Aanvullende kennis verpleegkundige complementaire zorg • Is bekend met het principe van het zelfhelend vermogen. • Is bekend met de principes van het placebo- en nocebo-effect. • Is bekend met de paradigmaverschuiving ziek-zijn, gezond-zijn, zorg voor ziekte naar gezond gedrag, welzijn en de veranderende zorgvrager-, en zorgverlenerrelatie, empowerment en zelfmanagement. Aanvullende vaardigheden/attitude verpleegkundige complementaire zorg • Heeft oog voor de mantelzorger van de cliënt als de situatie daarom vraagt en kan hem/haar bij de zorg betrekken. • Geeft voorlichting aan cliënten, vrijwilligers vakgenoten en andere disciplines over complementairezorg en de achtergronden daarvan. • Gaat uit van zelfzorg als basishouding. • Ziet zichzelf als instrument in de zorg en is zich daar bewust van en handelt in de rol van skilled companionship (bekwame metgezel) ( expertisegebied Verpleegkundige Complementaire zorg, Strijbol en Jansen, 2016) College complementaire zorg 23 november 2020 | 30
De organisator Aanvullende kennis verpleegkundige complementaire zorg • Kent de mogelijkheden en beperkingen in de organisatie bij de toepassing van complementaire interventies. • Kent de reguliere zorgverlening én de mogelijkheden om complementaire zorg daarin te integreren. • Is op de hoogte van de visie op complementaire zorg van de instelling en de mogelijkheden om binnen deze visie complementaire zorg te integreren. Aanvullende vaardigheden/attitude verpleegkundige complementaire zorg • Stimuleert en participeert in relevant onderzoek naar complementaire zorg. • Signaleert hiaten in (het aanbod van) de complementaire zorg en bespreekt dit met beleidsverantwoordelijken en stakeholders. • Behartigt de belangen van de professional binnen de eigen organisatie op het gebied van de complementaire zorg. • Draagt bij aan de ontwikkeling van complementaire zorg door deel te nemen aan congressen, scholing en trainingen. • Is in staat om mee te denken over het implementeren van complementaire zorg binnen zorginstellingen of in de thuissituatie. ( expertisegebied Verpleegkundige Complementaire zorg, Strijbol en Jansen, 2016) College complementaire zorg 23 november 2020 | 31
De professional en kwaliteitsbevorderaar Aanvullende kennis verpleegkundige complementaire zorg • Is bekend met reguliere en complementaire gezondheidszorg zoals Complementary and Alternative Medicine(CAM) en Complementary and Integrative Medicine (CIM). • Is bekend met concepten zoals healing environment en healing presence. Aanvullende vaardigheden/attitude verpleegkundige complementaire zorg • Werkt zelfstandig of in teamverband. • Past effectief tijdmanagement toe. • Is creatief, bijvoorbeeld in complexe situaties. • Integreert op effectieve wijze complementaire zorg in de reguliere zorg. • Reflecteert op het eigen handelen (bijvoorbeeld via intervisie). • Brengt complementaire zorg onder de aandacht in de instelling. • Houdt zich op de hoogte door informatie van afdeling complementaire zorg over bestaande nieuweontwikkelingen in de complementaire zorg. • Neemt deel aan congressen, scholing en trainingen en ledenvergadering van de afdeling complementaire zorg. ( expertisegebied Verpleegkundige Complementaire zorg, Strijbol en Jansen, 2016) College complementaire zorg 23 november 2020 | 32
Toekomst: Integratieve zorg Reguliere zorg Complementaire zorg College complementaire zorg 23 november 2020 | 33
Een paar cijfers • Op basis van verouderde en onvolledige cijfers: In Nederland maakt ongeveer 35% van de bevolking gebruik van complementaire en alternatieve zorg. (in vergelijking: Duitsland 75%, Frankrijk en de Scandinavische landen rond de 50% en Groot Britannië 20%) • Onderzoek van Bforce toont aan dat tweederde van de patiënten een vorm van complementaire zorg gebruikt: Zelfzorg en/of voedingssupplementen zonder toezicht 32% Zelfhulp technieken gericht op lichaam en geest 37% Zorgvormen onder toezicht van complementair arts/ therapeut 39% (Margry, 2018; www. Bforce. nl, zd) College complementaire zorg 23 november 2020 | 34
Van Complementair naar Integrale verpleegkunde • Integrative Nursing is holistic, personcentered and based on relationships. Integrative nurses focus on strengthening the selfhealing potential in human beings by integrating sustainable, documented and non-invasive treatments in nursing in order to strenghten health and promote wellbeing for patients as well as nurses. College complementaire zorg 23 november 2020 | 35
Van Complementair naar Integrale verpleegkunde Hierin zijn de 6 principes van integrale verpleegkunde en verzorging te herkennen: • De mens is een ondeelbaar geheel en onderdeel van zijn omgeving en kan niet gereduceerd worden tot diagnoses, symptomen en afwijkingen van de norm. • De mens heeft een aangeboren vermogen tot gezondheid en welbevinden. • De natuur heeft helende en herstellende eigenschappen die bijdragen aan gezondheid en welbevinden. • Integrative nursing is gericht op de persoon en gebaseerd op relaties. • Zorg vanuit Integrative nursing is gebaseerd op evidence en maakt gebruik van alle interventies die het zelfhelend vermogen ondersteunen, beginnend bij de minst invasieve tot meer invasieve, afhankelijk van de behoefte en de context. • Integrative nursing richt zich op de gezondheid en het welbevinden van zowel de zorgvrager als de zorgverlener. College complementaire zorg 23 november 2020 | 36
Literatuur Busch, M. , Huisman, A. , Hupkens, S. , Visser, A. (red. ) (2014) Inleiding Complementaire zorg, Reed Business Education, Amsterdam. Busch, M. , Jong, M. C. , Baars E. W. (2015) Complementaire zorg in ziekenhuizen, verpleeghuizen en GGZ instellingen. Eerste Nederlandse inventarisatie , Louis Bolk Instituut, Driebergen. Bulechek, G. M. , Butcher, H. K. , Mc. Closkey Dochterman, J. (2010) Verpleegkundige Interventies, Elsevier gezondheidszorg, Amsterdam. Henneghan, A. M. Schnyer R. N. (2015) Biofield therapies for symptom management in palliative and end-of -life care. Am. Journal Hosp palliat Care, 32(1): 90 -100 Lytle, J. , Mwatha, C. , Davis, K. K. (2014). Effect of Lavender Aromatherapy on Vital Signs and Perceived Quality of Sleep in the Intermediate Care Unit: a Pilot study, American Journal of Critical Care, (23), 24 -29. Margry, P. J. (2018) Healing en “Älternatief”genezen, een culturele diagnose, Meertens Instituut/ Amsterdam University press BV, Amsterdam Oschman, J. L. (2000) Energy Medicine, Elsevier 2000 Vanhove, M. Devlieghere, G. (2010) Etherische Oliën, handboek voor aromatherapie , De Eeenhoorn, Wielsbeke, België Afbeeldingen tenzij anders vermeld: Brittanica Image Quest College complementaire zorg 23 november 2020
- Slides: 37
