Arhitektura Moravske kole Ana Kneevi Glavne odlike Poslednja

Arhitektura Moravske škole Ana Knežević

Glavne odlike � Poslednja stilska skupina , , Moravska škola’’ razvija se u poslednje tri decenije XIV i prvoj polovini XV veka; � Prekinuta je padom Smedereva 1459. godine; � Bitne novine vezane za opšti izgled celine i unutrašnju harmoniju, arhitekturu fasada i obradu fasadnih površina; � Poslednja obnova umetnosti u vizantijskom svetu; � Razvijeni i sažeti upisani krst sa kupomom; � Dodatne su bočne konhe – trikonhos; � Kupole – slično kao tokom tzv. srpsko-vizantijskog stila; � Novina: reljef i boja na fasadama; � Fasade – u tri zone, obeležene vencima i kolonetama; � Zidanje: jedan red kamena, tri reda opeke; � Ukras: šahovska polja; � Rozete, kameni reljef, lukovi, bifore sa poznogotičkim lukom;

Knez Lazar (1371 -1389) �Ravanica, posvećena Vaznesenju, 1377 - 81. �Razvijeni upisani krst sa pet kupola i odvojenom pripratom, koja je takođe upisanog krsta sa kupolom na sredini; �Pilastri povezani lukovima, zidanje u slojevima opeke i kamena, kameni reljefni ukras na okvirima otvora, površinama ukrasnih lukova i u rozetama; �Fasade Ravanice: stilizovano bilje, pletenice, prepleti, rakse, geometrizovani oblici ptica i aždaja, maske monstruma koji bljuju lozice i vreže;

Manastir Ravanica, Vaznesenje, knez Lazar, 1377 -81.

Manastir Ravanica, Vaznesenje, knez Lazar, 1377 -81.

Manastir Ravanica, Vaznesenje, knez Lazar, 1377 -81.

Manastir Ravanica, Vaznesenje, knez Lazar, 1377 -81.

Lazarica �Lazarica, Sveti Stefan, 1377 -80. �Pridvorna crkva u Kruševcu; �Sažetna varijanta jednokupolne crkve; �Fasadni ukras srodan ravaničkom; veruje se da su isti klesari radili na obe crkve; �Veća težnja ka visini u Lazarici, drugačiji odnosi masa, više kockasto postolje kupole, smelije rešenje lukova, priprata zamišljena i ostvarena

Lazarica, Sveti Stefan, knez Lazar, 1377 -80.

Lazarica, Sveti Stefan, knez Lazar, 1377 -80.

Lazarica, Sveti Stefan, knez Lazar, 1377 -80.

Lazarica, Sveti Stefan, knez Lazar, 1377 -80.

Lazarica, fotografija iz 1915.

Ljubostinja �Bogorodičina crkva, knjeginja Milica (žena- ktitor); � 1388 -1405. �Crkva razvijenog trolista sa prostranom pripratom (smeštaj grobova); �Pritesani grubi kamen korišćen je za gradnju, pokriven malterom i ukrašen slikanim redovima koji su oponašali ćelijasti način gradnje; �Zabeleženo ime graditelja – Rade Borović; �Rade neimar upamćen je i u narodnim pesmama, a u Ljubostinji se potpisao na pragu ulaza iz priprate u naos; �Fasada puna prepleta;

Ljubostinja, Bogorodičina crkva, knjeginja Milica, 1388 -1405.

Ljubostinja, Bogorodičina crkva, knjeginja Milica, 1388 -1405.

Resava (Manasija) � 1407 -18. �Despot Stefan Lazarević �Posvećena Svetoj Trojici; �Velikih razmera, petokupolna crkva, slična Ravanici po prostornom rešenju – razvijeni upisani krst sa trikonhosom; �Na resavskoj crkvi nema polihromije fasada i bogatog fasadnog ukrasa; �Skulptoralni ukras nalazi se samo oko prozora;

Manasija (Resava), despot Stefan Lazarević, Sveta Trojica, 1407 -18.

Manasija (Resava), despot Stefan Lazarević, Sveta Trojica, 1407 -18.

Manasija (Resava), despot Stefan Lazarević, Sveta Trojica, 1407 -18.

Kalenić � 1407 -13. � Ktitor: jedan od vlastelina despota Stefana – Bogdan protovestijar, njegova žena Milica i brat Petar; � Posvećen Vavedenju Presvete Bogorodice; � Građen po uzoru na Lazaricu; � Plan: sažeti trikonhos; � Izražena vertikalnost, manastir stremi u visinu; � Rešenje konhi i apside zanimljivo – unutra polukružno, spolja višestrano; � Fasada: crvena opeka u kombinaciji sa sivim blokovima, sloj belog maltera; � Prikazi ptica i lavova; � Nad prozorima postoje isklesani i ljudski likovi;

Kalenić, Vavedenje, Bogdan protovestijar, 1407 -12.

Kalenić, Vavedenje, Bogdan protovestijar, 1407 -12.

Kalenić, Vavedenje, Bogdan protovestijar, 1407 -12.

Kalenić, Vavedenje, Bogdan protovestijar, 1407 -12.

Naupara �U selu Naupare kod Kruševca; �Bivši vlastelin kneza Lazara, monah Dorotej, sa sinom jeromonahom Danilom; �Crkva posvećena Rođenju Bogorodice, pre 1382. sagrađena; �Sažeti upisani krst, po uzoru na Lazaricu;

Naupara, Rođenje Bogorodice, monah Dorotej i sin, pre 1382.

Naupara, Rođenje Bogorodice, monah Dorotej i sin, pre 1382.

Sveti Stefan, Lepenac, Brus

Sveti Stefan, Lepenac, Brus

Ostaci manastira Milentija, Brus

Replika rozete manastira Milentija, Brus

Tvrđave �Utvrđenja Ravanice i Manasije; �Veliki smederevski grad, ostaci palate despota Đurđa Brankovića. � 1404. u vreme despota Stefana Lazarevića, Beograd je prvi put prestonica Srbije; �Grad je bio razrušen i zapušten, pa je Stefan započeo obnovu; �U Gornjem gradu despot je sagradio zamak, posebno utvrđen zidom s kulama i rovom, u koji se ulazilo preko pokretnog mosta. Unutar zamka nalazio se dvor, jedna naspram druge velike kula Nebojša i Bojša, kuće vlastele, kapela, biblioteka i riznica.

Ostaci zamka despota Stefana Lazrevića, Beograd, XV

Kult proklete Jerina Despotica Jerina Branković � Rođena je nešto pre 1400. godine od oca Dimitrija I Kantakuzina, sevastokratora i despota od Moreje. Bila je veoma lepa i obrazovana. Udala se 1414. godine za despota Đurđa Brankovića i bila mu je druga žena. Njegovoj prvoj ženi ne znamo ime, jedino što znamo jeste da je bila trapeznutska princeza i da je sa Đurđem imala ćerku Jelenu. U istorijskim izvorima, za Đurđevu ćerku Maru(kasnije sultaniju na turskom dvoru) ne zna se da li je bila Jerinina ćerka ili ćerka te Đurđeve prve žene ali je Jerina prihvatila kao svoju. Jerina je, pored Mare za koju se ne zna da li joj je ona majka, imala sa despotom Đurđem još petoro dece: Todora, Grgura, Stefana, Lazara i ćerku Katarinu. � Despotica Jerina, budući veoma obrazovana i pismena, često je uticala na državničke poslove svoga muža. Kao što znamo, u srednjem veku je opšteprihvaćeno da je žena neko oruđe đavola ako upravlja poslovima, utiče na muža itd. i narod često svom gospodaru ništa nije zamerao, a sve što se narodu nije svidelo prebacivano je ženi. Tako je, zbog izgradnje Smedereva, despotica Jerina, postala u narodu poznata i opevana kao veoma surova vladarka, a narod joj je nadeo ime Prokleta Jerina. Do današnjih dana širom Srbije i zemalja srpskih, ako bismo pitali ljude ko je bila Irina Kantakuzina, naši sagovornici bi možda zastali i razmislili, ali ako bismo tražili da nam kažu ko je bila Prokleta Jerina – odmah bi krenula priča o kuluku, Smederevu, pa čak i stihovi dobro poznatih pesama. �

�„Kad Jerina Smederevo gradi, pa naredi mene u argatluk, argatovah tri godine dana, i ja vukoh drvlje i kamenje, sve uz moja kola i volove…“ �„O Jerina, luda ženska glavo! Šta s' tražila, još si malo našla. . “

Smederevska tvrđava, XV (započeta 1428)

Smederevska tvrđava, XV

Grad proklete Jerine, Koznik, Brus

Maglič – kasnije nazvan Jerinin grad