ZAKADOWA ORGANIZACJA ZWIZKOWA UPRAWNIENIA I KOMPETENCJE Autor Krzysztof

ZAKŁADOWA ORGANIZACJA ZWIĄZKOWA UPRAWNIENIA I KOMPETENCJE Autor: Krzysztof Stradomski Specjalista ds. prawnych Zespół Komunikacji Społecznej ZG ZNP Warszawa 2012 1

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 23 maja 1991 roku o związkach zawodowych (t. j. : Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm. ) Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 roku Karta Nauczyciela (t. j. : Dz. U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm. ) Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 roku Kodeks pracy (t. j. : Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm. ) Statut Związku Nauczycielstwa Polskiego 2

ZWIĄZEK ZAWODOWY Dobrowolna i samorządna organizacja ludzi pracy, powołana do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych Związki zawodowe mają prawo tworzyć ogólnokrajowe zrzeszenia (federacje) związków zawodowych. Ogólnokrajowe związki zawodowe i zrzeszenia związków zawodowych mogą tworzyć ogólnokrajowe organizacje międzyzwiązkowe (konfederacje) 3

Struktura związku zawodowego Statut związku zawodowego określa w szczególności m. in. : Nazwę związku Siedzibę związku Cele i zadania związku oraz sposoby i formy ich realizacji Strukturę organizacyjną związku ze wskazaniem, które z jednostek organizacyjnych związku mają osobowość prawną Sposób reprezentowania związku oraz osoby upoważnione do zaciągania zobowiązań majątkowych w imieniu związku, Organy związku, tryb ich wyboru i odwołania, zakres ich kompetencji oraz okres kadencji. 4

Związek zawodowy w zakładzie pracy Zakładowa organizacja związkowa Międzyzakładowa organizacja związkowa Ponadzakładowa organizacja związkowa 5

Zakładowa organizacja związkowa Związek zawodowy lub związku zawodowego jednostka organizacyjna Zrzesza pracowników lub osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u jednego pracodawcy Warunkiem korzystania z ustawowych uprawnień, jest zrzeszanie co najmniej 10 członków u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji 6

Międzyzakładowa organizacja związkowa Związek zawodowy zawodowego lub jednostka organizacyjna związku Zrzesza pracowników lub osoby wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą u więcej niż jednego pracodawcy Warunkiem korzystania z ustawowych uprawnień, jest zrzeszanie co najmniej 10 członków łącznie u wszystkich pracodawców objętych działaniem tej organizacji Przepisy dotyczące zakładowej organizacji związkowej stosuje się do międzyzakładowej organizacji związkowej obejmującej swoim działaniem danego pracodawcę 7

Ponadzakładowa organizacja związkowa Organizacja związkowa będącą ogólnokrajowym związkiem zawodowym, zrzeszeniem (federacją) związków zawodowych lub ogólnokrajową organizacją międzyzwiązkową (konfederacją) Zawiera ponadzakładowe układy zbiorowe pracy 8

Warunek korzystania z uprawnień organizacji związkowej Międzyzakładowa i zakładowa organizacja związkowa przedstawia co kwartał - według stanu na ostatni dzień kwartału - w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po tym kwartale, pracodawcy, informację o łącznej liczbie członków tej organizacji, w tym o liczbie członków, u tego pracodawcy 9

Skutki braku informacji o liczbie członków organizacji Niekorzystanie z międzyzakładowej lub związkowej w tym: 1. 2. 3. żadnych zakładowej uprawnień organizacji Szczególnej ochrony stosunku pracy wskazanych przez organizację osób Obowiązku konsultacji rozwiązania umowy o pracę Uzgadniania regulaminów i porozumień 10

STRUKTURA Związku Nauczycielstwa Polskiego OGNIWA ORGANIZACYJNE: Okręgi Oddziały Ogniska nie są organami ZNP 11

ORGANY Związek Nauczycielstwa Polskiego Zarząd Główny Okręg zarząd okręgu Oddział oddziału zarząd Ognisko ogniska zarząd 12

Zarząd okręgu, oddziału, ogniska Władza wykonawcza organizacji związkowej Uprawnienia zarządu międzyzakładowej albo zakładowej organizacji związkowej Podstawą funkcjonowania i kompetencji prezydium zarządu jest Statut ZNP 13

Uprawnienia ustawowe Zajmowanie stanowiska w indywidualnych sprawach pracowniczych w zakresie unormowanym w przepisach prawa pracy Zajmowanie stanowiska wobec pracodawcy i organu samorządu załogi w sprawach dotyczących zbiorowych interesów i praw pracowników Prawo prowadzenia rokowań zbiorowych oraz zawierania układów zbiorowych pracy, a także innych porozumień przewidzianych przepisami prawa pracy Sprawowanie kontroli nad przestrzeganiem w zakładzie pracy przepisów prawa pracy, a w szczególności przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy Kierowanie działalnością społecznej inspekcji pracy i współdziałanie z państwową inspekcją pracy Zajmowanie się warunkami życia emerytów i rencistów Reprezentowanie pracowników przed sądami powszechnymi i innymi uprawnionymi organami w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych 14

Uprawnienia statutowe Podstawą prawną nadania uprawnień ogniwom organizacyjnym i organom związku zawodowego jest ustawa o związkach zawodowych, określająca minimalną treść statutu związku. Szczegółowe kompetencje określone Związku Nauczycielstwa Polskiego w Statucie 15

Statut ZNP Ustawa o związkach zawodowych Wzajemne relacje obu źródeł prawa Ustawa aktem prawa powszechnie obowiązującym 16

Inny podział uprawnień UPRAWNIENIA O CHARAKTERZE STANOWCZYM UPRAWNIENIA O CHARAKTERZE OPINIODAWCZYM UPRAWNIENIA SAMODZIELNE 17

Charakter stanowczy uprawnień Pracodawca może podjąć określoną decyzję po uzyskaniu uprzedniej zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej Uchybienie temu obowiązkowi czyni decyzję pracodawcy wadliwą 18

Przykłady Uzgodnienie regulaminu określającego wysokość stawek dodatków i innych składników wynagrodzenia nauczycieli, (art. 30 ust. 6 a KN). Ustalanie zasad wykorzystania zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (art. 8 ust. 2 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych oraz art. 27 ust. 1 ustawy o związkach). Przyznawanie pracownikom świadczeń z funduszu (art. 27 ust. 2 ustawy o związkach). Zgoda na wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy z osobą, której stosunek pracy podlega ochronie szczególnej (art. 19

Przykłady Zawarcie zakładowego układu zbiorowego pracy (art. 24123 kp) Ustalanie regulaminu pracy (art. 1042 § 1 kp) Ustalenie regulaminu wynagradzania (art. 772 § 4 k. p. ) oraz regulaminów nagród i premiowania (art. 27 ust. 3 ustawy o związkach zawodowych) Zgoda na nie ustalanie planu urlopów w zakładzie pracy (art. 163 § 11 kp) Ustalenie z reprezentującą pracownicę zakładową organizacją związkową terminu rozwiązania umowy o pracę z pracownicą w okresie ciąży lub urlopu macierzyńskiego w razie likwidacji zakładu pracy lub ogłoszenia upadłości zakładu pracy (art. 177 20 § 4 kp).

Charakter opiniodawczy uprawnień Stanowisko zarządu organizacji związkowej ma charakter niewiążący dla pracodawcy Nieuwzględnienie stanowiska organizacji związkowej nie uchybia wprawdzie - od strony formalnej - przepisom prawa, lecz pracodawca musi wystąpić do organizacji o zajęcie stanowiska 21

Przykłady Zajmowanie stanowiska w sprawie zamiaru wypowiedzenia nauczycielowi stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 pkt 2 KN (art. 20 ust. 5 a i 5 b KN) Konsultacja zamiaru rozwiązania umowy o pracę na czas nieokreślony (art. 38 kp, art. 52, § 3 i art. 53, § 4 kp), wypowiedzenia warunków pracy lub płacy (art. 42 w związku z art. 38 kp) Zajmowanie stanowiska w sprawie sprzeciwu pracownika od decyzji o jego ukaraniu karą dyscyplinarną przez pracodawcę (art. 112 § 1 kp). 22

Uprawnienia samodzielne Korzystanie z tych uprawnień następuje w zasadzie z inicjatywy samej organizacji. Związek zawodowy nie może w tych uprawnieniach być zastąpiony przez inny organ w zakładzie pracy; nie można też zmusić zakładowej organizacji związkowej do podejmowania bądź zaniechania działań w ramach tych uprawnień. 23

Przykłady Organizowanie wyborów i wszczęcie procedury odwołania społecznego inspektora pracy i ustalanie regulaminów tych wyborów (art. 6 i 7 ustawy z dnia 24 czerwca 1983 r. o społecznej inspekcji pracy ) Współdziałanie z Państwową Inspekcją Pracy przy realizacji jej działań (art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy) Sprawowanie społecznego nadzoru nad pracowniczą kasą zapomogowo pożyczkową (§ 5 Rozporządzenia Rady Ministrów z 19 grudnia 1992 r. w sprawie pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych oraz spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych w zakładach pracy) Prawo wystąpienia do sądu pracy z roszczeniem o zwrot zakładowemu funduszowi świadczeń socjalnych środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy lub o przekazanie należnych środków na ten fundusz (art. 8 ust. 3 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych) Prawo reprezentowania pracownika przed sądami powszechnymi w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych i wszczynania tych postępowań (art. 462 i 465 § 1 k. p. c. ) 24

Przykłady Występowanie z wnioskiem do pracodawcy o zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy (z zachowaniem prawa do wynagrodzenia lub bezpłatnie), pracownika na okres kadencji w zarządzie zakładowej organizacji związkowej lub doraźnej czynności (art. 31 ust. 1 i 2 ustawy o związkach zawodowych) Prawo żądania informacji niezbędnych do prowadzenia działalności związkowej (art. 28 ustawy o związkach zawodowych) Wyrażenie zgody na objęcie obroną pracownika niezrzeszonego w związku, w sprawach w których przepisy prawa pracy przewidują współdziałanie pracodawcy z zakładową organizacją związkową w indywidualnych sprawach ze stosunku pracy (art. 30 ust. 2 i 21 ustawy o związkach zawodowych w zw. z art. 232 kp) Uczestniczenie w udzieleniu pomocy zdrowotnej dla nauczycieli oraz nauczycieli emerytów i rencistów z funduszu pomocy 25

Zasady współdziałania ze związkami zawodowymi Zasady współdziałania w dziedzinie oświaty i wychowania organów administracji rządowej (organów jednostek samorządu terytorialnego) ze związkami zawodowymi zrzeszającymi nauczycieli, nieustalone w ustawie o związkach zawodowych, określają porozumienia zawierane przez odpowiednie organy administracji rządowej (organy jednostek samorządu terytorialnego) z organami właściwego szczebla tych związków (art. 4 ust. 1 KN) Rozporządzenia i zarządzenia przewidziane ustawą podlegają uzgodnieniu ze związkami zawodowymi zrzeszającymi nauczycieli (art. 4 ust. 2 KN) 26