Wy MOWA dzieci w wieku przedszkolnym Etapy rozwoju

Wy. MOWA dzieci w wieku przedszkolnym

Etapy rozwoju mowy dziecka

Proces rozwoju mowy przebiega etapami i trwa kilka lat. Zanim dziecko nauczy się wyrażać swoje myśli, musi przejść wiele etapów, podczas których stopniowo zdobywa umiejętność koordynowania różnych grup mięśni do wytworzenia mowy artykułowanej. Mówienie jest sprawnością, która kształtuje się wolniej i z większym trudem niż inne sprawności motoryczne. Rozwija się ono zgodnie z dojrzewaniem różnych części aparatu mowy. U wszystkich dzieci rozwój mowy przebiega według tych samych prawideł. W rozwoju mowy językoznawcy wyróżniają następujące okresy: v okres melodii, zwany również okresem przygotowawczym (0 -1), v okres wyrazu (1 -2), v okres zdania (2 -3), v okres swoistej mowy dziecięcej (3 -7).

OKRES WYRAZU (1 -2) Po ukończeniu pierwszego roku życia, wraz ze pojawianiem się coraz to nowych doświadczeń w życiu dziecka, następuje znaczący postęp w rozwoju mowy, która staje się narzędziem eksploracji świata. Dziecko rozumie już wiele słów, wyrażeń i zdań, choć samo nie jest jeszcze w stanie ich wszystkich wypowiedzieć.

Potrafi wypowiadać wszystkie samogłoski z wyjątkiem wyraz samogłosek nosowych ą, ę. W tym okresie doskonali się artykulacja spółgłosek: m, p, b, m. , t, d, n, k, ś, ć, czasami także ź i dź, zaś pozostałe spółgłoski są zwykle zastępowane łatwiejszymi. Dziecko upraszcza na ogół grupy spółgłoskowe (np. ciocia- tota), często zdarza się także, że wypowiada jedynie pierwsze sylaby wyrazów lub same końcówki. W tym okresie powstają pierwsze wypowiedzi dwuwyrazowe, np. baba ała (pa pa, daj, baba bach). W wieku 18 miesięcy przeciętne dziecko posiada słownik liczący około 50 słów, które umie powiedzieć, oraz około 100 słów, które rozumie. Gdy maluch zaczyna samodzielnie chodzić, mowa na chwilkę może zejść na drugi plan. Jest to jednak etap przejściowy.

OKRES ZDANIA (2 -3) W tym okresie wyłaniają się poszczególne kategorie gramatyczne, gwałtownie wzbogaca się słownik. Mowa ulega dalszemu doskonaleniu. Dziecko powinno już wymawiać wszystkie samogłoski ustne i nosowe. Ze spółgłosek pojawiają się w tym okresie s, z, c, dz. Jednak dziecko ma dalej trudności, gdyż narządy mowy nie są jeszcze dostatecznie sprawne. Toteż głoski trudniejsze są zastępowane łatwiejszymi. Samogłoski mogą być jeszcze wymawiane niewłaściwie. W sumie mowa jest już zrozumiała dla najbliższego otoczenia. Dziecko zaczyna mówić zdaniami 2 – 3 wyrazowymi. Są to zdania oznajmujące, rozkazujące, pytające, wykrzyknikowe. Najczęściej używa rzeczowników – nazw konkretnych przedmiotów. Czasowniki jako nazwy czynności używa w formie bezokolicznika, lecz w niedługim czasie pojawiają się w czasie teraźniejszym, przyszłym i przeszłym w formie strony czynnej, biernej i zwrotnej jednak nie zawsze poprawnie. Dwulatki używają kilkunastu przymiotników i pojawiają się spójniki. Artykulacja nie jest jeszcze prawidłowa, a głoski, których wymowa sprawia trudności są zastępowane łatwiejszymi wskutek małej sprawności narządów artykulacyjnych.

Dziecko 2 -3 l powinno już wypowiadać głoski: wargowe: p, b, m oraz zmiękczone: pi, bi, mi, wargowo – zębowe: f, w, fi, wi, środkowojęzykowe: ś, ź, ć, dź , ń ki, gi, tylnojęzykowe: k, g, ch, przedniojęzykowo – zębowe: t, d, n, przedniojęzykowo – dziąsłowe: l. Pod koniec tego okresu mogą się już pojawić głoski s, z, c, a także sz, ż, cz, dż. Okres ten jest przełomowy w rozwoju mowy, ponieważ dziecko przyswaja sobie podstawy systemu leksykalnego, fonetycznego i morfologicznego języka, jakim mówią osoby z otoczenia dziecka. Następne lata przynoszą jego doskonalenie, czyli zwiększenie zasobu słownictwa, umiejętności stosowania odpowiednich form gramatycznych oraz lepsze odtwarzanie brzmienia wyrazów.

OKRES SWOISTEJ MOWY DZIECIĘCEJ (3 -7) Okres swoistej mowy dziecięcej (swoistych form językowych) trwa od 3 do 7 lat. Kończy się wraz z opanowaniem przez dziecko poprawnej wymowy. Może trwać kilka lat. Jest to okres urokliwych rozmów pełnych uproszczeń, przestawień niespodziewanych połączeń. Powstają całkiem nowe wyrazy, czasem charakterystyczne tylko dla danego dziecka- tzw. neologizmy

Najczęstsze błędy językowe pojawiające się u trzylatków, mogą utrzymywać się do 5 roku życia, to: opuszczanie sylaby początkowej lub końcowej (zupa pomidorowa = zupa midolowa, lokomotywa - komotywa); zmiękczenie głosek: s, z, c, dz, lub sz, ż, cz, dż- wymawianie jak ś, ż, ć, dź ( sanki= sianki) przestawianie głosek w wyrazie (ławka = wałka); tworzenie nowych wyrazów (zadzwonić + telefonować = zatelefonić, żelazko =prasowaczka, oparcie krzesła = opieranka). głoska r może być wymawiana jako j lub l , ewentualnie jako ł , ( rower= lowel, robak= lobak) zamiast f występuje często ch i odwrotnie.

4 rok życia Utrwalają się takie głoski jak s, z, c, dz. Dziecko nie powinno już wymawiać ich jako ś, ź, ć, dź. Pojawia się głoska r, choć jej opóźnienie musi być jeszcze niepokojące. Opanowanie tej głoski to wielki sukces dla dziecka. Często w związku z tym jej nadużywa i mówi, na przykład rarka zamiast lalka, mreko zamiast mleko. Głoski sz, ż, cz, dż mogą być zamieniane na s, z, c, dz lub ś, ź, ć, dź. Mowa dziecka jest jeszcze niedoskonała. Wyrazy czasami mogą być poprzestawiane, a grupy spółgłoskowe uproszczone. Dziecko 4 letnie, potrafi już mówić o przeszłości i przyszłości. Zadaje mnóstwo pytań. Może pojawić się tzw. hiperpoprawność związana z opanowaniem nowych, trudnych głosek np. zastępowanie głosek s, z, c, dz, przez sz, ż, cz, dż - np. : sztół, czukierek;

5 rok życia Mowa dziecka jest już zrozumiała. Utrwalane są głoski sz, ż, cz, dż. Dziecko potrafi je poprawnie powtórzyć, choć w mowie potocznej mogą być jeszcze wymawiane jako s, z, c, dz. Głoska r często pojawia się dopiero w tym okresie. Wypowiedzi dziecka są wielozdaniowe. Wypowiedzi uwzględniają kolejność zdarzeń i zależności przyczynowo skutkowe, są zwykle poprawne gramatycznie; Dziecko potrafi wyjaśnić znaczenie słów, opisać cechy przedmiotów i możliwość ich zastosowania; Dziecko chętnie poprawia innych i samego siebie, szukając prawidłowego brzmienia wyrazu

6 rok życia Dziecko 6 letnie powinno już prawidłowo wymawiać wszystkie głoski, oraz powinno mieć opanowane mówienie. Powinno poprawnie wymawiać wszystkie dźwięki nawet te najtrudniejsze do opanowania czyli głoski sz, ż, cz, dż oraz r. Półroczne opóźnienia przy pojawianiu się poszczególnych głosek są dopuszczalne, przy dłuższych należy zasięgnąć porady logopedy. Dziecko powinno dokonywać analizy i syntezy słuchowej wyrazów o prostej budowie fonetycznej (tzw. głoskowania) wyodrębniać głoski na początku, na końcu i w środku wyrazu samodzielnie wymyślać wyrazy rozpoczynające się na daną głoskę wyklaskiwać ilość sylab w wyrazie.

NORMY ROZWOJOWE PODSUMOWANIE Normą rozwojową jest, jeśli dziecko w wieku: 0 -1 roku - komunikuje się z dorosłymi za pomocą krzyku, głuży, gaworzy, wymawia pierwsze wyrazy: mama, tata, baba, lala; 1 - 2 lat - Używa prawie wszystkich samogłosek, z wyjątkiem nosowych (ą, ę) oraz wymawia niektóre spółgłoski ( p, b, m, t, d, n, k, ś, ź, ć dź, ch). Pozostałe zastępuje innymi. Wypowiada się jednowyrazowo: np. : kaczka - kaka, pomidor - midol; 3 lat - porozumiewa się prostymi zdaniami, wymawia wszystkie samogłoski i spółgłoski (p, pi, b, bi, m, mi, n, ni, f, fi, w, wi, t, d, n, l, li, ś, ź, dź, j, k, ki, g, gi, ch); 4 lat - wymawia głoski s, z, c, dz; 5 - 6 lat - wymawia głoski sz, ż, cz, dż, r; 7 lat - ma utrwaloną poprawną wymowę wszystkich głosek oraz opanowaną technikę mówienia.

Co to jest wada wymowy? Istnieje dużo definicji, ale najkrócej i najbardziej treściwie mówiąc wada wymowy to sposób mówienia danej głoski w sposób nieprawidłowy, niezgodny z normami przyjętymi w danym języku, czyli w naszym wypadku w języku polskim. Np. w naszym systemie językowym nie ma żadnej głoski, która wymagałaby włożenia języka między zęby, ale już w języku angielskim takie głoski istnieją. Wada wymowy występuje wtedy, gdy dziecko deformuje głoskę!

Najczęściej występujące wady wymowy: Seplenienie międzyzębowe/sygmatyzm Seplenienie boczne/sygmatyzm Rotacyzm czyli reranie Mowa bezdźwięczna Jąkanie czyli niepłynność mowy

O czym powinni pamiętać rodzice? WAŻNE!!! Nie naśladuj dziecięcej wymowy. W kontaktach z dzieckiem nie używaj spieszczeń. „Cio bobaśku” niech odejdzie w zapomnienie; używaj wszystkich, nie tylko najprostszych słów. Naśladowanie języka dziecka utrudnia mu naukę poprawnej mowy. Nie wymagaj zbyt wczesnego wymawiania poszczególnych głosek. Jeśli dziecko 3 - letnie mówi głoski „r” nie jest to powód do niepokoju! Dziecko, które nie jest przygotowane pod względem sprawności narządów artykulacyjnych, niedostatecznie różnicujące słuchowo dźwięki mowy, a zmuszane do artykulacji zbyt trudnych dla niego głosek, często zaczyna je zniekształcać, wymawiać nieprawidłowo. Tworzymy u dziecka w ten sposób błędne nawyki artykulacyjne, trudne do zlikwidowania.

O czym powinni pamiętać rodzice? WAŻNE!!! Nie wyśmiewaj, nie karz, nie zawstydzaj dziecka za jego nieprawidłową wymowę. Nie przestawiaj dziecka leworęcznego na prawą rękę. Naruszanie naturalnego rozwoju sprawności ruchowej zaburza funkcjonowanie mechanizmu mowy. Prowadzi to często do zaburzeń mowy, a w szczególności do jąkania. Zwracaj uwagę na zamykanie ust i oddychanie nosem (pod warunkiem, że nos jest drożny) - sprzyja to pionizacji języka i poprawnej artykulacji

WSKAZÓWKI DLA WAS RODZICE!!! 1. Nazywaj rzeczy Gdy pociecha chwyta cię za nos- powiedz, że „to nos”. Gdy bawicie się pluszakiem opisuj-„to jest miś, tu ma oczko, tu nosek, a tu czerwoną bluzeczkę w zielone kropki”. Kiedy siadacie do obiadu- pokazuj i nazywaj przedmioty- w ten sposób uczysz jak kojarzyć słowo z obrazem i przedmiotem. Nowe słowa powtarzaj wiele razy. 2. Zadawaj pytania Oglądając książeczkę lub zabawkę możesz zadawać pytania: „gdzie miś ma nosek? ”, a malec będzie wskazywał odpowiedź. Uwaga- badania wykazały istnienie silnego związku pomiędzy ilością czasu poświęcanego przez rodziców na „dialog” z dzieckiem, a intelektualnym rozwojem dziecka. 3. Mów tak, jak chciałabyś, by mówiło twoje dziecko. To od ciebie maluch uczy się mówić i to ty utrwalasz jego wzorce. Mów spokojnie, powoli i wyraźnie; nie zdrabniaj przesadnie- niech marcheweczka zostanie jednak marchewką. 4. Bądź komentatorem Opowiadaj maluchowi o wszystkim, co je otacza, mów jak najwięcej i jak najczęściej- bądź po prostu komentatorem waszego życia. 5. Baw się dźwiękami Pokazując dziecku zwierzę, pod obrazek podłóż glos- używaj słów dźwiękonaśladowczych: „kwa, kwa”, „miau” czy „ hau, hau”- przy okazji nauki rozbawisz też malucha.

6. Bądź narratorem Kup książeczki, czytajcie i oglądajcie je wspólnie- tobie przypadnie rola narratora- czytaj i opisuj zatem wszystko, co widzisz: „To jest chłopiec. Chłopiec bawi się piłką. Piłka jest czerwona”- w ten sposób maluch uczy się nowych słów. Następnie poproś dziecko, aby spróbowało opowiedzieć, co widzi na obrazku. 7. Powtarzaj się Wydaje ci się, ze oglądanie dziesiąty raz tej samej książeczki opatrzonej tym samym twoim komentarzem jest nudne? Nie dla maluchaon lubi to, co jest mu znane, a dzięki powtórzeniom wszystko szybko zapamiętuje. 8. Słuchajcie muzyki, śpiewajcie piosenki Włączaj muzykę, którą lubisz- pamiętaj tylko, żeby nie była zbyt głośna. Śpiewaj piosenki nawet wtedy, kiedy uważasz, ze zdecydowanie powinnaś- dla dziecka twój głos jest i tak najpiękniejszy. 9. Zwracaj uwagę, aby dziecko jak najwięcej pokarmów gryzło. Zachęcaj dziecko do gryzienia i żucia pokarmów stałych, np. skórki od chleba - ma to pozytywny wpływ na poprawę sprawności aparatu artykulacyjnego. Uwaga-zaburzenia połykania i żucia mogą poprzedzić zaburzenia mowy.

10. Ciesz się każdym słowem Zachęcaj dziecko do mówienia, chwal je- ale nie zmuszaj go do niczego i nie popędzaj. Zachwyt i radość mamy nad choćby najmniejszym osiągnięciem to najlepsza zachęta dla malca. Kiedy dziecko zobaczy twą radość, wie, że warto się starać. 11. Niech maluch widzi jak mówisz Od samego urodzenia dzieci uwielbiają patrzeć na innych, lubią też, gdy się do nich mówi. Świetną zabawą będzie zatem dla malca obserwowanie twojej twarzy wtedy, gdy coś opowiadasz- dziecko przyglądając się, uczy się otwierać usta i właściwie układać je do różnych dźwięków. 12. Zachęcaj do posługiwania się mową Postaraj się, by maluch powoli zamieniał gesty na słowa (oczywiście w miarę swoich możliwości) i jeśli pokazuje paluszkiem pokój obok spytaj, czy chcesz, żebyście poszli właśnie TAM? 13. Nie zaniedbuj chorób uszu Nie leczone mogą powodować niedosłuch, a w następstwie wady wymowy. Jeśli dziecko osiągnęło już wiek, w którym powinno daną głoskę wymawiać, a nie robi tego, zasięgnij porady logopedy.

Dziękuję za uwagę ; -)