Wprowadzenie do problematyki zwizanej z autyzmem DEFINICJA AUTYZMU

Wprowadzenie do problematyki związanej z autyzmem

DEFINICJA AUTYZMU: � Z ang. Autism, franc. Autisme, niem. Autismus, łac. autismus, od grec. autos (=sam). � Stanowi niepełnosprawność rozwojową, poważnie ograniczającą i mogącą trwać całe życie, a ujawniającą się w ciągu pierwszych 3 lat życia. � Najbardziej zawikłany problem w dziedzinie psychiatrii dziecięcej. � Według E. Bleulera, który termin wprowadził, autyzm to odwrócenie się od świata zewnętrznego ( spostrzeganie świata zewnętrznego w świetle własnych myśli i poglądów),

SYMPTOMY AUTYZMU: �Przewaga życia wewnętrznego ( znajdowanie przyjemności w marzeniach na jawie) �Krańcowa postać egocentryzmu i narcyzmu �Tendencja do wycofywania się z realnego życia �Skłonność do zamykania się we własnym świecie wewnętrznym, do wystarczania samemu sobie �Niezdolność nawiązywania kontaktów interpersonalnych �Brak kontaktów z otoczeniem

�Zanik łączności uczuciowej z otoczeniem ( odosobnienie uczuciowe) �Nieporozumiewanie się z nim �Zamknięcie we własnym, często urojonym świecie �Myślenie oderwane od rzeczywistości ( myślenie autystyczne) �Mowa i rozwój językowy są opóźnione lub nie wykształcone �Porównanie egocentryzm, introwersja, narcyzm

�Tzw. „biały szum„ czyli wadliwe funkcjonowanie ośrodka mózgu odpowiedzialnego za odbiór i integrację bodźców. �Uszkodzenie systemu następuje w momencie, gdy uszkodzona część mózgu osiągnie dojrzałość. �Zaburzenie to może przebiegać u konkretnych osób w bardzo różnym nasileniu, tzn. że pewne objawy określane jako „autystyczne” mogą być łagodniejsze od innych.

Autyzm wczesnodziecięcy „Zespół Kannera” �Zespół zaburzeń pojawiający się od urodzenia, charakteryzujący się: � zahamowaniem kontaktowania się z otoczeniem � trudnościami w rozumieniu cudzych wypowiedzi, które wynikają z opóźnienia rozwoju mowy, � w wypowiedziach występuje echolalia (zaburzenie myślenia, objawiające się jako niepotrzebne powtarzanie słów lub zwrotów wypowiedzianych przez inne osoby), mylenie zaimków, �nieznajomość zasad gramatyki, �niezdolność do używania pojęć abstrakcyjnych.

�Zmniejszona zdolność myślenia abstrakcyjnego i symbolicznego; występuje niekiedy łącznie z oligofrenią; w praktyce mylony z głuchoniemotą, alalią lub głębszym niedorozwojem umysłowym; �Jedna z psychoz rozpoczynających się w dzieciństwie, �Rodzaj schizofrenii dziecięcej. � Autyzm zajmuje 299 pozycję w Międzynarodowej klasyfikacji chorób.

Koncepcja L. Wing Autyzm możemy rozpatrywać zgodnie z sygnałami zawartymi w poszczególnych sferach rozwojowych z uwzględnieniem nasilenia występowania cech autystycznych wyszczególnionych w opisach, takich jak: � Życie społeczne - charakteryzuje się ono szczególnie w dzieciństwie brakiem zainteresowania osobami, natomiast w starszym wieku uwidacznia się zainteresowanie osobami wyraźnie starszymi. � Kontakty z innymi - stereotypowość charakteryzująca się brakiem zainteresowania zabawami, działaniami twórczymi, zaburzeniem umiejętności naśladownictwa oraz licznymi stereotypiami � Rozwój emocjonalny - brak zachowania dystansu do niebezpiecznych sytuacji i przedmiotów bądź reagowanie panicznym lękiem wobec innych osób. � Zachowania aspołeczne - szczególnie nasilają się w sytuacji zmiany miejsca pobytu lub struktury ułożenia przedmiotów, co może mieć istotny wpływ podczas badań i obserwacji w instytucjach nie znanych dziecku z autyzmem

Koncepcja L. Wing �Komunikacja - brak zainteresowania komunikacją z innymi, �zaburzenia mowy - echolalia, wypowiedzi stereotypowe, niedojrzałość struktur gramatycznych, zaburzenia szyku wypowiedzi, nieprawidłowe użycie zaimków ja/on i innych części mowy, trudności w modulacji i artykulacji głosek �Komunikacja pozawerbalna - trudności w rozumieniu znaczenia mowy, ograniczony kontakt wzrokowy lub jego brak, niekomunikatywność osób z autyzmem, zróżnicowanie w odbiorze bodźców różnymi kanałami (wzrokowym, słuchowym i innymi). �Wyobraźnia - brak elastyczności i spontaniczności w procesie myślenia oraz trudności w zabawie i podczas wykonywania zadań, a także niemożność skupienia uwagi lub skupianie uwagi na elementach nieistotnych i z pogranicza istotności.

Koncepcja L. Wing � Rozwój fizyczny, czyli motoryka � Trudności podczas wykonywania ruchów związanych z zaprogramowaną czynnością złożoną (np. orientacja przestrzenna) wraz z umiejętnością wykonywania czynności i ruchów precyzyjnych nie wymagających kontroli i skupienia uwagi, � Fenomenalne właściwości zmysłu równowagi wraz z możliwością wykonywania ruchów wokół własnej osi przy niezaburzonej równowadze, � Nadaktywność ruchowa połączona z precyzją i niezwykłą sprawnością ruchów o nieuzasadnionej celowości. � Inne sfery rozwojowe - czynności nie wymagające angażowania mowy czynnej wykazują specyficznie wysoki poziom rozwoju, możemy do niej zaliczyć przede wszystkim pamięć mechaniczną, której efekty obserwujemy w wielu sytuacjach życia codziennego. � Współwystępujące zaburzenia - problemy ze snem, efekt podawania środków farmakologicznych.

Autyzm psychogenny �z Ang. psychogenic autism, �Franc. Autisme psychotique, �Niem. Psychogen Autismus.

AUTYZM PSYCHOGENNY: �Powstaje w wyniku frustracji emocjonalnej, np. wczesnej, długotrwałej rozłąki z matką. �Jeden spośród czterech zespołów autystycznych.

AUTYZM schizofreniczny: � z ang. Schizophrenic autism �franc. Autisme schizophrenie �niem. Schizophren Autismus

�Prowadzone nad autyzmem badania zaowocowały wyodrębnieniem oprócz „czystego” autyzmu także innych zaburzeń, które charakteryzują się obecnością pewnych jego cech oraz zaktualizowaniem kryteriów diagnostycznych zebranych w systemach klasyfikacyjnych: �Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD) opracowanej przez Międzynarodową Organizację Zdrowia (WHO) oraz � Diagnostyczno-Statystycznym Podręczniku Zaburzeń Psychicznych (DSM) Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (APA)

Usytuowanie całościowych autyzmu wśród zaburzeń DSM-IV § zaburzenie autystyczne innych rozwoju ICD-10 § autyzm dziecięcy § głębokie zaburzenia rozwoju (nie ujęte w innych § autyzm atypowy kategoriach diagnostycznych § zespół Retta § zaburzenie Retta § inne dziecięce zaburzenia dezintegracyjne § dziecięce zaburzenie dezintegracyjne § zaburzenia hiperkinetyczne z upośledzeniem § zespół Aspergera umysłowym i ruchami stereotypowymi § zespół Aspergera § inne całościowe zaburzenia rozwojowe § całościowe zaburzenia rozwojowe, nie określone Na podst. : E. Pisula, „Autyzm u dzieci. Diagnozaklasyfikacja-etiologia”, Warszawa 2000

LEO KANNER � W 1924 wyemigrował z Austrii do Stanów Zjednoczonych. Został wtedy asystentem w szpitalu stanowym w hrabstwie Yankton w Południowej Dakocie. � W 1930 r. zaproponowano mu utworzenie oddziału psychiatrii dziecięcej w Johns Hopkins Hospital. � Jego podręcznik Child Psychiatry z 1935 uznawany jest za pierwszą książkę w języku angielskim poświęconą psychiatrii dziecięcej. � Artykuł Kannera z 1943 roku zapoczątkował badania nad autyzmem dziecięcym.

WCZESNY DZIECIĘCY AUTYZM �Zespół objawów opisany w roku 1943 roku przez L. Kannera objawia się w okresie pierwszych trzydziestu miesięcy życia dziecka, m. innymi następującymi objawami: �Brakiem postawy antycypacyjnej (dziecko nie wyciąga rąk do najbliższych osób, a starsze, brane na ręce, sztywnieje) �Nie nawiązuje zróżnicowanego kontaktu osobistego z ludźmi �Nie bierze udziału w zabawie z innymi dziećmi.

�Dziecko preferuje zabawy w samotności, nie nawiązuje kontaktów rówieśniczych ani przyjaźni �Opóźnionym rozwojem mowy, którą cechuje dziwaczne słowotwory ( neologizmy), dosłowne mechaniczne powtarzanie usłyszanych słów lub zdań

�Skierowanych do dziecka pytań ( echolalia), lub zupełne nieodzywanie się, mimo poprawnego spełniania poleceń (mutyzm częściowy lub całkowity), nieposługiwanie się zaimkiem , , ja’’ ( mylenie zaimka , , ja’’ z , , ty’’); upośledzenie dotyczy także rytmu, modulacji i dźwięczności wypowiedzi (monotonia), występuje agramatyzm i trudności w rozumieniu cudzej wypowiedzi oraz inicjonowaniu i podtrzymywaniu; �Porównanie: schizofrenia wczesnodziecięca

ZABURZENIA ROZWOJU JĘZYKOWEGO: � Dotyczą zarówno impresji, ekspresji �Występują objawy ograniczenia możliwości komunikowania się, często połączone z niedojrzałością społeczną �W przypadkach skrajnego nasilenia zaburzeń kontakt słowny jest niemożliwy � Wiele dzieci autystycznych w ogóle nie mówi.

OSOBA AUTYSTYCZNA �Osoba dotknięta autyzmem; �Osobę autystyczną cechują: 1. zaburzenia rozwoju społecznego, szczególnie brak empatii wobec przeżyć innych osób; 2. w zakresie komunikacji werbalnej, i pozawerbalnej; 3. sztywność w zachowaniu ( opór wobec zmian, zachowanie obsesyjne i rytualistyczne).

DEFICYT JĘZYKOWY W AUTYZMIE �Język zajmuje główną pozycję wśród symptomów autyzmu Zaburzenia językowe typowe dla syndromu autyzmu są następujące: �Brak reakcji na sygnały słowne jest charakterystyczną dla dzieci autystycznych, �Towarzyszy mu nawiązywania kontaktów słownych; �Występuje opóźnienie w przyswajaniu umiejętności wypowiadania się,

�Nie komunikatywne posługiwanie się sygnałami słownymi, odwracanie zaimków, tzw. podstawianie , , ty’’ w miejsce , , ja’’; trudności w rozumieniu cudzych wypowiedzi, �W wypowiadaniu się wpływają w poważny sposób na wszystkie aspekty rozwoju dziecka autystycznego, w tym na zdolność w nawiązywaniu kontaktów; �Opanowanie umiejętności językowego porozumiewania się przed piątym rokiem życia jest dobrą prognozą.

Dziecko autystyczne: �Określenie dziecko autystyczne oznacza, że wszystkie objawy wystąpiły u niego przed ukończeniem trzeciego roku życia (Newson, 1980)

Klasyfikacja autyzmu: �Ang. DSM-III (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders ), �Opracowana z inicjatywy Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (III wydanie z 1980 roku); pod numerem kodowym 299. 00 występuje autyzm dziecięcy zaszeregowany do tzw. rozległych zaburzeń rozwojowych( dawniej rozpoznawany jako psychoza i schizofrenia).

DEFINICJA ZABURZEŃ DSM IV �Z ang. Diagnostoc and Stastical Manual of Mental Disorders �Pod pojęciem zaburzenia psychicznego należy rozumieć klinicznie znaczący syndrom bądź wzorzec behawioralny lub psychologiczny, który obserwujemy u danej jednostki i który ma związek z odczuwanym w danym momencie cierpieniem (bolesnym symptomem) lub upośledzeniem (zakłóceniem z jednej bądź więcej niż jednej sferze funkcjonowania) lub ze znacznie zwiększonym ryzykiem poniesienia śmierci, odczuwania bólu, upośledzenia czy poważnego ograniczenia swobody działania. �Dodatkowo ten objaw /wzorzec musi być czymś więcej niż ogólnie akceptowaną i usankcjonowaną kulturowo reakcja na konkretne zdarzenie, na przykład śmierć ukochanej osoby. Bez względu na jego podstawową przyczynę, musi on w danym momencie być przejawem behawioralnej, psychologicznej lub biologicznej dysfunkcji występującej u danej osoby

�DSM-IV definiuje zaburzenia psychiczne jako zespoły objawów przejawiających się zachowaniami lub przeżyciami, którym towarzyszy: cierpienie, niesprawność rzutująca na funkcjonowanie, doświadczenie zwiększonego ryzyka (śmierci, bólu, niesprawności) lub znaczna utrata swobody. �Definicja zaburzeń psychicznych podkreśla ich wymiar indywidualny (tj. dotyczący pojedynczej osoby), co nie wyklucza możliwości ich wykraczania poza ten wymiar i uwzględniania w diagnostyce np. funkcjonowania osoby w rodzinie lub innej grupie społecznej.

Pięć kryteriów DSM-IV � Ważną cechą zaburzenia osobowości jest trwały wzorzec doświadczeń wewnętrznych i zachowanie znacznie odbiegające od jednostkowych norm kulturowych. Definicja zaburzeń osobowości DSM-IV opiera się na pięciu kryteriach: � Kryterium A – wzorzec ten musi ujawniać się przynajmniej w dwóch z następujących dziedzin: poznanie, emocjonalność, relacje międzyludzkie, kontrola odruchów. � Kryterium B – ten trwały wzorzec musi być niezmienny i obejmować szeroki zakres sytuacji osobistych i społecznych. � Kryterium C – wzorzec ten prowadzi do stanu rozpaczy, wymagającego interwencji klinicznej. � Kryterium D – wzorzec ten jest stabilny i długotrwały; jego początki przypadają na okres dojrzewania lub wczesnej dorosłości, ale nie później. � Kryterium E – tego wzorca nie można wyjaśnić objawami innego zaburzenia psychicznego.

�Kryteria diagnozy autyzmu wczesnodziecięcego pogrupowano w czterech grupach - w zgodności z Międzynarodową klasyfikacją chorób i przyczyn zgonów (ICD-10) �OCENA ZACHOWNIA SPOŁECZNEGO DZIECKA- ZABURZEŃ W ROZWOJU INTERAKCJI SPOŁECZNYCH �Brak świadomości istnienia uczuć innych ludzi �Brak lub zakłócony sposób poszukiwania komfortu w czasie złego samopoczucia �Brak lub zaburzenie naśladownictwa �Brak lub nienormalne zabawy z rówieśnikami �Upośledzenie zdolności zawierania przyjaźni �Brak rozumienia konwencji w interakcjach społecznych

A. OCENA ZACHOWNIA SPOŁECZNEGO DZIECKA- ZABURZEŃ W ROZWOJU INTERAKCJI SPOŁECZNYCH: �Brak świadomości istnienia uczuć innych ludzi �Brak lub zakłócony sposób poszukiwania komfortu w czasie złego samopoczucia �Brak lub zaburzenie naśladownictwa �Brak lub nienormalne zabawy z rówieśnikami �Upośledzenie zdolności zawierania przyjaźni �Brak rozumienia konwencji w interakcjach społecznych

B. OCENA ROZWOJU MOWY EKPRESYJNEJ: �Komunikacji niewerbalnej oraz wyobraźni w kreowaniu zabaw- zaburzeń komunikacji werbalnej i pozawerbalnej i aktywności wyobrażeniowej �Brak porozumiewania za pomocą gaworzenia, mimiki, gestów, migów lub języka mówionego

�Brak porozumiewania za pomocą gaworzenia, mimiki, gestów, migów lub języka mówionego, �Zaburzenie komunikacji pozawerbalnej wyrażanej przez kanał wzrokowy, ekspresję wyrazu twarzy, całego ciała albo gesty inicjujące lub modelujące interakcję społeczną,

�Brak aktywności wyobrażeniowej, takiej jak odgrywanie ról dorosłych, postaci wymyślonych lub zwierząt, brak zainteresowania historiami dotyczącymi wymyślonych zdarzeń �Zakłócenie formy lub treści wypowiedzi, akcentacji, szybkości, rytmu i intonacji �Zaburzenie formy lub treści wypowiedzi przez stereotypie i powtarzanie wypowiedzi, używanie zaimka , , ty’’ zamiast , , ja’’ �Idiosynkratyczne używanie słów lub fraz, �Upośledzenie zdolności inicjonowania lub podtrzymywanie rozmowy

C. OCENA AKTYWNOŚCI I ZAINTERESOWAŃ - OGRANICZEŃ ZAKRESU WYKONYWANYCH CZYNNOŚCI I ZAINTERESOWAŃ: �Stereotypowe ruchy ciała �Stałe zajmowanie się częściami przedmiotów �Objawy niepokoju nawet przy nieznacznych zmianach w otoczeniu �Ograniczenie zainteresowań.

D. OKREŚLENIE POCZĄTKU POJAWIENIA SIĘ SYMPTOMÓW ZESPOŁU: �W niemowlęctwie � W dzieciństwie

Echolalia Z ang. Echolalia, echospeech, Z łac. Echolalia, Mimowolne automatyczne powtarzanie dźwięków, wyrazów, a nawet całych zdań bezpośrednio po ich usłyszeniu

Echolalia �Objaw autyzmu dziecięcego (psychoz dziecięcego ); �Opóźnionego rozwoju mowy; �Jednym z objawów echopraksji, występuje w katatonicznej schizofrenii, w oligofazji i w katatonii; �Porozumiewanie się z chorymi z rozkojarzonym staje się trudne, a nawet niemożliwe, gdyż chory mówi jakby , , na wiatr’’, w rozmowie naśladuje słowa rozmówcy, powtarzając na zasadzie echa, naśladuje jego ruchy (echopraksja) i mimikę (echomimika);

Wyróżniamy Echolalie bezpośrednią: �Polega na tym, że dziecko powtarza dosłownie skierowanie do niego pytanie, zachowaniem tej samej struktury gramatycznej, lub też powtarza sylaby, wyrazy i zadania bezpośrednio zasłyszane. Echolalie opóźnioną: �Wyraża się tym, że dziecko przytacza całe zdania, teksty wiersza czy piosenki, które słyszało znacznie wcześniej, przed kilku dniami, miesiącami czy nawet rokiem.

MOWA ECHOLALICZNA: �Mówienie z powtarzaniem dźwięków, wyrazów, a nawet całych zdań, bezpośrednio po ich usłyszeniu.

SPECYFICZNE DEFICYTY JĘZYKOWE DZIECI AUTYSTYCZNYCH: �Trudności językowe dzieci autystycznych są dwojakiego rodzaju: ilościowe, oznaczające stopień od normy oraz jakościowe, podkreślają różnice w stosunku do normalnego wzorca użycia języka; �Ilościowe deficyty językowe w komunikowaniu się dzieci autystycznych: �Brak porozumiewania się językowego słownego ( brak umiejętności mówienia, ograniczona zdolność wypowiadania się), �Brak towarzyszącej gestykulacji ( lub występuje tylko elementarna gestykulacja); �Opóźnienie rozwoju języka: nieznaczne(miesięczne)

WIELOLETNIE OGRANICZENIA słownego aktu – Sygnał - reakcja: �Jakościowe deficyty językowe: echolalia, �Echolalia bezpośrednia (e. natychmiastowa) �Echolalia opóźniona (e. odwleczona); �Odwracanie zaimków; �Występowanie neologizmów, �Metaforyczne użycie języka, nieodpowiednie uwagi, �Stereotypowe wypowiedzi, �Wady artykulacyjne;

DEFICYTY W PRAGMATYCZNYM UŻYCIU JĘZYKA: Niezdolność do naprzemiennego wysławiania się Brak porozumiewania się z rówieśnikami Brak zdolności do symbolicznego używania przedmiotów Osłabienie mimiki

Autyzm wczesnego dzieciństwa �Z ang. Early infantile autism, early childhood autism, �Ścisła nazwa zespołu Kannera (1943) za najważniejsze objawy opisanego przez siebie zespołu uznał on, przede wszystkim: �Brak emocjonalnego kontaktu z innymi osobami; �Brak mowy lub specyficzny sposób mówienia, nie służący komunikowaniu się;

�Fascynację pewnymi przedmiotami i widoczną sprawność w manipulowaniu nimi, �Rutynowe i stereotypowe zachowanie, obsesyjne pragnienie niezmienności otoczenia, wynikającego z lęku; �Oznaki potencjalnie dobrego poziomu intelektualnego, dobrej pamięci, zdolności do wykonywania zadań związanych zwłaszcza z montowaniem lub układaniem elementów;

ZABURZENIA MOWY W AUTYZMIE WCZESNODZIECIĘCYM: �Wyróżnia się dwa stanowiska: �Zaburzenia mowy w autyzmie wczesnodziecięcym są pierwotne i mają podstawowe znaczenie dla rozwoju zespołu, �W autyzmie istnieje okres prawidłowego rozwoju mowy, a następnie jej regres (przypisywanie genezy autyzmu czynnikom psychogennym).