Metoda Dobrego Startu Metoda autorstwa Marty Bogdanowicz Prezentacja
Metoda Dobrego Startu Metoda autorstwa Marty Bogdanowicz Prezentacja opracowana przez: Agnieszkę Stasiak i Justynę Morawiecką
Metoda Dobrego Startu (MDS) Metoda Dobrego Startu została opracowana przez Martę Bogdanowicz. Inspiracją do podjęcia pracy były informacje o metodzie Le Bon Depart autorstwa Thei Bugnet, które dotarły do Polski pod koniec lat sześćdziesiątych ubiegłego wieku. M. Bogdanowicz zaczerpnęła z metody francuskiej ogólną ideę - jednoczesny rozwój funkcji słuchowych i ruchowych, uczenie wielozmysłowe, harmonijne ruchy w czasie i przestrzeni - oraz kilka wzorów i technik.
Bogdanowicz we współpracy z gronem specjalistów w przeciągu kilkudziesięciu lat opracowywała i rozwijała Metodę Dobrego Startu oraz jej modyfikacje. Metoda ta jest przeznaczona dla dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym oraz dla dzieci starszych, których rozwój psychoruchowy przebiega wolniej lub nieharmonijnie.
Cele i Założenia Metody Stymulowanie rozwoju funkcji, które są podstawą czynności takich jak pisanie i czytanie. MDS jest skonstruowana tak, by jednocześnie rozwijać funkcje: ● ● ● Wzrokowe Sluchowe Językowe Dotykowo-kinestetyczne Motoryczne Integracja percepcyjno-motoryczna
Ponadto celem MDS jest: ➢ rozwój lateralizacji ➢ kształtowanie orientacji w schemacie ciała i przestrzeni ➢ oddziaływania profilaktyczne ○ aktywizacja psychomotoryczna i usprawnianie wspomnianych funkcji u dzieci z opóźnionym rozwojem psychoruchowym ○ oraz dzieci z ryzykiem dysleksji
Ponadto celem MDS jest: ➢ funkcje diagnostyczne Oprócz wspomagania rozwoju oraz oddziaływania profilaktycznego MDS ma także znaczenie diagnostyczne. Na podstawie obserwacji zachowania dziecka, trudności podczas wykonywania ćwiczeń oraz analizy błędów można wnioskować o rodzaju i głębokości zaburzeń, a także o postępach czynionych przez dziecko.
Warianty Metody Dobrego Startu ● istnieją trzy warianty Metody Dobrego Startu ● dla każdego z nich opublikowano materiały przeznaczone dla nauczyciela i dziecka ● wszystkie warianty nawzajem się uzupełniają i stanowią kolejne etapy pracy stymulacyjno-terapeutycznej oraz edukacyjnej
Łatwe wzory i piosenki lub wierszyki - przeznaczone dla: ● dzieci najmłodszych (od lat 3), rozwijających się prawidłowo; ● dzieci starszych, których rozwój przebiega z opóźnieniem lub nieharmonijnie.
Wzory literopodobne i piosenki lub wierszyki dostosowane do potrzeb: ● 6 - i 7 -latków przygotowujących się do nauki czytania i pisania; ● Dzieci, u których występuje ryzyko dysleksji; ● Dzieci starszych, których rozwój jest opóźniony.
Litery oraz znaki matematyczne i piosenki lub wierszyki - przygotowane z myślą o: ● dzieciach uczęszczających do klas O i I; ● uczniach mających trudności z nauką czytania i pisania, w tym również dzieciach ryzyka dysleksji oraz starszych uczniach, u których stwierdzono dysleksję.
Struktura Zajęć 1. Zajęcia wprowadzające 1. Zajęcia właściwe a. Ćwiczenia ruchowe b. Ćwiczenia ruchowo-słuchowe c. Ćw. ruchowo-słuchowo-wzrokowe 2. Zajęcia końcowe
Kompetencja Językowa 1. Fonologiczna Różnicowanie i identyfikowanie fonemów, analiza cząstek słów (np. sylab, fonemów), synteza izolowanych części słów (głosek, sylab) w słowa, operacje na śródsylabach, sylabach i głoskach. 1. Syntaktyczna Ćwiczenia uwzględniające zasady gramatyki, budowy zdań. 1. Semantyczna Kategoryzacja pojęć, praca ze znaczeniem słowa, poszerzanie słownictwa.
Zajęcia wprowadzające ❖ Ćwiczenia koncentracji uwagi i orientacji w schemacie ciała i przestrzeni - dzieci witają się, uczą się rozróżniać i nazywać części ciała, odróżniać strony ciała np. dzieci stykają się prawymi kolanami. ❖ Piosenka/wiersz - dzieci uczą się piosenki lub wiersza i omawiają ją wraz z nauczycielką ❖ Zabawa w zagadki - nauczyciel świadomie rozwija kompetencję językową dziecka używając do tego tekstu piosenki
Przykład zajęć - Wprowadzenie litery S na podstawie wiersza „Słoneczko” scenariusz opracowany przez mgr Annę Maciaszek dla grupy 16 dzieci I klasy szkoły podstawowej, czas trwania: 75 min. “Przywitanie: 1. Zaproszenie dzieci do zajęcia miejsc na dywanie. Śpiewanie piosenki „Witaj, Kasiu, jak się masz? ” (na melod. ”Panie Janie”), powitanie wszystkich uczniów z osobna. 2. Śpiewanie piosenki pt. : „Jeśli bawisz się wesoło, to rób tak” połączone z inscenizacją ruchową (klaskanie, tupanie, podskakiwanie, skandowanie). ”
Ćwiczenia orientacji w schemacie ciała “ 1. Dzieci stoją w kole. Nauczyciel podchodzi do każdego i wita się poprzez „przybicie piątki” prawą dłonią. Każde dziecko otrzymuje kolorową gumkę - frotkę, którą zakłada na prawą rękę. 2. „Pokaż. . . ” - uczniowie wskazują i nazywają części ciała znajdujące się po prawej stronie tj. prawe oko, prawe ucho, “prawa ręka, prawa stopa, prawy łokieć. . . 3. Zabawa do piosenki „Prawa strona” (oprac. M. Bogdanowicz, „W co się bawić z dziećmi? ”, cd. Część 3, nr 55). 4. Uczniowie poruszają się po sali. Na sygnał wykonują polecenia nauczyciela: - Witamy
Ćwiczenia orientacji w przestrzeni “ 1. Nauczyciel ustawia na środku koła pudełko z woreczkami gimnastycznymi. Dzieci podchodzą do pudełka, wyjmują prawą ręką woreczek, który następnie układają na prawej stopie i tak wracają na swoje miejsca, starając się nie upuścić woreczka. 2. Uczniowie wykonują następujące polecenia i odpowiadają na pytania: Ułóż woreczek obok stopy. . . Gdzie leży woreczek? Ułóż woreczek za stopą. . . Gdzie leży woreczek? Ułóż woreczek przed stopą. . . Gdzie leży woreczek? Ułóż woreczek pod stopą. . . Gdzie leży woreczek? Ułóż woreczek z prawej strony. . . Gdzie leży woreczek? Ułóż woreczek obok, za, przed, po prawej stronie czegoś – uczniowie sami decydują gdzie położyć woreczek. ”
Zagadki i nauka wiersza “ 1. „Co to jest? ” - rozwiązywanie zagadek tematycznych: Olbrzymia lampa, co na niebie świeci, na całym świecie i dla wszystkich dzieci” Kto mieszkał w jamie tuż nad Wisłą i zionął ogniem, jak ognisko? 2. Słuchanie wiersza czytanego przez nauczyciela. Rozmowa inspirowana treścią wiersza. * Co robi słońce? * Kogo łaskocze słońce? * Jaką minę ma Stefek? Nauczyciel wyjaśnia znaczenie określenia „słoneczna mina”(radosna, dobry nastrój, dobra, beztroska). ”
Nauka wiersza “ 3. Nauka wiersza połączona z inscenizacją. Nauczyciel recytuje kolejne wersy, uczniowie powtarzają za nim i naśladują ruchem. Słoneczko łaskocze – poruszanie paluszkami po nosku Stefana – dotykanie palcem nosa więc Stefek słoneczną – szeroki uśmiech ma minę od rana – dotykanie palcami wskazującymi kącików ust, w tzw. uśmiech Recytowanie wiersza na różne sposoby: szeptem, głośno, ziewając, wolno, szybko. ”
Ćwiczenia językowe “ 1. Uzupełnianie zdań. Słoneczko. . . . po nosku. . . . , więc Stefan. . ma minę od. . . 2. Synteza słuchowa. Zgadnij jakie słowo powiedziałam: S O K, S M O K, S A R N A. 3. Jaką głoskę słyszysz na początku, kiedy mówię: słońce, ranek, torba, buty, smok. ”
Ćwiczenia językowe “ 4. Jaką głoskę słyszysz na końcu, kiedy mówię: nos, Stefek, łaskocze, kos 5. Czym różnią się słowa: nos – kos, sok – bok, smok – smak, smok - stok? 6. Ile sylab ma słowo: samolot, Stefan, słoneczny, słońce, nosek 7. Nauczyciel recytuje wiersz, prosząc uczniów, żeby zareagowali (klaszcząc w dłonie) kiedy usłyszą w jakimś słowie głoskę „S”. 8. Nauczyciel prosi, aby uczniowie wymienili inne słowa rozpoczynające się na „S”. ”
Zajęcia właściwe ❖ Ćwiczenia ruchowe - aktywizują analizator kinestetyczno-ruchowy, usprawniają motorykę dużą i małą. ● Zabawy ruchowe nawiązujące do treści piosenki (wierszyka); ● Ćwiczenia doskonalące ruchy rąk, umiejętność utrzymania równowagi oraz rozwijające sprawność i koordynację ruchów całego ciała.
Ćwiczenia ruchowe “ 1. Zabawa orientacyjno – porządkowa „Słońce świeci – deszczyk pada”. Uczniowie poruszają się po sali. Na hasło słońce świeci zatrzymują się, stają na palcach wyciągają ręce jak najwyżej do góry, na hasło deszcz pada – stają na jednej nodze, ręce uniesione nad głową tworzą parasol. 2. Wyścigi drużyn. Każde dziecko otrzymuje kolorowy sznurek. Zadaniem drużyn jest ułożyć z nich słońce w jak najkrótszym czasie. ”
❖ Ćwiczenia ruchowo-słuchowe - angażują analizatory kinestetycznoruchowy i słuchowy. ● Przy śpiewie piosenki (wypowiadaniu rytmicznie wierszyka) wystukiwanie rytmu, np. otwartymi dłońmi, pięściami, palcami. ● Wykorzystywanie atrybutów - woreczki z grochem, ryżem, sznurki, gumki, wstążki, szarfy, chusteczki, instrumenty perkusyjne, plastikowe butelki, pokrywki itp.
Ćwiczenia ruchowo – słuchowe “ 1. Rytmiczne wymachy tasiemkami z góry do dołu (ćwiczenia ze sznureczkami). Każdy uczeń otrzymuje jeden sznureczek. 2. Rytmiczne wymachy tasiemkami poziomo od lewej strony do prawej (ćwiczenia ze sznureczkami). 3. Ćwiczenie w parach: klaskanie w dłonie kolegi/koleżanki. 4. Ćwiczenia na woreczkach. Każdy uczeń otrzymuje po trzy woreczki. ”
❖ Ćwiczenia ruchowo-słuchowo-wzrokowe - angażują trzy analizatory: kinestetyczno-ruchowy, słuchowy i wzrokowy. Dzieci uczą się kreślić wzór w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki (mówionego wierszyka). ➔ Etap I - prezentacja i omówienie budowy oraz sposobu rysowania (pisania) wzoru (figury, litery, cyfry). ➔ Etap II - uczenie polisensoryczne. ➔ Etap III - odtwarzanie wzoru.
Ćwiczenia ruchowo – słuchowo – wzrokowe ETAP I “Pokaz i omówienie budowy litery „S” oraz sposobu pisania. 1. Rozmowa kierowana pytaniami nauczyciela: - To jest litera „S”, co wam przypomina? - Do czego jest podobna? 2. Następnie nauczyciel prosi, żeby dzieci przyjrzały się jak demonstruje sposób pisania litery, zwracając uwagę na początek i koniec pisania. Wybrani uczniowie odpowiadają na pytania: pokaż gdzie jest początek, a gdzie koniec pisania. - czy pisząc literę „S”, odrywam rękę, czy nie? 3. Nauczyciel prezentuje sposób pisania litery do wiersza, pokazując na kartce, uczniowie kreślą literę w powietrzu. ”
Ćwiczenia ruchowo – słuchowo – wzrokowe ETAP II Etap II Uczenie się polisensoryczne. Nauczyciel rozdaje każdemu kartkę z literą „S” wyklejoną materiałami o różnej fakturze. Uczniowie wodzą palcem po wzorze wypowiadając rytmicznie wierszyk. Etap III Odtwarzanie wzoru. Uczniowie wypowiadają rytmicznie wierszyk i jednocześnie odtwarzają wzór: - palcem na stole, - palcem na tacce z kaszą, - kredką pastelową na kartce, flamastrem na kartce w koszulce, - ołówkiem na kartce, podzielonej na osiem kwadratów. W każdym kwadracie po jednej literce. - ołówkiem/piórem w zeszycie do kaligrafii. Etap IV Wyeksponowanie prac w widocznym miejscu. Wspólne wskazanie najpiękniejszej litery spośród wszystkich „S”.
Zajęcia końcowe ❖ Ćwiczenia relaksujące (np. dzieci “ptaszki” - otrzepują piórka, “piłki” podskakują, “płatki śniegu” wirują w różne strony); ❖ Ćwiczenia wyciszające (np. deszczyk” - delikatny masaż pleców dziecka); ❖ Ćwiczenia logopedyczne - oddechowe i usprawniające analizatory.
Zajęcia końcowe “ZABAWA RELAKSACYJNA Dzieci siedzą w kole na dywanie, plecami do siebie. Wykonują masażyki w rytm wierszyka: Słońce świeci [delikatne głaskanie po plecach] Kroczą słonie [delikatne uderzanie otwartymi dłońmi] Pędzą konie po betonie [uderzanie pięściami] Płynie sobie kręta rzeczka [naśladowanie biegu rzeki] Przeszły panie na szpileczkach [dotykanie czubkami palców] Z gryzącymi pieseczkami [delikatne szczypanie] Pada bardzo drobny deszczyk [dotykanie opuszkami palców] Czy poczułeś dreszczyk ? [gwałtowne zsunięcie rąk po plecach w dół]”
Przykład Scenariusza Zajęć dla dzieci starszych “Od piosenki do literki” (Bogdanowicz, Barańska, Jakacka) dla uczniów klas 0 i 1, oraz uczniów z trudnościami w nauce pisania i czytania
Organizacja zajęć Zajęcia prowadzone Metodą Dobrego Startu zazwyczaj są organizowane dla grupy dzieci, ale można je również wykorzystywać do pracy indywidualnej z dzieckiem. Może w nich uczestniczyć: ➢ grupa przedszkolna ➢ klasa ➢ kilkoro dzieci, u których zaobserwowano opóźnienie rozwoju niektórych funkcji (zajęcia korekcyjno-kompensacyjne) ➢ kilkoro dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębszym pracujących z nauczycielem i - jeśli to możliwe - osobą wspomagającą ➢ mała grupa dzieci pracujących w parach z dorosłymi, np. dzieci z autyzmem ➢ dziecko ze względu na sytuację lub indywidualne potrzeby,
Dostosowanie MDS do potrzeb dzieci/dziecka: ❏ ❏ ❏ dostosowanie materiału dostosowanie czasu trwania zajęć powtarzalność i intensywność w ciągu tygodnia całość struktury lub podział na raty urozmaicenie planowanie rocznej pracy z dzieckiem/dziećmi ( materia, sposób podziału, organizacja, pomoce)
Program Materiał Wiek Czas trwania Piosenki i rysunki Proste wzory Dzieci młodsze i z większymi potrzebami, zaburzeniami kilka razy w tygodniu lub codziennie, od 15 do 45 minut Piosenki i znaki Figury geometryczne “zerówka” raz w tygodniu, od 30 - 45 minut Piosenki i literki Litery Od momentu rozpoczęcia nauki liter
MDS a niepełnosprawność intelektualna i nie tylko. . . ● obecnie wykorzystuje się tę metodę do pracy z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną, ● dobór grupy i jej liczebności oraz właściwej dla nich formy zajęć jest kluczowy, ● zaczynamy od najłatwiejszej wersji metody - “Piosenki do rysowania”, ● uczenie przez zabawę, ● uczestnictwo osoby dorosłej w zabawie, ● wzmacnianie dziecka: pochwały, ekspozycja jego prac.
Liczebność grupy ● Niepełnosprawność intelektualna do 8 osób, nauczyciel z osoba wspomagająca (inny pracownik, rodzic, student), ● Autyzm: mała grupa, 2 -4 dzieci, konieczność pracy w parze z dorosłym, ● Duże trudności we współpracy: praca indywidualna z dzieckiem i stopniowa próba włączenia dziecka do grupy Skład grupy ● Wiek (powyżej 3 lat) ● Poziom rozwoju: możliwość utrzymania uwagi, intencjonalność działań, kontakt i współpraca
Udział osoby dorosłej ● Dorosły powinien pomagać dziecku w wykonywaniu aktywności. ● Początkowo nauczyciel często wykonuje zadania z dzieckiem, demonstruje zadania i zachęca dziecko np. może prowadzić rękę dziecka, które ma trudności z zadaniem, aby je w nie wprowadzić. ● Stopniowo w miarę możliwości wycofuje aktywne wspieranie dziecka i motywuje go do działania samodzielnego. ● Istotna jest właściwa ocena ilości potrzebnej pomocy i z czasem stosowanie minimalnych i skutecznych je form np. uchwyt pędzla.
Nagradzanie ● Powinny być przemyslane, atrakcyjne, systematyczne i stosowane z pochwała słowną, ● Stosowane nawet za minimalny postęp, ● Początkowo stosujemy nagrody konkretne (to co dziecko lubi -orzeszek, kawałek owocu) w połączeniu ze społecznymi (pochwała, uścisk, uśmiech), ● Nagrody są podawane natychmiast, w niewielkich ilościach, ● Z czasem zmniejszamy ilość nagród konkretnych na rzecz społecznych.
Dostosowywanie metody do możliwości dziecka ● odwoływanie się do konkretów (myślenie spostrzeżeniowo-ruchowe i konkretno-obrazowe), skojarzenia abstrakcyjnych kształtów z konkretnymi obiektami np. liter z konkretnymi przedmiotami z piosenki, ● wielozmysłowe praca z obiektem (dzwonienie dzwonkiem, wąchanie róży, dotykanie dzbanka, wkładanie kaloszy), manipulacja kształtem litery (naszywanie sznurka na literę, nakładania plasteliny) ● komunikacja: formułowanie prostych krótkich poleceń, wyjaśnień, i pytań, użycie komunikacji werbalnej i niewerbalnej, ● materiał; wybór piosenek z prostym słownictwem, łatwych do zaśpiewania i treści łatwiej do zrozumienia
● dzieci z niepełnosprawnościami mają często trudności z wyobrażeniem i odtwarzaniem obrazu i ruchu można zrezygnować ćwiczeń ruchowych (ilustrowanie ruchem piosenki), ● zamiast pisania liter w powietrzu czy palcem na stole wprowadzamy pisanie na tackach z kaszą, gdy dzieci te zazwyczaj dobrze reagują na zabawę z materiałem sypkim, ● wprowadzenie rutyny podczas organizacji zajęć by ułatwić dzieciom z trudnościami adaptację do zajęć, szczególnie dla grup, które źle reagują na częste zmiany, ● podchwytywanie propozycji dzieci, dawanie wyborów, forma zabawy.
W praktyce ● Dobierzcie się w grupy 3 -4 osobowe ● Zapoznaj się z wybranym scenariuszem przez najbliższe 5 minut ● Zastanów się jak dostosować ten scenariusz dla grupy dzieci z niepełnosprawnością intelektualną Np. możesz użyć przykładu ze swojej pracy lub wyobrazić sobie, że w przedszkolu/szkole podstawowej z prowadzisz zajęcia z 6 osobowa grupa dzieci ● Podziel się krótko swoimi przemyśleniami ze swoją grupą
Efektywność Metody Od 1968 roku pod kierunkiem Marty Bogdanowicz prowadzone są badania nad efektywnością MDS. Potwierdzają one przydatność MDS w procesie przygotowania dzieci do nauki czytania i pisania (szczególnie dzieci ryzyka dysleksji).
Metoda Dobrego Startu jest coraz szerzej stosowana w terapii dzieci z uogólnionymi i głębszymi zaburzeniami. Badania nad skutecznością tej metody w pracy z dziećmi z niepełnosprawnością intelektualną, autyzmem i porażeniem mózgowym wskazują na jej istotną rolę w całościowym procesie terapii. MDS często stosuje się równolegle z Metodą Ruchu Rozwijającego (MRR) Weroniki Sherborne, niejako w powiązaniu z nią - obie mają wiele wspólnych aspektów, w zakresie innych uzupełniają się. MDS rozwija głównie funkcje poznawcze i ruchowe, zaś MRR wspomaga przede wszystkim rozwój emocjonalny, społeczny i motoryczny. Udział w zajęciach grupowych przynosi istotną poprawę funkcjonowania emocjonalnego i społecznego dzieci, również tych z autyzmem.
Bibliografia Bogdanowicz M. , Barańska M. , Jakacka E (2009). Metoda Dobrego Startu. Od wierszyka do rysunku dla dzieci 3 -4 -letnich. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia. Bogdanowicz M. , Barańska M. , Jakacka E (2009). Metoda Dobrego Startu. Od wierszyka do rysunku dla dzieci 5 -6 -letnich. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia. Bogdanowicz M. , Barańska M. , Jakacka E (2009). Metoda Dobrego Startu. Od piosenki do literki. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia. Maciaszek A. (2016) Scenariusz zajęć prowadzonych Metodą Dobrego Startu, http: //www. sp 3. rabka. pl/prezentacjaam. pdf, z dnia: 29. 11. 18.
- Slides: 44