ZDROWIE JAKO WARTO Definicje zdrowia Pojcie zdrowie jest

ZDROWIE JAKO WARTOŚĆ

Definicje zdrowia � Pojęcie „zdrowie” jest wieloznaczne i bardzo trudne do zdefiniowania. Istnieją dwie grupy definicji zdrowia: � Potoczne czyli laickie, w których zdrowie rozumiane jest jako brak choroby lub dolegliwości. � Profesjonalne tzn. formułowane przez przedstawicieli różnych dyscyplin nauki. Od wielu lat podejmowane są próby ustalenia satysfakcjonującej wszystkich definicji zdrowia. Istnieje już około 130 definicji Niektórzy autorzy uważają, że „zdrowie i choroba nie są to wyłącznie stany obiektywne, lecz w dużej mierze konstrukcje społeczne i dlatego też nie jest możliwe sformułowanie jednej „ostatecznej” definicji zdrowia”.

Zdrowie wg WHO � Najczęściej używaną jest definicja zamieszczona w 1948 r. w tekście konstytucji Światowej Organizacji Zdrowia (ŚOZ): „zdrowie to stan dobrego samopoczucia (dobrostanu) fizycznego, psychicznego i społecznego a nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności”. Z definicji tej wynika, że zdrowie: ◦ jest kategorią pozytywną – dobre samopoczucie (dobrostan), ◦ ma trzy wymiary – zdrowie fizyczne, psychiczne, społeczne (obecnie wyróżnia się także czwarty wymiar - zdrowie duchowe).

Zdrowie to także � zdolność do normalnego funkcjonowania organizmu mając na względzie wszystkie jego organy i funkcje, � zdolność do adaptacji w zmieniającym się środowisku, � pewien potencjał fizyczny lub psychiczny, dający możliwość rozwijania aktywności, � wyraz równowagi i harmonii możliwości fizycznych, psychicznych i społecznych osoby ludzkiej.

Wymiary zdrowia � zdrowie fizyczne (somatyczne) – prawidłowe funkcjonowanie organizmu, wszystkich jego układów i narządów; � zdrowie psychiczne – bardzo trudne do zdefiniowania; można wyróżnić zdrowie: � - umysłowe – zdolność do jasnego, logicznego myślenia, � - emocjonalne – zdolność do rozpoznawania własnych uczuć i wyrażania ich w � odpowiedni sposób; umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami, depresją, � lękiem; � zdrowie społeczne – zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi ludźmi i pełnienia ról społecznych; � zdrowie duchowe – u niektórych ludzi związane z wiarą i praktykami religijnymi, u innych z ich osobistym „credo”, zasadami, zachowaniami i sposobami utrzymania wewnętrznego spokoju.

Czynniki warunkujące zdrowie � Istnieje wiele różnych prób klasyfikacji czynników wpływających na zdrowie. Do lat 70. XX wieku uważano, że zdrowie w największym stopniu zależy od służby zdrowia. Na początku lat 70. nastąpiła wyraźna zmiana w postrzeganiu czynników warunkujących zdrowie. M. Lalonde, minister zdrowa Kanady zaproponował schemat „pól zdrowia”, w którym wyróżnił 4 podstawowe grupy czynników, wpływających na zdrowie (ryc. 1): � Styl życia- praca, relaks, sen, nawyki żywieniowe, woda, niestosowanie używek (ok. 50% „udziału”) � Środowisko fizyczne i społeczne życia, w tym pracy i nauki (ok. 20%) � Czynniki genetyczne-wiek, płeć cechy wrodzone (ok. 20%) � Organizacja opieki medycznej-dostępność świadczeń i ich jakośćopieka zdrowotna (ok. 10%)

Podejście Lalonde’a wpłynęło na zmianę polityki zdrowotnej i stworzyło podstawę rozwoju promocji zdrowia.

� Obecnie zwraca się uwagę, że w największym stopniu na zdrowie ludzi wpływają czynniki społeczno-ekonomiczne, a wśród nich m. in. : dochody, status społeczny, poziom wykształcenia, wsparcie społeczne. Od tych czynników zależy też czy styl życia ludzi może sprzyjać zdrowiu (prozdrowotny). Ubóstwo, niski poziom wykształcenia są przyczyną nierówności w zdrowiu. Ludzie o niskim statusie społeczno-ekonomicznym mają gorsze zdrowie, podejmują częściej zachowania ryzykowne dla zdrowia, mają utrudniony dostęp do instytucji ochrony zdrowia. Wsparcie społeczne w środowiskach życia człowieka jest uważane za znaczący czynnik dla kształtowania pozytywnego zdrowia oraz przeciwdziałania chorobotwórczemu wpływowi potencjalnych stresorów.

Prozdrowotny styl życia � Jak wspomniano styl życia jest bezpośrednim czynnikiem, w największym stopniu wpływającym na zdrowie każdego człowieka. Styl życia można zdefiniować jako sposób życia człowieka – jego zachowania, postawy, działania i ogólną filozofię życiową. Styl życia sprzyjający zdrowiu określa się jako prozdrowotny styl życia

zachowania zdrowotne � � � aktywność fizyczna – wykonywanie codziennie, co najmniej przez 30 min. , wysiłków fizycznych, o co najmniej umiarkowanej intensywności (przyspieszenie tętna, oddechu, uczucie „ciepła”); zdrowa, zbilansowana dieta – dostarczająca odpowiedniej do zapotrzebowania organizmu ilości energii i wszystkich składników odżywczych, w odpowiednich proporcjach oraz zjadanie pierwszego śniadania i nie pojadanie między posiłkami; sen – u starszych dzieci, młodzieży i dorosłych ok. 8 godz. na dobę; bezpieczne zachowania seksualne; zachowanie bezpieczeństwa w ruchu drogowym; umiarkowana ekspozycja na słońce; unikanie nadmiaru stresów i skuteczny sposób radzenia sobie z problemami (stresem); korzystanie z wsparcia społecznego; niepalenie tytoniu; ograniczone spożywanie alkoholu; samobadanie (np. piersi u kobiet, jader u mężczyzn) i samokontrola (np. masy ciała); poddawanie się okresowym badaniom profilaktycznym – np. pomiar ciśnienia tętniczego krwi, badanie stomatologiczne, u kobiet badania cytologiczne i mammografia.

Najczęstsze problemy zdrowotne u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym Wypadki, urazy i zatrucia. Są one główną przyczyną zgonów dzieci i młodzieży. Próchnica zębów i choroby przyzębia. Są to najczęstsze choroby w populacji w wieku szkolnym. Podatność na próchnicę u dzieci w wieku szkolnym jest głównie związana z niedojrzałością szkliwa nowo wyrzniętych zębów stałych, nadmiernym spożyciem słodyczy, niedostatkami higieny jamy ustnej. Problemy zdrowia psychospołecznego. Nie dysponujemy danymi o rzeczywistym rozpowszechnieniu zaburzeń zdrowia psychospołecznego. Według danych szacunkowych ok. 15 -20% dzieci i młodzieży wymaga opieki psychiatryczno-psychologicznej. Choroby przewlekłe i niepełnosprawność. Według danych GUS, w 2004 r. różne choroby przewlekłe występowały u ponad 20% dzieci w wieku 5 -19 lat (najczęściej alergie), a niepełnosprawność u ok. 4% populacji w tym wieku. Choroby zakaźne. Dzięki masowym szczepieniom ochronnym sytuacja w zakresie chorób zakaźnych uległa zdecydowanej poprawie. U młodzieży w wieku 15 -19 lat problemem pozostają: gruźlica, choroby przenoszone drogą płciową, zakażenie wirusem Otyłość. Jest ona uważana obecnie za jeden z głównych problemów zdrowia publicznego w krajach rozwiniętych. Określana jest przez WHO terminem „globalnej epidemii”, związanej z nadmiarem spożycia energii i zmniejszeniem aktywności fizycznej.

Inne problemy zdrowotne i społeczne dzieci � zaburzenia narządów zmysłów � zaburzenia układu ruchu � nieuzasadnione stosowanie przez nastoletnie dziewczęta, bez nadwagi diet odchudzających, często eliminacyjnych i restrykcyjnych � stosowanie przez chłopców steroidów lub innych środków anabolicznych � przemoc wśród uczniów w szkole – � ciąże młodocianych

Główne problemy zdrowotne ludzi dorosłych � � � � � W ostatniej dekadzie zaobserwowano w Polsce korzystne zmiany w stanie zdrowia społeczeństwa polskiego. Wpłynęło to na zwiększenie długości trwania życia W wieku dorosłym występuje wiele chorób i częstość ich zwiększa się z wiekiem. Rozpowszechnienie ich mierzy się najczęściej liczbą zgonów i leczenia szpitalnego. Do głównych problemów zdrowotnych należą: choroby układu krążenia (w tym zwłaszcza zawał i udar mózgu), nowotwory złośliwe – u mężczyzn rak oskrzeli i płuc, u kobiet nowotwory piersi, wypadki i urazy – najczęstsza przyczyna zgonów u chłopców i mężczyzn w wieku 1 -45 lat, dziewcząt i kobiet w wieku 1 -35 lat, choroby układu oddechowego, zaburzenia psychiczne, (w tym najczęściej zaburzenia nerwicowe i zaburzenia związane z nadużywaniem alkoholu), choroby zawodowe i wypadki przy pracy, niepełnosprawność

Wskaźnik jakości życia ( Quality of Life Index) – wskaźnik opracowany w 2005 przez brytyjski tygodnik „The Economist” dla odzwierciedlenia poziomu życia i satysfakcji życiowej w poszczególnych krajach w bardziej adekwatny sposób niż przy użyciu tradycyjnych metod (wskaźnika wzrostu PKB lub poziomu PKB na 1 mieszkańca)

Parametry jakości życia � � � � � Sytuacja materialna – PKB na 1 osobę w USD, przy zachowaniu parytetu siły nabywczej. Zdrowie – średnia oczekiwana długość życia Stabilność polityczna i bezpieczeństwo – ocena stabilności politycznej i bezpieczeństwa. Życie rodzinne – wskaźnik rozwodów (na 1000 mieszkańców), wyrażony w skali od 1 (najniższy wskaźnik rozwodów) do 5 (najwyższy). Życie wspólnotowe – zmienna ta otrzymuje wartość 1, jeśli kraj ma wysoki wskaźnik uczęszczania do kościoła albo członkostwa w związkach zawodowych; w przeciwnym razie zero. Klimat i geografia – szerokość geograficzna, dla rozróżnienia między klimatami gorącym i zimnym. Bezpieczeństwo zatrudnienia – stopa bezrobocia, w procentach. Wolność polityczna – przeciętne wskaźniki wolności politycznych i praw obywatelskich. Skala od 1 (całkowicie wolny) do 7 (bez wolności). Równość płci – proporcje przeciętnych zarobków mężczyzn i kobiet, ostatnie dostępne dane.

Wizualna skala bólu

Pytania/zadania kontrolne 1. 2. 3. Podać definicje zdrowia wg Światowej Organizacji Zdrowia. Wymienić czynniki, od których zależy nasze zdrowie i na które możemy sami mieć wpływ. Na czym polega prozdrowotny styl życia?