Wie kiest welke studierichting in het secundair onderwijs

Wie kiest welke studierichting in het secundair onderwijs? En welke rol speelt de school bij deze studiekeuze? Bieke De Fraine & Maarten Pinxten Centrum voor Onderwijseffectiviteit en -Evaluatie 25 februari 2011

1. Studiekeuze in secundair onderwijs • Steeds verdere specialisatie => Aantal mogelijke studiekeuzes is groter in hogere jaren • Twee belangrijke collectieve keuze-momenten - overgang 1 e - 2 e graad - overgang 2 e – 3 e graad SSL 2 -daagse

2. Wat beïnvloedt de studiekeuze? 1. Leerlingkenmerken ► Geslacht Jongens kiezen anders dan meisjes ► Sociaal-economische thuissituatie (SES) Hoge SES-leerlingen kiezen vaker wiskunde & wetenschappen ► Interactie geslacht – SES Hoge SES-meisjes maken minder typische meisjes-keuzes dan lage SES-meisjes ► Prestaties Leerlingen die goede prestaties halen voor een bepaald vak, zullen vaker dat vak kiezen

2. Wat beïnvloedt de studiekeuze? ►Individuele psychologische kenmerken 1. Interesse “Ik vind talen interessant” 2. Bruikbaarheid en belang “Ik vind het belangrijk om goed Engels te kunnen” 3. Academisch zelfconcept “Ik ben nogal sterk in talen” 4. Plezier in een vak “Ik vind talen studeren leuk”

2. Wat beïnvloedt de studiekeuze? 2. Schoolkenmerken ► schoolkenmerken < leerlingkenmerken ► Voorbeelden * hoog % ouders met job in zorg op school jongens kiezen minder vaak techniek (Dryler, 1999) * scholen met sterk leerlingenpubliek sterker verband capaciteiten - studiekeuze (Ayalon & Yogev, 1997) * eerder strikt schoolbeleid inzake studiekeuze kleiner % meisjes kiest voor wiskunde (Lamb, 1996)

3. Onderzoeksvragen 1) Wat is het effect van leerlingkenmerken (geslacht, prestaties, …) en van schoolkenmerken (% meisjes op school, …) op studiekeuze? + hoe belangrijk is de interesse? 2) Zijn er verschillen tussen scholen met betrekking tot de studiekeuzes van hun leerlingen?

4. Data ► LOSO (Longitudinaal Onderzoek Secundair Onderwijs) ► schoolloopbaan van 6411 leerlingen in 90 scholen ► enkel studiekeuze in ASO 1. Gelijkaardig studiekeuze-aanbod in de scholen 2. Beperkt aantal studierichtingen ► zittenblijvers maakten deel uit van de steekproef

4. Data ► Studiekeuze in Lj 3 (N = 2518 / 22 schools) - Economie – Moderne Talen (N = 559) - Economie – Wiskunde (N = 722) >>> Referentie - Klassieke talen / talen (N= 250) - Klassieke talen - Wiskunde (N = 565) - Mix (N = 423) ► Studiekeuze in Lj 5 (N = 2871 / 24 schools) - Economie – Talen (N = 579) - Economie – Wiskunde (N = 405) - Klassieke talen / Talen (N = 304) - Klassieke talen – Wiskunde/ Wetenschappen (N = 900) >>> Referentie - Mix / Menswetenschappen (N = 684)

4. Data ► Leerlingkenmerken - Geslacht - SES - Academisch zelfconcept (Lj 2 en Lj 4) - prestaties Nederlands & wiskunde (Lj 2 en Lj 4) - numerieke en verbale intelligentie (Lj 1) - Interesse in economie / wetenschappen / sociaal / literatuur (OII Lj 1 & 6) ► Schoolkenmerken - SES samenstelling - Geslacht samenstelling (jongensschool / meisjesschool / gemengde school) - Wiskunde samenstelling

5. Methode • Multinomiale Multilevel Regressie Afhankelijke variabele = studiekeuze = ongeordende categorieën • Schattingsmethode: MCMC • Software: MLwi. N

6. Resultaten (Lj 3) Parameter β S. E. Exp (β) LEERLINGKENMERKEN Cons_Klassieke Talen/talen - 0. 503 3. 203 2. 274 1. 792 Cons_economie/talen - 3. 535 1. 850 Cons_Mix - 2. 995 3. 871 0. 233 0. 304 - 0. 251 0. 206 Cons_Klassieke Talen/Wiskunde Meisjes_Klassieke Talen/talen Meisjes_Klassieke Talen/Wiskunde Meisjes_economie/talen 0. 474 ** 0. 194 1. 60 ** Meisjes_Mix 0. 668 ** 0. 218 1. 95 ** SES_Klassieke Talen/talen 0. 320 ** 0. 092 1. 38 ** SES_Klassieke Talen/Wiskunde 0. 418 ** 0. 073 1. 52 ** - 0. 197 ** 0. 071 0. 82 ** SES_Mix 0. 021 0. 073 zelfconcept 2_Klassieke Talen/talen 0. 018 0. 089 zelfconcept 2_Klassieke Talen/Wiskunde 0. 112 0. 074 zelfconcept 2_economie/talen - 0. 283 ** 0. 068 zelfconcept 2_Mix - 0. 029 0. 072 SES_economie/talen 0. 75 **

6. Resultaten (Lj 3) Parameter β S. E. Exp (β) LEERLINGKENMERKEN Prestaties Ned 2_Klassieke Talen/talen 1. 263 ** 0. 165 3. 54 ** Prestaties Ned 2_Klassieke Talen/Wiskunde 1. 219 ** 0. 126 3. 38 ** Prestaties Ned 2_economie/talen - 0. 131 0. 083 Prestaties Ned 2_Mix - 0. 059 0. 098 Prestaties Wisk 2_Klassieke Talen/talen 0. 012 0. 127 Prestaties Wisk 2_Klassieke Talen/Wiskunde 0. 660 ** 0. 107 1. 93 ** Prestaties Wisk 2_economie/talen - 0. 458 ** 0. 080 0. 63 ** Prestaties Wisk 2_Mix - 0. 084 0. 091 Verbale Intelligentie_Klassieke Talen/talen 0. 333 ** 0. 110 1. 40 ** Verbale Intelligentie_Klassieke Talen/Wiskunde 0. 215 ** 0. 088 1. 24 ** Verbale Intelligentie_economie/talen 0. 032 0. 077 Verbale Intelligentie_Mix 0. 145 0. 086 - 0. 180 0. 107 0. 095 0. 087 Numerieke Intelligentie_economie/talen - 0. 423 ** 0. 079 Numerieke Intelligentie_Mix - 0. 139 0. 086 Numerieke Intelligentie_Klassieke Talen/talen Numerieke Intelligentie_Klassieke Talen/Wiskunde 0. 66 **

6. Resultaten (Lj 3) Parameter β S. E. Exp (β) Interesse Economie 1_Klassieke Talen/talen - 0. 029 0. 091 Interesse Economie 1_Klassieke Talen/Wiskunde - 0. 164 ** 0. 072 0. 85 ** Interesse Economie 1_economie/talen - 0. 139 ** 0. 069 0. 87 ** Interesse Economie 1_Mix - 0. 353 ** 0. 073 0. 70 ** Interesse Wetenschappen 1_Klassieke Talen/talen 0. 102 0. 111 Interesse Wetenschappen 1_Klassieke Talen/Wiskunde 0. 098 0. 087 Interesse Wetenschappen 1_economie/talen - 0. 284 ** 0. 082 0. 75 ** Interesse Wetenschappen 1_Mix - 0. 188 ** 0. 088 0. 83 ** Interesse sociaal 1_Klassieke Talen/talen 0. 159 0. 109 Interesse sociaal 1_Klassieke Talen/Wiskunde 0. 086 0. 089 Interesse sociaal 1_economie/talen 0. 001 0. 082 Interesse sociaal 1_Mix 0. 008 0. 088 Interesse literatuur 1_Klassieke Talen/talen 0. 702 ** 0. 104 2. 02 ** Interesse literatuur 1_Klassieke Talen/Wiskunde 0. 222 ** 0. 079 1. 25 ** Interesse literatuur 1_economie/talen 0. 195 ** 0. 075 1. 22 ** Interesse literatuur 1_Mix 0. 280 ** 0. 081 1. 32 ** LEERLINGKENMERKEN

6. Resultaten (Lj 3) Parameter β S. E. Exp (β) SCHOOLKENMERKEN SES-samenstelling_Klassieke Talen/talen 0. 200 0. 563 - 0. 036 0. 317 SES-samenstelling_economie/talen 0. 343 0. 332 SES-samenstelling_Mix 0. 420 0. 700 Meisjesschool_Klassieke Talen/talen - 1. 274 1. 230 Meisjesschool_Klassieke Talen/Wiskunde - 0. 185 0. 733 Meisjesschool_economie/talen - 0. 329 0. 759 Meisjesschool_Mix - 2. 167 1. 473 Gemengde school_Klassieke Talen/talen - 1. 993 1. 165 Gemengde school_Klassieke Talen/Wiskunde - 0. 301 0. 663 0. 016 0. 677 Gemengde school_Mix - 1. 293 1. 337 Wisk samenstelling_Klassieke Talen/talen - 0. 834 1. 375 Wisk samenstelling_Klassieke Talen/Wiskunde - 2. 412 ** 0. 724 Wisk samenstelling_economie/talen 1. 067 0. 733 Wisk samenstelling_Mix 0. 958 1. 444 SES-samenstelling_Klassieke Talen/Wiskunde Gemengde school_economie/talen 0. 09 **

6. Resultaten (Lj 3) S. E. VERSCHILLEN TUSSEN SCHOLEN Level 3 – Schoolniveau Cons_Klassieke Talen/talen 2. 325 1. 064 Cons_Klassieke Talen/Wiskunde 0. 704 0. 290 Cons_economie/talen 0. 749 0. 300 Cons_Mix 2. 856 1. 314 Cons_Klassieke Talen/talen. Cons_economie/talen 0. 945 0. 454 Cons_Klassieke Talen/Wiskunde. Cons_Klassieke Talen/talen 0. 885 0. 445 Cons_Klassieke Talen/Wiskunde. Cons_economie/talen 0. 650 0. 273 Cons_Mix. Cons_Klassieke Talen/talen 0. 990 0. 743 Cons_Mix. Cons_Klassieke Talen/Wiskunde 0. 551 0. 416 Cons_Mix. Cons_economie/talen 0. 852 0. 462 Level 2 – Leerlingniveau 1. 000 0. 000 Level 1 – Multinomiale variantie 1. 000 0. 000

6. Resultaten (Lj 5) Parameter β S. E. Exp (β) LEERLINGKENMERKEN Cons_Klassieke Talen/talen - 0. 909 2. 001 Cons_economie/talen 0. 694 1. 774 Cons_economie/Wetenschappen 0. 225 1. 773 Cons_Mix 0. 741 3. 138 Meisjes_Klassieke Talen/talen - 0. 262 0. 239 Meisjes_economie/talen - 0. 127 0. 202 0. 127 0. 203 Meisjes_Mix - 0. 062 0. 189 SES_Klassieke Talen/talen - 0. 114 0. 086 SES_economie/talen - 0. 431 ** 0. 078 0. 65 ** SES_economie/Wetenschappen - 0. 452 ** 0. 079 0. 64 ** SES_Mix - 0. 432 ** 0. 070 0. 65 ** zelfconcept 4_Klassieke Talen/talen - 0. 105 0. 084 zelfconcept 4_economie/talen - 0. 066 0. 075 zelfconcept 4_economie/Wetenschappen - 0. 026 0. 077 zelfconcept 4_Mix - 0. 244 ** 0. 069 Meisjes_economie/Wetenschappen 0. 78 **

6. Resultaten (Lj 5) Parameter β S. E. Exp (β) 0. 266 ** 0. 112 1. 30 ** Prestaties Ned 4_economie/talen - 0. 448 ** 0. 095 0. 64 ** Prestaties Ned 4_economie/Wetenschappen - 0. 676 ** 0. 096 0. 51 ** Prestaties Ned 4_Mix - 0. 541 ** 0. 088 0. 58 ** Prestaties Wisk 4_Klassieke Talen/talen - 1. 114 ** 0. 106 0. 33 ** Prestaties Wisk 4_economie/talen - 1. 161 ** 0. 097 0. 31 ** Prestaties Wisk 4_economie/Wetenschappen - 0. 023 0. 107 Prestaties Wisk 4_Mix - 0. 870 ** 0. 094 Verbale Intelligentie_Klassieke Talen/talen - 0. 104 0. 099 Verbale Intelligentie_economie/talen - 0. 296 ** 0. 090 0. 74 ** Verbale Intelligentie_economie/Wetenschappen - 0. 280 ** 0. 090 0. 76 ** Verbale Intelligentie_Mix - 0. 235 ** 0. 082 0. 79 ** Numerieke Intelligentie_Klassieke Talen/talen - 0. 288 ** 0. 098 0. 75 ** Numerieke Intelligentie_economie/talen - 0. 443 ** 0. 087 0. 64 ** Numerieke Intelligentie_economie/Wetenschappen - 0. 221 ** 0. 091 0. 80 ** Numerieke Intelligentie_Mix - 0. 323 ** 0. 081 0. 72 ** LEERLINGKENMERKEN Prestaties Ned 4_Klassieke Talen/talen 0. 42 **

6. Resultaten (Lj 5) Parameter β S. E. Exp (β) LEERLINGKENMERKEN Interesse Economie 6_Klassieke Talen/talen 0. 205 ** 0. 083 1. 23 ** Interesse Economie 6_economie/talen 0. 638 ** 0. 076 1. 89 ** Interesse Economie 6_economie/Wetenschappen 0. 663 ** 0. 079 1. 94 ** Interesse Economie 6_Mix - 0. 101 0. 068 Interesse Wetenschappen 6_Klassieke Talen/talen - 0. 855 ** 0. 108 0. 43 ** Interesse Wetenschappen 6_economie/talen - 1. 053 ** 0. 097 0. 35 ** Interesse Wetenschappen 6_economie/Wetenschappen - 0. 888 ** 0. 097 0. 41 ** Interesse Wetenschappen 6_Mix - 0. 776 ** 0. 087 0. 46 ** Interesse sociaal 6_Klassieke Talen/talen - 0. 079 0. 098 Interesse sociaal 6_economie/talen - 0. 327 ** 0. 087 0. 72 ** Interesse sociaal 6_economie/Wetenschappen - 0. 218 ** 0. 088 0. 80 ** Interesse sociaal 6_Mix 0. 133 0. 081 Interesse literatuur 6_Klassieke Talen/talen 0. 757 ** 0. 101 2. 13 ** Interesse literatuur 6_economie/talen 0. 316 ** 0. 082 1. 37 ** Interesse literatuur 6_economie/Wetenschappen Interesse literatuur 6_Mix - 0. 107 0. 300 ** 0. 082 0. 075 1. 35 **

6. Resultaten (Lj 5) Parameter β S. E. SCHOOLKENMERKEN SES-samenstelling_Klassieke Talen/talen 0. 138 0. 362 SES-samenstelling_economie/talen - 0. 077 0. 332 SES-samenstelling_economie/Wetenschappen - 0. 111 0. 323 0. 034 0. 586 Meisjes school_Klassieke Talen/talen - 0. 538 0. 824 Meisjes school_economie/talen - 0. 300 0. 715 Meisjes school_economie/Wetenschappen - 0. 579 0. 662 Meisjes school_Mix - 1. 230 1. 295 Gemengde school_Klassieke Talen/talen - 1. 395 0. 720 Gemengde school_economie/talen - 1. 250 0. 622 Gemengde school_economie/Wetenschappen - 0. 852 0. 619 Gemengde school_Mix - 1. 729 1. 141 Wisk samenstelling_Klassieke Talen/talen 0. 874 0. 624 Wisk samenstelling_economie/talen 0. 842 0. 564 Wisk samenstelling_economie/Wetenschappen 0. 702 0. 532 Wisk samenstelling_Mix 1. 106 1. 007 SES-samenstelling_Mix Exp (β)

6. Resultaten (Lj 5) S. E. VERSCHILLEN TUSSEN SCHOLEN Level 3 – Schoolniveau Cons_Klassieke Talen/talen 0. 744 0. 326 Cons_economie/talen 0. 552 0. 236 Cons_economie/Wetenschappen 0. 460 0. 208 Cons_Mix 2. 032 0. 847 Cons_Klassieke Talen/talen. Cons_economie/talen 0. 433 0. 226 - 0. 117 0. 176 Cons_economie/Wetenschappen. Cons_economie/talen 0. 220 0. 169 Cons_Mix. Cons_Klassieke Talen/talen 0. 774 0. 409 Cons_Mix. Cons_economie/talen 0. 854 0. 400 Cons_Mix. Cons_economie/Wetenschappen 0. 412 0. 313 Cons_Klassieke Talen/talen. Cons_economie/Wetenschappen Level 2 – Leerlingniveau 1. 000 0. 000 Level 1 – Multinomial variantie 1. 000 0. 000

7. Conclusies & discussie • Studiekeuze wordt vooral beïnvloed door leerlingkenmerken • Meisjes kiezen anders dan jongens Maar: het verschil tussen jongens en meisjes wordt volledig verklaard door het verschil in interesse in wetenschappen (Lj 5) • Prestaties hebben effect op studiekeuze (Lj 3) VB 1. Economie/talen VS Economie/Wetenschappen: Deze leerlingen presteren niet beter voor Nederlands, maar duidelijk minder voor wiskunde. Maar ze hebben ook meer interesse in literatuur en minder interesse in wetenschappen. VB 2. Klassieke Talen/Talen VS Klassieke Talen/Wiskunde: Deze leerlingen presteren niet beter voor Nederlands, maar duidelijk minder voor wiskunde. Maar ze hebben ook meer interesse in literatuur. • De keuze voor Mixed/ sociaal lijkt een negatieve keuze. Deze leerlingen hebben geen grotere interesse voor sociale wetenschappen (zowel in Lj 3 als Lj 5) • Er zijn verschillen tussen scholen inzake studiekeuze

7. Conclusies & discussie • Effect van prestaties en van SES illustreert de sterke hiërarchie tussen studierichtingen • Is het een goed idee om belangstelling zo centraal te stellen in het hervorming van het secundair onderwijs? • Wat is oorzaak en wat is gevolg? Interesse of studiekeuze? => Studiekeuzes zijn complexe processen waarbij verschillende factoren een rol spelen !

Wie kiest welke studierichting in het secundair onderwijs? En welke rol speelt de school bij deze studiekeuze? Bieke De Fraine & Maarten Pinxten Centrum voor Onderwijseffectiviteit en -Evaluatie Bieke. De. Fraine@ped. kuleuven. be