ABCproof lesgeven in het secundair onderwijs Ilse Hornikx

ABC-proof lesgeven in het secundair onderwijs Ilse Hornikx Liesbeth Dierckx

Verloop De theorie • Zelfdeterminatietheorie • ABC van motivatie De praktijk • Goede voorbeelden gespot • Goede voorbeelden ontwikkeld Benieuwd naar jullie mening!

De zelfdeterminatietheorie

Drijfveren van studenten

Het waarom van ons gedrag Zelf-Determinatietheorie Gebrek aan zelfvertrouwen, ontmoediging, faalangst Amotivatie “niet kunnen” Figuur: schematisch overzicht van de verschillende soorten motivatie volgens de zelfdeterminatietheorie (Deci en Ryan, 2000) en aanvullingen van Sierens en Vansteenkiste (2009, p. 20).

Het waarom van ons gedrag

Maakt motivatie een verschil? • Fundamenteel onderzoek toont aan dat het stimuleren van autonome motivatie een positief effect heeft op • Leerproces (diepgaand leren) • Volhouden van verworven studiegedrag • Psychisch welzijn • Negatief verband tussen gecontroleerde motivatie en leeruitkomsten

Hoe kunnen we de autonome motivatie van leerlingen verhogen?

Vitamines voor autonome motivatie Autonomie Zelf aan de basis liggen van gedrag. Gevoel van keuze ervaren. Jezelf mogen zijn Ver Bondenheid Competentie Geliefd worden door anderen. Zorg dragen voor anderen. Zich bekwaam voelen. Gewenste doelen kunnen bereiken. Goede, hechte relaties hebben Beter worden Deci & Ryan (2000), Aelterman, N et al. (2017), Sierens en Vansteenkiste (2009)

Goede voorbeelden gespot

Onderzoeksvragen 2015 -2016: Onderzoeksvraag 1 ● Hoe realiseren secundaire scholen, leerkrachten en leerlingbegeleiders een autonomie-ondersteunende context? 2016 -2017: Onderzoeksvraag 2 ● Hoe kan een autonomie-ondersteunende context geïmplementeerd worden op klasniveau in de 2 e graad van het SO binnen PAV, wetenschappen of talen?

Praktijkvoorbeelden secundair onderwijs BELEID KLASPRAKTIJK ● Aanwerving ● Consequent inspraak voor leerkrachten, leerlingen en ouders bij het pedagogisch beleid ● Zelfsturende teams van leerkrachten ● Co-teaching ● Flexibele leertrajecten ● Studiebegeleiding ● Authentieke taaltaken ● Begeleid zelfstandig leren ● Onderzoekend leren

Praktijkvoorbeelden Co-teaching, zelfsturende teams van leerkrachten (Prins van Oranje, Diest) AUTONOMIE ● LK hebben inspraak in infrastructuur VERBONDENHEID ● teamwerking ● LK hebben inspraak in samenstelling team ● gezamenlijke verantwoordelijkheid / doelgerichtheid ● LK hebben inspraak in aanpak ● tussen LK veel overlegmomenten ● flexibele uurregeling ● LK hebben meer contact met ouders ● LK beheren eigen budget Succesfactoren: infrastructuur, inspraak, gedeelde visie COMPETENTIE • LK ondersteunen elkaar via teamwerking • LK hebben een nauwe samenwerking met leerlingbegeleider • LK volgen de LL intensief op

Praktijkvoorbeelden Begeleid zelfstandig leren (Prins van Oranje, Diest) AUTONOMIE VERBONDENHEID LL hebben Inspraak en keuze: ● 3 -sporenbeleid (rups - pop- vlinder) - mate van ondersteuning ● kringgesprek (begin, einde week) • LK voorzien weekplanning (gestructureerd overzicht) ● individuele gesprekken • 3 -sporenbeleid - LL schalen de mate van ondersteuning in (leerlijn) + LK volgen op (overzicht bord) ● planning: tijdstip, tempo ● werkplek, muziek ● tijdstip toets ● meerdere LK - vertrouwensfiguur COMPETENTIE • reflectie tijdens kringgesprek Succesfactoren: infrastructuur, inspraak, leerlijn autonomie,

Praktijkvoorbeeld Onderzoekend leren (De Nieuwste School, Tilburg) AUTONOMIE VERBONDENHEID • LL kiezen zelf binnen welk • LL worden persoonlijk leergebied (arts – humanics begeleid door mentor en – science) ze onderzoek expert (J 1), vervolgens in willen uitvoeren groep (J 2) • LL kiezen om samen of • individuele gesprekken individueel info op te zoeken • meerdere LK - vertrouwensfiguur COMPETENTIE • Werken volgens de denkcirkel (2 u/dag, 2 weken basisleerstof – 2 weken onderzoek – 2 weken presenteren en reflectie) • LK bewaakt keuze van LL • Tijdens mentoruren wordt gereflecteerd op het proces van LL Succesfactoren: reflectie, inspraak, gedeelde verantwoordelijkheid

Praktijkvoorbeeld Flexibel leertraject (Atheneum Plus, Hasselt) AUTONOMIE ● LL kiest zelf voor herkansing Tweede graad: toetsen Derde graad: examens ● LL kiest de manier waarop hij zich voorbereidt voor herkansing Thuis zonder begeleiding Op school met intensieve begeleiding van LK ● Bovenstaande keuze impliceert ook keuze voor leeratelier (3 domeinen) VERBONDENHEID ● Intensieve samenwerking met leerkracht COMPETENTIE ● Indeling in 3 periodes van 10 weken (modules & ateliers van 10 weken). Na elke periode is er een reflectiemoment nav herkansingen ● Opbouw in het nemen van verantwoordelijkheid ● Begeleiding van leerkracht bij het voorbereiden van de herkansing Succesfactoren: combinatie van modules en atelier, visie ivm verantwoordelijkheid van leerlingen

Praktijkvoorbeeld Authentieke taaltaak (Atheneum Bree) Succesfactoren: gedeelde visie, ABC is rode draad in dagelijks taalgebruik, inspraak

Goede voorbeelden ontwikkeld

Ontwerpfase = ABC-proof Verkennend gesprek • ABC toelichten • Proces toelichten Beginsituatieanalyse • Vragenlijsten • Observatie • Filmopname Ontwerpsessies • Teacher designteams • Beginsituatie bespreken • Wederzijdse input • Ontwikkelen van materiaal Interventie • Uitgevoerd door leerkracht • Vragenlijsten • Observatie • Filmopname • Reflectie Afsluitend gesprek • Reflectie • Resultaten • Implementatie dagelijkse praktijk • Vakgroepen

KTA 2 Villers - Hasselt Tweede graad Bio-esthetiek Wiskunde Atheneum Speelhof Sint-Truiden Tweede graad Voeding-verzorging Frans

Ontwerp KTA 2 Hasselt

Beginsituatieanalyse • • • 3 TSO Bio-Esthetiek – 7 meisjes wiskunde (eerstegraadsvergelijkingen) veel verschillen tussen leerlingen (leerstatus, motivatie) klassikaal werken stevig werktempo weinig variatie in werkvormen

Ontwerp AUTONOMIE ● keuze o. b. v. interesse (relevantie): leefwereld + studierichting ● lln bepalen het tempo ● lln bepalen indirect het niveau ● Mening kunnen uiten over lesinhoud en aanpak VERBONDENHEID COMPETENTIE ● interesse in leefwereld van leerlingen ● reflectie (vooraf en achteraf) ● werken in groepjes ● heldere instructies ● positieve feedback ● ondersteuning bij oefeningen door lkr + in oefeningen zelf verwerkt ● structuur in leermateriaal ● Autonomie-ondersteunend taalgebruik Beginanalyse ABC: verbondenheid zit goed, competentie > autonomie

Ontwerp Speelhof St-Truiden

Beginsituatieanalyse • • 4 VV - 14 leerlingen Frans Veel verschillen tussen leerlingen Klassikaal werken Geen echt werkklimaat Weinig variatie Na de pauze: moeilijk om de concentratie vast te houden

La semaine de la mode Introductie op het thema (2 lesuren) • Filmpje over modeweek Parijs • Vergelijking Haute couture/ Pret -à-porter • Tekst Gigi Hadid • Rana Plaza Oefenen van bouwstenen in groepjes met verbetersleutel (2 lesuren) • Woordenschat kleding/kleuren • Onthaal van gasten • Maken van een uitnodiging Taaltaken in groepjes (2 lesuren) • Maken van een uitnodiging • Presentatie modeshow • Onthaal van de gasten • Catering Modeshow

La semaine de la mode - ABC AUTONOMIE ● Keuzetaken ● Zelfstandig maken van oefeningen op eigen tempo + volgorde ligt niet vast ● Inhouden: vormen van meningen over het thema ● Input/initiatief van leerlingen Catering Muziekmix Collage VERBONDENHEID ● Interesse in leefwereld van leerlingen ● Samen naar een doel toe werken. ● Werken in groepjes COMPETENTIE ● Ondersteuning bij keuzetaken ● Structuur via powerpoint ● Verbetersleutels

Bonjour, nous allons vous présenter neuf (9) vêtements. Les mannequins sont: Chloë, Melissa et Jana. Melissa porte le premier vêtement : une robe noire avec des bottes noires. Le deuxième mannequin est Chloë, elle porte une robe noire avec des talons noirs. Le troisième vêtement est porté par Jana, c’est une robe rouge. Elle a mis des chaussures blanches de la marque Adidas. Voici la nouveauté de cet été une robe rouge avec des ballerines noires. Melisa est vraiment à la mode ! Chloë porte une blouse blanche avec un short noir. Jana a choisi une blouse rose et un jean. La jupe noire de Chloë lui va bien. Elle peut le porter au printemps ou en été. Pour l’hiver Jana choisit déjà un pull gris et un jean. Le dernier vêtement est une robe blanche et noire portée par Chloë. C’étaient les neuf (9) vêtements présentés par nos trois mannequins. Voici encore une dernière fois nos trois mannequins. Je vous demande un applaudissement fou. Nous vous remercions de votre attention et nous espérons que vous avez aimé ce défilé de mode. La bienvenue au défilé Elève : Bonjour, Monsieur / Madame. Invité : Bonjour Mademoiselle / nom. E : Je vous souhaite la bienvenue au défilé de mode de la quatrième VV. I : Je suis vraiment intéressé(e). E : Je vous accompagne à votre place. I : Merci. E : Voici. Je vous souhaite une matinée agréable. I : Merci.

Resultaten

Resultaten • Kleinschalige interventie • Pre- en posttest • Geen controlegroep • Geen uitspraken over causaal verband

Teacher as social context questionnaire - Leerling • Repeated measures ANOVA • (Let op: kleine steekproef van n = 21 leerlingen) Autonomieondersteuning Speelhof KTA Totaal Structuur Speelhof KTA Totaal Relationele steun Speelhof KTA Totaal Controle Speelhof KTA Totaal Pretest M (SD) 3. 05 (. 68) 3. 11 (. 79) 3. 06 (. 67) 2. 66 (. 88) 3. 50 (. 73) 2. 83 (. 90) 2. 96 (1. 06) 3. 39 (. 48) 3. 05 (. 98) 2. 88 (1. 66) 2. 00 (. 40) 2. 70 (1. 53) Posttest M (SD) 3. 45 (. 74) 4. 06 (. 35) 3. 57 (. 71) 3. 18 (. 77) 4. 28 (. 10) 3. 40 (. 82) 3. 35 (. 60) 4. 11 (. 35) 3. 50 (. 63) 2. 22 (. 61) 2. 33 (. 22) 2. 24 (. 55) Δ +. 40 +. 95 +. 51 +. 52 +. 78 +. 57 +. 39 +. 72 +. 45 -. 66 +. 33 -. 46 Tijd F 4. 37 3. 20 2. 17 . 10 p . 06 . 10 . 17 . 76 School F 1. 11 . 13 . 20 . 93 p . 31 . 73 . 67 . 35

Teacher as social context questionnaire - Leerling Pretest M (SD) Posttest M (SD) Δ Tijd F p School F p Speelhof 3. 54 (1. 03) 3. 58 (. 90) +. 04 KTA 3. 00 (. 87) 3. 50 (. 00) +. 50 Totaal 3. 43 (1. 00) 3. 57 (. 80) +. 14 . 55 . 47 . 44 . 52 Inspraak Speelhof 3. 04 (. 86) 3. 71 (. 99) +. 67 KTA 3. 83 (. 76) 4. 50 (. 50) +. 67 Totaal 3. 20 (. 88) 3. 87 (. 95) +. 57 2. 28 . 16 4. 62 . 05 Rationale Speelhof 2. 63 (. 74) 3. 06 (. 98) +. 39 KTA 2. 50 (. 87) 4. 17 (. 76) + 1. 67 Totaal 2. 60 (. 74) 3. 28 (1. 02) +. 68 5. 60 . 03 2. 17 Speelhof 2. 83 (1. 11) 3. 38 (. 80) +. 55 KTA 3. 00 (. 00) 4. 00 (. 00) + 1. 00 Totaal 2. 87 (. 99) 3. 50 (. 76) +. 63 3. 96 . 07 . 86 . 37 Speelhof 2. 58 (1. 00) 3. 13 (. 83) +. 55 KTA 3. 17 (1. 04) 4. 67 (. 29) + 1. 50 Totaal 2. 70 (1. 00) 3. 43 (. 98) +. 73 5. 99 . 03 7. 08 . 02 Opvolging Speelhof 2. 54 (. 94) 3. 02 (. 92) +. 48 KTA 4. 33 (1. 15) 4. 17 (. 29) -. 16 Totaal 2. 90 (1. 20) 3. 25 (. 95) +. 35 . 13 . 73 13. 45 . 003 Keuze Verwachting Hulp

Teacher as social context questionnaire - Leerkracht Descriptive statistics AUT STR INV AUT_2 STR_2 INV_2 Valid N (listwise) N Minimum Maximum Mean Std. Deviation 2 1. 85 2. 88 2. 3646 . 72184 2 2. 69 3. 46 3. 0729 . 54506 2 2. 44 2. 81 2. 6250 . 26517 2 2. 67 2. 90 2. 7813 . 16205 2 2. 88 3. 50 3. 1875 . 44194 2 2. 44 3. 00 2. 7188 . 39775 2

Indicatie motivatie Leerlingen Speelhof Pretest M (SD) Posttest M (SD) t p Externe regulatie (= externe druk) 2. 48 (1. 05) 3. 01 (1. 07) -1. 14 . 28 Geïntrojecteerde regulatie (= interne druk) 2. 46 (. 86) 2. 66 (1. 02) -. 52 . 61 Geïdentificeerde regulatie (= persoonlijke zinvolheid) 2. 75 (1. 24) 2. 75 (. 73) . 00 1. 00 Intrinsieke motivatie (= interesse, plezier) 2. 19 (1. 18) 3. 19 (. 57) -3. 30** . 007 Gecontroleerde motivatie 2. 47 (1. 11) 2. 97 (. 59) -1. 72 . 11 Autonome motivatie 2. 47 (. 73) 2. 84 (. 79) -1. 16 . 27

Succesfactoren ! Theoretisch vak koppelen aan studierichting (relevantie) ! Toewerken naar een eindproduct met duidelijke criteria (verwachtingen, relevantie) ! Leerproces opvolgen en coachen (hulp en opvolging) ! Inspraak geven

Hornikx & Dierckx (2017)

Output • Implementatie van dit onderzoek in het curriculum van de lerarenopleiding • Website https: //geefgoesting. pxl. be/ • Samenwerking Leerrecht Limburg • 28 februari 2018 – Studiedag @ PXL • Publicatie • Vervolgonderzoek: ABC-proof evalueren

Goesting in een vervolgproject! ABC-proof evalueren

Probleemstelling vervolgproject “Van de zes jaren die leerlingen in het secundair onderwijs op de schoolbanken zitten, besteden ze een vol jaar aan toetsen en examens. Voor examens alleen al krijgen secundaire scholen dertig dagen per jaar, of één schooldag op zes. ” (https: //www. klasse. be/archief/een-heel-jaar-toetsen-maken/) Scholen zijn zoekende naar ‘anders evalueren’ Logisch gevolg van ons eerste onderzoek!

Probleemstelling vervolgproject ver. Bondenheid Beoordelingsmethoden die • Oog voor behoefte aan lln aanspreken als eigenaar verbondenheid van hun eigen leerproces: leerlingen in het • keuzevrijheid geven evaluatieproces • zelfregulering • samen • leerkracht, leerlingen, verantwoordelijk medeleerlingen en het • overleg en feedback werkveld als medebeoordelaars • nadenken over leerdoelen en beoordelingscriteria Competentie • Constructief feedback geven, maar ook feed up en feed-forward • Verbinding maken tussen wat leerlingen doen en het bereiken van het leerdoel • Verband leggen tussen leersucces en geleverde inzet om leerlingen meer zelfvertrouwen te geven (attributie) Castelijns, Baas en Vermeulen, 2013 Autonomie

Benieuwd naar jullie mening!

Bedankt! Liesbeth. Dierckx@pxl. be Ilse. Hornikx@pxl. be

Bronnen • Aelterman, N. , De Muynck, G. , Haerens, L. , Vandebroek, G. , & Vansteenkiste, M. (2017). Motiverend coachen in de sport. Acco: Leuven • Kirschner, P. A. , & Van Merriënboer J. (2013). De zelfsturende leerling? Van twaalf tot achttien (september), 42 - 44. • Vanhoof, J. , Van De Broek, M. , Penninckx, M. , Donche, V. , & Van Petegem, P. (2012). Leerbereidheid van leerlingen aanwakkeren. Principes die motiveren, inspireren én werken. Acco: Leuven • Vansteenkiste, M. , Simons, J. , Lens, W. , & Soenens, B. (2004). De kwaliteit van motivatie telt: over het promoten van intrinsieke doelen op een autonomieondersteunende wijze. Nederlands Tijdschrift Psychologie, 59, 117 -128. • Vansteenkiste, M. & Soenens, B. (2016). Vitamines voor groei. Ontwikkeling voeden vanuit de zelfdeterminatietheorie. Acco: Leuven • Vansteenkiste, M. , Zhou, M. , Lens, W. , & Soenens, B. (2005). Experiences of autonomy and control among Chinese learners: Vitalizing or immobilizing? Journal of Educational Psychology, 97, 468 -483.

• Valckx, J. (2014). Onderzoek naar de motivatie van leerlingen secundair onderwijs. Een onderzoek binnen BSO- en TSO-school EDUGO Campus GLORIEUX, Oostakker. Geraadpleegd via http: //lib. ugent. be/fulltxt/RUG 01/002/165/883/RUG 01 -002165883_2014_0001_AC. pdf • Van Petegem, K. (2008). Relationship between student, teacher, classroom characteristics and students’ school wellbeing. Faculteit Psychologie en Pedagogische wetenschappen, Universiteit Gent geraadpleegd via: http: //lib. ugent. be/fulltxt/RUG 01/001/269/825/RUG 01001269825_2010_0001_AC. pdf