Vermogensplanning voor zelfstandige ondernemers UNIZO Confidential Agenda 1

Vermogensplanning voor zelfstandige ondernemers (UNIZO)

Confidential Agenda 1. De analyse: Is successieplanning voor u nuttig? - Samenlevingsvormen / Huwelijksvermogensrecht - Wettelijk erfrecht - Vlaamse erfbelasting - Comfort langstlevende 2. Over tot actie? : een aantal technieken op een rij (focus op bedrijfsvermogen) - Technieken zonder onmiddellijke impact op uw vermogen - Technieken met onmiddellijke impact op uw vermogen 2

Confidential Deel 1 : de analyse 1 2 3 SLV/HVR ERFRECHT ERFBELASTING Wat valt in uw nalatenschap? Wie erft wat? Hoeveel erfbelasting is er verschuldigd? 3

Confidential 1 SLV/HVR Wat valt in uw nalatenschap? 4

1. Wat valt in uw nalatenschap? AFHANKELIJK VAN UW SAMENLEVINGSVORM • Alleenstaand • Feitelijk samenwonend • Wettelijk samenwonend • Gehuwd • Verschillende huwelijksstelsels! • Huwelijkscontract?

1. Wat valt in uw nalatenschap? De huwelijksstelsels Wettelijk Stelsel Scheiding van goederen met gemeenschap van aanwinsten Algehele Gemeenschap Scheiding van goederen

1. Impact nieuw HVR In werking sinds 1. 09. 2018 • Verfijning regels wettelijk stelsel • • Geen globale hervorming, eerder verduidelijking rond bepaalde punten Beter wettelijk kader voor stelsel scheiding van goederen • Bedingen om de zuivere scheiding te milderen worden wettelijk omkaderd, bv. het beding van verrekening van aanwinsten • Wijziging erfrecht langstlevende echtgenoot • Nood om positie LLE te heroriënteren, om dit beter laten aansluiten op de hedendaagse samenleving

Confidential 2 ERFRECHT Wie erft wat? 8

2. Wie erft wat? Samenwonenden Feitelijk samenwonen Wettelijk samenwonen • Verklaring ambtenaar burgerlijke stand • Beperkt erfrecht : vruchtgebruik op gezinswoning en huisraad (niet reservatair) • Geen erfrecht voor partner

2. Wie erft wat? ongeacht stelsel • Met kinderen Eigen vermogen mijnheer Gemeenschappelijk Eigen vermogen of Let op! mevrouw onverdeeldheid Een feitelijke Nalatenschap mijnheer vruchtgebruik MEVROUW scheiding Nalatenschap mevrouw wijzigt dit erfrecht niet volle eigendom blote eigendom KINDEREN

2. Wie erft wat? ongeacht stelsel • Zonder kinderen • Met andere bloedverwanten tem de 3 e orde Nalatenschap mijnheer Eigen vermogen mijnheer Gemeenschappelijk Let op!Eigen vermogen of exclusieve Een feitelijke mevrouw onverdeeldheid scheiding wijzigt dit Nalatenschap mevrouw erfrecht niet vruchtgebruik blote eigendom BLOEDVERWANTEN MR volle eigendom MEVROUW volle eigendom BLOEDVERWANTEN MEVR

2. Wie erft wat? ongeacht stelsel • Zonder kinderen • Zijverwanten, andere dan broers en zussen en hun afstammelingen, of geen bloedverwanten Gemeenschappelijk Let op!Eigen vermogen of mevrouw Een feitelijke exclusieve onverdeeldheid scheiding wijzigt dit Nalatenschap mevrouw Nalatenschap mijnheer Eigen vermogen mijnheer erfrecht niet volle eigendom MEVROUW volle eigendom BLOEDVERWANTEN MEVR/ BELGISCHE STAAT

2. Impact nieuw erfrecht Overlijdens vanaf 1. 9. 2018 Wettelijk erfrecht wijzigt niet wel GROTERE VRIJHEID voor erflater om af te wijken • Reserve • Inbreng en inkorting • Erfovereenkomst

2. Impact nieuw erfrecht Wijziging regels inzake de reserve • Wijziging globale reserve van de kinderen • Afschaffing reserve (groot)ouders • Beperkte aanpassingen aan reserve van de LLE

2. Impact nieuw erfrecht Wijziging reserve – voorbeeld Francis heeft drie kinderen (Geert, Anna en Louise) en hertrouwt met Leontien, die zelf ook 2 kinderen heeft. Francis wil bij zijn overlijden graag gelijkheid voor alle kinderen en maakt daarom een testament op waarin hij elk kind 1/5 nalaat. Oud erfrecht Nieuw erfrecht De reserve van Geert, Anna en Louise bedraagt samen 3/4, zij kunnen elk 1/4 opeisen. De reserve van Geert, Anna en Louise bedraagt samen 1/2 en is niet geschonden. De kinderen van Leontien krijgen elk 1/8 Elk kind kan 1/5 behouden

2. Impact nieuw erfrecht Wijziging regels inzake inbreng en inkorting • Inbreng : niet automatisch, te vorderen • Inbreng in waarde • Zowel voor RG als ORG • Intrinsieke waarde op datum van schenking • Uitz : moment vanaf wanneer begiftigde de volledige beschikking verkrijgt (schenking met voorbehoud van vruchtgebruik) • Te indexeren tot datum overlijden

2. Impact nieuw erfrecht Wijziging inbreng – voorbeeld Leontien heeft een familiebedrijf (waarde 500. 000 EUR). Haar zoon Frederik is actief in de firma, dochter Amelie niet. Zij wil aan Frederik de aandelen in haar familiebedrijf als voorschot op erfenis schenken onder het fiscaal gunstregime voor familiale vennootschappen. De inspanningen die Frederik na de schenking voor het bedrijf levert, moeten integraal aan hem toekomen. Oud erfrecht Bovenstaande is mogelijk in het oude erfrecht. De waarde van de aandelen wordt vastgeklikt op moment van de schenking. Bij de verdeling van de erfenis wordt er geen rekening gehouden met de waardestijging waarvoor Frederik gezorgd heeft. Nieuw erfrecht Bovenstaande is niet altijd mogelijk in het nieuw erfrecht. De waarde van de aandelen op datum van de schenking, geïndexeerd tot overlijden, wordt in rekening genomen. Opgelet: igv schenking met voorbehoud van vruchtgebruik, kijkt men naar de waarde op datum van overlijden. Oplossing? Verklaring van behoud of punctuele erfovereenkomst

2. Impact nieuw erfrecht Wijziging regels inzake erfovereenkomsten • Principieel verbod blijft maar uitzonderingen worden uitgebreid • Strikte vormvoorwaarden! • Punctuele erfovereenkomst • Globale erfovereenkomst (“familiaal pact”) • Door 1 of beide ouders • Met ALLE vermoedelijke erfgenamen in rechte nederdalende lijn • Moet het bestaan van een EVENWICHT vaststellen

2. Impact nieuw erfrecht Voorbeeld punctuele erfovereenkomst Vader doet schenking (roerend/onroerend/bedrijf) met voorbehoud vruchtgebruik Principe : inbreng/inkorting aan waarde overlijden Punctuele Overeenkomst : waardering datum schenking Voorbeeld globale erfovereenkomst Ouders schenken 100. 000 EUR aan zoon/cardioloog en 200. 000 EUR aan dochter met fysieke handicap. Globale erfovereenkomst : iedereen is gelijk behandeld : zoon kon langer studeren, dochter heeft duurdere zorg nodig.

Confidential 3 ERFBELASTING Hoeveel erfbelasting is er verschuldigd? 20

3. Erfbelasting • Erflater • Fiscale woonplaats in Vlaams Gewest • Op datum van overlijden EN Fiscale woonplaats niet langer in het Brussels/Waals Gewest dan in het Vlaams Gewest in periode van 5 jaar vóór het overlijden 21 In België • Op het wereldwijd vermogen • Vermindering voor buitenlands onroerend goed

3. Erfbelasting privé vermogen TARIEFGROEP 1 : rechte lijn en tussen partners (uitgebreid toepassingsgebied) • Berekening per erfgenaam • Splitsing roerend en onroerend 22 Schijven in euro Tarieven 0, 01 – 50. 000 3% 50. 000, 01 – 250. 000 9% Vanaf 250. 000, 01 27%

3 Erfbelasting privé vermogen Vrijstellingen in hoofde van langstlevende partner GEZINSWONING • Gehuwden • Wettelijk samenwonenden • Feitelijk samenwonenden vanaf min. 3 j ononderbroken feitelijke samenwoning NIEUW 50. 000 EUR ROERENDE NALATENSCHAP • Gehuwden • Wettelijk samenwonenden • Feitelijk samenwonenden vanaf min. 1 j ononderbroken feitelijke samenwoning

3. Erfbelasting privé vermogen VERMINDERINGEN Voorbeeld: KLEINE NALATENSCHAPPEN (erfdelen kleiner dan 50. 000 EUR) Formule: KORTING = 500 x(1 -erfdeel/50. 000 €) Erfdeel max. 12. 500 EUR => erfbelasting 0 EUR

3. Erfbelasting privé vermogen TARIEFGROEP 2 : broers en zussen • Berekening per erfgenaam • GEEN splitsing roerend en onroerend Schijven in euro Tarieven 0, 01 – 35. 000 25% 35. 000, 01 – 75. 000 30% Vanaf 75. 000, 01 55%

3. Erfbelasting privé vermogen TARIEFGROEP 3 : andere erfgenamen • Voor alle erfgenamen SAMEN • GEEN splitsing roerend en onroerend Schijven in euro Tarieven 0, 01 – 35. 000 25% 35. 000, 01 – 75. 000 45% Vanaf 75. 000, 01 55%

3. Erfbelasting Berekening erfbelasting – voorbeeld 1 Jos en Anita zijn gehuwd onder wettelijk stelsel. In het huwelijkscontract hebben zij een verblijvingsbeding opgenomen. Zij hebben twee meerderjarige kinderen: Ann en Koen. Beide kinderen hebben op hun beurt twee kinderen. huwgemeenschap EV mijnheer Gezinswoning 300. 000 € Chalet: 200. 000 € BVBA: 300. 000 € Portefeuille: 600. 000 € EV mevrouw

3. Erfbelasting Berekening erfbelasting – voorbeeld 1 (vervolg) ERFENISOVERZICHT Begunstigden Overlijden Jos Anita Overlijden Linda Ann Koen Totaal VG = vruchtgebruik BE = blote eigendom VE = volle eigendom erfbelasting % VG Erfdeel in BE VE 0 0 700. 000 78. 000 11 % 0 0 700. 000 93. 000 13 % 0 BE 0 1. 400. 000 VE 2. 100. 000 0 VG 0 186. 000 erfbelasting 264. 000 13 % % 13 %

3. Erfbelasting Berekening erfbelasting – voorbeeld 2 Linda is weduwe. Haar vermogen bestaat uit: Gezinswoning 300. 000 € Chalet 200. 000 € BVBA: 300. 000 € Portefeuille: 600. 000 € • Haar erfgenamen zijn haar twee kinderen => te betalen erfbelasting is 186. 000 € • Haar erfgenamen zijn haar twee broers => te betalen erfbelasting is 729. 000 € • Haar erfgenamen zijn haar twee neefjes => te betalen erfbelasting is 755. 500 €

Confidential 3. Erfbelasting Specifieke tarieven Bedrijfsvermogen van éénmanszaken en vennootschappen verlaagde erfbelasting van 3% of 7% onder bepaalde voorwaarden Legaten aan VZW’s, stichtingen, Vlaams Gewest, … 8, 5%

3. Erfbelasting Bedrijfsvermogen 3% Tariefgroep 1 Voorwaarden op moment van overlijden Exploitatie 7% ERVEN Participatie Tariefgroep 2 & 3 Voorwaarden gedurende 3 jaar na 0% Alle tariefgroepen overlijden Continuiteit Vormvoorwaarden

3. Erfbelasting - Bedrijfsvermogen Welke goederen? Eenmanszaak • • Beroepsmatig geïnvesteerde activa in familiale onderneming die door overledene of diens partner persoonlijk wordt uitgeoefend Vennootschap • Aandelen in een familiale vennootschap => Vorderingen (bv. R/C) uitgesloten • Met zetel van werkelijke leiding in EER => Dus NIET de gezinswoning, noch andere ORG die hoofdzakelijk voor bewoning bestemd zijn Holding Specifieke regeling

3. Erfbelasting - Bedrijfsvermogen Voorwaarden verlaagd tarief Voorwaarden op moment van overlijden 1. EXPLOITATIE • Een reële economische activiteit = een nijverheids-, handels-, ambachts- of landbouwactiviteit of vrij beroep Dus NIET: Vennootschappen zonder reële economische activiteit d. i. als • bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen (post 62 jaarrekening) ≤ 1, 50 % van totale activa én • terreinen en gebouwen (post 22 jaarrekening) > 50 % van totale activa op basis van balansposten van minstens één van de 3 boekjaren voorafgaand aan overlijden (tegenbewijs mogelijk) Voorbeeld: patrimoniumvennootschappen, zuivere managementvennootschappen

3. Erfbelasting - Bedrijfsvermogen Voorwaarden verlaagd tarief Voorwaarden op moment van overlijden 2. PARTICIPATIE (enkel voor vennootschappen)

3. Erfbelasting - Bedrijfsvermogen Voorwaarden verlaagd tarief Voorwaarden gedurende 3 jaar na overlijden 3. CONTINUÏTEIT • Blijven voldoen aan de definitie “familiale onderneming”/’familiale vennootschap” • Verderzetten van de activiteit zonderbreking • Niet noodzakelijk door erfgenamen • Jaarrekening opmaken en publiceren volgens de wettelijke voorschriften • Eenmanszaken: Onroerende goederen die met toepassing van verlaagd tarief werden verkregen mogen gedurende 3 jaar na overlijden van de erflater niet hoofdzakelijk voor bewoning worden aangewend of bestemd. • Vennootschap: - Behoud kapitaal (geen daling van het kapitaal door uitkering of terugbetaling) - Behoud zetel van werkelijke leiding binnen EER - Geen verplichting tot behoud aandelen

3. Erfbelasting Vennootschap Voorwaarden op moment van overlijden Voorbeeld A B C D 1 50 50 25 49 2 29 30 25 15 3 7 10 25 14 4 7 5 25 14 5 7 5 0 8 100 100

3. Erfbelasting - Bedrijfsvermogen Voorwaarden verlaagd tarief Vormvoorwaarden • Specifieke vermeldingen in de aangifte van de nalatenschap • Uitdrukkelijk vragen naar toepassing van gunstregime • Specifieke bijlagen bij de aangifte van de nalatenschap

3. Erfbelasting Eenmanszaak en Vennootschap VLABEL: Controle na 3 jaar • Zijn de voorwaarden niet vervuld gebleven gedurende de 3 jaar na overlijden: Verkrijgers verliezen gunsttarief en progressieve tarieven erfbelasting van toepassing Bij uitkering kapitaal: verval gunsttarief t. b. v. uitgekeerd kapitaal Indien voorwaarden niet langer vervuld zijn binnen termijn van 3 jaar kunnen verkrijgers dit spontaan melden bij VLABEL

3. Erfbelasting Berekening erfbelasting – voorbeeld 1 Jos en Anita zijn gehuwd onder wettelijk stelsel. In het huwelijkscontract hebben zij een verblijvingsbeding opgenomen. Zij hebben twee meerderjarige kinderen: Ann en Koen. Beide kinderen hebben op hun beurt twee kinderen. huwgemeenschap EV mijnheer Gezinswoning 300. 000 € Chalet: 200. 000 € BVBA: 300. 000 € (familiale vennootschap) Portefeuille: 600. 000 € EV mevrouw

3. Erfbelasting Berekening erfbelasting – voorbeeld 2 (vervolg) ERFENISOVERZICHT Begunstigden Overlijden Jos Anita Overlijden Anita Ann Koen Totaal Erfdeel in VG = vruchtgebruik BE = blote eigendom VE = volle eigendom VG BE VE erfbelasting % 0 0 700. 000 42. 000 6 % 0 0 700. 000 57. 000 8 % 0 VG 0 0 BE 0 1. 400. 000 114. 000 VE erfbelasting 2. 100. 000 156. 000 8 % % 7 %

Confidential 4 COMFORT 41

4. Comfort Even stilstaan bij volgende vragen WAT ERFT DE LANGSTLEVENDE? 42 BLOKKERING NALATENSCHAP ONBEKWAAM? WAT NU?

Confidential DEEL 2: Over tot actie? 1 2 Technieken ZONDER onmiddellijke impact op uw vermogen Technieken MET onmiddellijke impact op uw vermogen 43

Confidential Antimisbruikbepaling (vanaf 01/06/2012) Niet – limitatieve opsomming van technieken die GEEN of WEL fiscaal misbruik zijn. Tegenbewijs mogelijk Maatschappij 44

Confidential 1 Technieken ZONDER onmiddellijke impact op uw vermogen 45

1. Planning via huwelijkscontract Verschillende clausules mogelijk m. b. t. : - Samenstelling van het vermogen Bv beding van inbreng in gemeenschappelijk vermogen - Ontbinding van het gemeenschappelijk vermogen Bv verblijvingsbeding Bv keuzebeding - … => Steeds via notaris!

Confidential 1. Planning via huwelijkscontract Inbreng van eigen vermogen in gemeenschappelijk vermogen EIGEN VERMOGEN MIJNHEER Maatschappij GEMEENSCHAPPELIJK VERMOGEN 47 EIGEN VERMOGEN MEVROUW

Confidential 1. Planning via huwelijkscontract Vervanging “langst leeft-al heeft” door keuzebeding EIGEN VERMOGEN MIJNHEER GEMEENSCHAPPELIJK VERMOGEN Keuzebeding Langst leeft-al heeft • • Maatschappij EIGEN VERMOGEN MEVROUW • Bij overlijden komt gemeenschappelijk vermogen in volle eigendom toe aan langstlevende Fiscaal duur • 48 Langstlevende maakt binnen een welbepaalde periode een keuze uit • Volle eigendom en/of vruchtgebruik • Van alle of bepaalde roerende en/of onroerende goederen uit het gemeenschappelijk vermogen Ruime mate van comfort want beslissing i. f. v. leeftijd, gezondheid, relatie met kinderen, …

Confidential 2. Planning via testament of beleggingsverzekering Testament Beleggingsverzekering Eenzijdig Belegging in een ‘verzekeringsjasje’ Eigenhandig / Notarieel/ Internationaal T 21 en T 23 Uitwerking na de dood Mogelijkheid om begunstigde aan te duiden Herroepbaar Eigenhandig testament kan authentiek testament herroepen Maatschappij Opgelet met reserve! 49

2. Planning via testament of beleggingsverzekering Generation skipping • U kan een bepaald bedrag rechtstreeks laten erven door uw kleinkinderen via testament of via begunstiging in een TAK 21/TAK 23. • Dit leidt tot besparing van erfbelasting door : • • Spreiding over meerdere erfgenamen • Overslaan generatie • In Vlaamse gewest : belastingvermindering voor beperkte erfdelen : Wanneer het erfdeel per kleinkind < 50. 000 euro Korting : 500 - (totaal erfdeel / 100) Erfdeel kleinkind < 12. 500 euro : kleinkind geen erfbelasting Met of zonder leeftijdsvoorwaarde

2. Planning via testament of beleggingsverzekering Duolegaat Totaal vermogen: 600. 000 EUR Rechtstreekse toewijzing aan neven/nichten via gewoon testament: F erfbelasting: 315. 500 EUR F netto erfenis: 284. 500 EUR www. giften-legaten. be Testament met duolegaat: Algemeen legaat aan ‘goed doel’ ü met last uitkering bijzonder legaat ü én betaling erfbelasting Voordeel neven/nichten 75. 500 EUR VZW of private stichting Bijzonder legaat aan neven/nichten ad 360. 000 EUR netto (60%) Goed doel ü betaalt volledige erfbelasting (goed doel ad 20. 400 EUR, neven/nichten ad 183. 500 EUR) ü én houdt 36. 100 EUR over

3. Planning via volmacht Gerechtelijke bescherming Handelingsonbekwaam - BEWIND • Personen die omwille van hun gezondheidstoestand (mentaal of fysiek) niet in staat zijn hun (vermogensrechtelijke en/of persoonlijke) belangen te behartigen. Bv. verkwisters • Door Vrederechter : Vonnis • Onder bewind • Bijstand bewindvoerder • Vertegenwoordiging bewindvoerder • Machtiging vrederechter

3. Planning via volmacht BUITENgerechtelijke bescherming Beschermingsvolmacht/Zorgvolmacht • Volmacht geven aan iemand die je voldoende vertrouwt om je financiële en persoonlijke belangen te behartigen wanneer je het zelf niet meer kan VOLMACHT GEVEN = VERTROUWEN GEVEN • de volmacht gaat onmiddellijk in en blijft doorlopen bij feitelijke onbekwaamheid • OF de volmacht mag pas van start gaan bij feitelijke onbekwaamheid • De volmacht is geregistreerd bij de Koninklijke Federatie voor Notarissen • KBC-volmacht / notariële volmacht

Confidential 2. Technieken MET onmiddellijke impact op uw vermogen 54

1. Planning via schenking Een vergelijking Schenking Testament Overeenkomst (2 - of meerzijdig) Onherroepelijk Eénzijdig Herroepbaar (uitz. tussen echtgenoten) Uitwerking bij leven Schenkbelasting (woonpl. schenker) Uitwerking bij overlijden Erfbelasting (woonpl. erflater) Opgelet : reserve

1. Planning via schenking Procedure Bankgift of notaris (Be/NL) Fiscaliteit • • Modaliteiten 0% + 3 jarige overlevingstermijn Registratie aan 3 of 7% • Vast • Bevrijdend => onmiddellijk vrij van erfbelasting Altijd via Belgische notaris Via notaris (Be/NL) Progressieve schenkbelasting Én Steeds 3 jarige overlevingstermijn (‘progressievoorbehoud’ behalve uitzonderingen) • • Standaardtarieven voor schenking roerend of onroerend Vrijstelling van schenkbelasting indien familiale onderneming of familiale vennootschap (mits voorwaarden)=> bevrijdend Beding van terugkeer, voorbehoud vruchtgebruik, last, verbod van inbreng in huwgemeenschap…

2. Schenking van onroerend vermogen Tarieven onroerende schenking (° 1. 7. 2015) Gedeelte van de schenking van euro tot inbegrepen euro In rechte lijn en tussen partners Andere personen 0, 01 - 150. 000 3% 10% (of 9%**) 150. 000 – 250. 000 9% (of 6%**) 20% (of 17%**) 250. 000 – 450. 000 18% (of 12%**) 30% (of 24%**) > 450. 000, 01 27% (of 18%**) 40% (of 31%**) ** Verlaagde tarieven bij verhuur of energetische renovatiewerken Afwijkende tarieven mogelijk voor schenking van bouwgrond (mits voorwaarden) ! Berekenen i. f. v. aantal schenkers en begiftigden !

3. Schenking van roerend vermogen 3% rechte lijn, partners… 7% anderen 0% mits 3 jaar overleven § Bankgift § Nederlandse notaris 58

4. Schenking van bedrijfsvermogen Voorwaarden op moment van schenken Exploitatie Participatie Voorwaarden gedurende 3 jaar na schenken Continuiteit 0% Vormvoorwaarden

Confidential 4. Schenking van bedrijfsvermogen Aandachtspunten § § § § Zijn alle kinderen geïnteresseerd? Waardering van bedrijfsactiva? Aandeel in totale vermogen? Voorafgaande waardeverminderingen mogelijk? Mogelijke waardeschommelingen? Controle? Wijzigingen erfrecht vanaf 1. 9. 2018 (automatische indexering schenkingen) Afweging Maatschappij OF 60

Confidential Successieplanning is MAATWERK Nog vele andere technieken mogelijk …. Maatschappij 61