Upravljanje zalihama VRSTE ZALIHA I KORISTI OD NJIHOVOG

Upravljanje zalihama

VRSTE ZALIHA I KORISTI OD NJIHOVOG DRŽANJA Uobičajena klasifikacija zaliha je na: sirovine i materijal nedovršenu proizvodnju gotove proizvode Držanjem zaliha i njihovim efikasnim upravljanjem preduzeće ostvaruje koristi poput: izbegavanja gubitaka na prodaji, postizanja količinskih popusta, smanjivanja troškova porudžbine, povećanja efikasnosti proizvodnje itd.

TROŠKOVI ZALIHA 1. 2. 3. Troškovi porudžbine (troškovi pribavljanja zaliha sirovina materijala i robe) i troškovi pripreme proizvodne serije; Troškovi držanja zaliha (koji se, najčešće, utvrđuju u % od prosečne nabavne vrednosti ili u novčanom iznosu po jedinici zaliha za određeni vremenski period) i jedan od najznačajnijih troškova držanja zaliha je trošak sredstava vezanih u zalihama; Troškovi nedostatka zaliha (oportunitetni trošak- propušteni prinos). Troškovi porudžbine su fiksni po jednoj porudžbini. Troškovi pripreme proizvodne serije se posmatraju kao fiksni po jednoj seriji.

OPTIMALNA VELIČINA PORUDŽBINE v v v ü ü ü Optimalna veličina porudžbine podrazumeva minimiziranje ukupnih troškova zaliha. Utvrđivanje optimalne veličine porudžbine: primenom matematičkih modela; grafičko rešenje; metoda pokušaja i grešaka (tabelarno rešenje). Pretpostavke matematičkog modela: Ukupna upotreba materijala za jednu poslovnu godinu je unapred utvrđena na osnovu podataka iz prethodnog perioda i planirane proizvodnje i prodaje u narednom periodu; Materijal se troši kontinuirano u približno istim količinama svakog dana u toku godine; Ne razmatraju se troškovi nedostatka zaliha.

UKUPNI TROŠKOVI ZALIHA I OPTIMALNA VELIČINA PORUDŽBINE Ø Simboli: S = ukupna godišnja upotreba materijala u jedinicama; O = troškovi jedne porudžbine; C = nabavna cena po jedinici materijala; i = troškovi držanja zaliha materijala u % od nabavne vrednosti; Q = veličina porudžbine u jedinicama; T = ukupni troškovi zaliha. T = Prvi sabirak u formuli predstavlja troškove porudžbine, a drugi troškove držanja zaliha. Pri optimalnoj veličini porudžbine ukupni troškovi su minimalni, a pomenute dve komponente troškova se izjednačavaju. (C*Q)/2 je prosečna nabavna vrednost zaliha, zbog pretpostavke o ravnomernoj upotrebi zaliha materijala. Ø Ø Ø

UKUPNI TROŠKOVI ZALIHA I OPTIMALNA VELIČINA PORUDŽBINE Optimalna veličina porudžbine: Qopt = Ako bi troškovi držanja zaliha, umesto u % od nabavne vrednosti, bili izraženi u novčanim jedinicama po jedinici nabavljenog materijala, onda bismo pod korenom umesto C*i imali oznaku koja bi predstavljala troškove držanja zaliha izražene u novčanim jedinicama za određeni vremenski period.

UKUPNI TROŠKOVI ZALIHA I OPTIMALNA VELIČINA PORUDŽBINE Dati grafičku ilustraciju ukupnih troškova zaliha i pojedinih komponenti. Sa povećanjem veličine jedne porudžbine, broj porudžbina se smanjuje, povećavaju se prosečna veličina porudžbine i troškovi držanja zaliha. Zato je funkcija troškova držanja zaliha (C*Q*i/2) rastuća, ali je i linearna (nezavisna promenljiva je Q). Kreće iz koordinatnog početka, tj. kada nema zaliha, troškovi držanja zaliha su 0. Sa povećanjem veličine jedne porudžbine, broj porudžbina se smanjuje, smanjuju se i troškovi porudžbine, tj. funkcija (S/Q * O) je opadajuća i predstavljena u vidu hiperbole.

ZADATAK Izračunati optimalnu veličinu porudžbine materijala i nabavnu cenu po jedinici materijala, ukoliko su poznati sledeći podaci: Ukupna godišnja upotreba materijala iznosi 300. 000 kg, troškovi jedne porudžbine iznose 60. 000, troškovi držanja zaliha materijala su 25% i ukupni minimalni troškovi zaliha (pri optimalnoj veličini porudžbine) iznose 1. 200. 000. Grafički predstaviti ukupne troškove zaliha, kao i pojedine komponente. Konačno rešenje: Qopt = 30. 000 kg C = 160

OPTIMALNI MOMENAT ZA PLASIRANJE PORUDŽBINE Neophodne informacije: v Dnevna upotreba materijala (dnevna prodaja robe) => Godišnju upotrebu materijala, tj. godišnju prodaju robe, podeliti sa brojem dana u godini. ( Pretpostavka o ravnomernoj upotrebi materijala, odnosno o ravnomernoj prodaji robe); v Vreme izvršenja porudžbine (Vreme, odnosno broj dana, koje protekne od trenutka plasiranja porudžbine do trenutka isporuke). Optimalni momenat za plasiranje porudžbine = Dnevna upotreba materijala*Vreme izvršenja porudžbine Stanje zaliha = Početne zalihe + Ukupne nabavke – Upotreba zaliha

JUST-IN-TIME SISTEM UPRAVLJANJA ZALIHAMA znači da isporuka materijala stiže “tačno na vreme” odnosno da ne postoje zalihe materijala (izuzetno je dozvoljeno držanje malog obima sigurnosnih zaliha) tok materijala i proizvodni proces teku od početka do kraja bez zastoja CILJ je da se proizvodnja učini maksimalno efikasnom i da se troškovi držanja zaliha svedu na minimum on pretpostavlja promenu proizvodnog procesa i procesa nabavke sirovina i materijala; zahteva integralnu informacionu mrežu; velika ulaganja u novu opremu ili modernizaciju postojeće, za obuku menadžera i radnika NAJVAŽNIJI je odnos sa dobavljačima!!!!

sistem uslovljava veliki porast produktivnosti zalihe sirovina i materijala se svode na 0 ili se eventualno drže minimalne zalihe, zalihe nedovršene proizvodnje se značajno smanjuju koeficijent obrta ukupnih zaliha se naglo povećava POVEĆAVA SE EFIKASNOST UPRAVLJANJA ZALIHAMA ukoliko dodje do prekida kontinuiteta snabdevanja od strane dobavljača ili dodje do odstupanja u kvalitetu isporučenih sirovina i materijala, doći će do prekida procesa proizvodnje i ovaj sistem može biti neuspešan

OPTIMALNA VELIČINA PROIZVODNE SERIJE v v v Reč je o serijskoj proizvodnji, tj. proizvodnji po radnim nalozima. Cilj: Utvrditi optimalnu veličinu proizvodne serije, kako bi se miminizirali ukupni godišnji troškovi pripreme proizvodnje i troškovi držanja zaliha. Ukupni troškovi su minimalni, a njihove pojedine komponente jednake. Pretpostavke matematičkog modela za utvrđivanje optimalne veličine proizvodne serije: Količina gotovih proizvoda koji će se proizvesti u toku godine je unapred utvrđena u Planu proizvodnje, koji je proistekao iz Plana prodaje; Gotovi proizvodi se realizuju kontinuelno u toku godine, odnosno, svakog dana se realizuje približno ista količina gotovih proizvoda; Ukupno vreme potrebno za celokupnu proizvodnju u toku godine je znatno kraće nego što iznosi maksimalni godišnji kapacitet za proizvodnju.

UKUPNI TROŠKOVI PROIZVODNE SERIJE I OPTIMALNA VELIČINA PROIZVODNE SERIJE T = Prvi sabirak predstavlja troškove pripreme proizvodnje, a drugi troškove držanja zaliha gotovih proizvoda. Simboli: v T = ukupni relevantni troškovi; v S= ukupna godišnja proizvoda u jedinicama; v O = troškovi pripreme jedne proizvodne serije; v C = cena koštanja po jedinici proizvoda; v i = troškovi držanja zaliha gotovih proizvoda u procentu od cene koštanja; v P = maksimalni godišnji kapacitet; v Q = veličina proizvodne serija u jedinicama. Qopt =

ZADATAK Izračunati optimalnu veličinu proizvodne serije, maksimalni godišnji kapacitet, kao i optimalan broj proizvodnih serija, ako su poznati sledeći podaci: ukupna godišnja proizvoda iznosi 72. 000 komada, troškovi pripreme jedne proizvodne serije iznose 20. 000, troškovi držanja zaliha gotovih proizvoda u procentu od cene koštanja iznose 10%, cena koštanja po jedinici proizvoda iznosi 100, ukupni minimalni relevantni troškovi iznose 60. 000. Konačna rešenja: v Qopt = 48. 000 P = 82. 285, 71 Optimalan broj proizvodnih serija = 1, 5 v v