UNIVERZITET U TRAVNIKU PRAVNI FAKULTET MODUL METODOLOGIJA DRUTVENIH

UNIVERZITET U TRAVNIKU PRAVNI FAKULTET MODUL: METODOLOGIJA DRUŠTVENIH I PRAVNIH NAUKA Prof. dr Mensur Kustura Viši Ass. Kristina Knežević

1 � � � Metodologija je specifična logička disciplina, ali ujedno i logičko epistemološka kritika. Uglavnom prepoznajemo tri faze kroz koje je metodologija kao nauka prošla tijekom svoga razvoja: 1. prva faza obuhvaća period od kraja 19. stoljeća, do Prvog svjetskog rata, gdje se bazira više na logičkim, a manje na tehničkim pitanjima ( Durkheim, Weber ). 2. druga faza od 20 – ih do 50 – ih godina 20. stoljeća, što je ujedno i faza empirizma, bazirana na tehničkim sredstvima, te naučnim pitanjima prikupljanja podataka. 3. treća faza do kraja 60 – ih godina 20. stoljeća, prevladava empirizam.

� � Postoji veliki broj različitih definicija metodologije kao nauke: 1. Metodologija je nauka koja se bavi proučavanjem nastanka, razvoja i saznajne vrijednosti metoda saznanja i tehničkih postupaka naučnih istraživanja, proučavanjem komponenti naučnog istraživanja, strukture naučnog znanja, naučnih problema, hipoteza. . . 2. U sociološkom smislu metodologija je logička disciplina čiji je zadatak da proučava i razjašnjava logičke okvire naučnog saznanja, istraživačka sredstva i postupke koje određuje nauka ili grupa srodnih nauka pomoću čega se nastoji doći do novih saznanja ( Vojin Milić ). 3. Metodologiju socioloških istraživanja možemo da definiramo kao ukupan sustav logičkih i epistemoloških postupaka kojima nastaju okviri, principi i osnovni elementi cjelokupnog naučnog i istraživačkog procesa ( Mensur Kustura ).

� � 1. logički dio u koji spada sve ono što se odnosi na način formiranja naučnih pojmova i na način analize njihovog sadržaja, ispitivanja logičke strukture naučnih zakona, teorija, uloga. . . 2. naučno tehnički u koji spadaju sredstva kojima se nauka služi da bi prikupljala iskustvene podatke, razni postupci i sredstva koja se upotrebljavaju u istraživačkom procesu i obradi prikupljenih podataka. 3. strategijski koji sadrži kritiku površnosti i jednostavnosti metodološkog tehnicizma. Funkcije metodologije: logička, naučno–integrativna, saznajna etc.

� � Metod je način istraživanja koji se primjenjuje u nauci, stoga je nerazdvojni dio istraživačkog procesa. Tijesno je povezan sa cjelokupnom naučnom djelatnosti čiji je integralni dio i kao takav može se samo razvijati iz ioćeg okvira. Metodologija kao logička disciplina koja proučava metod, razvija njegova logička načela, nastoji sistematizirati i ocjeniti istraživačko iskustvo jedne nauke. Ima primarnu funkciju koja se sastoji u logičko – epistemološkoj kritici čitave naučne istraživačke prakse u svim njenim logičkim, tehničkim, organizacijskim i strategijskim aspektima.

q q q U naučni metod prvenstveno spadaju misaone radnje pomoću kojih naučnik stvara polaznu hipotetičku osnovu svog istraživanja, analizirajući postojeće znanje, nerješene probleme ili moguće povezivanje činjenica i teorijskih stavova. U metod spada sve ono što treba učiniti da bi se pronašla potrebna obaviještenja o stavrnosti, na osnovu kojih se može ispitati da li su i u kojoj mjeri polazne pretpostavke opravdane. Metod je nastojanje da se dobivene rezultate istraživanja uključi u postojeći fond saznanja određene nauke.

� Teorijska nauka predstavlja nastojanje da se na organiziran i metodičan način, a racionalno iskustvenim putem dođe do objektivnog, provjerljivog, sistematičnog i preciznog naučnog proučavanja. Unutar teorijske nauke razlikujemo nekoliko ključnih principa važnih za istraživački proces i doprinos nauci.

� � � Objektivnost je glavna karakteristika naučnog istraživanja, dakle i nauke. Postoje dva aspekta objektivnosti: u prvom dolazi do izražaja stvarnost, a u drugom forme nučnog saznanja. Ovaj princip podrazumijeva a se prilikom naučnog promatranja u obzir uzimaju sva raspoloživa sredstva i uvijek traga za novim objašnjenjima, ukoliko su nepoznata, ali značajna za razmatranje određnog problema. Objektivnost kao osnova naučnog saznanja ogleda se u nekoliko kategorija: 1. ideološka paradigma istraživača – ovjektivnost samoga istraživača tijekom istraživačkog procesa, prema nekoj pojavi ili predmetu proučavanja ili istraživanja.

� � � 2. objektivnost i točnost – višedimenzionalno prikupljanje podataka kako bi se na adekvatan način prikazala pojava koja je bila predmet istraživanja. Ovo je možda ujedno i najbitnija kategorija principa objektivnosti. 3. objektivnost i prikupljanje podataka – podaci se prikupljaju u skladu sa metodolškim normama, obuhvačajući sve ciljeve istraživanja i hipoteze, kvalitativne i kvantitativne podatke. 4. objektivnost i obrada podataka

� Princip preciznosti je princip koji kontinuirano djeluje u svim fazama naučno istraživačkog rada. Ima veliki utjecaj na ubrzani razvoj nauke, pračenje vrijednosti saznanja, kao i rezultate istoga.

� � Princip sistematičnosti obuhvaća cjelokupan naučno istraživački proces koji se odvija kroz tri faze: Prva faza podrazumijeva sistematičnost istraživačkog procesa (metod, problem, ciljeve, hipoteze, varijable, indikatore. . . ). Dakle, ovaj princip znači da ukoliko tijekom istarživačkog procesa nije moguće ostvariti sve epistemološke elemente potrebne za istraživanje, metodološki elementi se moraju definirati prema unaprijed utvrđenim normama i postupcima. Druga faza obuhvaća ukupan proces organiziranja i realiziranja naučnog istraživanja koje se treba provoditi prema potvrđenim normama za naučno istraživanje. Ova faza se naziva i fazom naučnog obavještenja. Tri su glavne karakteristike navedenog principa koje se vezuju za ovu fazu: potpunost izvornih obavještenja, utvrđivanje iskustvenog djelokruga, težnja ka većoj standardizaciji naučnog postupka.

� 3. Treća faza principa sistematičnosti znači obradu podataka dobivenih tijekom istraživačkog procesa i analizu rezultata. Bez ovoga principa nije moguće utvrditi vezu među pojavama ili pojmovima koji su predmet teorijske analize.