UNIVERZITET U TRAVNIKU PRAVNI FAKULTET MODUL METODOLOGIJA DRUTVENIH

UNIVERZITET U TRAVNIKU PRAVNI FAKULTET MODUL: METODOLOGIJA DRUŠTVENIH I PRAVNIH NAUKA OSNOVI METODOLOGIJE KAO NAUKE Prof. Dr. Mensur Kustura Ass. MA Kristina Knežević

1. Pojam, predmet i funkcije metodologije q Metodologija je specifična logička disciplina, ali ujedno i logičko epistemološka kritika. Dakle, metodologija proizilazi iz logike i epistemologije kao dijela gnoseologije. Predmet njenog djelovanja je nauka u svome cjelokupnom naučnom procesu. q Postoji veliki broj različitih definicija metodologije kao nauke: q 1. Metodologija je nauka koja se bavi proučavanjem nastanka, razvoja i saznajne vrijednosti metoda saznanja i tehničkih postupaka naučnih istraživanja, proučavanjem komponenti naučnog istraživanja, strukture naučnog znanja, naučnih problema, hipoteza. . . q 2. U sociološkom smislu metodologija je logička disciplina čiji je zadatak da proučava i razjašnjava logičke okvire naučnog saznanja, istraživačka sredstva i postupke koje određuje nauka ili grupa srodnih nauka pomoću čega se nastoji doći do novih saznanja ( Vojin Milić ). q 3. Metodologiju socioloških istraživanja možemo da definiramo kao ukupan sustav logičkih i epistemoloških postupaka kojima nastaju okviri, principi i osnovni elementi cjelokupnog naučnog i istraživačkog procesa ( Mensur Kustura ). q Dr. Radomir Lukić je u svome djelu “ Metodologija prava “ istakao da metodologija prava proučava one metode koje koristimo u našem bavljenju pravom.

1. Pojam, predmet i funkcije metodologije q Osnovna funkcija metodologije sadržana je u logičko – epistemološkoj kritici naučnoistrživačke prakse, što znači da ne proučava samo puteve i sredstva kojima nauka, oslonjena na već postojeća znanja, ide dalje. Ona pored toga, izučava i naučni sustav, odnosno način na koji su utvrđena naučna saznanja i naučno značenje, potom koristi se najrazličitijim istrživačkim postupcima i tehničkim sredstvima koje nauka koristi u svojim istraživanjima.

2. Pojam metoda ( razlika između metoda i metodologije ) q Metod je način istraživanja koji se primjenjuje u nauci, stoga je nerazdvojni dio istraživačkog procesa. Tijesno je povezan sa cjelokupnom naučnom djelatnosti čiji je integralni dio i kao takav može se samo razvijati iz ioćeg okvira. q Metodologija kao logička disciplina koja proučava metod, razvija njegova logička načela, nastoji sistematizirati i ocjeniti istraživačko iskustvo jedne nauke. Ima primarnu funkciju koja se sastoji u logičko – epistemološkoj kritici čitave naučne istraživačke prakse u svim njenim logičkim, tehničkim, organizacijskim i strategijskim aspektima. U naučni metod prvenstveno spadaju misaone radnje pomoću kojih naučnik stavra polaznu hipotetičku osnovu svog istraživanja, analizirajući postojeće znanje, nerješene probleme ili moguće povezivanje činjenica i teorijskih stavova. q U metod spada sve ono što treba učiniti da bi se pronašla potrebna obaviještenja o stavrnosti, na osnovu kojih se može ispitati da li su i u kojoj mjeri polazne pretpostavke opravdane. q Metod je nastojanje da se dobivene rezultate istraživanja uključi u postojeći fond saznanja određene nauke.

2. Pojam metoda ( razlika između metoda i metodologije ) q Metod kao način istraživanja sadrži četiri osnovna nivoa: q 1. opći nivo koji podrazumijeva određivanje osnovnog strategijskog pristupa istraživanju ( funkcionalizam, strukturalizam ). q 2. drugi nivo odnosi se na metod kao način istraživanja ( anketa, analiza sadržaja, komparativna metoda ). q 3. operacionalizacija metoda u smislu forme koju ćemo koristiti. q 4. konkretni nivo koji je ujedno i instrument za prikupljanje podataka. q Svi ovi nivoi čine metodsku potcjelinu. Pored ovoga postoji i metod obrade i anlize prikupljenih podataka tijekom istraživačkog procesa, koji čini drugu metodsku potcjelinu koji zajedno sa prvom čine cjelinu metoda istraživanja u jendom naučnom projektu.

3. Konstitutivni dijelovi metodologije q Logičko – epistemološki koji obuvaća ukupnost strukture mogućih elemenata naučnog istraživanja. Logički dio polazi od već postojeće naučne teorije, procjenjujući što joj nedostaje, koje su naučne vrijednosti nekih njenih dijelova, dok se epistemološki dio bavi mogućnošću da se data realnost koja je predmet istraživanja naučno spozna i na taja način upotpuni naučnu teoriju već obikovanim logičkim elemetnom. Ovdje nailazimo na tri faze: q 1. prva faza obuhvaća period od kraja 19. stoljeća, do Prvog svjetskog rata, gdje se bazira više na logičkim, a manje na tehničkim pitanjima ( Durkheim, Weber ). q 2. druga faza od 20 – ih do 50 – ih godina 20. stoljeća, što je ujedno i faza empirizma, bazirana na tehničkim sredstvima, te naučnim pitanjima prikupljanja podataka. q 3. treća faza do kraja 60 – ih godina 20. stoljeća, prevladava empirizam. q Organizacijsko tehnički dio u koji spadaju ukupni postupci konkretne istraživačke djelatnosti: organizacija, kontrola, realizacija. Istraživač se koristi raznim sredstvima i postupcima kako bi prikupio iskustvene podatke, potom pristupio obradi i sređivanju istih.

3. Konstitutivni dijelovi metodologije q Naučna strategija je treći bitan dio metodlogije koji daje smisao i svrhu načinu istraživanja. Naučna strategija povezuje nauku sa društvom, objedinjujući nauku i metodologiju u cjelinu.

4. Teorijska nauka q Teorijska nauka predstavlja nastojanje da se na organiziran i metodičan način, a racionalno iskustvenim putem dođe do objektivnog, provjerljivog, sistematičnog i preciznog naučnog proučavanja. Unutar teorijske nauke razlikujemo nekoliko ključnih principa važnih za istraživački proces i doprinos nauci ( princip objketivnosti, princip preciznosti, princip sistematičnosti ). • Princip objektivnosti: Objektivnost je glavna karakteristika naučnog istraživanja, dakle i nauke. Postoje dva aspekta objektivnosti: u prvom dolazi do izražaja stvarnost, a u drugom forme nučnog saznanja. Ovaj princip podrazumijeva a se prilikom naučnog promatranja u obzir uzimaju sva raspoloživa sredstva i uvijek traga za novim objašnjenjima, ukoliko su nepoznata, ali značajna za razmatranje određnog problema. Objektivnost kao osnova naučnog saznanja ogleda se u nekoliko kategorija: q 1. ideološka paradigma istraživača – ovjektivnost samoga istraživača tijekom istraživačkog procesa, prema nekoj pojavi ili predmetu proučavanja ili istraživanja. q 2. objektivnost i točnost – višedimenzionalno prikupljanje podataka kako bi se na adekvatan način prikazala pojava koja je bila predmet istraživanja. Ovo je možda ujedno i najbitnija kategorija principa objektivnosti.

4. Teorijska nauka q 3. objektivnost i prikupljanje podataka – podatci se prikupljaju u skladu sa metodolškim normama, obuhvačajući sve ciljeve istraživanja i hipoteze, kvalitativne i kvantitativne podatke. q 4. objektivnost i obrada podataka. q Princip preciznosti: Princip preciznosti je princip koji kontinuirano djeluje u svim fazama naučno istraživačkog rada. Ima veliki utjecaj na ubrzani razvoj nauke, pračenje vrijednosti saznanja, kao i rezultate istoga. q Princip sistematičnosti: q Princip sistematičnosti obuhvaća cjelokupan naučno istraživački proces koji se odvija kroz tri faze: q 1. Prva faza podrazumijeva sistematičnost istraživačkog procesa ( metod, problem, ciljeve, hipoteze, varijable, indikatore. . . ). Dakle, ovaj princip znači da ukoliko tijekom istarživačkog procesa nije moguće ostavriti sve epistemološke elemente potrebne za istraživanje, metodološki elementi se moraju definirati prema unaprijed utvrđenim normama i postupcima. q 2. Druga faza obuhvaća ukupna proces organiziranja i realiziranja naučnog istraživanja koje se treba provoditi prema potvrđenim normama za naučno sitraživanje. Ova faza se još naziva i fazom naučnog obavještenja.

4. Teorijska nauka q Tri su glavne karakteristike navedenog principa koje se vezuju za ovu fazu: potpunost izvornih obavještenja, utvrđivanje iskustvenog djelokruga, težnja ka većoj standardizaciji naučnog postupka. q 3. Treća faza principa sistematičnosti znači obradu podataka dobivenih tijekom istraživačkog procesa i analizu rezultata. Bez ovoga principa nije moguće utvrditi vezu među pojavama ili pojmovima koji su predmet teorijske analize.