Stymulowanie wszechstronnego rozwoju dziecka Budowanie relacji spoecznych mgr

Stymulowanie wszechstronnego rozwoju dziecka Budowanie relacji społecznych mgr Anna Siwek

Rozwój społeczny • Nawiązaniu kontaktu z drugim człowiekiem służy wiele zachowań, począwszy od pierwszych odruchów niemowlęcia, np. ssania i płaczu • Pierwsze doświadczenia w kontaktach z matką warunkują kształtowanie się relacji z innymi ludźmi, wpływają na jakość kontaktów interpersonalnych • Rozwój społeczny wyznacza rozwój poznawczy. Poznanie może odbywać się jedynie poprzez działania w środowisku.

Zjawiska transmisji kulturowej (Tomasello, 2002) • Uczenie się przez naśladowanie • Uczenie się dzięki instrukcji • Uczenie się kolaboratywne

Według Tomasello • „Każde dziecko, które posiada społeczno-poznawczy klucz do historycznie ukształtowanych poznawczych wytworów swej grupy społecznej, może uczestniczyć w kolektywności (wspólnocie) znanej jako poznanie ludzkie. Mogłoby powiedzieć, że widzi tak daleko dlatego, że stoi na ramionach gigantów”.

Rozwój społeczny i emocjonalny w pierwszym roku życia • Płacz – pierwszy akt komunikacji • Rozwój niewerbalnego dialogu • Interakcje twarzą w twarz • Temperament a socjalizacja • Rozumienie emocji • Matka i inni • Kształtowanie się przywiązania • Wspólna uwaga

Reakcje emocjonalne dziecka w 1 roku życia Wiek w miesiącach 1 2 3 Reakcja emocjonalna Odpowiedź niepokojem na niepokój matki Uspokojenie się podczas spokojnego mówienia lub śpiewania przez opiekuna Odp. uśmiechem na uśmiech Wiek w miesiącach Reakcja emocjonalna 4 Niepokój jeśli matka przez dłuższy czas nie zajmuje się dzieckiem 5 Strach jeśli zobaczy nieznane osoby 7 -8 Płacz gaworzenie aby przyciągnąć uwagę opiekuna 10 Naśladowanie ruchów dorosłego i włączanie się do zabawy

Mimiczne wyrażanie emocji w pierwszym roku życia Wiek w miesiącach Emocje wyrażane mimicznie 1 3 -4 7 11 -12 Radość zadowolenie Złość i smutek strach Nieśmiałość, wstyd

Wspólna uwaga • Termin ten oznacza złożony układ społecznych interakcji, który pojawia się około 9 miesiąca życia • Do tej pory niemowlę potrafi wchodzić w interakcje dwustronne : dziecko – przedmiot lub dziecko – inna osoba • W 9 miesiącu życia staje się możliwy układ dziecko – dorosłyprzedmiot (lub zdarzenie), będące obiektem wspólnej uwagi • To jest moment na pojawienie się diagnostycznego gestu wskazywania palcem , który służy wywołaniu interakcji trójstronnej

Dziecko zaczyna … • dzielić uwagę z dorosłym • potrafi podążać za jego wzrokiem

9 wskaźników wspólnej uwagi wg Tomasello • Wspólne zaangażowanie • Podążanie za wzrokiem • Naśladowanie czynności arbitralnych • Podążanie za wskazaniem • Reakcje na przeszkody społeczne • Naśladowanie czynności instrumentalnych • Użycie gestów nakazujących • Użycie gestów oznajmienia (pokaż mi, zobacz tam)

Rozwój społeczny dziecka w pierwszym roku życia Wiek w miesiącach Zachowania społeczne oczekiwane rozwojowo 1 1 -3 Wiek w miesiącach Zachowania społeczne oczekiwane rozwojowo Skupianie wzroku na twarzy osoby dorosłej 4 -7 Wzrost liczby odczuwanych emocji Modulowanie płaczu w zależności od przyczyn dyskomfortu 6 -8 Negatywne reakcje na nieobecność matki i obce osoby w otoczeniu 9 -10 Gest wskazywania palcem, pole wspólnej uwagi, zachowania intencjonalne 2 Reagowanie mimiką na twarz dorosłego 3 Odpowiedź uśmiechem na uśmiech 11 -`12 Wzrost zdolności lokomocyjnych

Rozwój społeczny i emocjonalny w wieku poniemowlęcym Co powinieneś wiedzieć rodzicu…

Zachowania społeczne i emocje • Kształtuje się świadomość odrębności – „ja” dziecka • Przestaje pojmować siebie jako nierozerwalne połączenie z matką • Zaczyna zdawać sobie sprawę ze swoich pragnień i komunikować je • Kształtuje poczucie odmienności • Potrzebuje innych członków rodziny i otoczenia • Pod koniec wieku poniemowlęcego dziecko gotowe jest do działań w grupie

Zachowania społeczne i emocje w drugim roku życia • Wzrasta poczucie odrębności i samodzielności • Zaczyna zauważać uczestników wspólnych zdarzeń społecznych, • Naśladuje zachowania i reakcje innych dzieci • Niewielka zdolność działania w grupie, poprzez zbyt niskie kompetencje językowe i komunikacyjne

Zachowania społeczne i emocje w drugim roku życia c. d. • Komunikaty werbalne i niewerbalne stają się coraz bardziej czytelne • Dziecko nie potrafi jeszcze ukrywać swoich emocji (reakcje następują natychmiast po pojawieniu się bodźca, niekiedy bywają do niego niewspółmierne) • Pojawia się wiele nowych uczuć, również negatywnych (np. dzieci zwykle źle reagują na rozstanie z mamą przy jednoczesnej potrzebie samodzielności) • Rozwijający się język ułatwia funkcjonowanie w społeczeństwie

Zachowania społeczne i emocje w 3 roku życia • Duże zmiany w potrzebach społecznych dziecka • Postępuje uświadamianie sobie własnej odrębności i rozdzielenia się z mamą (psychicznie i fizycznie) • Bliższe interakcje z rówieśnikami • Zaczyna powoli dostrzegać zasady funkcjonowania w grupie • Będąc w grupie zaczyna współdziałać – wykonywać tę samą czynność, uczestniczyć w tej samej zabawie tematycznej

Zachowania społeczne i emocje w 3 roku życia c. d. • Ujawniają się inne mechanizmy grupowe, np. rywalizacja • Nie zawsze koniec 3 roku życia jest momentem przełomowym dla umiejętności społecznych dziecka

Co powoduje o odnalezieniu się dziecka w grupie? • Poczucie bezpieczeństwa, jakie dają prawidłowo ukształtowane relacje z mamą oraz członkami najbliższej rodziny • Brak dostatecznej ilości kontaktów z matką • Nadopiekuńczość matki • Prawidłowy rozwój mowy dziecka (pod koniec 3 r. ż. powinno rozumieć większość kierowanych komunikatów do niego, sygnalizować potrzeby fizjologiczne w sposób zrozumiały)

Co jeszcze powoduje o odnalezieniu się dziecka w grupie? • Prawidłowo rozwijający się język, który pozwoli dziecku sprawniej komunikować się np. w zabawie tematycznej. • Pojawienie się nowych uczuć np. : wstydu, poczucie winy, zakłopotanie, zazdrość • Jeśli relacje z matką oraz innymi członkami rodziny są prawidłowe, a potrzeby emocjonalne spełniane – kształtuje się pozytywny wizerunek dziecka (własnej osoby) – co pozwala pewnie czuć się w grupie

Grupa a jednostka – wczesne budowanie relacji • Pojawienie się liderów w grupie • Jednostki wycofujące się lub uległe – przyjmujące zasady innych np. w zabawie • Brak kontroli dziecka nad emocjami (tylko w wyjątkowych sytuacjach umie zareagować z odroczeniem) • Większość ekspresji emocjonalnych dziecka ma podłoże impulsywne, zwłaszcza w przypadku zachowań negatywnych • Nie potrafi zwerbalizować powodów dla których np. popchnęło kolegę/ brata

Dlaczego to zrobiłeś? • Dziecku 3 letniemu nie zadajemy takich pytań, ponieważ odpowiedź na nie w tym wieku jest niemożliwa • Nauczyciel/opiekun sam nazywa sytuację i towarzyszące jej uczucia osób biorących w niej udział • Poznanie nazw różnych emocji ułatwia dziecku panowanie nad nimi i zwiększa jego kompetencje społeczne

Dobro i zło – kształtowanie nowych pojęć u 3 latka • Stanowi to podstawę dalszego rozwoju moralnego dziecka • U trzylatka jeszcze za wcześnie na pojęcie moralności: a) W tym wieku dziecko cechuje egocentryzm – nie potrafi ono przyjmować cudzego punktu widzenia. W pojęciu dziecka dobre jest to co dla niego b) Pojęcie reguły (zasady) dopiero pojawia się w świadomości 3 latka

ZASADY • Pierwsze przestrzegane zasady dotyczą najbliższych doświadczeń i codziennych zachowań i mieszczących się w ramach tu i teraz • Można tworzyć silne podstawy rozwoju moralnego poprzez konsekwentne egzekwowanie ustalonych reguł. • Jasno sformułowane zasady dostosowane do możliwości wykonawczych dziecka • Konsekwencja podczas stosowania reguł stanowi niezbędną podstawę rozumienia zasad moralnych jako niezmiennych i obowiązujących

Rozwój społeczny dziecka w wieku poniemowlęcym dwulatek trzylatek • Kształtowanie się pojmowania odrębności „ja” • Stopniowe przyswajanie reguł pozwalających funkcjonować w grupie • Wzrost zainteresowania rówieśnikami • Rozwój języka, w tym rozumienia językowych zasad społecznych oraz słownictwa nazywającego emocje • Początki używania języka w kontaktach społecznych • Pojawienie się nowych uczuć • Rozpoznawanie i przeżywanie nieznanych do tej pory emocji