SNR FZYOLOJSNE GR MERKEZ SNR SSTEM Omurilik ve

SİNİR FİZYOLOJİSİNE GİRİŞ

MERKEZİ SİNİR SİSTEMİ Omurilik ve beyin * Değerlendirme ve uygun cvp gönderme * * Beyin zarları (dıştan içe doğru): - Kemik - Dura mater - Araknoid - Pia mater - Beyin epidural aralık subaraknoid aralık - BOS

BEYİN OMURİLİK SIVISI (BOS)

OMURİLİK § § § Omurga kanalının içerisinde sinir hücrelerinin uzantılarından oluşur. S 1 – L 2 arasında, 1 cm kalınlık, 45 cm uzunluğunda İç kısmı H harfi şeklinde koyu alan (boz madde- nöron gövdesi) § § (MEDULLA SPİNALİS) Ön ve arka boynuz Ak madde § Sinir lifleri ve nöroglia

ü Duyu nöronu - arka boynuz / kök (akson demeti) ü ü Hücre gövdesi arka kök gangliyonunda Motor nöron – ön boynuz / kök

ü Omuriliğin üç önemli görevi: - ritmik motor davranışların yönetilmesi - refleks merkezi - çıkıcı duyu ve inici motor yollar bulunur. ü Reseptif alan: bir afferent lifin reseptörler aracılığıyla bilgi topladığı alana o lifin reseptif alanı denir. Komşu reseptif alanlar birbirinin üzerine biner. Büyüklüğü değişebilir.

q Ø Ø Çıkan duyu yolları: Dorsal kolon-medyal lemniskus yolu: ince dokunma ve pozisyon duyusu Anterolateral yol: kaba dokunma, ısı ve ağrı duyusu Medyal lemniskus medullada çaprazlaşır: • Vücudun sol tarafı, talamusun sağında • Vücudun sağ tarafı, talamusun solunda

Ø İnici motor yolları: Hareketlerin kontrolü Ø Piramidal yol (kortikospinal): q Ø Ø Piramidal liflerin büyük çoğunluğu karşı tarafa çaprazlar. Ekstrapiramidal yol

Omurilik tam kesilirse: • Kesi altındaki bütün duyular ve motor fonksiyonlar kaybolur. • Hemen sonra omurilik refleksleri tamamen kaybolması: spinal (nörojenik) şok

REFLEKSLER Özel bir uyarana karşı oluşan otomatik cevap v Bir refleks devresi v

REFLEKS RESEPTÖRLERİ v Kas ve eklemlerde bulunan duyu reseptörleri aracılığıyla kasların uzunluğu ve vücudun duruşu düzenlenir. v Mekanik v Kas uyaran – proprioseptör iğciği- golgi tendon organı 13

REFLEKS RESEPTÖRLERİ İskelet kasında iki çeşit lif vardır: 1. Ekstrafuzal lifler: • Alfa-motor nöronlarla uyarılırlar. • Kastaki kuvveti oluştururlar. 2. İntrafuzal lifler: • Kas iğciklerini oluştururlar. • Gama motor nöronlarla uyarılırlar. 14

İskelet kasında 2 çeşit de reseptör vardır - Kas iğciği - Golgi tendon organı 15

KAS İĞCİKLERİ Kas hücrelerine paralel yerleşimli v Kasın boyu ve boyundaki değişme hızını algılar v

GOLGİ TENDON ORGANI Tendon v Kastaki gerimi algılar v Alınan bilgiyi Ib afferent lifler MSS’ ne iletir v

EKTRAFUZAL KAS LİFİ AFFERENTi EFFERENTi YOK ALFA-MOTOR NÖRON Ia LİFİ (A-alfa) GAMA-MOTOR NÖRON Ib LİFİ (A-alfa) YOK KAS İĞCİĞİ GOLGİ TENDON ORGANI

DTR (Gerilme Refleksi) (Patella Refleksi) Tendona vurunca kasın boyu uzar Boydaki uzamayı Kas iğciği algılar la ile omuriliğe Ia lifleri, Alfa motor nöron ile sinaps Ekstrafuzal lif kısalır KASILIR

v Derin • • • tendon refleksi: Gerilme refleksi Mono-sinaptiktir Transmitteri glutamattır.

POLİSİNAPTİK REFLEKSLER v Geri çekme refleksi (Fleksörler kasılırken, Ekstansörler v Çapraz ekstensör refleks (duruşun korunması) inhibe olur. )

Kasın boyundaki değişiklikleri ne algılar Kas iğciğinin aferenti (duyusalı) ne Ia Kastaki gerimi algılayan ne Golgi tendon organı GTO’nın aferenti ne Ib

Ekstrafuzal liflerin motoru ne Alfa motor Kas iğciğinin motoru ne Gama motor

İNSAN BEYNİ EN KARMAŞIK ORGANDIR 1. Omurilik 2. Medulla oblangata 3. Pons ve serebellum 4. Orta beyin ( mezensefalon) 5. Ara beyin (diensefalon) 6. Serebral hemisferler Merkez sinir sisteminin ana bölümleri

BEYİN SAPİ

BEYİN SAPİ – RETİKÜLER FORMASYON VE R. A. S.

MEDULLA OBLANGATA Medullanın retiküler formasyonunda bulunan başlıca canlılık merkezleri şunlardır: 1. Kalbin atım hızını düzenleyen merkezler 2. Vazomotor merkezler : 3. Solunum merkezleri : 4. Diğer merkezler : Kusma, aksırma, öksürme ve yutma merkezleri

PONS - Dorsal kısmında: Retiküler formasyon, Kranyal sinirlerinin nukleusları İnici ve çıkıcı yollar bulunur - Retiküler formasyonda solunum merkezleri vardır. - Ventral bölgede pons nukleusları bulunur. - Kortikobulbar ve kortikospinal yollar da ventral bölgeden geçerler.

v v v ORTA BEYİN Görme ve işitme ilgili refleks merkezleri Serebral aquadukt bulunur 3. ve 4. kafa çiftlerinin nukleusları Dorsalinde kollikülüs denen 4 çıkıntı vardır - Süperiyor kollikulus göz hareketleri baş hareketleri gözlerin odaklama yapmasını gözbebeklerinin büyüklüğünü düzenler - İnferiyor kollikulus işitme yolları durak yapar Nukleus ruber ve substantia nigra bulunur

DİENSEFALON (Ara beyin) Talamus ile hipotalamus bulunur Talamus - Bütün duyular talamus üzerinden iletilir (koku hariç) - Beyin dalgalarının oluşumunda ve düzenlemesinde rol oynar Hipotalamus - Tabanında optik kiazma bulunur - Hipofiz, bir sapla hipotalamusa bağlıdır - İç dengenin korunması

Talamus ve Hipotalamus -Talamus: Duyuların ve motor sinyallerin ara durağı… -Hipotalamus: Vücut sıcaklığı, besin alımı, su dengesi merkezleri; üst endokrin kontrol merkezi!

Hipotalamusun en önemli görevleri: 1. Otonom sinir sisteminin baş gangliyonu gibi çalışmak. 2. Vücut sıcaklığının düzenlenmesi 3. Su ve elektrolit dengesinin düzenlenmesi 4. Uyku-uyanıklık ritminin düzenlenmesi 5. Açlık-tokluk ve besin alınmasının düzenlenmesi 6. Davranış, his ve heyecanların düzenlenmesi 7. Endokrin sistemin düzenlenmesi 8. Seksüel davranışların düzenlenmesi

ARA BEYİN (DİENSEFALON) - HİPOTALAMUS

HİPOTALAMUSUN HASARI- ŞİŞMAN VE ZAYIF SIÇANLAR v v Ventromedial hipotalamus (tokluk merkezi) tahrip edilirse sıçanların iştahı açılır, durmaksızın yemeye devam ederler ve şişmanlarlar Lateral hipotalamus (Açlıksusama merkezi) tahrip edilirse hiçbir şey yemezler hatta ölüme kadar giderler. Uyuşuk ve depresif görünürler.

Ventromedial çekirdek Doyma, nöroendokrin kontrol, Lezyonunda şişmanlık V L Lateral hipotalamik alan Susama ve acıkma

SEREBELLUM (BEYİNCİK) Kısımları: Anterior Posterior Flokkulonodular q q Hareketlerin düzenlenmesi Bir hata kontrol merkezi gibi çalışır. q Her yarı küre vücudun aynı tarafından bilgi alır.

SEREBELLUMUN FONKSİYONEL BÖLGELERİ Vestibüloserebellum: Denge, göz hareketleri, öğrenmede rol oynar Spinoserebellum: Kas tonusu ve devam eden hareketleri düz. Serebroserebellum: Hareketlerin planlanması ile başlatılması

Serebellumun 4 önemli görevi vardır: ü Motor öğrenme. ü Yapılan hareketlerin düzenlenmesi. ü Motor hareketlerin sırasının programlanması. ü Vestibüler reflekslerin düzenlenmesi.

Serebellumun Korteksi: Moleküler tabaka, Purkinje hücreleri tabakası Granüler tabaka - Serebellum korteksinin iki girişi vardır : 1. Tırmanıcı lifler (Purkinje hüc. uy) 2. Yosunsu lifler (Granüler hüc uy. ) - Çıkışı ise, purkinje hücreleri üzerinden

• • • Purkinje hücresi Golgi hücresi Yıldızsı hücre Sepet hücresi Lugaro hücresi Ø Unipolar fırçamsı hücre inhibitör (GABA) Ø Granül eksitatör (glutamat)

BEYİN HEMİSFERLERİ Ø Ø Ø § Korteks (2 -4 mm kalınlık, 20 milyar nöron) Bazal gangliyonlar : motor performans düzenlen. Hipokampus: hafıza Amigdala : otonom ve endokrin fonk. düzenlen. Lateral ventrikül İnsan beynine dışarıdan bakıldığında görülen kısımlar: neokorteks Beyin parankimi ağrıya duyarsız • Ağrıya duyarlı olan meninksler

§ Kortekste bulunan girintilere göre bir hemisferler altı loba ayrılır: 1. FRONTAL LOB 2. PARİETAL 3. OKSİPİTAL 4. TEMPORAL 5. LİMBİK 6. SANTRAL (İNSULA)

Ø • • Ø Ø FRONTAL LOB : Santral sulkusun önünde İradeli hareketleri ve konuşmayı yönetmek Ahlaki değerlerin ve kişiliğin oluşmasını sağlamak Esas motor alan ve Broca’nın (Alan 44 -45) konuşma alanı bulunur. Motor bölgelerde vücut yüzeyinin motor haritası bulunur.

Primer Motor Korteks (M 1) § Girus presentraliste (Brodmann Alan 4) İstemli hareketler § En büyük alanı § Eller (Başparmak)

Premotor Alan (6) § § § Primer motor korteksin hemen önünde Hareketin daha kompleks kalıpları Örneğin, omuz ve kollara biçim verdirerek ellerin özgül bir görevi yapacak şekilde yönetilmesi

Tamamlayıcı Motor Alan (MII) § § § Premotor alanın hemen üzerinde Kasılmalar sıklıkla çift taraflı İki elin eşzamanlı olarak kavrama hareketi

Korpus Kallozum • • İki hemisferin iki yönlü bağlantısı İki tarafın iş birliği içinde çalışması

Ø Ø PARİETAL LOB: Santral sulkusun arkasında Reseptörlerden duyu girişi alır (Alan 3, 1, 2) tüm vücuttan gelen “somatik” duyuların değerlendirmesi Primer duyu korteksi (SI) (Alan 3 -1 -2)

Ø § § OKSİPİTAL LOB: görme duyusunu ileten sinir yollarının korteksteki sonlanma yeri görsel uyarılar burada algılanarak değerlendirilir

Ø § TEMPORAL LOB: İşitilen seslerin yorumlanması ve konuşmanın algılanması (Wernicke alanı- 22)

Ø • • • LİMBİK LOB: Uyku-uyanıklık döngüsü Motivasyon Öğrenme ve hafıza Ödül-Ceza Heyecan, kızgınlık

Ø § § SANTRAL LOB: Dışarıdan bakıldığında görülmeyen bir bölge Hem otonom hem de somatik fonksiyona sahip

53

BAZAL GANGLİYONLAR § § § beynin derin bölümlerinde ve orta beyindeki nöron grupları: - nuc. kaudatus - putamen - globus pallidus - nuc. subtalamikus - substantia nigra motor hareketlerin kontrolü Düşünme, hatırlama gibi zihin fonk. etkiler.

§ Bazal gangliyonları ve bağlantılarını tutan bir hasar hareketlerin bozulmasına neden olur: diskinezi Parkinson hastalığı: substantia nigra’da dopaminerjik nöron ölümü § - rijidite (kaslarda katılık) - bradikinezi (istemli hareketlerin yavaşlaması) - istirahat tremoru (titreme) - duruş ve yürüyüş bzkluğu

HEMİSFERİK ASİMETRİ § § Somatik duyu ve motor yollardada çaprazlaşma İnsanda beynin sağ ve sol yarısı yapı ve fonk. bakımından farklıdır. Örn: sağlaklarda konuşma merkezinin bulunduğu sol hemisfere dominant hemisfer denir.

Ø • • Ø § § § Sağ hemisferin üstün olduğu konular Sol tarafın motor kontrolü Müzik ve sanat İnsan yüzünün ve üç boyutlu şekillerin tanınması Hayal gücü ve anlayış Sol hemisferin üstün olduğu konular Sağ tarafın motor kontrolü Sözlü anlatım (konuşma) Yazılı anlatım Bilimsel başarı Sayısal işlemler Muhakeme ve analiz etme

BEYİN DALGALARI v v Elektroensefalogram (EEG) Frekans ve yüksekliğine göre 4 tip dalga: 1. Alfa: Gözler kapalı, bedenen ve zihnen tam istirahat halinde düşük frekanslı dalgalar 2. Beta: zihin aktivitesini temsil eder, yüksek fre. 3. Teta : çocuklarda gözlenir , ciddi beyin hast. 4. Delta: derin uykuda kaydedilir, ciddi beyin hast.

UYKU VE UYANIKLIK Ø Ritmi hipotalamus ve beyin sapı belirler Ø Yavaş dalga uykusu (Non REM) ile başlar: Evre 1’den 4’e derinliği artar § Evre 2’de uykuda alfa benzeri dikenler görülür (uyku iğciği) § § Rafe’den salınan Serotonin’le ilgili § Dinlendirici uyku § Non-REM 3 -4 iyi uyunmazsa Fibromiyalji

REM UYKUSU Ø Aktif göz hareketleri Ø Hatırlanan, canlı rüyalar Ø Çizgili kaslarda tonus kaybolur Ø REM döneminde kalp hızlı solunum hızlı ve düzensiz aktif canlı rüyalar Ø EEG’de Beta ritmi

REM UYKUSU Ø Büyüme Ø Penil tümesans (Testosteron) Ø Locus Ø Rem hormonu daha çok salgılanır Seruleus kaynaklı Noradrenalin uyunmazsa sinirlik ve huzursuzluk

ÖĞRENME VE HAFIZA ü Bellek alanları hipokampus ve parahipokampal bölgede ü Uzun süreli bellek limbik sistemde ü Hafıza kaybı – amnezi

SİNİR SİSTEMİ İLE İLGİLİ HASTALIKLAR v EPİLEPSİ: Sinir hücrelerinin anormal deşarj yapması v Anksiyete (derin sıkıntı): Kaybetme endişesi v v v Şizofreni: Halüsinasyon, tutarsız ve ilgisiz konuşma, düşünce ve muhakeme bzkluğu … psikiyatrik hast. Alzheimer hastalığı: Hafıza, öğrenme ve konuşma dahil entelektüel yetenekleri yitirir. Bunama - %70 Amiyotrofik Lateral Skleroz (ALS): dejeneratif motor nöron hastalığı

TEŞEKKÜRLER…