Sistemski programi Operativni sistem i drajveri Profesor Drakuli

Sistemski programi Operativni sistem i drajveri Profesor: Drakulić Vera Učenici: Popović Luka Savić Isidora Stefanović Dušan Ungurjanović Miloš Đurđina Cvetinović

Sistemski programi § Sistemski programi imaju namenu da omoguće računaru pokretanje i izvršavanje osnovnih funkcija § U sistemske programe spadaju: § Operativni sistemi § Drajveri (veznici) § Različiti uslužni programi § Programi prevodioci (kompajleri) § Firmware – sistemski program smešten u čip

Pojam operativnog sistema § Hardver: § “sirova snaga računara” § neupotrebljiv bez operativnog sistema § Operativni sistem: § oslanja se na hardver § hardver čini dostupnim § Aplikativni softver – koristi se na što efikasniji način: § pomoću operativnog sistema § predstavlja “snagu” računara

Pojam operativnog sistema § Rad operativnog sistema: § Počinje učitavanjem u operativnu memoriju, za početak, samo obaveznog dela operativnog sistema § Omogućava razvoj i korišćenje aplikativnog softvera § Utiče na predstavu korisnika o mogućnostima računara

Pojam operativnog sistema • Operativni sistem (OS) – skup sistemskih programa koji omogućavaju i kontrolišu: § Rad hardvera § Procesora § Memorije § Ulazno-izlaznih uređaja § Rad softvera § Radno okruženje i razvoj § Hardvera § Softvera PRUŽA PODRŠKU HARDVERU I SOFTVERU RAČUNARA PRUŽA PODRŠKU KORISNIKU

Razvoj operativnih sistema

Podela operativnih sistema § Operativni sistemi mogu da se klasifikuju sa različitih stanovišta. Neka od njih su: § broj programa koji mogu istovremeno da budu u memoriji § broj korisnika koji mogu istovremeno da koriste računar § način zadavanja komandi § prenosivost na različite arhitekture

Podela operativnih sistema Prema broju programa koji mogu istovremeno da budu u memoriji Monoprogramski § Omogućava da računar drži u memoriji i izvršava samo jedan program Multiprogramski § Omogućava da se u centralnoj memoriji računara nalazi istovremeno više programa, od kojih u svakom trenutku može da radi samo jedan

Podela operativnih sistema nič ris ko no Jed i ičk sn ori ek § Računar može da koristi samo jedan korisnik Viš ki Prema broju korisnika § Na računar istovremeno može biti priključeno i do nekoliko stotina korisnika

Podela operativnih sistema Prema način zadavanja komandi OS komandnog tipa § Komande se zadaju ukucavanjem naredbi sa svojim parametrima. Znak koji stoji na početku reda i označava da je operativni sistem spreman da primi naredbu naziva se prompr OS sa grafičkim okruženjem § Komande se najčešće zadaju pokazivanjem na nju. U obliku sličica su

Podela operativnih sistema Prema načinu zadavanja komandi

Podela operativnih sistema Na osnovu prenosivosti na različite tehnologije Neprenosivi Prenosivi § Mogu da se koriste sa malim izmenama na različitim arhitekturama računara § Projektovani su tako da mogu da rade samo na određenom modelu računara

Struktura operativnog sistema § Tipičan operativni sistem se sastoji od: § mikrokoda (microcode) § jezgra (kernel) i upravljačkih slojeva (control layers) § ljuske (omotača, školjke - shell)

Struktura operativnog sistema Operativni sistem u užem smislu Operativni sistem u širem smislu

Struktura operativnog sistema § Mikrokod je skup programa specifičan za određeni hardver računara § Grupisan je u jedan modul koji se naziva BIOS (Basic Input Output Sistem) § Jezgro je prvi sloj operativnog sistema, „srce“ operativnog sistema § Uz upravljačke slojeve upravlja radom svih resursa koji postoje u sistemu

Struktura operativnog sistema § Upravljački slojevi od drugog sloja pa do n-tog § Koliko će slojeva biti zavisi od operativnog sistema § Upravlja podacima, memorijom, U/I jedinicama, umrežavanjem. . . § Ljuska predstavlja grafičko korisničko okruženje (Graphical User Interface) između funkcija operativnog sistema i korisnika § Omogućava zadavanje komandi operativnom sistemu od strane korisnika

Funkcije operativnog sistema § Upravljanje svim računarskim resursima: § hardverskim (uređajima) § softverskim (aplikacijama) § Organizacija i nadgledanje svih aktivnosti u računarskom sistemu § Sav korisnički interfejs: § pomoću komandne sintakse § ili vizuelnih kontrola

Funkcije operativnog sistema § Za upravljanjem bilo kojim resursom (hardverskim ili softverskim), zajedničko je: § Donošenje odluke o dodeli resursa § Dodela resursa § Kontrola korišćenja resursa § Oslobađanje resursa § Vođenje evidencije o resursu

Funkcije operativnog sistema § Osnovne funkcije: § Upravljanje procesorom § Upravljanje memorijom § Upravljanje ulazom/ izlazom § Upravljanje podacima § Zaštita resursa od zlonamernih napada i grešaka § Obezbeđivanje dobrog interfejsa za operatora i korisnika

Funkcije operativnog sistema § Virtuelna mašina - pogled na računarski sistem s tačke gledanja korisnika nezavisan od konfiguracije računara § Većina operativnih sistema ne može da stane u radnu memoriju zbog odnosa njihovih veličina § Rezidentni delovi - najvažniji delovi operativnog sistema koji se nalaze u memoriji

Karakteristike operativnih sistema § Karakteristike su osobine koje neki operativni sistem ispoljava pri upotrebi § Karakteristike operativnih sistema su: § § § Konkurentnost Deljivost resursa Pouzdanost Sigurnost Upotrebljivost

Karakteristike operativnih sistema § Konkurentnost u radu podrazumeva uporedno odvijanje više procesa (programa u stanju izvršavanja) u računarskom sistemu § Izvršava se onoliko programa koliko ima procesora u sistemu (jedan procesor –jedan program, više procesoraparalelno izvršavanje) § Da ne bi svaki program čekao kraj izvršavanja prethodno pokrenutog programa uvodi se multi-tasking (više programa u isto vreme)

Karakteristike operativnih sistema § Deljivost resursa je posledica konkurentnosti, to jest paralelizma § Mogu se deliti samo resursi kojima konstrukcija to dopušta § Uređaji mogu biti: § Deljivi - kao npr. operativna memorija jer može više procesa da bude smešteno u njoj istovremeno § Nedeljivi - kao npr. disk jer ne može više procesa da pristupa disku

Karakteristike operativnih sistema § Pouzdanost karakterišu učestalost grešaka i zastoja u radu sistema § Zavisi od samog OS, ali i od spoljašnjih događaja § Faktori: § § § konfiguracija sistema organizacija sistema zahtevi korisnika. . .

Karakteristike operativnih sistema § Sigurnost § zaštita programa i podataka u sistemu računara § zaštita onih delova u računaru koje korisnik želi da zaštiti § zaštita samog operativnog sistema od ostalih programa u sistemu § Upotrebljivost § podrzavanje raznih režima rada OS § mogućnost izvršenja više programa § različite mogućnosti pristupa. . .

Karakteristike savremenih operativnih sistema § Karakteristike savremenih OS poput; Linux, Windows NT, Windows 2000, Windows XP, Windows Vista, Windows 7 su: § § § dobar sistem zaštite podrška za rad u mreži postojanje server i klijent varijante

Razlike, prednosti i mane različizih OS Linux Konkurentnost Deljivost resursa Pouzdanost Sigurnost Upotrebljivost Unix Windows 7 Windows 8 Windows 10

Drajveri (veznici) § Drajveri su računarski programi koji imaju funkciju da povežu operativni sistem sa hardverskim komponentama računara kako bi on normalno funkcionisao. Možemo ga nazvati posrednikom između hardvera i softvera § Da bi uređaj koji je priključen na računar radio, potrebno je, pored hardverskog povezivanja, instalirati i odgovarajući program (drajver)

Drajveri (veznici) § Instalirani drajver za neki uređaj (štampač, fotoaparat, grafička kartica. . . ) ima zadatak da komande date iz nekog programa prema nekom usvojenom standardu prevede u komande koje taj uređaj razume § Takođe, da bi novoinstalirani operativni sistem radio ispravno, potrebno je instalirati drajvere koji će postići kompatibilnost između uređaja povezanih na matičnu ploču i samog sistema

Drajveri (veznici) § Najbitniji su drajveri od matične ploče, grafičke kartice, kao i dodatnih komponenti (zvučne kartice, TV kartice, modema…)

Hvala na pažnji!