OPERATIVNI SISTEMI Razvoj vrste OS l l l

OPERATIVNI SISTEMI (Razvoj, vrste. . )

OS l l l Operativni sistem vrši nadzor nad svim uređajima i povezuje u jedinstvenu, skladnu i funkcionalnu cjelinu. Pokreće se automatski, kada se računar uključi, pri čemu „proziva“ pojedine uređaje provjeravajući njihovu prisutnost i ispravnost. Omogućava programima da koriste hardver računara.

Razvoj OS l l Operativni sistemi su se razvijali kao i računari. Prvi elektronski računari nisu imali operativni sistem. Programi su se unosili jedan po jedan, pri čemu se čekalo da se jedan program završi da bi se drugi uneo. S obzirom na to da su računari i u to vreme bili brze mašine, zamena programa je predstavljala gubljenje dragocenog vremena. Tako je napravljen program koji je upravljao radom računara i omogućavao zamenu programa bez intervencije korisnika. Ti prvi operativni sistemi bili su monoprogramski, što znači da su učitavali jedan program i tek kada je on u potpunosti završio rad, započinjali su učitavanje sledećeg.

Razvoj OS l Kasnije (početkom 70 -ih) ustanovljeno je da, dok program radi neke ulazno-izlazne operacije sa sporim jedinicama koje su bile sastavljene od mehaničkih komponenata (disk, čitač kartica, štampač), procesor mora da čeka jer su se mehaničke operacije obavljale mnogo sporije od elektronskih. • Da bi se procesor efikasnije koristio, napravljeni su OS koji su omogućavali unošenje dva programa u memoriju, od kojih je jedan bio važniji i imao prioritet (foreground), a drugi je koristio procesor samo privremeno, u trenucima dok on čeka na završetak neke spore ulazno-izlazne operacije (background). Ovaj koncept je posle proširen, tako da su multiprogramski OS dozvoljavali unošenje više programa u memoriju, eventualno sa različitim prioritetima, a OS je odlučivao kada će koji program i koliko raditi.

Razvoj OS l l Pojavom prvog PC-ja pojavio se i MS-DOS. To je bio monoprogramski operativni sistem komandnog tipa. Sa razvojem personalnih računara ovaj operativni sistem je, zbog pogrešne koncepcije, predstavljao kočnicu u potpunom iskorišćavanju novih mogućnosti. Zbog masovne primene personalnih računara zadavanje komandi predstavljalo je problem mnogim korisnicima. Da bi se problemi prevazišli, razvijen je nov operativni sistem grafičkog tipa Windows, koji je omogućio korišćenje svih novih mogućnosti, naročito veličinu memorije, multiprogramski rad, jednostavnu razmenu podataka među programima i korišćenje virtuelne memorije.

Dijelovi OS l l l mikrokod - skup programa dizajniran za hardver računara, BIOS jezgro(kernel) - skup programa koji kontroliše pristup računaru, organizaciju memorije, datoteka, raspored rada procesa i svih resursa. ljuska(shell)- komandni interfejs koji interpretira komande i aktivira odgovarajuće sistemske programe.

Vrste OS l Do sada je razvijeno nekoliko generacija operativnih sistema: l MS DOS l Windows l Unix l Linux

UNIX ü ü ü Podržava više korisnika Interfejs kroz komandnu liniju Radi na raznim procesorima i vrstama kompjutera Primarni OS za Internet servere UNIX se davno koristio (prva radna verzija nastala 1971. ) na "velikim" kompjuterima (mainframe) kada su kompjuteri bili skupi. Veliki računari su se nalazili u nekim javnim ustanovama (npr. univerzitetima) i na njima je moglo raditi više korisnika istovremeno preko terminala (udaljenih dijelova kompjutera) ili, kasnije, malih i slabih personalnih kompjutera koji su glumili terminale, tako da je UNIX (a i Linux kasnije) građen za mrežu.

LINUX l l l Linux operativni sistem nastao 1991. godine, Baziran je na starom i provjerenom konceptu - UNIX OS. Jedan je od najpoznatijih primera slobodnog softvera i razvoja putem otvorenog koda. Za razliku od drugih operativnih sistema (kao na primer Windowsa) njegov kod je dostupan javnosti i svako ima pravo da ga slobodno koristi, menja i redistributira. Linux je klon Unix-a, što znači da su najbolja programska rješenja ostavljena, a ona problematična su riješena na novi, bolji način. Mali pingvin zaštitni je logo Linux operativnog sustava u cjelini, mada pojedine distribucije ovog sve popularnijeg operativnog sisitema za logo koriste neke druge slike.

Primjer Linux-a

MS DOS § § OS komandnog tipa, nastao 1981. godine Prompt – sistem čeka da korisnik započne aktivnost Unos komande sa tastature Razvila ga firma Microsoft.

1. Možemo li u MS-DOS operativnom sistemu upravljati računalom pomoću miša? Ne. U DOS operativnom sistemu naredbe su isključivo tekstualne i treba ih učiti napamet (tekstualno komuniciranje). 2. Možemo li u MS-DOS operativnom sistemu pokrenuti više programa u isto vrijeme? Ne. 3. Možemo li MS-DOS operativni sistemu prilagoditi našim potrebama (slika u pozadini, zvukovi, . . . )? Ne. 4. Da li je jednostavno upravljati MS-DOS operativnim sistemu? Ne.

Microsoft WINDOWS Microsoft Windows je serija operativnih sistema sa grafičkim korisničkim interfejsom. Danas, jedan od najčešće korištenihih OS. l Pravi poslovni procvat firme Microsoft slijedi po izdavanju OS Windows 95, prvenstveno dizajniran za kućnu upotrebu, koji u osnovi obilježava izgled svih današnjih proizvoda. l Operativni sistemi koje je firma Microsoft razvila dijele se u dvije grupe: • MS-DOS (Micro. Soft Disk Operating System) • Windows (zaštićeno ime za Microsoft Windows OS)

Windows operativni sistem l radne stanice l l l Windows 1. 0 Windows 3. 11 Windows 95 Windows 97 Windows 98 Windows ME Windows XP Windows Vista Windows 7 Windows 8 Windows 10 serverske verzije l l l Windows NT Windows 2000 Windows 2003

Windows 1 (1985. )

Windows 3. 11 (1993. )

Windows 95

Windows ME (2000. )

Windows XP (2001. )

Windows Vista (2007. )

Windows 7 (2009. )

Windows 8 (2012. )

Windows 10 (septembar 2014. )