SANKTUARIA MARYJNE W KRAJU PRESZOWSKIM Mgr Anton Foga

SANKTUARIA MARYJNE W KRAJU PRESZOWSKIM Mgr. Anton Fogaš, Ph. D. Katedra Geografii i Geoinformatyki Stosowanej Wydział Nauk Humanistycznych i Przyrodniczych Uniwersytet Preszowski

Maryja - hebr. Miryām = wspaniała, aram. Maryām, grec. María, Mariám – Matka Jezusa – matka Syna Bożego – model wierzącej kobiety już w Nowym Testamencie – dogmaty – np. w Kościele rzymskokatolickim o Niepokalanym Poczęciu i Wniebowzięciu – kościoły protestanckie ich nie uznają

Kult Maryi - kolebką kultu Matki Bożej jest Palestyna (Betlejem, Nazaret, Jerozolima) - pierwszym autorem chrześcijańskim, który podkreślał znaczenie Panny Maryi, był Ignacy Antiocheński (+117) - najstarszą oficjalną świątynię wzniesiono w Efezie w 431 r. , później w Jerozolimie w 455 r. - główna świątynia mariacka znajdowała się w Rzymie – Santa Maria Maggiore (440 r. ) - jeden z najstarszych wizerunków Panny Maryi pochodzi z klasztoru św. Katarzyny na półwyspie Synajskim (VII w. ) - w średniowieczu odnotowano największy rozkwit uwielbienia Maryi - zakony propagujące uwielbienie Maryi w Europie i na świecie – dominikanie, franciszkanie, jezuici - na świecie udokumentowano około 1800 objawień Panny Maryi - Watykan uznał dotychczas zaledwie 12 objawień – między innymi Guadalupe (Meksyk, 1531), Paryż (Francja, 1830), La Salette (Francja, 1846), Lourdes (Francja, 1858), Fatima (Portugalia, 1917), Beauraing (Belgia, 1932), Banneux (Belgia, 1933) - papież Paweł VI (1963 – 1978) jeszcze jako arcybiskup w Mediolanie w 1958 r. poświęcił figurę Panny Maryi jako patronki Europy - papież Pius XII (1939 – 1958) powierzył Pannie Maryi (jej niepokalanemu sercu) w 1942 r. cały świat - jeden z najsłynniejszych i najbardziej poważanych specjalistów w kwestii kultu Matki Boskiej i jej objawień, francuski teolog Mons. René Laurentin podczas opracowywania dokumentacji do swojego opus magnum (Atlas objawień maryjnych) osobiście odwiedził także Słowację Źródło: Vallo, 2011; Chovanec, 2014; Argaláš, 2009

Tytuły maryjne Orędowniczka Pośredniczka Odkupicielka Matka Miłosierdzia Królowa Męczenników Zbawicielka Bolesna Wspomożycielka Wiernych Skarbnica Pokoju Odnowicielka Pośredniczka Wszelkich Łask Matka Kościoła Źródło: Chovanec, 2014

Symbole maryjne Róża – w ikonografii kościelnej róża jest symbolem królowej kwiatów, symbolem Maryi Królowej Nieba a dziewictwa – w średniowieczu wianki z róż mogły nosić wyłącznie dziewice, a Madonnę często przedstawiano w różowym płaszczu Lilia – stary symbol czystości, niewinności i dziewictwa, w ikonografii chrześcijańskiej także miłości do Panny Maryi – ze względu na swój majestatyczny wygląd mogła być także symbolem samego Chrystusa – charakteryzuje świętych jako wyznawców Chrystusa i Panny Maryi – niepokalane życie i śluby panieńskiej czystości Fiołek – symbol skromności, pokory, poświęcenia i cierpliwości – w Rzymie dzień Wszystkich Świętych nazywano także Dniem Fiołków – niebieskawy kolor łączy go z wiernością i stałością – kolor fioletowy wyraża duchowość – darowanie fiołków wyraża miłość – w średniowieczu wyrażał pokorę Maryi – na obrazach mariackich pojawia się razem z truskawką, konwalią i pierwiosnkiem

Inne atrybuty roślinne związane z Maryją – aloes, hiacynt, jabłko, truskawka, jesion, jaśmin, goździk, narcyz, kłos zboża, konwalia, kosaciec, lilia, słonecznik, krzew winny Drzewo – w średniowieczu postrzegano Pannę Maryję jako „drzewo życia” błogosławione przez Ducha Świętego, które jako swój owoc podarował światu Zbawiciel – stara tradycja świętych drzew Gwiazdy – w ikonografii chrześcijańskiej Panna Maryja stoi z Księżycem pod stopami i glorią w postaci korony z gwiazd (12 gwiazd) Kolor niebieski – wierność, stałość, szczera pobożność – ornat maryjny (niebieski) używany jest w czasie świąt Panny Maryi Kolor biały (srebrny) – czystość, niewinność, radość Kolor żółty – słońce, ciepło, złoto Kolor czerwony – serce oddane Bogu przygotowane do przelewu krwi w imię Boga

Wieża – w litaniach Matka Boska nazywana jest „Wieżą Dawida“ albo „wieżą z kości słoniowej“ – Kościół jako całość dąży do nieba Studnia – chrzest, rana w boku Jezusa, Samarytanka – lecznicza siła wody pochodząca z wnętrza ziemi – kult źródeł – pielgrzymki do miejsc związanych z Matką Boską, gdzie woda zgodnie z legendami przynosiła cudowne uzdrowienie zwłaszcza w przypadku chorób oczu – zwierciadło wody przedstawia oczy będące zwierciadłem duszy Perła – klejnot – kobieca, księżycowa (matowo-błyszcząca), doskonała (kształt kuli) Źródło: Biedermann, 1992; Rusina, Zervan, 1994; http: //katolici 3. webnode. sk/bohosluzobne-predmety/rucha/ http: //albertgallery. eu/documents/symbolflor. pdf

Lista świąt maryjnych - powszechny kalendarz kościelny (zmiany liturgiczne wprowadzone przez Drugi Sobór Watykański) 1 stycznia - Panna Maryja Bogurodzica 11 lutego - Panna Maryja z Lourdes 31 maja – Nawiedzenie Panny Maryi (na Słowacji 2 lipca) 16 lipca - Panna Maryja z góry Karmel – Szkaplerzna 5 sierpnia – poświęcenie głównej bazyliki rzymskiej Panny Maryi 15 sierpnia – Wniebowzięcie Panny Maryi 22 sierpnia - Panna Maryja Królowa 8 września – Narodzenie Panny Maryi 15 września – Panna Maryja Bolesna 7 października – Panna Maryja Różańcowa 21 listopada – Ofiarowanie Panny Maryi 8 grudnia – niepokalane poczęcie Panny Maryi 2. sobota po Bożym Ciele – Niepokalane Serce Panny Maryi

Lokalne święta maryjne – odrębne obchody w niektórych krajach, sanktuariach, kościołach, zakonach lub innych organizacjach kościelnych Soborowa reforma liturgiczna – zmiana dwóch świąt maryjnych na święta Jezusa Chrystusa Dawne święto Matki Boskiej Gromnicznej lub Oczyszczenia Panny Maryi (2 lutego) – teraz obchodzi się jako święto Ofiarowania Pana Dawne święto Zwiastowania Panny Maryi (25 marca) – teraz obchodzone jest jako święto Zwiastowania Pana Źródło: http: //www. katolici. szm. com/ZIVOTOPISY/maria. html Pielgrzymki maryjne odbywają się na Słowacji zwłaszcza w miesiącach letnich i wiążą się ze świętami maryjnymi, przy czym pielgrzymka odbywa się zawsze w najbliższą sobotę i niedzielę.

Święta maryjne – obrzędowość na Słowacji W kulturze ludowej święta maryjne wiązały się z następującymi dorocznymi obrzędami: Wniebowzięcie Panny Maryi, dawniej Zaśnięcie Panny Maryi – święcenie kwiatów, zbóż, kult zmarłych (15 sierpnia); MB Gromnicznej – Oczyszczenie Panny Maryi, dzisiaj święto Ofiarowania Jezusa Chrystusa (2 lutego) wraz z poświęceniem świec symbolizującym święcenie Chrystusa; Zwiastowanie Panny Maryi – wyobrażenie o poczęciu przez Pannę Maryję (25 marca); Nawiedzenie Panny Maryi przez świętą Elżbietę – święcenie kwiatów, święto związane z plonami, płodnością (2 lipca); Panna Maryja Śnieżna – cudowne opady śniegu w środku lata, poświęcenie morza (5 sierpnia); Narodziny Panny Maryi – dziękczynienie za zakończenie żniw, wysiew ozimin (8 września). Poza tymi głównymi świętami, będącymi dniami wolnymi od pracy, świętowano także mniejsze święta maryjne, do których należały: święto Imienia Panny Maryi (12 września), Panny Maryi z Lourdes (11 lutego) – obchodzenie tego święta na Słowacji stało się bardzo popularne w XX w. Kult Maryi – codzienny obrzęd w czasie południowych dzwonów na Anioł Pański Miesiące, kiedy większą uwagę poświęca się Pannie Maryi – maj i październik. Z kalendarzem świąt maryjnych powiązane były także daty pielgrzymek maryjnych Źródło: http: //www. ludovakultura. sk/index. php? id=3255

Kult NMP w twórczości ludowej na Słowacji Obszar dzisiejszej Słowacji – XVIII w. – rozwój ludowej snycerki sakralnej (rzeźby), malarstwa (obrazy malowane na szkle), seryjnej produkcji drzeworytów, druków religijnych, szkaplerzy, medalików, figurek porcelanowych, oleodruków Wiara ludowa i wyobrażenia – Panna Maryja – zapewnia ochronę przy prządkach, tkaniu, żniwach. Wyraz – pieśni maryjne (śpiewniki) – śpiew ludowy i ludowa wiara w magiczną siłę wstawiennictwa Panny Maryi – zapewnienie słońca, deszczu itp. Postać Panny Maryi – odzwierciedlenie w teatrze ludowym (bożonarodzeniowe jasełka) – ludowe przepowiadanie pogody, wiersze, metafory w ludowych modlitwach, symbole wizualne – cechy Panny Maryi: czystość (lilia), dziewictwo, macierzyństwo (gałązka z kwiatami lub owocami), odpuszczenie (tęcza) Kolory maryjne niebieski i biały – stroje ludowe, wyszywanki i fartuchy – noszono je przy okazji świąt maryjnych Źródło: http: //www. ludovakultura. sk/index. php? id=3258

Sanktuaria maryjne na Słowacji Szczególne uwielbienie Matki Boskiej – sobór w Efezie (431) – Panna Maryja, Matka Jezusa Chrystusa, Bogurodzica i Matka Kościoła – niezastąpione miejsce Stopniowe powstawanie sanktuariów – objawienia (potwierdzone przez Kościół i prywatne, niepotwierdzone przez Kościół) Miejsca pielgrzymek – punkty kontaktowe wskazane przez samego Boga – skrzyżowania szlaków bożych i ludzkich Silny kult maryjny na świecie – związek z sanktuariami maryjnymi (wielka liczba pielgrzymów) Słowacja – kraj z wielowiekowymi tradycjami kultu maryjnego Słowacja – jako część Węgier (do 1918 r. ) – nazywana Regnum Marianum (Królestwo Maryi) Patronka Słowacji – Matka Boska Bolesna – papież Benedykt XIII w 1727 r. (pozwolenie) - Dekret z 22. 04. 1927 (90. rocznica) – Stolica Apostolska przychyla się do wniosku słowackich wiernych – ogłoszenie Matki Boskiej Bolesnej patronką Słowacji – Główna świątynia poświęcona Matce Boskiej Bolesnej – Šaštín – bazylika mniejsza (1964, papież Paweł VI. ) - Słowacja – ważne sanktuaria maryjne – źródła odnowy duchowej

Powstanie – wiele czynników – historyczny i religijny (najważniejszy) Słowacja – w przeszłości obszar walki dwóch najsilniejszych religii chrześcijańskich – katolicyzmu (uznawanie, intensywne wspieranie i promocja kultu maryjnego) – protestantyzm (nieuznawania kultu świętych) - współzawodnictwo – wpływ na powstanie i rozwój poszczególnych sanktuariów XVI i XVII w. – powstanie większości sanktuariów na Słowacji – okres reformacji i silnej kontrreformacji – propagowanie sanktuariów w okresie kontrreformacji – ważna rola – skupienie większej uwagi – powstanie największej liczby sanktuariów Kulminacja ruchu pielgrzymkowego - panowanie Marii Teresy (XVII w. ) – przełom – panowanie Józefa II – zakaz szczególnie wielodniowych pielgrzymek XIX wiek – ponowna popularyzacja pielgrzymek – likwidacja poddaństwa – odrodzenie narodowe Słowaków. Każdy region miał swoje sanktuarium Największe zagęszczenie sanktuariów – południowy zachód Słowacji (Nizina Naddunajska) – wschód kraju (Spisz, Zemplin, Szarysz) – linia kontaktów między katolikami obydwu obrządków – rzymskokatolickiego i greckokatolickiego Lokalizacja sanktuarium – najważniejszy czynnik (człowiek), położenie geograficzne i środowisko naturalne

Słowacja południowo-zachodnia – sanktuaria – granice Niziny Naddunajskiej i otaczających gór Słowacja wschodnia – sanktuaria – granice Niziny Wschodniosłowackiej i Pogórza Ondawskiego Ważna grupa sanktuariów – kotliny Słowacji środkowej i wschodniej Niziny – mała liczba sanktuariów Czynnik ludzki – największy wpływ na rozkład sanktuariów – fundacje (szczodrzy mecenasi) Źródło: Dancák, 2013

Sanktuaria maryjne – typy Pierwszy – sanktuaria, w których znajdują się ikony lub inne święte przedmioty związane z czcią Matki Boskiej Drugi – sanktuaria związane z tradycją objawienia lub cudów, które miały miejsce dzięki Matce Boskiej Trzeci – maryjne święte miejsca – mają lokalny charakter – od końca XVII w. wiele regionalnych sanktuariów charakteryzowało się poza wymiarem duchowym także uwzględnianiem lokalnych (narodowych, regionalnych) tradycji czy kościoła – tzw. pamięć historyczna (aspekt teofaniczno-historyczny – teofania (objawienie Boga)) – np. pieśni paraliturgiczne z naszego kręgu kulturowohistorycznego (obrazy z Klokočova, Krásnego Brodu, Rafajoviec; obraz z Poczajowa na Ukrainie; obraz z Máriapócs na Węgrzech; obraz z Częstochowy w Polsce itp. - wspólna cecha pieśni – dążenie do interpretacji wydarzenia historycznego jako elementu życia duchowego lokalnego kościoła

Ożywienie religijności ludowej (barok) – nawet te najbardziej oddalone regiony miały swoje słynące łaskami sanktuarium maryjne Historia narodu słowackiego – słynące łaskami sanktuaria maryjne – stosunek do Matki Boskiej (już od czasów św. Cyryla i Metodego - obraz Matki Boskiej Bolesnej) Historia sanktuariów maryjnych – Marianka (początek XII w. ), Lewocza (XIII w. ), Nitra (poł. XIII w. ), Staré Hory (XV w. ), Trzciana (XV w. ), Šaštín, Kláštor pod Znievom, Frívald (XVI w. ), Gaboltov, Topoľčany, Dubnica, Višňové (XVII w. ), Trnava (XVIII w. ), Ľutina i Klokočov (XIX w. ). Kult Maryi obecnie – spośród wszystkich świątyń chrześcijańskich znajdujących się na Słowacji (stwierdzono 5932 patronaty) aż jedną trzecią tworzą świątynie maryjne (1422) Źródło: Judák, 2011

Sanktuaria ogólnosłowackie Šaštín – łaskami słynąca figura Matki Boskiej Bolesnej Levoča – łaskami słynąca figura Matki Boskiej Lewockiej Marianka – łaskami słynąca figurka Matki Boskiej Staré Hory – łaskami słynąca figura Matki Boskiej Nitra – łaskami słynący obraz Matki Bolesnej Ľutina – sanktuarium greckokatolickie – łaskami słynąca ikona Matki Boskiej

Regionalne, diecezjalne i lokalne sanktuaria na Słowacji Báč – łaskami słynący obraz Panny Maryi Bańska Bystrzyca – Kalwaria Bańska Szczawnica – Kalwaria Bardiów – Kalwaria Čirč – kaplica na Świętej Górze Doľany – Św. Leonard Domaniža – Panna Maryja z góry Karmel Dubnica nad Váhom – łaskami słynący obraz Królowej Nieba Dvory nad Žitavou – Kalwaria Gaboltov – łaskami słynący obraz Panny Maryi z góry Karmel Hronský Beňadik – łaskami słynąca figura Matki Boskiej, relikwiarz z Krwią Chrystusa Kláštor pod Znievom – łaskami słynący obraz Panny Maryi Bogurodzicy Klokočov – łaskami słynąca ikona Panny Maryi Kluknava – Św. Anna Krásny Brod – Ikona Bogurodzicy

Lednické Rovne – św. Anna Litmanová – Góra Zvir Malacky – Porcjunkula Modranka – łaskami słynący obraz Matki Boskiej Loretańskiej Obišovce – łaskami słynący obraz Panny Maryi Prešov – Kalwaria Rafajovce – Ikona Przenajświętszej Bogurodzicy Rajecká Lesná – łaskami słynąca figura Panny Maryi Sečovská Polianka – świątynia św. proroka Eliasza – kult Panny Maryi z góry Karmel Skalka – św. Andrzej – Świerad i Benedykt, pustelnicy Stropkov – łaskami słynący obraz Panny Maryi z góry Karmel Šašová – ikona Przenajświętszej Bogurodzicy Tesárske Mlyňany – Serce Boże

Topoľčany – łaskami słynąca figura Matki Boskiej Bolesnej Topoľčianky – łaskami słynący obraz Panny Maryi z góry Karmel z Dzieciątkiem Jezus Trnava – łzami spływający obraz Panny Maryi Trzciana – Panna Maryja Višňové – Matka Boska Vranov nad Topľou – Obraz Królowej Aniołów Źródło: Judák, 2011; Dancák 2013

Najważniejsze sanktuaria maryjne w Kraju Preszowskim Sanktuaria: rzymskokatolickie greckokatolickie

Najważniejsze sanktuaria maryjne w Kraju Preszowskim Rzymskokatolickie Gaboltov – miejscowość w północno-zachodniej części Pogórza Ondawskiego – najważniejsze sanktuarium archidiecezji Koszyckiej – 15 km na północny zachód od Bardiowa - 3 km od granicy słowacko-polskiej – pierwsza wzmianka pisemna pochodzi z 1247 r. – działalność rycerskiego zakonu krzyżaków „strażników Bożego Grobu w Jerozolimie“ („cruciferi de Gaboltho“) – klasztor był centrum religijnym i kulturalnym dla całej okolicy – kult św. Wojciecha - na swoim szlaku misyjnym z Węgier do Polski wędrował po starodawnym szlaku solnym (z Szarysza do Galicji przez Gaboltov i przełęcz Tylicką) – odpoczął i napił się wody ze studzienki znajdującej się w pobliżu kościoła św. Wojciecha – obecnie studnia znajduje się w kaplicy pw. św. Wojciecha – biskupa praskiego (982) – ewangelizował Węgry (ochrzcił Gejzę i św. Stefana) – podróż do Polski (Bolesław Chrobry) – chrystianizacja Prus – śmierć męczeńska (997 w rejonie dzisiejszego Kaliningradu)

– złożenie szczątków w Gnieźnie – część relikwii przechowywana jest w Trnavie (Kaplica Towarzystwa św. Wojciecha) – kościół gotycki (XIV w. ) – przeróbki i przebudowy (1715, 1972 – 1974) – w środkowej części ołtarza znajduje się rzeźba patrona kościoła, biskupa św. Wojciecha – lewy boczny ołtarz poświęcono Matce Boskiej Szkaplerznej – prawy boczny ołtarz poświęcono Matce Boskiej Częstochowskiej – druga połowa XVIII w. – pielgrzymki - Bractwo Matki Boskiej Szkaplerznej (1749) – Pielgrzymka Gaboltowska – największa w Archidiecezji Koszyckiej – odbywa się zawsze w sobotę i niedzielę po święcie Maryi Panny z góry Karmel (po 16 lipca) – papież Klemens XI (1700 – 1721) nadał kościołowi w sanktuarium w Gaboltovie prawo odpustu zupełnego – złożenie relikwii św. Wojciecha (2007) – łaskami słynący obraz Matki Boskiej Szkaplerznej – sanktuarium romskich chrześcijan (1992, 1. niedziela sierpnia) – pielgrzymka mężczyzn (koniec sierpnia) – jedyna w swoim rodzaju na Słowacji – kościół farny św. Wojciecha – ogłoszenie diecezjalnym sanktuarium maryjnym (od 17. 07. 2011)

Levoča – jedno z najstarszych i najważniejszych sanktuariów Słowacji – diecezjalne sanktuarium maryjne diecezji Spiskiej – miasto powiatowe Levoča (14 800 mieszk. ) - „najjaśniejszy kamień w koronie spiskiej“ – pierwsza wzmianka pisemna (1249) – rozwój na starym szlaku handlowym Via Magna (Wielki Szlak) – centrum kolonizacji niemieckiej na Spiszu – stolica Wspólnoty Sasów Spiskich – wolne królewskie miasto (1323) – handel międzynarodowy (Kraków, miasta hanzeatyckie, Wenecja, Rosja) – jeden z głównych ośrodków humanizmu i renesansu na Węgrzech – UNESCO (2009) – Góra Mariacka – korzenie kultu maryjnego (XIII w. ) - pierwsza kaplica (kościółek) na Górze Oliwnej (1247) – przejaw dziękczynienia Matce Boskiej za uratowanie życia przed najazdem Tatarów (1241 – 1242) – przybycie franciszkanów braci mniejszych (1311) – święto Nawiedzenia Panny Maryi – kontynuowanie pielgrzymek na Górę Mariacką także w okresie reformacji –

ożywienie ruchu pielgrzymkowego po kontrreformacji - 1673 Góra Mariacka otrzymała od papieża prawo udzielania odpustów – przeróbki i przebudowy kościoła – Góra Mariacka – pod względem liczby pielgrzymów największe sanktuarium Słowacji – włączenie do światowych sanktuariów – Bazylika Mniejsza (Ojciec Święty Jan Paweł II, 26 stycznia 1984) – największa pielgrzymka odbyła się w obecności ojca świętego Jana Pawła II, 3 lipca 1995 (650 000 osób) – 2005 – przyjęcie Bazyliki Nawiedzenia Panny Maryi do grupy 20 najważniejszych europejskich sanktuariów – 28. 02. 2009 – oficjalne potwierdzenie duchowego związku z Bazyliką Santa Maria Maggiore w Rzymie – pielgrzymka odbywa się w ciągu kilku dni w czasie święta Nawiedzenia Panny Maryi (2 lipca)

Preszów – Kalwaria – zespół kapliczek barokowych i kościoła – niegdyś uważana za drugą najpiękniejszą na Węgrzech (po Bańskiej Szczawnicy) – działalność jezuitów w okresie kontrreformacji – pierwsza budowla – kaplica Chrystusa na Górze Oliwnej i krzyż (1721) – zakończenie budowy całego zespołu (1893) – składa się z kościoła św. Krzyża, kaplicy Świętych Schodów, 14 stacji drogi krzyżowej, katakumb i przyległego cmentarza – bardzo cenna jest figura Matki Boskiej Bolesnej – w pobliżu Preszowa w miejscowości Vyšná Šebastová znajduje się Ogród Różańcowy (2010) – miejsce skupienia i modlitwy

Stropkov – Kościół Bożego Ciała (1675) – łaskami słynący obraz Panny Maryi z góry Karmel (1754) – Bractwo Świętego Szkaplerza działa od 1669 r. Veľký Šariš – istnienie Bractwa Panny Maryi z góry Karmel (1764) – największy rozkwit pielgrzymek (przełom XIX i XX w. ) – odrodzenie życia religijnego Vranov nad Topľou – kościół Narodzenia Panny Maryi (1580) – bazylika mniejsza (2008) – 300. rocznica łzawienia łaskami słynącego obrazu Panny Maryi Królowej Aniołów – obraz olejny na płótnie – autor nieznany według wzoru Matki Dobrej Rady (Włochy, Genanzzano) – datowanie 1686 (paulini)

Greckokatolickie Čirč – miejscowość u północno-zachodniego podnóża pasma Čergov – miasto na trasie Bardiów – Stara Lubowla – pierwsza wzmianka pisemna (1248) – najważniejszy zabytek – świątynia greckokatolicka pw. Ochrony Przenajświętszej Bogurodzicy (w stylu barokowoklasycystycznym) – zrekonstruowany (1843) – zachowane ikony – miasto objawień na Świętej Górze (oryginalne zapisy nie zachowały się) – konsekracja głównej kaplicy odpustowej (1899 – 1901) – wybudowanie kolejnych kaplic – miejsce cudownych uzdrowień – Greckokatolickie Muzeum Farne Myrona Podhájeckiego (ksiądz, sekretarz osobisty P. P. Gojdiča, profesor dogmatyki) – główna pielgrzymka – święto Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy (15 sierpnia) – uroczystości odpustowe (ostatnia niedziela sierpnia)

Krásny Brod – miejscowość na Pogórzu Laboreckim – wspominana jest na początku XIII w. - pustoszące najazdy tatarskie – kolonizacja regionu (XIV w. ) – przybycie osadników z okolic Podola – wzniesienie cennej świątyni drewnianej i klasztoru (monasteru) – umieszczenie ikony Przenajświętszej Bogurodzicy – działalność bazylianów – dążenie do odrodzenia wspólnoty kościelnej z Rzymem – wydarzenia w Krásnym Brodzie (1614) zwiastowały podpisanie Unii Użhorodzkiej (1646) – papież Pius VII (1800 – 1823) – udzielenie monasterowi praw odpustu (1806) – centrum życia duchowego, kultury jarmarków – najstarsze znane większe sanktuarium na obszarze Archieparchii preszowskiej – działalność rusińskich działaczy narodowych (Pavlovič, Dobriansky, Duchnovič) – zniszczenie monasteru przez jednostki rosyjskie i austro-węgierskie (1915) – nowy monaster bazylianów (1998 – 2002) – Krásnobrodzka Bogurodzica – z punktu widzenia ikonopisarstwa jest słowackim unikatem – znajduje się w nowej świątyni w monasterze – główne uroczystości odpustowe – święta Zesłanie Ducha Świętego i Ochrony Przenajświętszej Bogurodzicy

Litmanowa – miejscowość w pobliżu granicy słowacko-polskiej – 11 km na północ od Starej Lubowli – mieszkańcy są przeważnie wyznania greckokatolickiego – historia najnowsza – miejsce objwień Matki Boskiej na górze Zvir – prawdziwość objawień jest przedmiotem badania przez Kościół – Panna Maryja objawiła się dwóm dziewczętom (Iveta Korčáková, Katarína Češelková) – objawienia trwały od 05. 08. 1990 do 06. 08. 1995 - 06. 08. 2004 uznanie miejsca przez arcybiskupa preszowskiego i metropolitę Jána Babjaka SJ za miejsce modlitwy – kaplica poświęcona Niepokalanemu Poczęciu Panny Maryi – cały teren ze źródłem na górze Zvir w Litmanovej został dnia 07. 09. 2008 podniesiony do rangi greckokatolickiego sanktuarium maryjnego Preszowskiej archieparchii - 08. 2010 uroczyste opublikowanie dekretu o ustanowieniu więzi pokrewieństwa duchowego (afiliacji) między sanktuarium maryjnym na górze Zvir z bazyliką papieską Santa Maria Maggiore w Rzymie – przywilej odpustu zupełnego (nadany przez Rzym) – 2008 stworzenie przestrzeni liturgicznej – ołtarz, ikonostas, Dom św. Józefa, centrum informacji, Kaplica Objawienia, Źródło św. Jana Chrzciciela, tabliczki wotywne, Kaplica Świec, Dom Spowiedzi bł. Metodego Dominika Trčki CSs. R, Kaplica Eucharystyczna – główna pielgrzymka na górze Zvir odbywa się zawsze w pierwszą niedzielę sierpnia po pierwszym piątku

Ľutina – miejscowość na południowo-zachodnich stokach Gór Czerchowskich – 9, 5 km od Sabinova – powstanie (XIV w. ) - największe sanktuarium maryjne grekokatolików na Słowacji – objawienie św. Mikołaja Zuzanie Feketeovej (1851, Ľutinská hora) – pierwotna świątynia drewniana – wzniesienie nowej kamiennej świątyni Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy (1908) – budowa kaplicy (1853/54) – Brewe Apostolskie o odpustach zupełnych (1855, Pius IX) – pozostałe kaplice – Kaplica św. Anny, Kaplica św. Krzyża, Kaplica św. Mikołaja przy źródle – siostry służebniczki Niepokalanej Panny Maryi (1942) – zakazanie działalności kościoła greckokatolickiego na Słowacji (1950 – 1968) – rok maryjny 1988 – bazylika mniejsza (papież św. Jan Paweł II) – przebudowa obiektu – 09. 06. 2010 – połączenie Bazyliki Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy specjalnymi Więzami Pokrewieństwa Duchowego z Bazyliką Santa Maria Maggiore w Rzymie (przywilej udzielania odpustu zupełnego) – przebudowa całego terenu – kaplice, konfesjonały, miniskansen drewnianych kościołów - 20. 08. 2011 – złożenie w Bazylice relikwiarza z krwią św. Jana Pawła II – 2012 – złożenie relikwii św. arcybiskupa Mikołaja – stworzenie nowych unikalnych mozaik

Rafajovce – miejscowość w południowej części Pogórza Ondawskiego – powstanie (XVI w. ) – tradycja pielgrzymowania do cudownej ikony Bogurodzicy Rafajovskiej (XVI w. ) – kościół greckokatolicki Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy (1750, narodowy zabytek kultury) – papieskie prawo udzielania odpustu zupełnego dla rafajovskiego klasztoru bazylianów (1707) – rozległy pożar – uratowanie ikony Bogurodzicy – cudowne wydarzenia – ponowny powrót ikony do Rafajoviec z miejscowości Girovce, dokąd została przeniesiona – cud łzawienia ikony (1705) – pielgrzymki do cudownej ikony – wybudowanie kaplicy – uroczystości odpustowe – święto Zesłania Ducha Świętego i Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy

Sečovská Polianka – miejscowość w północno-zachodniej części Niziny Wschodniosłowackiej – pierwsza wzmianka pisemna (XIII w. ) – początkowo działał tu klasztor benedyktynów – kościół pw. św. Bazylego (1870) – przebudowa świątyni – zmiana patrona (1947, Panna Maryja z góry Karmel) – budowa nowej świątyni – uznanie za eparchialne miejsce odpustów ku czci Panny Maryi z góry Karmel i proroka Eliasza – uroczystości odpustowe (16 lipca)

Šašová – miejscowość w zachodniej części Pogórza Ondawskiego – pierwsza wzmianka pisemna (XIV w. ) – najstarsze greckokatolickie sanktuarium maryjne na Słowacji – Świątynia Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy (1845, zabytek kultury narodowej) – początki pielgrzymowania – cudowna ikona Panny Maryi z Dzieciątkiem Jezus w objęciach (XV w. ) – wielokrotne objawienie miłosiernego obrazu – wyrażenie zgody na budowę świątyni na gruntach należących do radcy cesarskiego (1838 – 1842) – wyjątkowe wysłuchania i uzdrowienia (bliższe dane nie zachowały się) – Brewe Apostolskie o odpustach zupełnych (1779, Pius VI) – odrestaurowanie starodawnej ikony (2000) – rekonstrukcja świątyni (2010) – przebudowa terenu sanktuarium i wybudowanie amfiteatru wielofunkcyjnego – źródło (cudowne działanie w przypadku chorób oczu) – uroczystości odpustowe (druga niedziela sierpnia)

Dziękuję za uwagę