Regulacje prawne w zakresie nietypowych form zatrudnienia w

Regulacje prawne w zakresie nietypowych form zatrudnienia w Unii Europejskiej Janina Petelczyc Zakład Zabezpieczenia Społecznego, IPS UW Paulina Roicka Instytut Pracy i Spraw Socjalnych

Regulacje unijne w zakresie nietypowych form zatrudnienia � Dyrektywa Rady 97/81/WE z dnia 15 grudnia 1997 r. dotycząca Porozumienia ramowego dotyczącego pracy w niepełnym wymiarze godzin zawartego przez Europejską Unię Konfederacji Przemysłowych i Pracodawców /UNICE/, Europejskie Centrum Przedsiębiorstw Publicznych /CEEP/ oraz Europejską Konfederację Związków Zawodowych /ETUC/

Regulacje unijne w zakresie nietypowych form zatrudnienia � � Dyrektywa wprowadza zasadę niedyskryminacji pracowników niepełnoetatowych: zakaz gorszego ich traktowania w zatrudnieniu i w zakresie warunków pracy niż porównywalnych pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze (nie jest jednak dyskryminacją ustalenie wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą z uwzględnieniem proporcjonalności o wymiaru czasu pracownika, tj. zgodnie z regułą pro rata temporis). Konwencja nr 175 Międzynarodowej Organizacji Pracy z 1994 r. dotycząca pracy w niepełnym wymiarze oraz związane z nią Zalecenie 182 po tym samym tytułem (konwencja ta nie została ratyfikowana przez Polskę).

Regulacje unijne w zakresie nietypowych form zatrudnienia � � � Dyrektywa Rady 1999/70/WE z dnia 28 czerwca 1999 r. dotyczącej porozumienia ramowego w sprawie pracy na czas określony. Umowami na czas określony są umowy, których czas trwania jest ograniczony w ten sposób, że ulegają one rozwiązaniu w razie ziszczenia się pewnych obiektywnych faktów ustalonych na początku tej umowy, np. nadejście określonej daty, wystąpienie określonego zdarzenia lub wykonanie określonego zadania) Państwa członkowskie wprowadzą przynajmniej jeden z wymienionych w dyrektywie środków zapobiegającym wykorzystywaniu długoterminowych lub następujących po sobie umów o pracę na czas określony z jednoczesnym unikaniem zawierania umów na czas nieokreślony.

Regulacje unijne w zakresie nietypowych form zatrudnienia � Porozumienie ramowe dotyczące telepracy zawarte dnia 16 lipca 2002 r. przez ETUC, UNICEF/UEAPME i CEEP. � Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/88/WE z dnia 4 listopada 2003 r. dotycząca niektórych aspektów organizacji czasu pracy. Dyrektywa ustanawia m. in. ogólne minimalne wymagania higieny i bezpieczeństwa w odniesieniu do organizacji czasu pracy.

Regulacje unijne w zakresie nietypowych form zatrudnienia � Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/104/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie pracy tymczasowej. �W przypadku każdego okresu skierowania do pracy w przedsiębiorstwie użytkowniku oraz od pierwszego dnia takiego okresu podstawowe warunki pracy i zatrudnienia muszą co najmniej odpowiadać warunkom, które miałyby zastosowanie w przypadku bezpośredniego zatrudnienia danego pracownika przez takie przedsiębiorstwo na tym samym stanowisku.

Elastyczne formy zatrudnienia � umowy o pracę na czas określony � praca w niepełnym wymiarze czasu pracy, job sharing � praca tymczasowa (przez agencje pracy tymczasowej) � praca na podstawie umów cywilnoprawnych (własna działalność, umowy zlecenie, umowy cywilnoprawne)

Statystki - Europa Geo Stopa zatrudnienia (%) W niepełnym wymiarze czasu Na czas określony Ogółem O. Ogółem Kobiety Mężczyźni K M UE 27 68, 6 62, 3 75 19, 5 32, 1 9 14, 1 Polska 64, 8 57, 6 72, 2 8 11, 1 5, 5 26, 9 Dania 75, 7 72, 4 79 25, 9 37, 6 15, 3 8, 8 Niemcy 76, 3 71, 1 81, 4 26, 6 45, 7 10, 3 14, 7 Francja 69, 2 64, 7 73, 9 17, 9 30, 1 6, 9 15, 2 Holandia 77 71, 4 82, 6 49, 1 76, 7 25, 4 18, 4 Szwecja 80 77, 2 82, 8 26 39, 6 13, 7 16, 4 61, 6 55, 5 67, 6 13, 8 23, 5 6 25, 3 Hiszpania

Samozatrudnienie w UE � Spadek ilości osób samozatrudnionych w UE (2000: 15, 8%; 2010: 14. 8%) � Trzy grupy państw: 1. Państwa, w których osoby samozatrudnione są bardziej narażone na ryzyka socjalne i podlegają mniejszej ochronie niż osoby na etacie 2. Państwa, w których osoby samozatrudnione i pracujące na etacie mają taką samą sytuację ubezpieczeniową 3. Osoby samozatrudnione mają prawo do zabezpieczenia społecznego, lecz w niższym wymiarze

Samozatrudnienie � Czas pracy: dłużej niż na etacie (49 h/tyg. Niemcy, 55 h. tyg Francja), ale większa elastyczność Źródło zdjęcia: Wikimedia

Samozatrudnienie w UE � Fałszywe samozatrudnienie (False selfemployement) � 28% zmuszonych przez okoliczności � Niższe składki, zwolnienia podatkowe

Samozatrudnienie w UE 1. Polityki prorodzinne - Dyrektywa parlamentu europejskiego i Rady 2010/41/UE z dnia 7 lipca 2010 r. w sprawie stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn prowadzących działalność na własny rachunek Dania: Zasiłek i urlop macierzyński (działalność od 12 m-cy) Chorwacja: „Narodowy plan polityki ludnościowej”, 2009 – ustawa o zasiłkach rodzicielskich i macierzyńskich Belgia „Plan rodzinny”, równowaga między życiem zawodowym i prywatnym,

Samozatrudnienie w UE 2. Świadczenia emerytalne Państwa z oddzielnym systemem dla osób samozatrudnionych: • Francja- Régime social des Indépendants, RSI + PERP, PERCO • Finlandia, YEL, niższa składka • Włochy Państwa, w której osoby samozatrudnione muszą ubezpieczać się dodatkowo (Holandia, Niemcy: tylko 39%)

Samozatrudnienie w UE 3. Ryzyko bezrobocia � Chronione w wybranych państwach (Szwecja, Dania) � Dobrowolne ubezpieczenie, Austria, Hiszpania (RETA, 12 miesięcy ubezpieczenia, podczas gdy osoby na etacie – 24 miesiące)

Samozatrudnienie UE 4. Ubezpieczenie chorobowe W większości państw UE (w tym w Polsce) jest dobrowolne. - Słowenia: 30 pierwszych dni choroby bez żadnego świadczenia

Holandia � 41, 5 % (2000) i 49, 5% w 2011 pracuje w niepełnym wymiarze czasu pracy � Wysoka stopa zatrudnienia kobiet (71, 4%) i osób starszych (55 -64: 56, 1%) � Prawo pracy: Kodeks Cywilny oraz układy zbiorowe pracy (85% podlega umowom zbiorowym)

Holandia � Ustawa o elastyczności i bezpieczeństwie (1999 r. ) Ø zwiększenie swobody uruchamiania agencji pracy tymczasowej Ø wprowadzenie górnego limitu następujących po sobie umów o prace na czas określony oraz maksymalnego czasu ich trwania (3 umowy, maksymalnie 3 lata) Ø poprawa statusu prawnego zatrudnionych za pośrednictwem agencji pracy tymczasowej

Holandia � Ustawa � ABU o dostosowywaniu czasu pracy 2000 – CAO - Układ Zbiorowy Pracy dla Pracowników Tymczasowych 2009 -2014 Ø Nowe uprawnienia po określonych okresach pracy Ø Szkolenia dla pracowników

Regulacje prawne państw członkowskich w zakresie nietypowych form zatrudnienia Dwa podejścia do pracy w niepełnym wymiarze: � 1). Państwa, w których umowy w niepełnym wymiarze skierowane są do wszystkich pracowników, np. Dania, Niemcy, Hiszpania, Francja, Cypr, Litwa, Holandia, Polska, Portugalia. � 2). Państwa, w których umowy w niepełnym wymiarze skierowane są do pracowników mających obowiązki opiekuńcze, np. Estonia, Litwa Łotwa, Hiszpania, Austria, Portugalia, Słowenia, Finlandia, Szwecja, UK, Norwegia.

Dania � Czołowe miejsca na świecie w zakresie elastyczności rynku pracy � Przykład umiejętnego wprowadzenia polityki flexicurity � Złoty trójkąt flexicurity � Istotna rola partnerów społecznych i dialogu społecznego w łączeniu elastyczności z bezpieczeństwem na rynku pracy

Niemcy � tzw. minijobs - sposób aktywizacji zawodowej osób poniżej 25. i powyżej 50. roku życia; � 17% całego zatrudnienia w Niemczech; � prosty sposób zawierania umów oraz oszczędność (do pewnej granicy) na składkach na ubezpieczenia społeczne; � limit dochodów do 450 euro � zwolnienie (również do ustalonej granicy) dochodu z takiej pracy z obowiązku odprowadzenia podatku dochodowego; � pracobiorcy nie nabywają prawa do świadczeń obciążających budżet państwa.

Niemcy � Prawo do zmniejszenia wymiaru godzin pracy Aby pracownik mógł wnieść do pracodawcy o zmniejszenie wymiaru godzin pracy, muszą być spełnione określone przesłanki: � a) Pracownik musi pracować u swojego pracodawcy przez okres dłuższy niż 6 miesięcy oraz � B) Pracodawca musi zatrudniać więcej niż 15 osób. � Pracodawca może odmówić zmniejszenia wymiaru czasu pracy tylko z powodów zakładowych, tj. zmniejszenie wymiaru godzin pracy: � • znacznie zakłóca organizację lub przebieg pracy lub bezpieczeństwo w zakładzie pracy lub � • wiąże się z niewspółmiernymi kosztami.

Czechy � Kodeks pracy: � Umowa o pracę i umowa na podstawie mianowania oraz porozumienia o pracę wykonywaną poza stosunkiem pracy: � porozumienie o wykonaniu pracy (Dohoda o provedenípráce) maks. na okres 1 roku kalendarzowego, automatycznie wygasa z dniem 31. 12. danego roku; nie odprowadza się składek na ubezpieczenie socjalne i zdrowotne. � porozumienie o czynność pracy (Dohoda o pracovníčinnosti) od wynagrodzenia są odprowadzane składki na ubezpieczenie socjalne i zdrowotne.

Austriackie prawo pracy: � Umowa o pracę, � Umowa zlecenia (Werkvertrag). � Umowy cywilne, tj. umowy zlecenia lub umowy agencyjne nie gwarantują pracownikom praw, o których mowa w Ustawie o pracownikach zarobkowych.

Rumunia � Wyłącznie umowy o pracę na czas nieokreślony. Węgry � mało elastyczny rynek pracy � 1. 07. 2012 r. weszły zmiany w węgierskim prawie pracy � nowe formy zatrudnienia

Łączenie zatrudnienia z emeryturą � Niemcy, � Bułgaria, � Słowenia, � Dania, � Finlandia, � Francja.