PSKOMETRK TESTLER 1 Dr F zgn RMEC Psikolojik

PSİKOMETRİK TESTLER - 1 Dr. F. Özgün ÖRMECİ

Psikolojik Testlerin Tanımı • Psikolojik test standart koşullarda yapılan gözlem yada görüşme anlamını taşır. • Psikolojik test bireyin yetenekleri, becerileri, performansları, güdüleri, tutumları, savunmaları v. b. hakkında bilgi verecek soruların sorulmasına ortam ve olanak sağlayan sistemli bir yaklaşımdır. • Bir başka deyişle psikolojik test, temel olarak bir davranış kalıbının nesnel ve standart şekilde ölçümüdür. 2

Tarihçesi • Çağdaş psikolojik ve eğitsel testlerin kökeni geçmişin antik Çin (M. Ö. 2200) ve Antik Yunan medeniyetlerine kadar uzanır. Üç önemli gelişme, psikolojik testlerin başlangıcını belirler. • Çin’de ve daha sonraları Yunanistan’da devlet hizmetlerinde çalıştırılacak/orduya alınacak kamu görevlileri ve asker için kullanılan seçme sınavları • Okul ve üniversitelerde başarı değerlendirmesi için geliştirilmiş ölçme araçları • Avrupa ile A. B. D. ’de 19. yy davranış bilimcilerin başlatmış oldukları ölçme ve değerlendirme çalışmalarıdır. 3

Psikolojik Test ve Ölçeklerin İşlevleri • Geleneksel olarak psikolojik testlerin işlevi, bireyler arasındaki ya da aynı bireyin farklı durumlar karşısındaki tepkileri arasındaki farkları ölçmektedir. • Psikiyatri kliniklerinde genel olarak psikiyatrik bozuklukların sıklık açısından taranması, psikiyatride sınıflandırma ve tanı koyma ve psikopatolojide değişimin ölçülmesi amaçları ile kullanılır Genel olarak değerlendirdiğimizde psikolojik test veölçeklerin işlevi; • Tanı veya sınıflama, • Prognoz yada yordama (tahminde bulunma- meteoroloji tahminleri gibi), • Araştırmalarda nesnel veri toplamak olarak sayılabilir. 4

Etik Kurallar • Testlerin kullanım ve dağıtımını denetim altında tutmanın amacı, testlerin yanlış olarak kullanılıp yanlış kararlara varılmasını önlemek ve testleri bu konuda yetişmiş kişilerin kullanmasını sağlamaktır. Bu aynen belirli ilaçların eczanelerde reçetesiz satılmasınırlamaya benzer. • Ayrıca gizlilik kavramı esastır. Gizlilik test uygulanacak kişinin , uygulanacak test hakkında özel bilgisi olmaması, daha önceleri testi görmemiş olması, teste yakınlık ve soruları vevaplandırmada yatkınlığının bulunmamasıdır. 5

PSİKOLOJİK DEĞERLENDİRME SÜRECİNİ ETKİLEYEBİLEN DEĞİŞKENLER 1 -DURUMSAL ETKENLER; değerlendirme ortamının uygun biçimde aydınlatılmış, havalandırılmış, ısıtılmış, her türlü gereksiz uyaranlardan arındırılmış bir yer olması gerekir. Özellikle uygulanacak test sırasında ortama başka kimse girmemelidir. 2 -UYGULAYICI KAYNAKLI ETKENLER; uygulayıcının bu süreç içindeki yaklaşımları, bilgi ve tecrübesi de sürecin verimliliği açısından etkilidir. Uygulayıcının kişilik özellikleri, olası ön yargıları veya yaşamakta olduğu kişisel zorlanmalar da süreç üzerinde olumsuz etkiler yapma potansiyelini taşır. 6

3 - BAŞVURAN KAYNAKLI ETKENLER; psikolojik değerlendirme sürecinde başvuran kişinin olası psikolojik sorunları, kişilik özellikleri, yaşı, cinsiyeti, eğitimi, sosyo-ekonomik düzeyi, inanç sistemi, süreçle ilgili beklentileri de etki kaynağıdır. Uygulanabilecek bir test sırasındaki psikolojik durumu da (morali, yorgun olup olmadığı, zamanının uygunluğu v. b. ) sonuçları olumlu yada olumsuz olarak etkileyebilir. 4 -TEST VE ÖLÇEKLERDEN KAYNAKLI ETKENLER; psikolojik test ve ölçekler kendi yapıları, uzunlukları, anlaşabilirlikleri gibi bir takım özellikleri itibarıyla başvuranların cevapları ya da performansları üzerinde etkilere sahip olabilmektedir. • Standardizasyonu, normları, geçerlik ve güvenilirlikleri yönünden sorunlu ölçme araçlarıyla toplanacak verilere dayalı bir değerlendirme sürecide doğal olarak sonuçlar yanıltıcı olabilecektir. 7

5 -GENEL VE SOSYOKÜLTÜREL KAYNAKLI ETKENLER; psikolojik değerlendirme süreci ülkenin yada dünyanın içinde bulunduğu genel yada durumsal koşullardan ve içinde yaşanılan toplumun sosyo-kültürel koşullarından da etkilenmeye açıktır. • SONUÇ OLARAK; rapora muhatap olan ve kişi hakkında hayati kararlar verebilecek kişi ve kurumların da raporda varılan sonuçların, bu tür etkenlerin olası etkileri altında olabileceği konusunda bilgi sahibi olmaları gerekir. 8

Psikolojik Testlerin Sınıflaması 1 -Ölçülen nitelik ve amacına göre testler - Başarı testleri - Yetenek testleri - Kişilik testleri - İlgi testleri - Tutum testleri 2 - Maksimum performans ve davranış testleri- bireylerin tipik davranışları ölçülür, 3 - Bireysel ve grup testleri- bireysel testlere örnek: zeka testleri 4 - Genel ve özel yetenek testleri 5 -Yaratıcılık testleri 6 -Performans testleri 7 -Dile dayanan ve dile dayanmayan testler 8 -Sürat testleri, güç testleri

• Çocuklarda en sık kullanılanlar: 1 - Zeka testleri 2 - Gelişim ölçekleri 3 - Özel yetenek ve beceri testleridir

1. BİREYSEL ZEKA TESTLERİ • • • • Alexander Pratik Yetenek Testi Chapius Labirentleri Testi Goodenough- Harris Adam Çizme Testi Healy Resim Tamamlama Tersti II K. I. T. Zeka Testi Merrill-Palmer Ölçeği Peabody Resim-Kelime Testi (Form. B) Porteus Labirentleri Testi Stanford-Binet Zeka Testi Yağmurda Dolaşan Kadın Resmi Çizme Testi Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WISC) ve (WISC-R) Wechsler Okul Öncesi ve Birinci Zeka Ölçeği (WIPPSI) Wechsler Yetişkinler Zeka Ölçeği 11

1 -Good Enough – Harris Bir insan Çiz Testi • Zeka-performans testidir. 7, 8 ve 9 yaş aralığındaki çocuklara uygulanabilir. Sınırlandırılmış bir süre uygulaması yoktur. Zekayı ölçmek amacıyla geliştirilen testin iki alt testi vardır. 2 -Peabody Resim Kelime Testi • Çocuğun dil gelişimini ölçmek amacıyla uygulanan bir testtir. Her kartta sekiz resmin bulunduğu 50 karttan oluşmaktadır. Sorulan karta verilecek cevaplarda süre sınırı yoktur. Gelişim Testidir. 2, 5 -18 yaş aralığında bireysel olarak uygulanmaktadır. Bireyden kartın her iki yüzündeki dört resimden istenen resmi göstermesi istenir.

3 -Stanford-Binet Zeka Ölçeği Stanford-Binet testinin 15 farklı alt testi zekanın göstergeleri kabul edilen dört tür zihinsel yeteneği ölçecek şekilde düzenlenmiştir: Sözel yargılama, soyut/görsel yargılama, niceliksel yargılama ve kısa süreli bellek. 4 -Porteus Labirentleri Genel yeteneği belirlemek amacıyla kullanılmaktadır. Sözel açıklamaya dayalı bir test değildir. 12 labirentten oluşmaktadır. Sınırlandırılmış bir süre uygulaması yoktur. • Bireysel zeka testi olarak kullanılmaktadır. 6 -14 yaş arasındaki bireylere uygulanmaktadır. .

5 -Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WISC-r) • İlk kez Wechsler-Bellevue'nin çocuklara uygun hale getirilmesiyle 1950 yılında yayımlanmıştır. Amerikan standardizasyonu (WISC-R) 1974'de yayımlanmıştır. • 6 -16 yaş arası bireylere uygulanabilmektedir. • Sözel ve performans olmak üzere iki bölüm ve alt testlerden oluşmaktadır • Ayrıca sayı dizileri ve labirentler olmak üzere iki tamamlayıcı alt test daha bulunmaktadır. • Türkçe uyarlaması ve standardizasyon çalışması tamamlanmıştır.

GOODENOUGH-HARRİS ADAM ÇİZME TESTİ • Asıl formu: İngilizce • Türkçe Formu: Goodenough- Harris Adam Çizme Testi • Ölçtüğü davranış/nitelik: Zeka • Ölçek Türü: Performans testi, grup olarak uygulanabiliyor. • Kimlere uygulanabildiği: 7, 8 ve 9 yaş çocuklarına • Uygulama süresi: Zaman sınırlaması yok • Kapsamı: Zekayı ölçmek amacıyla geliştirilen testin iki alt testi vardır. 1. Kadın 2. Erkek • Materyali: Boş kağıt, kalem 15

• Uygulanışı: Uygulaması kolay bir testtir. • Yönergesi: Testin açıklaması sözlü olarak verilir. • Yanıtlanması: Çocuktan bir adam resmi çizmesi istenir. • Puanlanması: Testin puanlanması yanıt anahtarına göre yapılır. Çizilen resimdeki bir nitelik yanıt anahtarına uyuyorsa “ 1” puan verilir. Puanların toplanması ile elde edilen sayı, toplam test puanını oluşturur. • Puanların Yorumlanması: Puanlar çocukların cinsiyeti, yaşı ve sosyo-ekonomik düzeylerine göre geliştirilmiş olan norm tablolarına göre değerlendirilir. 16

PEABODY RESİM-KELİME TESTİ (Form B) • Asıl formu: İngilizce (Peabody Picture-Vocabulary Test) • Türkçe Formu: Peabody Resim-Kelime testi (Form B) • Ölçtüğü davranış/nitelik: Kelime bilgisinin gelişimi • Ölçek Türü: Performans testi, bireysel olarak uygulanır. • Kimlere uygulanabildiği: 2 -12 yaş arası çocuklara • Uygulama süresi: Zaman sınırlaması yok. Yaklaşık 1015 dak. • Kapsamı: Resimlerle kelime (kavram) gelişimini saptamayı amaçlayan sorular vardır. • Materyali: Her biri 4 resimden oluşan 150 kart ve kayıt formu 17

• Uygulanışı: Test 8 yaşından küçük ve 8 yaşından büyük çocuklara farklı uygulanır. • Yönergesi: 8 yaşından küçük ve büyük çocuklar için olmak üzere 2 ayrı açıklama vardır ve sözlü olarak verilir. • Yanıtlanması: Çocuktan, kendisine söylenen kelimeye uygun olan resmi bulup numarasını söylemesi ya da resmi göstermesi istenir. • Puanlanması: Her doğru yanıta “ 1” puan verilir. Puanların toplamı testin ham puanını oluşturur. • Puanların Yorumlanması: Elde edilen puanlar norm tablolarına göre değerlendirilir. 18

PORTEUS LABİRENTLERİ TESTİ • Asıl formu: İngilizce (Porteus Mazes Test) • Türkçe Formu: Porteus Labirentleri Testi • Ölçtüğü davranış/nitelik: Zeka (Planlama Yeteneği) • Ölçek Türü: Performans testi, bireysel olarak uygulanır. • Kimlere uygulanabildiği: 7 -6 ile 14 -0 yaş arasındaki bireylere • Uygulama süresi: Zaman sınırlaması yok. • Kapsamı: Test 12 labirentten oluşur • Materyali: 12 kart 19

• Uygulanışı: Çocuk arkaya iki yaşın labirentlerinde her iki denemede de başarılı olamazsa test sona erer. • Yönergesi: Testin açıklaması sözlü olarak verilir. Bireyden yanlış yola sapmadan, çizgileri aşmadan labirentin çıkışına ulaşması istenir. • Yanıtlanması: Bireyler labirentten çıkış yolunu çizerek bulmaya çalışırlar. 3 -12 yaş labirentlerinde 2; 12 yaş ve sonrası labirentlerde ise 4 denemeye izin verilir. 20

• Puanlanması: 12 yaşına kadar olan labirentlerde, 1. denemede bulunan doğru yanıta “ 1”, 2. denemede bulunan doğru yanıta ½ ; 12 yaşından sonraki labirentlerde ise 1. denemede bulunan doğru yanıta “ 2”, 2. denemede bulunan doğru yanıta “ 1 ½; 3. denemede bulunan doğru yanıta “ 1”, 4. denemede bulunan doğru yanıta ½ puan verilir. • Puanların Yorumlanması: Elde edilen puanlar norm tablolarına göre değerlendirilir. 21

STANFORD BİNET ZEKA TESTİ • Asıl formu: İngilizce (Stanford Binet Intelligence Scale) • Türkçe Formu: Stanford Binet Zeka Testi • Ölçtüğü davranış/nitelik: Zeka Düzeyi • Ölçek Türü: Sözel ve performans testi, bireysel olarak uygulanır. • Kimlere uygulanabildiği: 2 ile 18 yaş arasındaki bireylere • Uygulama süresi: Zaman sınırlaması yok. 26. 12. 2021 22

• Kapsamı: Sözel ve performans maddelerinden oluşan alt testler bulunur. Küçük yaşlarda performans maddeleri daha çoktur. Yaşla birlikte sözel maddelerin sayısı artar. 2 ile 5 yaş arasında alt testler 6şar ay aralığıyla; 5 ile 14 yaş arası alt testler yıllık aralıklarla; geri kalan alt testler normal yetişkin ve üstün yetişkin I, II ve III şeklinde düzenlenmiş olup her yaş seviyesindeki alttestte (normal yetişkin hariç) 6 madde bulunur. Normal yetişkin seviyesinde 8 madde vardır. Ayrıca her alt testte bir yedek madde bulunur. • Materyali: Özel test çantası içinde; soru ve yanıt formları, çeşitli resim ve şekil kartları, küp bloklar, boncuklar v. s. 23

• Uygulanışı: Uygulama kuralları karmaşıktır. Özel eğitim almış kişilerce uygulanmalıdır. • Yönergesi: Her alt test için ayrı bir açıklama vardır. Testin geçerli olması için yönergelere katı bir şekilde uyulması gerekir. • Yanıtlanması: Yönergeler doğrultusunda uygulamacının soruları sözel yada edimsel olarak yanıtlanır. Uygulamacı test formuna bu yanıtları kaydeder. 24

• Yorumlanması: Testin puanlama kural ve ölçütleri vardır. Test el kitabında sözel maddelerin değerlendirilmesi için örnekler verilmiştir. Örneklere uymayan yanıtlar uygulayıcının kararıyla değerlendirilir. Her alttest düzeyinde zihin yaşı (Mental age) hesaplanır. Yüzde yüz başarılı olduğu alttest bireyin taban zeka yaşını; yüzde yüz başarısız olduğu alttest tavan zeka yaşını gösterir. Taban ve tavan yaşının arasında kalan alt testlerdeki zihin yaşları toplanarak, toplam zihin yaşı elde edilir. • Puanların Yorumlanması: Belirlenen zihin yaşı takvim yaşına göre geliştirilmiş norm tablolarından yararlanılarak bireyin standart zeka bölümü bulunur. 25

Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği –R (WISC-R) • Asıl formu: İngilizce (Wechsler Intelligence Scale for Children-Revised) • Türkçe Formu: Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği-R • Ölçtüğü davranış/nitelik: Zeka • Ölçek Türü: Sözel ve performans testi, bireysel olarak uygulanır. • Kimlere uygulanabildiği: 6 ile 16 yaş arası bireylere • Uygulama süresi: Yaklaşık 60 -70 dakika. Sözel alttestlerden biri, performans alttestlerinden tümü sürelidir. 26

Kapsamı: Test, sözel ve performans becerilerini içeren 12 alttestten oluşur. A)Sözel 1. Genel Bilgi 2. Benzerlikler 3. Aritmetik 4. Sözcük Dağarcığı 5. Yargılama 6. Sayı dizisi B) Performans 1. Resim Tamamlama 2. Resim Düzenleme 3. Küplerle Desen 4. Parça Birleştirme 5. Şifre 6. Labirentler Sayı dizisi ve labirentler yardımcı ek testlerdir • Materyali: Özel çantası içinde: Yönerge, sorular ve normları içeren test elkitabı. Soru ve yanıt formları. Çeşitli resim kartları. Küp blokları. 27

• Uygulanışı: Uygulama kuralları karmaşıktır. Özel eğitim almış kişilerce uygulanmalıdır. • Yönergesi: Her alt test için ayrı bir açıklama vardır. Testin geçerli olması için yönergelere kesinlikle uyulması gerekir. • Yanıtlanması: Yönergeler doğrultusunda sorulan soruların sözel olarak veya yaparak yanıtlanması gerekir. 28

• Puanlanması: Testin puanlanma kuralları ve ölçütleri vardır. Ancak “benzerlikler”, “sözcük dağarcığı” ve “yargılama” alttestlerinde ve bazı “genel bilgi” maddelerinde test elkitabında verilen örneklere uymayan yanıtlar çıktığında, uygulayacının yargısını kullanması gerekebilir. Bireyin bir alttestten aldığı ham puan, o alttestin her maddesine verilen puanların toplanması ile bulunur. Bu ham puanlar, çocuğun takvim yaşına uygun standart puanlara çevirebilmek için 4 aylık yaş dilimlerine göre düzenlenmiş tablolardan yararlanılır. Sözel ve performans alttestlerden elde edilen standart puanların toplanmasıyla toplam test puanı bulunur. • Puanların Yorumlanması: Sözel, performans ve toplam zeka bölümlerinin bulunmasında tablolar kullanılır. 29