PROJEKTF TESTLER SUNUM PLANI Projektif Test Nedir Yanstma

PROJEKTİF TESTLER

SUNUM PLANI Projektif Test Nedir? Yansıtma Kavramı Yansıtma Hipotezi Yansıtma Testlerinin Geçerliliği ve Güvenirliği

SUNUM PLANI Projektif Testlerin Uygulanışı Projektif Testlerin Genel Nitelikleri

Projektif Testler ¡ ¡ Kişiliğin değerlendirilmesinde kullanılan projektif teknikler, açık seçik olmayan uyarıcılara karşı bireylerin gösterdiği sübjektif tepkilere dayanan yöntemlerdir. Projektif kelimesi yansıtma manasına gelmektedir(Özgüven, 2011).

Projektif Teknikler ¡ Freud’un getirmiş olduğu psikoanalitik tedavi yaklaşımında, bireye korkutucu veya ürkütücü geldiği için bilince getirilemeyen düşünceler aranarak ortaya çıkarılır ve bunların bilinçli hale getirilmesine çalışılır. Projektif test yönteminde de buna benzer bir yaklaşım sergilenir ve Freud’un ortaya koyduğu bazı kavramlardan yararlanılır (Akkoyun, 2012).

Yansıtma Nedir ¡ Anna Freud yazılarında yansıtmayı, hem çatışmaları çözmek için kullanılan patolojik bir araç, hem de çatışmaların olmadığı normal zamanlarda meydana gelen normal bir süreç olarak ifade eder. Aynı zamanda yansıtmayı bilinçaltı kaygıların ortaya çıkardığı kaygıya karşılık bir savunma mekanizması olarak belirlemesidir. (Akkoyun, 2012).

Yansıtma Nedir? ¡ Kişinin kendisi için yasak bulduğu, kabullenmediği eğilimlerin önce yadsınması, sonra dışardaki bir nesneye yansıtılması ve o nesnede varmış ya da o nesneden geliyormuş gibi algılanmasıdır. (Öztürk, 2002).

Yansıtma Nedir? ¡ Yansıtma, bir kimsenin kendi içinde kabul edilebilir olmayan dürtü ve yüklemlerinin çatışmasını azaltmak ya da kaygısını ortadan kaldırmak için bunları başka bir kimsenin veya nesnenin üzerine yerleşmesini ifade eder(Akkoyun, 2012).

Yansıtma Nedir? ¡ Bu mekanizma yaratıcı süreçlerde önemli rol oynamakta, bir ressam resim yaparken veya bir yazar hikayesini yazarken günlük yaşantısında var olan ancak kendisinin kabul etmediği bilinçaltı dürtülerinin bir kısmını farkında olmadan ortaya koyabilmektedir. Projektif yöntemin temelindeki anlayış da budur (Akkoyun, 2012).

Yansıtma Hipotezi ¡ Projektif testlerin dayandığı yansıtma hipotezine göre, bireyler açık-seçik olmayan uyarıcıları anlama, açıklamak ve yorumlamak istedikleri zaman, gerçekte belirsiz olan bu uyarıcıları tepki gösterirken kendi kişisel ihtiyaçlarını, duygularını, yaşantılarını, önceki şartlanmalarını, korkularını, algılarını ve düşüncelerini ifade ederler, kendilerini dışa yansıtırlar(Akkoyun, 2012).

Yansıtma Hipotezi ¡ Örneğin, korkmuş bir çocuk karanlık bir odaya baktığı zaman orada bir karartı görebilir ve bunu korkunç bir canavar olarak algılayabilir. Çocuk kendi korkusunu kararlı şeklinde gördüğü gölgeye yansıtmaktadır(Akkoyun, 2012).

Yansıtma Hipotezi ¡ Gölge, nitelik yönünden nötr bir uyarıcıdır, ne iyidir ne kötüdür, ne çirkindir ne güzeldir. Çocuğun gerçekte gördüğü şey kendi iç dünyasında yansıttığı şeylerdir. Gökyüzünde bir bulut parçasını izleyen kişiler, aynı uyarıcıyı bir ev , bir otomobil, bir başkası sevgilisine benzeyen hanım siluetine benzetebilir(Özgüven, 2011).

Projektif Testler ¡ Özellikle 1940 ve 1960’lı yıllar arasında çok fazla kullanıldığı söylenebilir. Bu yıllar psikanalistlerin kişiliğini ölçmek için yoğun çaba harcadığı yıllardır(Aiken, 1991).

Projektif Testler ¡ Kişiliğin ölçülmesi ve yansıtma arasında ilişki kuran TAT testinin oluşturucusu Murray olmuş ve Projektif Test terimini kullanmıştır. Bu tekniklerin önemini ve niteliklerini ve kişiliği bütüncül bir yaklaşımla incelenmesi gerektiğini vurgulayan Frank (1939) olmuştur(Özgüven, 2011).

Projektif Testler ¡ Projektif tekniklerin ortaya çıkışı ile psikoanalitik ve holistik kuramların doğuşu arasında yakın bir ilişki vardır. Üstelik insan davranışlarının kliniksel olarak incelenmesinin bu kuramsal yaklaşımlarla ortaya çıktığı savunulabilir (Akkoyun, 2012).

Projektif Testler ¡ Kliniksel yaklaşımda klinik ortamlar kullanılmakta ve birey çok dikkatli ve ayrıntılı olarak incelenmektedir. Projektif tekniklerde klinik ortamlarda bu yaklaşımla beraber gelişmiştir(Akkoyun, 2012).

Geçerliliği ve Güvenirliği ¡ Ancak psikologlar bunu nasıl yorumlayacağı şeklinde görüş birliği içinde değildirler. Eleştiriciler ölçeğin kabul edilemez düzeyde güvenirliğinin ve geçerliliğinin düşük olduğu kabul etmektedirler. Hatta bilimsel olmadığı yönünde iddialar vardır. Ancak şunu da hatırlamak gerekir ki projektif testlerin güvenirliğini ve geçerliliğini bulmak da çok zordur (Çev. Sarıoğlı, İ. D. ; Burger, J. M. )

Geçerliliği ve Güvenirliği ¡ Anastasi (1976) bunlara test demenin hatalı olduğunu, taşıdıkları psikometrik özellikler bakımından çoğunun yarı test niteliğinde olduğunu, bunların daha çok klinik bir araç olduğunu belirtmektedir(Akkoyun, 2012).

Geçerliliği ve Güvenirliği ¡ Nunnaly (1967) ise bunlardan yalnızca üzerinde yeterli sayılabilecek birçok psikometrik çalışmaların gerçekleştirildiği Holtzman Mürekkep Lekesi Tekniği ve üzerinde başarılı standardizasyon çalışmaları yapılan, elde edilen verilerin niteliksel olarak işlenebildiği bazı cümle tamamlama testlerinin psikometrik bakımdan test olarak görülebileceğini ifade etmiştir(Akkoyun, 2012).

Yansıyıcı Testler Nasıl Uygulanır? ¡ Bu yöntemde deneğe belirsiz uyarıcılar verilir ve bunlara istediği şekilde tepkide bulunması istenir. Teste verilen yanıtlar genelde sayısal verilere bağlanmaz (Akkoyun, 2012).

Yansıyıcı Testler Nasıl Uygulanır Testin amacı deneğe açıkça bildirilmediğinden, verilen yanıtların deneğin bilinçaltı istek ve duygularını , dış dünyayı algılama biçimini, yansıtacağı varsayımı kabul edilir. Denekten alınan bilgilerin yorumlanmasında, Freud’un rüyaları yorumlama yöntemi izlenir(Akkoyun, 2012).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri ¡ 1 -Projektif teknikte yararlanılan uyarıcılar tam olarak yapılandırılmamış, belirsiz, açık seçik olmayan uyarıcılardır. Uyarıcılara gösterilen tepkiler de seçmeli testlerde olduğu gibi yapıtlı değildir, açık uçludur. Teorik olarak bu uyarıcılara sınırsız sayıda tepki verilebilir. Aslında açık anlamı olmayan bu uyarıcıları denek yorumlarken, yapılanmamış uyarıcıyı yapılandırırken yaşantıları ve değer yargılarının yanı sıra hayal gücünü kullanır ve kendinden birşeyler katar(Özgüven, 2011).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri ¡ Projektif teoriye göre bu uyarıcılara yansıyan kendi kişilik özellikleridir. Projektif testlerin her biri uyarıcıların belirsiz olma özelliği yönünden derece farklıdır. Ancak bu nitelik projektif testleri diğerlerinden ayıran en önemli özelliklerinden biridir(Özgüven, 2011).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri ¡ Projektif tekniklerde testin amacı denekler tarafından bilinmemektedir. Bu tekniklerde denek, kişiliğin ölçüldüğü hakkında genel bir bilgiye sahip olsa da testin asıl amacı gizli tutulmakta, denek testin amacını veya neyi ölçtüğünü sorduğu zaman hayal gücünü ölçtüğü söylenmektedir. Değişkenlerin rasyonel olarak neyi ölçtüğünün bilinmemesi, deneğin dış faktörler ile cevaplarını manipüle etmesi, uyarlaması, olasılığını minimuma indirmektedir(Özgüven, 2011).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri ¡ Bu nedenle kişilik ve diğer envanterlerde önemli bir sorun olan Sosyal Kabul Hatası ve Yanıltma Hatası gibi bireyin gerçek durumunu ifade etmesini engelleyen etmenler büyük ölçüde ortadan kalkmaktadır. Projektif tekniklerin, envanterlerin belirtilen sorunlarına karşı bir tepki ve çözüm olarak ortaya çıktıkları söylenebilir(Özgüven, 2011).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri ¡ Projektif teknikler kişiliği çok yönlü ve bir bütün olarak yansıtırlar. Bu teknikler diğer kişiliği ölçme yöntemlerinden farklı olarak kişiliğin belirli bir yönünü ölçmek üzere geliştirilmemiştir. Uyarıcılara verilen tepkiler, kişiliğin bütününü yansıtmakta denek kendi kişilik yapısına, yaşantısına, yorum ve değerlendirmelerine göre uyarıcılara bir bütün olarak tepkide bulunmaktadır(Özgüven, 2011).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri ¡ Aynı şekilde sonuçların yorumlanması da ayrı değil bir bütün olarak değerlendirme şeklindedir. Projektif teknikler kliniklerde geliştirilmişlerdir. Kişi klinik yaklaşımlara göre yorumlanmakta ve değerlendirilmektedir(Özgüven, 2011).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri ¡ Projektif teknikler kişiliğin ölçülmesinde yararlanılan kendini anlatma ve gözlemsel tekniklerden farklı olarak kişiliğin bilinçdışı, kişiye özel ve örtük yönlerini ölçmeyi amaçlamaktadır. Bu teknikler kişinin çoğu zaman kendisinin de bilmediği, kişiliğin öğrenilmesi en güç yönlerini öğrenmede oldukça etkilidir. Bu araçlarla özellikle psikoanalitik yaklaşımda önem verilen konular öğrenilmektedir(Özgüven, 2011).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri Lindzey(1959) ise özellikleri şu şekilde sınıflandırmıştır. Uyarıcı malzemenin yapılandırılmamış veya belirsiz olması, Kişiliğin holistik olarak değerlendirilmesi, Deneğin testin amacının farkında olmaması(Özgüven, 2011).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri Deneğin teste çok değişik yanıtlar verebilmesi, Pek çok sayıda değişkenin ve bunların birbiriyle ilişkisinin ölçülmesi, Günlük yaşamdaki davranışların ve alışılmış yaşamların tepkilerin dışına çıkılmasıdır(Özgüven, 2011).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri ¡ Bu özellikler hemen tüm projektif tekniklerde sahip olmakla birlikte bazı projektif tekniklerde söz konusu olmayabilmektedir. Bu nedenle projektif teknikleri sahip olduğu özellikler bakımından 2 gruba ayırabiliriz. Bunlardan birincisi projektif tekniklerin sahip oldukları temel özellikler belirginken ikincisinde temel özellikler daha az belirgindir(Akkoyun, 2012).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri ¡ ¡ ¡ Birinci Özellikler: Projektif tekniklerin en temel özelliği kişiliğin bilinçaltı veya gizil görünümlerine karşı hassas olmasıdır. Verilen yanıtların çokluğudur. Denek kendi psikolojik yapısına ve anlamlarına göre yanıt verir. Oysa envanter gibi araçlarda, denekten bazı yanıtlar arasından bir seçim yapması istenir(Akkoyun, 2012).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri ¡ ¡ ¡ Üçüncü özellik çok yönlülüğüdür. Araçların çoğu kişiliğin belli bir yönünü öğrenmek için geliştirilmemiştir. Deneğin testin amacından haberdar olmamasıdır. Hiçbir projektif testte denek testin amacını anlayamamaktadır. Denek testte kişiliğinin ölçüldüğü şeklinde bir düşünceye sahip olsa bile testin asıl amacı gizli tutulur. Testte elde edilen verilerin çokluğu ve zenginliğidir(Akkoyun, 2012).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri ¡ ¡ İkincil Özellikler: Bu ölçütte ise projektif teknikleri diğer ölçme araçlarından ayıran en önemli özellik deneğe verilen uyaranların belirsizliğidir. Örneğin Rosrchach Testi’nde olduğu gibi uyarıcılar birer mürekkep lekesi olduğunu algılar ama ne olduğuna veya neye benzediğine kendi iç dünyası paralelinde yanıt verir. Bu aynı zamanda cevap çeşitliliğini de ortaya çıkarır(Akkoyun, 2012).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri ¡ İkinci özellik ise holistik çözümlemeye uygun olup olmamaları ile ilgilidir. Holistik, bir değişkenin tek yönlü çözümlenmesidir. Testin uygulayıcıları deneklere göre daha fazla yorumda bulunurlar. Bu testten gelen bir özellik değildir, daha çok uygulayıcıdan kaynaklanır (Akkoyun, 2012).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri ¡ Üçüncü özellik projektif tekniklerin deneği fantezi yanıtlar vermeye yöneltmesidir. Projektif tekniklerin çoğunda “eğer siz olsaydınız” denilerek onlardan fanteziler kurması beklenir. Denek gerçek dünyasındaki gizliliklerden olabildiğince sıyrılarak ve yaratıcılığını kullanarak verdiği tepkilerinde gerçekleri ile oldukça ilişkili tepkiler ortaya çıkarmaktadır. Deneklere de önceden söylendiği gibi, bu testlerde doğru veya yanlış gibi yanıtlar verebilmesi için cesaretlendirilmektedir (Akkoyun, 2012).

Projektif Testlerin Genel Nitelikleri ¡ Projektif test sonuçlarının yorumlanması, üst düzeyde yetişmiş olmayı ve bu araçlarla pratik yapmayı gerektirir. İyi yetişmiş bir uzman bile kolayca yanlış sonuçlara varabilir. Aynı materyalden farklı sonuçlara varılabilir. Klinikte çalışanlar genelde vardıkları sonuçların geçerli olduğunu iddia ederler. Ama araştırma sonuçları bu verileri doğrulamamaktadır(Özgüven, 2011).

KAYNAKLAR Aiken, L. R. (2000). Psychological testing and assesment. Tenth Edition. Allyn and Bacon. USA. Akkoyun, F. (2005). Projektif Teknikler. Ankara: Nobel Yayınları. Burger, J. M. (2006). Kişilik(İ. D. Sarıoğlu, Çev. ). İstanbul: Kaknüs Psikoloji. Cohen, R. J. , Swerdlik, M. E. , Phılıps, S. M. (1996). Psychological testing and assesment. Thırd Edition. Mayfıeld Publisıng Company: USA.

KAYNAKLAR Özgüven, E. (2011). Psikolojik testler. Ankara: PDREM Yayınları. Öztürk, O. (2002). Ruh sağlığı ve bozuklukları. Ankara: Nobel Yayınları. Yavuzer, H. (2003). Çocuğu tanımak ve anlamak. İstanbul: Remzi Yayınevi.