PROFESSIONEEL HANDELEN Pascale Rogie 2 Wat is ethiek

PROFESSIONEEL HANDELEN Pascale Rogie

2

�Wat is ethiek? �Noteer drie woorden die volgens jou met dit begrip verband houden �Waar kwam je dit begrip tegen dit semester? �Maak gerust gebruik van online hulpmiddelen 3

Woordspin �Het ‘juiste’/’goede’ doen �‘goed’ handelen �Waarden �Normen �Cultuurgebonden �. . . 4

v Moraal Mos, mores (Lat. ) : zede, gewoonte • ‘Goed en kwaad’ • Vb de keuze van veel vegetariërs en veganisten is gebaseerd op hun visie over hoe mensen met dieren moeten omgaan • � Morele vraag ? � Morele opvatting 5

v Ethiek • Ethos (Gr. ): zede, gewoonte • Oorspronkelijk : ethiek = moraal Moderne visie : ethiek is een systematische reflectie op morele vragen • Een moreel standpunt/een ethisch reflectieproces • 6

• Waarden zijn begrippen die omschrijven wat mensen • Normen zijn op waarden gebaseerde • Link tussen waarden en normen: een abstract begrip wordt waardevol vinden en waarnaar zij streven. Het zijn idealen die wezenlijk zijn voor de kwaliteit van het leven. Vbn: vrijheid, autonomie, solidariteit. . . handelingsvoorschriften die laten zien hoe je moet handelen. Terwijl waarden abstract zijn, geven normen een concrete inhoud aan waarden. Vb: deontologische code. . . omgezet in een handelingsvoorschrift vb: autonomie/privacy – informed consent vb: rechtvaardigheid – gelijke kansen creëren vb: trouw – altijd bij elkaar blijven/exclusiviteit (≠) 7

� Autonomie --- Zorgverlening � Levenskwaliteit --- Beschermwaardigheid � Privacy - Participatie � Rechtvaardigheid � Vertrouwen � Solidariteit � (Liégeois, (2011). Waarden in dialoog: Ethiek in de zorg. Leuven: Lannoo 8

� Moeten technisch competent zijn in hun beroep � Moeten ook nadenken over waarden en normen � Waarom is dit belangrijk? 9

� Casus 1: wat is ‘goed’ gedrag op de bus? � Casus 2: een medestudent babbelt met jou (op een negatieve manier) over iemand die hij/zij begeleidt op stage. Halfweg het verhaal ontdek je dat jij die persoon kent. Wat doe je? 10

Casus 3 � Een dakloze cliënt kiest ervoor om vrij te zijn en leeft op straat. Hij is erg wantrouwig tegenover hulpverleners. Het wordt winter en gaat stevig vriezen. Respecteer je zijn mening en laat je hem op straat of laat je hem verplicht opnemen? 11

Casus 4 � Jan, een al wat oudere student, loopt samen met jou stage in de Katrol, een dienst die ondersteuning biedt aan kwetsbare gezinnen (aan huis). Je verneemt toevallig dat Jan een gevangenisstraf heeft uitgezeten. Je stelt je de vraag of het wel oké is om hem bij die kwetsbare gezinnen aan huis te laten komen. � Wie zijn de betrokkenen in deze casus? � Wat is hier ‘goed handelen’? 12

13

� soorten ethiek �Plichtenethiek Wat zijn de geldende regels/normen? �Deugdenethiek Wie wil ik zijn? �Gevolgenethiek Welke gevolgen heeft dit? �Zorgethiek 14

Wat? Een deontologische code is één van de bekendste instrumenten van een integriteitsbeleid. Het hoofddoel van een code is preventie: het stimuleren van integer gedrag en daarmee het voorkomen van niet-integer gedrag. Daarnaast heeft een deontologische code een controlerende functie. Wanneer de afspraken in een code niet worden nageleefd, kunnen er immers sancties volgen. Een deontologische code wordt vaak gezien als een combinatie van: waarden en normen voor goed, integer gedrag; concrete gedragsregels bij die waarden en normen. Een code vormt een gemeenschappelijk referentiekader voor integer en niet-integer gedrag binnen een organisatie. Daarnaast vormt een code een contract met de maatschappij: waar de organisatie voor staat wordt erin beschreven en daarop kan de organisatie dan ook aangesproken worden. 15

� Korte inhoud van de deontologische code voor psychologen: 5 pijlers � De gedragsregels besloten in de code zijn opgedeeld volgens vijf waarden of principes 16

beroepsgeheim (artikels 5 tot 20): de psycholoog die optreedt als noodzakelijke vertrouwenspersoon is gehouden tot het beroepsgeheim beschreven in artikel 458 van het Strafwetboek. Wanneer een wet, decreet of ordonnantie hem toelaat of verplicht om het beroepsgeheim te doorbreken, mag hij enkel spreken binnen de grenzen van deze uitzonderingen. Valt de activiteit van de psycholoog niet tot de categorie van activiteiten die verplichten tot het beroepsgeheim, dan is hij nog steeds gebonden aan een discretieplicht. Naast een uiteenzetting van deze basisprincipes vinden we in dit hoofdstuk nog een aantal toepassingen terug van het beroepsgeheim binnen de beroepspraktijk van de psycholoog. � Het 17

� Eerbiediging van de waardigheid en de rechten van de persoon (artikels 21 tot 24): een psycholoog dient de rechten van zijn cliënt te respecteren, meer bepaald zijn vrijheid, waardigheid, privacy, autonomie en zijn integriteit. Dit gedeelte handelt onder andere over de vrije en geïnformeerde toestemming en over de opvolging van minderjarigen. 18

verantwoordelijkheid (artikels 25 tot 29): een psycholoog is, ongeacht zijn arbeidsreglement, verantwoordelijk voor de keuzes die hij maakt en de adviezen die hij verstrekt. Dit hoofdstuk spreekt onder andere over zijn middelenverbintenis, zijn verplichting om een verzekering af te sluiten en de continuïteit van zijn diensten. � De 19

competentie (artikel 30 tot 34): een psycholoog dient zijn deskundigheid in stand te houden en verder te ontwikkelen. Wanneer hij op de grenzen van zijn kunnen stoot, moet hij hierover kritisch reflecteren. Dit gedeelte handelt onder meer over de noodzaak om tijdig te evalueren en om door te verwijzen indien nodig. � De 20

en eerlijkheid (artikels 35 en 51): als beroepsbeoefenaar neemt een psycholoog een onafhankelijke positie in. Hij mag echter binnen zijn beroepsuitoefening zijn persoonlijke belangen niet bevorderen. Dit principe legt onder andere winstbejag, rolvermenging en publiciteit door psychologen aan banden. Dit hoofdstuk biedt ook meer informatie omtrent de informatieverstrekking en de plicht om collega’s aan te spreken op ethische fouten. � Integriteit 21

� � Waarom een deontologische code? Welke voordelen houdt de code in voor het beroep van psycholoog? � De deontologische beroepscode, gekoppeld aan de titel van psycholoog, is gunstig voor ons beroep en dit op verschillende manieren: � De deontologische code en het tuchtrecht beschermt cliënten van psychologen tegen onzorgvuldig en ondeskundig handelen, Het speelt bovendien een rol in het voorkomen van ongewenst gedrag die het aanzien van het beroep kunnen schaden, Het biedt zowel aan de individuele psycholoog als aan de beroepsgroep in zijn geheel de kans om te leren en te verbeteren, Het schenkt collega-psychologen gemeenschappelijke beroepsnormen als uitgangspunt voor onderling overleg en intervisie, Het schept voor andere professionals duidelijkheid over het waardenkader dat psychologen tijdens hun werk hanteren en vergroot hierdoor de autonomie van en het respect voor ons beroep. � � 22

23