Porezi Definicija Porezi predstavljaju instrument javnih prihoda kojim

Porezi Ø Definicija: Porezi predstavljaju instrument javnih prihoda kojim država (uključujući i niže političko-teritorijalne jedinice)od subjekata pod svojom poreskom vlašću prinudno uzima novčana sredstva, bez neposredne protivusluge, u svrhu pokrivanja svojih finansijskih potreba i postizanja drugih, prvenstveno ekonomskih i socijalnih ciljeva.

Karakteristike poreza 1. 2. 3. 4. 5. Derivativni prihodi (poreski prihodi su izvedeni kroz mehanizam sekundarne raspodjele dohotka, a ne prihodi ostvareni angažmanom države) Prisilnost poreza Prikupljena sredstva se koriste za finansiranje javnih rashoda Odsustvo neposredne protivnaknade Novčano davanje

Klasifikacija poreza 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. Novčani i naturalni Redovni i vanredni Opšti i namjenski Subjektni i objektni Reparticioni i kvotitetni Neposredni i posredni (direktni i indirektni) Sintetički i analitički Osnovni i dopunski Po odbitku i prema prijavi Fundirani (vezani za sigurne izvore-vlasništvo) i nefundirani (vezani za nestabilne izvore kao što je rad) Pretpostavljeni i faktički Ad valorem i specifični Porezi po nivoima državnog organizovanja

Faktori modeliranja poreskog sistema Politički konsenzus Odnos snaga u društvu Razvijenost zemlje Nivo poželjnog intervencionizma Nivo željene socijalne sigurnosti Pripadnost međunarodnim organizacijama Razvijenost zemlje, administrativno-tehnička opremljenost Ø Istorijski razvoj, tradicija, religija i sl. Ø Nivo javnih potreba Ø Ø Ø Ø

Teorija opravdanja poreza Teorija sile 2. Teorija ekvivalencije (cijena za državne usluge) 3. Teorija žrtve: apsolutno jednaka žrtve, proporcionalna minimalna žrtva 4. Teorija suvereniteta 1.

Zakonski elementi poreza 1. 2. 3. 4. 5. 6. Poreski poverilac, poreska vlast ili aktivni poreski subjekat Poreski dužnik Poreski objekat Poreska osnovica Poreska stopa Poreske olakšice

Poreski poverilac Poreski povjerilac je subjekt koji ima pravo da uvodi i naplaćuje poreze od svih obveznika koji se nalaze pod njegovom jurisdikcijom. To je, najčešće, državna vlast bez obzira o kom se nivou javno-pravnog organizovanja radi. Ø Pored države, poreski subjekti mogu biti i druga javno- pravna tijela koja rade u javnom interesu i kojima je država zakonom priznala pravo da uvode i prikupljaju poreze. Mogu biti više ili manje osamostaljeni od države, ali im država mora dati pravo da posjeduju poreski suverenitet. (fondovi, crkva) Ø

Poreski dužnik( svi pasivni poreski subjekti) je pravno ili fizičko lice koje je dužno da plati porez, da odgovara za njega, obustavlja i uplaćuje porez za treće lice, podnosi poresku prijavu, pruža obezbijeđenje, vodi knjige i obavlja druge radnje koje su propisane zakonima. Ø Poreski dužnici su sva lica koja posjeduju poreskopravnu sposobnost. Ø Fizička lica (od rodjenja do smrti) Ø Pravna lica (moraju posjedovati pravni subjektivitet, organizovana su kao ustanove ili društva, odnosno profitne ili neprofitne organizacije) Ø

Vrste poreskih dužnika Ø Poreski obveznik Ø Poreski platac Ø Poreski destinatar Ø Poreski jemac Ø Ostali poreski dužnici

Poreski obveznik 1. - Poreski obveznik je ono fizičko ili pravno lice koje je zakonom obavezno da plati porez. Poreski obveznik je istovremeno i poreski dužnik. Fizička lica; ko je obveznik; pojedinac ili porodica; Metode zajedničkog oporezivanja: deoba dohotka, porodične kvote, dvostruka poreska skala. Pravna lica: društva lica (najčešće se oporezuju na nivou vlasnika) društva kapitala (problem ekonomski dvo strukog oporezivanja)

Poreski platac Ø Poreski platac je ono lice koje zakon oba- vezuje da obračuna i uplati porez. Može biti ili obveznik poreza ili samo isplatilac prihoda koji podliježu oporezivanju i na koje je zakonski dužan da obračuna i uplati porez.

Poreski destinatar Ø Lice koje po intenciji zakona treba da snosi poreski teret. To je lice čiji se dohodak ili imovina umanjuju usljed dejstva poreza. Ovo lice je najčešće i poreski obveznik (nije pravilo), mada postoje porezi kod kojih poreski obveznik može prevaliti svoju obavezu na treća lica (unaprijed, unazad, bočno prevaljivanje) ; perkusija, reprekusija, incidenca, difuzija- efekat dohotka, efekat stimulacije, efekat supstitucije.

Poreski jemac Ø Lice koje na osnovu zakona ili autonomno odgovara za tuđu poresku obavezu. Ø Na osnovu zakona: statusne promjene preduzeća (spajanje i pripajanje), Odgovornost članova poljoprivrednog domaćinstva

Ostali poreski dužnici Ø Nisu dužnici u najužem smislu riječi. Tako sud rješenje o nasljeđivanju treba da dostavi nadležnom poreskom organu, upis u katastar se ne može izvršiti ako nije na uvid dostavljen dokaz o plaćenom porezu itd. .

Materijalni elementi oporezivanja, Ø Poreski objekat ili predmet oporezivanja Ø Predstavlja manifestaciju ekonomske snage koju treba oporezovati. Mogu biti prihodi, dohodak, potrošnja i imovina, a kod subjektnih poreza u užem smislu i sama egzistencija obveznika. Ø Poreska sposobnost podrazumijeva ekonomsku mogućnost obveznika da snosi porez. Ø poreski izvor predstavlja sva ona dobra koja pripadaju poreskom obvezniku i iz kojih on plaća porez. (Porezi na imovinurealni i nominalni)

Poreska osnovica Predstavlja u novcu izraženu vrijednost poreskog objekta. Ovakva osnovica se naziva ad valorem, izuzetno osnovica se može izraziti i u fizičkim jedinicama mjere, tada govorimo o specifičnoj osnovici. Ø Poreska osnovica može biti stvarna i paušalna Ø

Stvarna(faktička) poreska osnovica se utvrđuje na osnovu vođenja poslovnih knjiga i drugih relevantnih dokumenata i evidencija. Ø Pretpostavljena osnovica se utvrđuje na osnovu pretpostavke da je obveznik ostvario (mogao ostvariti) određeni prihod. Može biti utvrđena: Ø - po službenoj dužnosti ukoliko poreski obveznik nije podnio poresku prijavu Ø - paušalno na osnovu zakonom propisane procedure. Primjenjuje se u slučaju kada bi utvrđivanje stvarne osnovice izazvalo previsoke troškove. Ø

Poreska stopa Predstavlja iznos poreza prema poreskoj osnovici ili poreskoj jedinici. Vrste poreskih stopa (određuju se prema odnosu stopa/osnovica): 1. Proporcionalne; visina stope se ne mijenja kada se mijenja osnovica 2. Progresivne poreske stope; visina stope raste (istom, bržom ili sporijom dinamikom) sa porastom poreske osnovice

3. Regresivne poreske stope Metod oporezivanja kod koga se stopa smanjuje kako osnovica raste. U praksi su rijetki slučajevi primjene jer su izrazito regresivne. Primjer indirektne regresije predstavljaju porezi na potrošnju.

Poreske olakšice Predstavljaju ustupak koji čini država u pogledu poreskog obveznika, poreske osnovice, poreskih stopa ili iznosa poreskog prihoda. Ø Vrste: - poreski investicioni podsticaj, - Olakšice socijalno-političkog karaktera * Poreski rashod predstavlja svaku mjeru poreske politike čijom se primjenom smanjuju poreski prihodi. Mogu imati za cilj da utiču na ponašanje obveznika ili da mu olakšaju ekonomski položaj. Ø

Ø Ø Ø Poreska tarifa Poreska prijava izvještaj poreskom organu o elementima oporezivanja Poreska evazija Poreska lista-spisak poreskih obveznika Poreska jedinica-dio poreske osnovice prema kojoj se utvrđuje opterećenje Poreski moral