PCOS ZESP POLICYSTYCZNYCH JAJNIKW Polycystic Ovarian Syndrome PCOS

PCOS ZESPÓŁ POLICYSTYCZNYCH JAJNIKÓW

Polycystic Ovarian Syndrome (PCOS) • złożone zaburzenie endokrynologiczne dotyczące kobiet w wieku rozrodczym charakteryzujace się: – nadprodukcją androgenów – cyklami bezowulacyjnymi • najczęstsza przyczyna hirsutyzmu i niepłodności wywołanej zaburzeniami owulacji Bauer J, et al. Epilepsy Res. 2000; 41: 163 -167. Dunaif A, et al. Annu Rev Med. 2001; 52: 401 -419. Franks S. N Engl J Med. 1995; 333: 853 -861

Polycystic Ovarian Syndrome (PCOS) • większe ryzyko: – poronień – cukrzycy typu 2 – hiperlipidemii – chorób układu krążenia – nowotworów endometrium Bauer J, et al. Epilepsy Res. 2000; 41: 163 -167 Dunaif A, et al. Annu Rev Med. 2001; 52: 401 -419. Franks S. N Engl J Med. 1995; 333: 853 -861

PCOS Zespół Steina-Leventhala • PCOS został opisany pierwszy raz przez Steina i Leventhala w 1935 • opisali grupę otyłych kobiet z powiększonymi jajnikami • obecnie wszystkie cechy opisane przez Steina i Leventhala wchodzą w skład PCOS Stein IF, Leventhal ML. Am J Obstet Gynecol. 1935; 29: 181 -191. Dunaif A, et al. Annu Rev Med. 2001; 54: 401 -419

PCOS kryteria NIHD • zaburzenia miesiączkowania: • zaburzenia owulacji • polymenorrhea • oligomenorrhea • amenorrhea • kliniczne cechy hyperandrogenizmu i/lub hyperandrogenemii • brak innych endokrynopatii • zespół Cushinga • hypotyreoza • późno ujawniający się wrodzony przerost nadnerczy Duncan S. Epilepsia. 2001; 42(suppl 3): 60 -65.

Przyczyny powstawania PCOS • genetyczne • dziedziczenie autosomalne dominujace • endokrynologiczne • zwiększony stosunek LH/FSH • zwiększone stężenie insuliny i androgenów • metaboliczne • Insulinooporność • obniżone stężenie SHBG • środowiskowe • sterydy anaboliczne Duncan S. Epilepsia. 2001; 42(suppl 3): 60 -65. Ernst CL, et al. J Clin Psychiatry. 2002; 63(suppl 4): 42 -55.

Etiologia PCOS • przed urodzeniowy wzrost stężenia androgenów • HCG • LH • geny regulujące folikulogenezę i steroidogenezę • po pokwitaniu nasilenie steroidogenezy jajnikowej poprzez: • hyperinsulinemię • hipersekrecję LH anowulacja Abbott DH, et al. J Endocrinol. 2002; 174: 1 -5.

Etiologia PCOS • nadprodukcja androgenów w jajniku • wzmożona aktywność jajnika w rezultacie defektu genetycznego – nadmierna produkcja: • Androstendionu • 17 -hydroksyprogesteronu

PCOS częstość występowania • 7 -10% populacji kobiet wg obecnie obowiązujących kryteriów • 65 -80% populacji kobiet z klinicznym obrazem nadmiaru androgenów

PCOS zaburzenia miesiączkowania • opóźniona menarche • przewlekły brak owulacji • oligomenorrhea lub amenorrhea 50 - 90% chorych Duncan S. Epilepsia. 2001; 42(suppl 3): 60 -65. Ernst CL, et al. J Clin Psychiatry. 2002; 63(suppl 4): 42 -55. Lobo RA, et al. Ann Int Med. 2000; 132: 989 -993

PCOS a płodność • różny stopień ograniczenia płodności • najczęściej niepłodność uwarunkowana hormonalnie Legro RS. Mol Cell Endocrinol. 2002; 186: 219 -225.

PCOS - Hiperandrogenizm • hirsutyzm 60 - 90% kobiet • trądzik • łysienie o typie męskim Lobo RA, et al. Ann Intern Med. 2000; 132: 989 -993.

PCOS zaburzenia hormonalne • podwyższony poziom lutopiny (LH) • podwyższony stosunek LH/FSH • podwyższony poziom androgenów • obniżenie poziomu SHBG Duncan S. Epilepsia. 2001; 42(suppl 3): 60 -65.

PCOS- profil hormonalny (2) • • • LH LH/FSH > 2 FSH (lub N) f. T SHBG • • • DHEA- S (60%) PRL (10 -40%) E 2 (lub N) E 1 A

PCOS zaburzenia metaboliczne • hyperinsulinemia i insulinooporność • insulinooporność niezależnie od otyłości • obniżona wrażliwość na insulinę i hiperinsulinemia odgrywają kluczową rolę w patogenezie PCOS Franks S. N Engl J Med. 1995; 333: 853 -861. Hopkinson ZE, et al. BMJ. 1998; 317: 329 -332

Insulinooporność a PCOS • nasilenie sterydogenezy w wyniku podwyższonego poziomu insuliny – poprzez nasilenie działania ACTH – poprzez wzrost uwalniania LH z przysadki • leczenie zmniejszające insulinooporność przywraca regularne cykle i płodność • defekt receptora insulinowego u 50 % kobiet – nadmierna fosforylacja receptora insulinowego Dunaif A, et al. Annu Rev Med. 2001; 52: 401 -419. Earnst CL, et al. J Clin Psychiatry. 2002; 63(suppl 4): 42 -55.

PCOS zaburzenia gospodarki węglowodanowej • Kobiety otyłe • Kobiety z prawidłową masą ciała • 31% IGT • 7. 5% DM typu 2 • 10. 3% IGT • 1. 5% DM typu 2

PCOS a otyłość • nadwaga i otyłość - 50% kobiet z PCOS • otyłość o typie androidalnym – zwiększony stosunek biodro-talia • nasilenie insulinooporności • zwiększenie ryzyka chorób metabolicznych Ernst CL, et al. J Clin Psychiatry. 2002; 63(suppl 4): 42 -55.

PCOS zaburzenia metaboliczne • LDL cholesterol • trójiglicerydy • HDL cholesterol • apolipoproteina A 1 • zaburzona fibrynoliza Lobo RA, et al. Ann Int Med. 2000; 132: 989 -993. Hopkinson ZE, et al. BMJ. 1998; 317: 329 -332.

PCOS obraz jajników w USG • powiększenie jajników – objętość ok. 12. 5 cm 3 (norma 4 - 5. 7 cm 3) • 8 - 10 pęcherzyków o średnicy 2 - 10 mm ułożonych obwodowo w jajnikach • rozrost komórek podścieliska • rozrost komórek tekalnych • pogrubiała (porcelanowa) błona biaława jajników

PCO zmiany w jajnikach • zmiany w wyglądzie jajników (policystyczne - wielotorbielkowate jajniki) • 17 – 22% wszystkich kobiet • regularne cykle miesięczkowe i prawidłowy poziom androgenów • 25% kobiet z sonograficznymi cechami PCO • PCO ograniczenie płodności Ernst CL, et al. J Clin Psychiatry. 2002; 63: (suppl 4): 42 -55. Genton P, et al. Epilepsia. 2001; 42: 295 -304

Zespół policystycznych jajników (PCOS) Policystyczne jajniki (PCO) • PCOS • zaburzenia metaboliczne charakteryzujące się: • zaburzeniami owulacji • hyperandrogenizmem • przy wykluczeniu innych endokrynopatii • PCO • obecność licznych torbielek w jajniku wielkości od 2 do 8 mm oraz hiperechogenna stroma • taki obraz nie musi być patologiczny Duncan S. Epilepsia. 2001; 42(suppl 3): 60 -65

PCOS cele leczenia • • • likwidacja objawów androgenizacji uzyskanie owulacji zakończonej ciążą zminimalizowanie ryzyka poronień zapobieganie ciąży wielopłodowej zmniejszenie ryzyka powstania zespołu hiperstymulacji jajników

PCOS leczenie farmakologiczne • cytrynian klomifenu (CC) • ludzkie gonadotropiny przysadkowe – h. MG – u. FSH – rec – FSH • analogi Gn. RH

Leczenie PCOS cytrynian klomifenu | owulacja | ciąża 50 -80% 40 -50%

PCOS leczenie farmakologiczne • dwuskładnikowa antykoncepcja hormonalna • antyandrogeny – cyproteron – flutamid • inhibitory 5 - alfa reduktazy – finasteryd • analogi Gn. RH

PCOS leczenie farmakologiczne • pochodne biguanidu – metformina • tiazolidynediony: – troglitozon – pioglitazon – rosyglitazon • statyny, fibraty

PCOS leczenie chirurgiczne • laparoskopia elektrokauteryzacja jajników – laserowe niszczenie torebki jajników • laparotomia klinowa resekcja jajników